Inhoud 1 Inleiding 15 2 Geschiedenis van het jeugdstrafrecht 19 2.1 Inleiding 19 2.2 Heropvoeding 21 2.3 Niet het delict maar de toekomst van het kind 24 2.4 Psychologisering van het criminele kind 29 2.5 Kinderrechten 32 2.6 Verharding, maar ook nieuwe mogelijkheden 34 2.7 Tot slot 38 3 Grondslagen van jeugdstrafrecht 39 3.1 Inleiding 39 3.2 Straffen: waarom en waartoe? 40 3.3 Straf in de opvoeding 46 3.4 Strafgrond en strafdoel in het jeugdstrafrecht 51 3.5 Het belang van het kind in het strafrecht 55 3.6 Conclusies 59 4 De samenhang tussen het jeugdstrafrecht en het civiele jeugdrecht 61 Paul Vlaardingerbroek 4.1 Inleiding 61 4.2 De aanpak in het strafrecht 61 4.3 Het civiele jeugdrecht 66 4.4 Strafrecht of civiel recht in de keten 71 4.5 Straf- en jeugdbeschermingsrecht in België en Duitsland 76 4.6 De jeugdrechter als spin in het web 78 4.7 Ten slotte 81 9
5 Gezag en minderjarigheid 83 5.1 Inleiding 83 5.2 Minderjarigheid 84 5.3 Ouderlijk gezag 89 6 Jeugdhulp en jeugdbescherming 95 & Joost Huijer 6.1 Inleiding 95 6.2 De Jeugdwet 95 6.3 Jeugdbescherming 100 6.4 Ondertoezichtstelling 103 6.5 Gezagsbeëindiging 109 6.6 Beginselen in internationaal perspectief 110 7 Het internationale kader 115 Isabeth Mijnarends & Ton Liefaard 7.1 Inleiding 115 7.2 Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind 116 7.3 Doorwerking van het IVRK 127 7.4 Beijing Rules, Riyadh Guidelines en Havana Rules 130 7.5 General Comment nr. 10 en het Nederlandse jeugdstrafrecht 132 7.6 Artikel 40 IVRK: waarborgen voor een eerlijk proces 139 7.7 Artikel 37 IVRK: de wijze van vrijheidsberoving 147 7.8 Afsluiting 150 8 Straffen en maatregelen voor jongeren 151 Gerard de Jonge 8.1 Inleiding 151 8.2 Sancties en leeftijdsgrenzen 153 8.3 Buitengerechtelijke afdoening 154 8.4 Sancties bij gerechtelijke afdoening 161 8.5 De hoofdstraffen en de bijkomende straffen 163 8.6 Vrijheidsbenemende en vrijheidsbeperkende maatregelen 172 8.7 De overige maatregelen: onttrekking aan het verkeer, ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel en schadevergoeding 178 8.8 De voorwaardelijke veroordeling 180 8.9 Toepassing van het meerderjarigenstrafrecht op minderjarigen en toepassing van het jeugdstrafrecht op meerderjarigen 181 8.10 Berechting door de kantonrechter 183 8.11 Strafblad, VOG en DNA-onderzoek 184 10
9 Nadelige gevolgen van een strafrechtelijke veroordeling: VOGen DNA-regelgeving 187 Alexandra Barendsen & Elina Kurtovic 9.1 Inleiding 187 9.2 Internationale kinderrechtenstandaarden 188 9.3 De Verklaring Omtrent het Gedrag 188 9.4 Opname DNA-profiel van minderjarige veroordeelden 200 9.5 Conclusie 210 10 De leeftijdsgrenzen 211 10.1 Inleiding 211 10.2 Een gedragswetenschappelijk perspectief 213 10.3 Een mondiaal perspectief 214 10.4 De bovengrens omlaag 221 10.5 De bovengrens omhoog 226 10.6 Tot slot 227 11 Jongvolwassenen en jeugdstrafrecht 229 & Carlo Dronkers 11.1 Inleiding 229 11.2 Achtergrond 230 11.3 Wegingskader 232 11.4 Drie momenten (zeven) in de afweging jeugd of volwassenenrecht 235 11.5 Tot slot: het effect op de voorlopige hechtenis 237 12 De politie en het Openbaar Ministerie in jeugdstrafzaken 239 Jolande uit Beijerse & Linda Dubbelman 12.1 Inleiding 239 12.2 De specialisaties jeugdpolitie en jeugdofficier van justitie 241 12.3 Aanhouding en verhoor 244 12.4 Het politiesepot en de Halt-afdoening 247 12.5 Het ZSM-overleg 250 12.6 De OM-afdoening 252 12.7 De inverzekeringstelling en het verblijf in de politiecel 255 13 De rechtspositie van de jeugdige verdachte op ZSM 259 Isabeth Mijnarends & Elzemiek Rensen 13.1 Inleiding 259 13.2 Jeugd op ZSM 260 13.3 Het internationale kader 262 13.4 De jeugdige verdachte op ZSM 266 11
14 Raad voor de Kinderbescherming, NIFP en jeugdreclassering 273 Goos Cardol 14.1 Inleiding 273 14.2 Raad voor de Kinderbescherming 273 14.3 Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP) 280 14.4 Jeugdreclassering 285 15 Rechter-commissaris, kinderrechter en meervoudige kamer 291 Myriam de Bruijn 15.1 Inleiding 291 15.2 De rechter-commissaris 293 15.3 De kinderrechter 305 15.4 Tot slot 311 16 De pedagogische opgaven van de jeugdstrafzitting 313 & Stephanie Rap 16.1 Inleiding 313 16.2 De internationale kinderrechten 314 16.3 Inzichten vanuit de gedragswetenschappen 317 16.4 Participatie: de pedagogische opgaven voor de jeugdstrafzitting 321 16.5 Tot slot 327 17 De verdediging van jongeren 329 Gerard de Jonge & Frank Dronkers 17.1 Inleiding 329 17.2 Rechtsbijstand tijdens het vooronderzoek 330 17.3 De strafzitting 340 17.4 Rechtshulp tijdens de tenuitvoerlegging van sancties 347 17.5 Tot slot: de gespecialiseerde jeugdrechtadvocaat 347 18 Cultuur als probleem en als verweer 349 Jeroen ten Voorde & Mirjam Siesling 18.1 Inleiding 349 18.2 Cultuur in het (jeugd)straf(proces)recht 350 18.3 Culturele delicten 353 18.4 Drie oorzaken voor aandacht voor cultuur in de Nederlandse strafrechtspleging 358 18.5 Cultureel verweer in het jeugdstrafrecht? 363 18.6 Tot slot 365 19 Het verhoor van minderjarige verdachten 367 19.1 Inleiding 367 12
19.2 De rechtspositie van de jeugdige verdachte 367 19.3 Risico s bij het verhoren van minderjarigen 373 19.4 Tot slot 377 20 Ouders in de jeugdstrafrechtspleging 379 Kristien Hepping 20.1 Inleiding 379 20.2 De positie van ouders van 12-minners 380 20.3 De positie van ouders van strafrechtelijk vervolgbare minderjarigen 381 20.4 De buitengerechtelijke afdoening en de tenuitvoerlegging van jeugdsancties 387 20.5 Enkele punten uitgelicht 388 20.6 Tot slot 391 21 De justitiële jeugdinrichting 393 Ton Liefaard & Mariëlle Bruning 21.1 Inleiding 393 21.2 Plaatsingstitels 394 21.3 De inrichting 397 21.4 Centrale selectie en (over)plaatsing 400 21.5 Dagprogramma 404 21.6 Perspectiefplan 411 21.7 Resocialisatie 413 21.8 Besluit 415 22 De rechtspositie van jeugdigen in justitiële jeugdinrichtingen 417 Ton Liefaard & Mariëlle Bruning 22.1 Inleiding 417 22.2 Beperking grondrechten 418 22.3 Contact met de buitenwereld en verlof 431 22.4 Bemiddeling, beklag en beroep 437 22.5 Rechtswaarborgen 446 22.6 Besluit 451 23 Nederland in Europa 453 Stephanie Rap & 23.1 Inleiding 453 23.2 Politie 455 23.3 Openbaar Ministerie 457 23.4 Raadsman 460 23.5 Rechtbank 462 23.6 Conclusies 467 13
24 Slachtoffer-daderbemiddeling 469 24.1 Inleiding 469 24.2 Diversiteit 470 24.3 Drie motieven 472 24.4 De minderjarige dader 473 24.5 Aandachtspunten 476 24.6 Tot slot 480 Literatuur 483 Over de auteurs 511 Trefwoordenregister 515 14