Jeugdstrafrecht In vraag & antwoord

Transcriptie

1 Ministerie van Justitie Raad voor de Kinderbescherming Landelijk Bureau Utrecht Jeugdstrafrecht In vraag & antwoord Oktober 2011

2 Inhoudsopgave Voorwoord 7 Inleiding 8 Waarom deze reader? 8 Wat staat er allemaal in? 8 Op welke manier kan men iets opzoeken? 8 Waarop moet men letten als men de reader raadpleegt? 8 Algemeen 9 1. Bestaat het recht alleen uit wetten? 9 2. Wat is het verschil tussen privaatrecht en publiekrecht? 9 3. Wat is het jeugdstrafrecht? Waarom is er een afzonderlijk jeugdstrafrecht? Op wie is het jeugdstrafrecht van toepassing? Kunnen jongeren onder de 12 jaar niet vervolgd worden? Wat is de rol van de ouders in het jeugdstrafrecht? Wat is het verschil tussen een overtreding en een misdrijf? 13 Strafprocedure 14 De aanhouding en het verhoor Wanneer kan de politie een jongere aanhouden? Mag de jongere voor het verhoor een advocaat raadplegen? Wat gebeurt er tijdens een verhoor? Wat mag de politie wel en wat niet tijdens een verhoor? Hoe lang kan een verhoor duren? Moet de politie de ouders vertellen dat hun kind is aangehouden voor verhoor? Heeft de jongere tijdens het verhoor door de politie recht op een advocaat? Welke beslissingen kan de politie nemen na het verhoor? Wat is seponeren? Wanneer kan de politie een transactie aanbieden? Wat is HALT? Wanneer komt een jongere voor HALT in aanmerking? Wat betekent het als een jongere na een proces-verbaal naar huis wordt gestuurd? Wat doet de Raad voor de Kinderbescherming als een jongere na een proces-verbaal naar huis is gestuurd? Wat is selectieve afdoening? 18 In verzekering stellen Wat is in verzekering stellen? Hoe lang kan de inverzekeringstelling duren? Heeft de jongere tijdens de inverzekeringstelling recht op een advocaat? Mogen de ouders contact met hun kind hebben tijdens de inverzekeringstelling? Wat doet de Raad voor de Kinderbescherming als een jongere in verzekering is gesteld? 20 2

3 29. Wat kan de officier van justitie beslissen na de inverzekeringstelling? Wat betekent het als de officier van justitie de verdachte naar huis laat gaan? 20 Voorgeleiding Wat gebeurt er als de officier van justitie de verdachte langer wil vasthouden? Wat is voorgeleiding bij de rechter-commissaris? Mogen de ouders bij de voorgeleiding aanwezig zijn? Is er een advocaat bij de voorgeleiding aanwezig? Wat gebeurt er tijdens de voorgeleiding? Wat kan de rechter-commissaris beslissen? 22 Voorlopige hechtenis Wat is voorlopige hechtenis? Wat is nachtdetentie? Wanneer is voorlopige hechtenis mogelijk? Heeft een verdachte recht op een advocaat tijdens de voorlopige hechtenis? Hebben ouders het recht op contact met hun kind tijdens de voorlopige hechtenis? Wat betekent het wanneer een jongere in bewaring is gesteld? Hoe lang kan de bewaring duren? Wat is gevangenhouding? Hoe lang kan de gevangenhouding duren? Hoe lang kan in totaal de voorlopige hechtenis duren? Hoe lang kan een verdachte in totaal vastzitten voor de terechtzitting? Wanneer kan de voorlopige hechtenis worden geschorst? Welke rol speelt de Raad voor de Kinderbescherming bij de voorlopige hechtenis? 26 Overige onderzoeksmogelijkheden Wat is een gerechtelijk vooronderzoek? Wat is een persoonlijkheidsonderzoek? Wat is het NIFP? Waarom wordt er een persoonlijkheidsonderzoek gedaan? In welke gevallen doet men een persoonlijkheidsonderzoek? Waar wordt een persoonlijkheidsonderzoek gedaan? Hoe verloopt een persoonlijkheidsonderzoek? Wat is een onderzoek aan lichaam en kleding en DNA-onderzoek? Wat is een conservatoir beslag? 29 Vervolgingsbeslissingen van de officier van justitie Wat is de rol van de officier van justitie? Wat is het Proces-Verbaal Minderjarigen (PVM) en wat is het Justitieel Casus Overleg (JCO)? Welke beslissingen kan de officier van justitie nemen? Wat is seponeren? Wat houdt een onderhoud ten parkette in? Wat is een transactie? Wat is een strafbeschikking? Wat is een voorwaardelijk sepot? Heeft de jongere recht op een advocaat bij een transactie, strafbeschikking of voorwaardelijk sepot? 33 3

4 68. Wanneer komt de jongere in aanmerking voor een transactie, strafbeschikking of voorwaardelijk sepot? Welke rol speelt de Raad voor de Kinderbescherming bij de vervolgingsbeslissingen van de officier van justitie? 33 Dagvaarden Wat houdt het in als de officier van justitie besluit de verdachte te dagvaarden? In welke gevallen besluit de officier van justitie de jongere te dagvaarden? Wat is een dagvaarding? Krijgt de jongere een advocaat als hij gedagvaard is? 35 Het onderzoek ter terechtzitting Wat is een terechtzitting? Welke rechter behandelt de zaak? Een jongere is verplicht om op de terechtzitting te verschijnen. Wat houdt dit in? Een terechtzitting tegen een jeugdige vindt plaats achter gesloten deuren. Wat betekent dat? Hoe verloopt een terechtzitting? Wat betekent het als de rechter de zitting aanhoudt? Wat is een vonnis? Wat is hoger beroep? Hoe lang kan de hele procedure duren? Wat houdt DNA afname bij veroordeelden in? 39 Straffen en maatregelen 40 Inleiding Wat is het verschil tussen een straf en een maatregel? Welke straffen en maatregelen kunnen een jeugdige worden opgelegd? Welke straffen en maatregelen kunnen samen met elkaar worden opgelegd? Wat is een voorwaardelijke veroordeling? Wat gebeurt er wanneer de jongere zich niet aan de voorwaarden houdt? 41 De straffen Wat is jeugddetentie? Hoe lang kan jeugddetentie duren? Wat houdt een geldboete in? Wat zijn bijkomende straffen? 43 Taakstraffen Wat is een taakstraf? Van wie kan een jongere een taakstraf krijgen? Welke taakstraffen zijn er? Wat is een werkstraf? Wat is een leerstraf? Hoe lang kan een taakstraf duren? Wanneer komt een jongere in aanmerking voor een taakstraf? Wat zijn de regels waaraan een jongere zich bij een taakstraf 4

5 moet houden? Wat is de rol van de Raad voor de Kinderbescherming bij een taakstraf? Wat doet de coördinator taakstraffen van de Raad voor de Kinderbescherming? Hoe gaat het in zijn werk als een jongere een taakstraf krijgt? Wat gebeurt er als de jongere de taakstraf goed heeft gedaan? Wat gebeurt er als de jongere de taakstraf niet goed doet? 47 Maatregelen Wat is de gedragsbeïnvloedende maatregel? Wat is de PIJ maatregel? Hoe lang kan de maatregel PIJ duren? Wat is onttrekking aan het verkeer? Wat is ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel? 49 Schadevergoeding Wat is schadevergoeding, en wanneer kan de rechter schadevergoeding opleggen? Wat zijn de mogelijkheden om vóór de terechtzitting de schade aan het slachtoffer te vergoeden? 51 Aanpak van vandalisme en schoolverzuim Welke maatregelen zijn er om vandalisme en overlast tegen te gaan? 52 Schoolverzuim Is schoolverzuim strafbaar? Hoe wordt tegen schoolverzuim opgetreden? Wat is de visie van de Raad op de aanpak van schoolverzuim? 53 Justitiële documentatie Wat is het Justitiële documentatie systeem? Wat is een verklaring omtrent het gedrag? 54 Raad voor de Kinderbescherming 55 Algemeen Wat is de taak van de Raad voor de Kinderbescherming in het strafproces tegen een jeugdige? 55 Casusregie Wat is casusregie? Wat doet de casusregisseur? Wat is netwerk en trajectberaad? 56 Het onderzoek Wanneer start de Raad voor de Kinderbescherming een onderzoek? Hoe verloopt het basisonderzoek van de Raad? Welke uitkomsten kan het basisonderzoek hebben? Wanneer wordt er een uitgebreid strafonderzoek gedaan? Hoe verloopt een uitgebreid strafonderzoek? Wat kunnen de uitkomsten zijn van het uitbreid strafonderzoek? 59 Het verplichten van hulp Hoe kan de Raad voor de Kinderbescherming ervoor zorgen dat hulp verplicht wordt gesteld? Wat is een kinderbeschermingsmaatregel? 60 5

6 131. Wat houdt de ondertoezichtstelling in? Wat is een voorlopige ondertoezichtstelling? 61 Het rapport Elk onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming wordt afgesloten met een rapport, wat staat daarin? Wat houdt het advies in wat de Raad aan justitie geeft? Hebben de jongere en ouders recht op lezing van het rapport? 62 Jeugdreclassering Wat is de jeugdreclassering? Wanneer wordt de jeugdreclassering ingeschakeld? Wanneer kan begeleiding verplicht worden gesteld? Wat is vrijwillige begeleiding door de jeugdreclassering? Wat houdt de begeleiding in? Wat is Nazorg? Wat is het verschil tussen de jeugdreclassering en de Raad voor de Kinderbescherming? 64 Veiligheidhuizen Wat is een veiligheidshuis? 66 Het slachtoffer Wat is de positie van het slachtoffer? Wat is een slachtoffer-dadergesprek? 67 Bijlagen 68 Lijst van wetsartikelen 70 Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind 74 Literatuuropgave 72 Overige bronnen 75 Lijst van afkortingen 76 6

7 Voorwoord In 1999 is "Jeugdstrafrecht in 126 vragen" ontwikkeld door de toenmalige directie Zuid van de Raad voor de Kinderbescherming (C. van der Voort, doctoraal studente Nederlands recht bij de Katholieke Universiteit Brabant). Er was behoefte om aan jongeren en ouders antwoord te geven op de meest gestelde vragen over jeugdstrafrecht en de rol van de Raad voor de Kinderbescherming en de jeugdreclassering bij strafzaken. In 2002 zijn de vragen voor het eerst geactualiseerd op verzoek van de Raad voor de Kinderbescherming, directie Zuid, door M.Voogt en I. Timmermans, doctoraal studenten Nederlands recht bij de Katholieke Universiteit Brabant. Omdat deze vragenlijst voor de gehele Raad voor de Kinderbescherming van nut zou kunnen zijn is besloten deze vragen landelijk via het internet aan te bieden. De verantwoordelijkheid voor het actualiseren is daarmee bij de afdeling Juridische Zaken van het Landelijk Bureau (JZ/LB) van de Raad voor de Kinderbescherming komen te liggen. In verband met wets- en beleidswijzigingen zijn de vragen in 2006 wederom geactualiseerd door H. van de Pol (stagiaire JZ/LB) met gebruikmaking van aanpassingen die reeds door R. de Boer en P. Smits van adviesbureau van Montfoort zijn gedaan. Toen is ook besloten de titel te wijzigen in Jeugdstrafrecht in vraag en antwoord". Met oog op nieuwe (wettelijke) ontwikkelingen zijn de vragen nu opnieuw geactualiseerd door mr. A. van Veen (tijdelijk werkzaam bij JZ/LB) en mr. M.A. Klarenberg (juridisch adviseur JZ/LB). Daarnaast is rekening gehouden met het feit dat de vragen gebruikt gaan worden als leermodule voor nieuwe raadsonderzoekers. Om deze laatste reden zal van nu af aan niet meer gesproken worden over de vragenlijst maar over de reader. Indien u vragen of opmerkingen over de vragen heeft kunt u contact opnemen met mr. M.A. Klarenberg, juridisch adviseur bij de afdeling Juridische Zaken van het landelijk bureau van de Raad voor de Kinderbescherming. Het auteursrecht ligt bij de Raad voor de Kinderbescherming. Niets mag in deze reader gewijzigd en/of aangevuld worden zonder schriftelijke toestemming van de Raad voor de Kinderbescherming. Aan de totstandkoming van deze reader is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaardt de Raad voor de Kinderbescherming geen aansprakelijkheid. Aan de inhoud van deze reader kan jegens de Raad voor de Kinderbescherming geen enkel recht worden ontleend. Het copyright ligt bij de Raad voor de Kinderbescherming. Niets uit deze reader mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Raad voor de Kinderbescherming. 7

8 Inleiding Waarom deze reader? Wanneer een jongere wordt aangehouden door de politie op verdenking van het plegen van een strafbaar feit, krijgen de jongere en de ouders te maken met het jeugdstrafrecht. De jongere komt in een strafrechtelijke procedure terecht waarin veel gebeurt en waarover men meestal weinig weet. Dit roept vele vragen op: Wat gaat er nu verder gebeuren? Komt de zaak voor de rechter? Moet hij naar de gevangenis? Bij zoveel verschillende vragen horen even zoveel verschillende antwoorden, want elke zaak is anders. Deze reader wil de meest gestelde vragen over het jeugdstrafrecht beantwoorden op een manier die voor jongere, ouders en voor (nieuwe) raadsonderzoekers goed leesbaar en gemakkelijk te begrijpen is. Het probeert op een overzichtelijke en eenvoudige wijze duidelijkheid te geven over wat er allemaal kan gebeuren met een jongere die wordt verdacht van het plegen van een strafbaar feit. Wat staat er allemaal in? In deze reader staan de antwoorden op de meest gestelde vragen over het jeugdstrafrecht. Daarbij wordt uitgegaan van de strafrechtelijke procedure vanaf het moment dat een jongere wordt aangehouden door de politie. Ook worden bijbehorende onderwerpen behandeld, zoals welke straffen een jongere kunnen worden opgelegd en in welke gevallen de jongere wordt opgenomen in het justitieel documentatie register. De Raad voor de Kinderbescherming wordt bijna altijd betrokken bij strafzaken tegen jongeren. De taken en de werkwijze van de Raad komen uitgebreid aan bod. Tevens wordt aandacht besteed aan de rol van de jeugdreclassering. De antwoorden op de vragen zijn zo volledig mogelijk. Omdat de gegeven informatie gemakkelijk te begrijpen moet zijn, wordt niet ingegaan op alle uitzonderingen en details. Het is immers geen juridisch handboek. Wanneer men daar behoefte aan heeft kan men de desbetreffende wetsartikelen vinden bij de vragen in de bijlage achteraan. Op welke manier kan men iets opzoeken? De reader volgt de strafrechtelijke procedure die een jongere kan doorlopen vanaf het eerste politiecontact. Dat wil niet zeggen dat elke jongere de hele procedure doorloopt. Voor de een is een ander onderdeel van toepassing dan voor de ander. In de inhoudsopgave kan men eenvoudig het toepasselijke gedeelte vinden. Waarop moet men letten als men de reader raadpleegt? De reader behandelt alleen de meest gestelde vragen over het jeugdstrafrecht. Dit houdt in dat weinig voorkomende onderwerpen niet of nauwelijks aan bod komen. Om de tekst goed leesbaar te houden, zijn een aantal mogelijkheden buiten de tekst gehouden: Iedere keer dat er gesproken wordt van hij kan het ook zij zijn. De begrippen 'jeugdige' en 'jongere' worden door elkaar gebruikt. Hiermee wordt bedoeld: een jeugdige op wie het jeugdstrafrecht van toepassing is. Voor jeugdigen op wie het volwassenenstrafrecht wordt toegepast, gelden de vragen over de straffen en maatregelen niet en de vragen over de casusregisseur en de jeugdreclassering slechts gedeeltelijk: de taken van de casusregisseur en jeugdreclassering komen namelijk tot een einde zodra de rechter het volwassenenstrafrecht oplegt. 8

9 Algemeen 1. Bestaat het recht alleen uit wetten? Het recht is het geheel van geschreven en ongeschreven rechtsnormen. Deze rechtsnormen zijn te herleiden tot vier belangrijke rechtsbronnen: wetten, jurisprudentie, gewoonterecht en internationaal recht. De wet is de belangrijkste bron en is grotendeels te vinden in wetboeken. Wetgeving is in beginsel afkomstig van de regering en het parlement. Vaak wordt wetgeving echter nader uitgewerkt in een Algemene Maatregel van Bestuur, een ministeriële regeling of een gemeentelijke of provinciale verordening. Wetgeving bevat algemeen verbindende voorschriften, dat wil zeggen dat ze voor iedereen gelden en naleving door de overheid afgedwongen kan worden. Wetten moeten nadrukkelijk onderscheiden worden van beleidsregels. Beleidsregels zijn namelijk afkomstig van bestuursorganen en geven aan hoe het bestuursorgaan van zijn bevoegdheden gebruik maakt. Beleidsregels geven het bestuursorgaan in beginsel een verplichting om conform deze beleidsregels te handelen. Een voorbeeld hiervan is de Aanwijzing Rechtsbijstand Politieverhoor van het Openbaar Ministerie (OM), die later in deze reader aan de orde zal komen. Jurisprudentie is een andere belangrijke bron en vormt een aanvulling op wetgeving. Jurisprudentie is rechtspraak van de Hoge Raad (de hoogste rechter in Nederland). De Hoge Raad is uiteraard gebonden aan bestaande wetgeving maar kan deze wel op een dusdanige manier uitleggen dat nieuwe regels ontstaan. De beslissingen van de Hoge Raad zijn leidend voor latere beslissingen van rechters. Deze jurisprudentie wordt ook wel rechtersrecht genoemd. Met rechtersrecht kan op een relatief eenvoudige manier ingespeeld worden op maatschappelijke ontwikkelingen. Een derde belangrijke, en tevens oudste bron, is het gewoonterecht. Deze rechtsbron bestaat uit ongeschreven recht ofwel rechtsregels die door een volk of groep mensen worden nageleefd omdat men vindt dat ze zich zo moeten gedragen. Het zijn dus geen door de overheid opgelegde regels. Desalniettemin is heel veel gewoonterecht in de loop van de eeuwen ook in wetten neergelegd. De laatste rechtsbron is het internationaal recht. Dit is een rechtsbron die steeds belangrijker wordt. Internationaal recht is voornamelijk verdragenrecht. Belangrijke verdragen zijn het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het Verdrag betreffende de Europese Unie (EU-Verdrag). Veel van de bepalingen uit deze verdragen hebben rechtstreekse werking, d.w.z. dat de Nederlandse burger hier direct rechten aan kan ontlenen. Voorbeelden hiervan zijn artikel 6 en 8 EVRM waarin respectievelijk het recht op een eerlijk proces en het recht op privacy zijn vastgelegd. Het Europees Hof van Justitie (EHRM) ziet erop toe dat de bepalingen uit het EVRM door de lidstaten worden nageleefd. De uitspraken van het EHRM zijn definitief en bindend voor de lidstaten. Voor het jeugd(straf)recht is het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK) van groot belang. Hoewel de bepalingen uit dit verdrag (nog) geen rechtstreekse werking hebben, geven ze aan lidstaten wel een verplichting om bepaalde fundamentele rechten te waarborgen. 2. Wat is het verschil tussen privaatrecht en publiekrecht? Het recht kan onderverdeeld worden in verschillende rechtsgebieden. Het belangrijkste onderscheid wordt gemaakt tussen het publiekrecht en het privaatrecht. Het publiekrecht regelt de verhouding tussen burgers en overheid en bevat regels ten behoeve van het algemene belang van de samenleving. Eén van de partijen is dan ook altijd een overheidsorgaan. Het privaatrecht daarentegen regelt de verhouding tussen burgers onderling en bevat regels ten behoeve van particuliere belangen van burgers. 9

10 Partijen in een geschil zijn individuele burgers maar ook een BV, een vereniging of een stichting wordt aangemerkt als privaatrechtelijke partij. Zelfs een overheidsorgaan kan onder bepaalde omstandigheden als privaatrechtelijke partij optreden, bijvoorbeeld de gemeenteraad die nieuw kantoormeubilair koopt. Het gaat dan om immers om een eigen belang van de gemeenteraad en niet om het algemeen belang. Bovendien zijn er overheidsorganen die op grond van een specifieke wettelijke opdracht ambtshalve partij kunnen zijn bij privaatrechtelijke procedures. Zij behartigen dan het belang van anderen. Zo kan de Raad voor de Kinderbescherming bij de burgerlijke rechter een verzoek indienen voor een ondertoezichtstelling van een minderjarige. Het publiekrecht wordt vervolgens weer onderverdeeld in het staatsrecht, het bestuursrecht en het strafrecht. Het staatsrecht regelt de organisatie van de staat en het handelen van staatsorganen zoals de regering en Tweede Kamer. Het bestuursrecht regelt de organisatie van het bestuur en het handelen van bestuursorganen zoals de gemeente, de provincie en de burgemeester. Geschillen tussen bestuursorganen en burgers worden behandeld door de bestuursrechter. Het strafrecht onderscheidt zich van de andere rechtsgebieden doordat het gedragingen verbiedt en sanctioneert die een inbreuk vormen op de veiligheid in de samenleving. Om ervoor te zorgen dat deze regels nageleefd worden, heeft de overheid bevoegdheden gekregen die op hun beurt weer een inbreuk kunnen vormen op rechten van burgers. Deze bevoegdheden zijn daarom met waarborgen omkleed en in de wet vastgelegd. In een strafproces wordt de overheid vertegenwoordigd door het Openbaar Ministerie die de verdachte vervolgt en ter berechting voor de strafrechter kan brengen. Het privaatrecht wordt ook wel burgerlijk of civiel recht genoemd en wordt onderverdeeld in vermogensrechtelijk en niet-vermogensrechtelijk privaatrecht. Voorbeelden van vermogensrechtelijk privaatrecht zijn het consumentenrecht en het contractenrecht. Een voorbeeld van niet-vermogensrechtelijk recht is het personen- en familierecht. Geschillen tussen burgers worden behandeld door de burgerlijke of civiele rechter. Het jeugdrecht onderscheidt zich van de andere rechtsgebieden omdat het bestaat uit zowel civiel recht als strafrecht. Civiele jeugdzaken worden dan ook behandeld door de civiele (kinder)rechter en jeugdstrafzaken door de (kinder)strafrechter. 3. Wat is het jeugdstrafrecht? Het jeugdstrafrecht is het strafrecht dat van toepassing is op jeugdigen. Er is geen Wetboek van Jeugdstrafrecht. Voor jeugdigen geldt in principe het algemene strafrecht, dat wil zeggen het strafrecht voor volwassenen. In het algemene strafrecht staat echter een aantal bepalingen die speciaal voor jeugdigen zijn geschreven. Deze komen in de plaats van of gelden naast het algemene strafrecht. In dit gedeelte zijn bijvoorbeeld de jeugdstraffen geregeld. Voor jeugdigen gelden deze straffen en niet de straffen uit het strafrecht voor volwassenen. Voor jeugdigen geldt dus het algemene strafrecht, tenzij het bijzondere deel voor jeugdigen iets anders bepaalt. Het strafrecht is te vinden in het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering. In het Wetboek van Strafrecht staat het materiële deel van het strafrecht, het inhoudelijke deel. Het Wetboek van Strafrecht gaat heel simpel gezegd over het "wat": wat is er strafbaar, wat zijn de misdrijven en overtredingen, wat zijn de straffen, enzovoorts. Het Wetboek van Strafvordering gaat over het formele gedeelte van het strafrecht. Dit wetboek gaat over de vorm, het "hoe": hoe en door wie wordt het strafrecht gehandhaafd, hoe verloopt de procedure, enzovoorts. Dit gedeelte van het strafrecht wordt ook wel strafprocesrecht genoemd. 10

11 Daarnaast is het strafrecht te vinden in een groot aantal bijzondere wetten zoals de Opiumwet, de Wegenverkeerswet en de Wet of op de Economische Delicten. Deze bijzondere wetten bevatten zowel materieel als formeel recht. Het materiële gedeelte van het jeugdstrafrecht is te vinden in de artikelen 77a t/m 77hh van het Wetboek van Strafrecht. Het formele gedeelte van het jeugdstrafrecht, ook wel jeugdstrafprocesrecht genoemd, staat in de artikelen 486 t/m 505 van het Wetboek van Strafvordering. 4. Waarom is er een afzonderlijk jeugdstrafrecht? Jeugdigen verschillen wezenlijk van volwassenen omdat ze in een opvoedingssituatie verkeren en in alle opzichten nog volop in ontwikkeling zijn. Dit uit zich met name ook in eigenschappen die een rol spelen bij delictgedrag. Zo is uit onderzoek gebleken dat jongeren risico s en lange termijn consequenties minder goed kunnen inschatten en vaker impulsgedrag vertonen. Het Nederlandse jeugdstrafrecht houdt rekening met deze onvolledige ontwikkeling en gaat uit van een verminderde verwijtbaarheid en aansprakelijkheid van de jeugdige delinquent. Het jeugdstrafrecht onderscheidt zich dan ook van het volwassenenstrafrecht door zijn pedagogische karakter. Terwijl bij het algemene strafrecht de nadruk ligt op vergelding en leedtoevoeging ligt bij het jeugdstrafrecht de nadruk op de heropvoeding van de jongere en het voorkomen van recidive. Dit betekent allereerst dat de rechter de opvoedingssituatie en de ontwikkelingsfase van de jeugdige dader meeneemt in de beoordeling van de strafmaat. Daarnaast betekent het dat sancties en maatregelen gericht zijn op gedragsbeïnvloeding en terugkeer van de jongere in de maatschappij. Tot slot brengt het pedagogische karakter met zich mee dat zoveel mogelijk zaken in een vroegtijdig stadium afgedaan worden door de politie of het Openbaar Ministerie (OM) en de jongere zodoende zoveel mogelijk buiten het rechterlijk circuit wordt gehouden. De Raad voor de Kinderbescherming hanteert eveneens als uitgangspunt dat de strafrechtelijke reactie op delinquent gedrag naar pedagogische maatstaven verantwoord is. Het oogmerk hierbij is om een positieve gedragsverandering bij de jeugdige delinquent te bewerkstelligen. De gedachte hierachter is dat een jongere nog het vermogen heeft om te veranderen. De Raad ziet daarbij een belangrijke taak voor de ouders weggelegd. Door de ouders bij de strafzaak te betrekken kan de effectiviteit van de aanpak verhoogd worden. Omdat het gepleegde delict signaalgedrag kan zijn, kijkt de Raad ook naar eventuele achterliggende problematiek. Dit betekent dat tijdens het strafonderzoek de Raad gebruik kan maken van zijn civielrechtelijke bevoegdheid om aan de kinderrechter te vragen een kinderbeschermingsmaatregel op te leggen. 5. Op wie is het jeugdstrafrecht van toepassing? Het jeugdstrafrecht is van toepassing op jongeren die op het moment van het plegen van een strafbaar feit wel 12 jaar maar nog geen 18 jaar zijn. Hierop bestaan een aantal uitzonderingen: Op 16- en 17 jarigen kan het volwassenenstrafrecht worden toegepast. De rechter kan dit doen op grond van: de ernst van het feit, of de persoonlijkheid van de dader, of de omstandigheden waaronder het feit begaan is. De rechter moet, wanneer hij kiest voor het volwassenenstrafrecht, dit motiveren in zijn vonnis en hierbij de grond waarop hij deze beslissing neemt, vermelden. Op 18- tot 21 jarigen kan de rechter het jeugdstrafrecht toepassen op grond van: de persoonlijkheid van de dader, doorgaans gaat het hier om jongvolwassenen die in geestelijk opzicht op hun leeftijdsgenoten zijn achtergebleven. 11

12 de omstandigheden waaronder het feit begaan is, hierbij kun je denken aan typisch leeftijdsgebonden feiten zoals ruzie met ouders. Van deze uitzonderingen wordt echter weinig gebruik gemaakt. Gemiddeld wordt slechts 3% van de minderjarigen volgens het volwassenenstrafrecht berecht en minder dan 1% van de volwassenen volgens het jeugdstrafrecht. Op dit moment is een wetsvoorstel in voorbereiding om een adolescentenstrafrecht in te voeren. Het plan is om een adolescentenstrafrecht te creëren op jongeren tussen de 16 en 23 jaar en houdt kortweg in dat jongeren uit deze leeftijdsgroep niet alleen te maken kunnen krijgen met een sanctie uit het jeugdrecht maar ook met een sanctie uit het volwassenenstrafrecht. Bij het opleggen van de straf of maatregel wordt uitgegaan van een individuele en dadergerichte aanpak. De staatssecretaris van Justitie verwacht dat deze aanpak effectiever zal zijn. 6. Kunnen jongeren onder de 12 jaar niet vervolgd worden? Jongeren onder de 12 jaar, ook wel 12-minners genoemd, kunnen niet strafrechtelijk vervolgd worden. Zij hoeven dus nooit voor de strafrechter te verschijnen en kunnen geen straf krijgen. Toch is er wel een aantal strafrechtelijke middelen die tegen zulke jonge verdachten kunnen worden gebruikt.een verdachte jonger dan 12 jaar kan bijvoorbeeld worden aangehouden en voor verhoor naar het politiebureau worden gebracht. Het verhoor kan maximaal 6 uur duren (hierbij wordt de tijd tussen en 9.00 niet meegerekend). Langer kan een 12-minner niet worden vastgehouden. Ook kan een jongere onder de 12 jaar worden gefouilleerd en kan er huiszoeking worden gedaan. Tot 1 januari 2010 bestond er voor 12-minners de Stop reactie. In plaats daarvan is de aanpak 12-min ontwikkeld die in 2010 gefaseerd is ingevoerd. De aanpak 12-min houdt in dat de politie bij jeugdige delinquenten beneden de 12 jaar - naast het verrichten van de gebruikelijke opsporingshandelingen - signaleert of er zorgen rondom het kind zijn en de ouders of verzorgers vraagt zich te melden op het politiebureau. Indien er zorgen zijn over het kind dan maakt de politie een melding bij Bureau Jeugdzorg. Bureau Jeugdzorg beoordeelt vervolgens de melding en gaat na of het delictgedrag het gevolg is van achterliggende problemen. Zo nodig wordt zorg en hulp verleend aan deze kinderen en hun ouders door middel van bijvoorbeeld deelname aan cursussen en trainingen. Ook kunnen zij te maken krijgen met een kinderbeschermingsmaatregel. Deze nieuwe aanpak van 12-minners betekent evenwel dat de Raad in beginsel in het strafrechtelijk kader geen bemoeienis meer heeft in de aanpak van jongeren onder de 12 jaar. Dit wordt alleen anders indien de zorgmelding leidt tot een onderzoek naar een kinderbeschermingsmaatregel. 7. Wat is de rol van de ouders in het jeugdstrafrecht? De ouders zijn verantwoordelijk voor hun minderjarige kinderen. In het jeugdstrafrecht worden niet de ouders, maar de jongeren zelf verantwoordelijk gesteld voor hun daden. Wanneer een jongere wordt verdacht van het plegen van een strafbaar feit, komt hij in de strafrechtelijke procedure terecht. De ouders hebben daarin geen zeggenschap over de beslissingen die er over hun kind worden genomen. De ouders worden echter niet helemaal buiten spel gezet. Zij hebben recht om op de hoogte te worden gehouden van wat er met hun kind gebeurt. De wet kent een aantal bepalingen die ouders bepaalde rechten geven. Wanneer hun kind van zijn vrijheid is beroofd, mogen zij hem bezoeken en brieven schrijven zonder dat deze door anderen gelezen worden. Dit geldt niet voor het verhoor. Ook moeten van alle officiële schriftelijke beslissingen die aan de jongere worden verzonden de ouders in kennis worden gesteld. Zelfs wanneer de wet geen specifieke 12

13 rechten aan de ouders toekent, zal justitie hen zoveel mogelijk proberen te betrekken bij hetgeen er met hun kind gebeurt. Met ingang van 1 januari 2011 zijn gezagsdragende ouders/voogden verplicht te verschijnen ter (straf)zitting, tenzij zij hiertoe echt niet in staat zijn, dan wel hun verschijning niet in het belang is van de minderjarige. Wanneer de Raad constateert dat deze laatste situatie zich voordoet, zal dit gemeld moeten worden aan OM en rechtbank. Indien de ouders geen gehoor geven aan de oproep om ter zitting te verschijnen, kan de rechter met een zogenaamd 'bevel medebrenging' de ouders gelasten naar de zitting te komen. De politie kan daartoe zo nodig met dwang de ouders ophalen en naar de rechtbank brengen. 8. Wat is het verschil tussen een overtreding en een misdrijf? Voor de in deze reader opgenomen vragen over de strafprocedure en straffen en maatregelen is het van belang het onderscheid te kennen tussen overtredingen en misdrijven. Dit onderscheid is van belang omdat politie en Openbaar Ministerie over het algemeen bij misdrijven meer bevoegdheden hebben dan bij overtredingen en de rechter bij misdrijven zwaardere sancties kan opleggen zoals jeugddetentie. Misdrijven zijn opgenomen in het tweede boek van het Wetboek van Strafrecht. Overtredingen zijn te vinden in het derde boek. Het eerste boek bevat algemene bepalingen die zowel misdrijven als overtredingen betreffen. Bekende strafbare feiten als diefstal, oplichting, mishandeling, openlijke geweldpleging, moord en doodslag zijn misdrijven. Een voorbeeld van een overtreding is het niet voldoen aan de identificatieplicht. Bijzondere wetten als de Opiumwet en de Wegenverkeerswet bevatten zowel overtredingen als misdrijven. De Wegenverkeerswet bestaat voornamelijk uit overtredingen; een aantal bekende misdrijven zijn het rijden onder invloed en het door eigen schuld veroorzaken van een ongeval waardoor een ander gedood wordt of zwaar lichamelijk letsel oploopt. 13

14 Strafprocedure Tijdens het opsporingsonderzoek hebben de politie en het OM een aantal onderzoeksmogelijkheden ter beschikking staan. Sommige daarvan worden ook wel dwangmiddelen genoemd. Met deze dwangmiddelen wordt namelijk een inbreuk op fundamentele rechten van de verdachte omdat ze vaak tegen de wil van de verdachte gebruikt worden. Voorwaarde is dan ook dat er een verdenking bestaat dat een strafbaar feit is gepleegd en de bevoegdheid om de dwangmiddelen toe te passen met allerlei waarborgen zijn omkleed die bovendien in de wet zijn vastgelegd. Dwangmiddelen die gebruikt kunnen worden en in deze reader aan de orde komen, zijn de aanhouding en het verhoor, de inverzekeringstelling, de voorlopige hechtenis, het persoonlijkheidsonderzoek, het DNA-onderzoek en het conservatoir beslag. De aanhouding en het verhoor 9. Wanneer kan de politie een jongere aanhouden? Als een jongere wordt verdacht van het plegen van een strafbaar feit, kan de politie hem aanhouden of arresteren en voor verhoor meenemen naar het politiebureau. De politie kan bijvoorbeeld een verdachte thuis in alle vroegte arresteren, maar een jongere kan ook op school worden opgehaald. Het is natuurlijk vervelend als dat onder schooltijd gebeurt, maar de politie heeft dit recht wel. Of de politie rekening houdt met de negatieve gevolgen van de aanhouding, ligt aan de omstandigheden, zoals bijvoorbeeld de ernst van het feit. Voor de aanhouding heeft de politie geen toestemming van de ouders nodig. 10. Mag de jongere voor het verhoor een advocaat spreken? In 2008 heeft het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in de zaak Salduz een belangrijke uitspraak gedaan over het recht op rechtsbijstand. Deze uitspraak heeft ertoe geleid dat sinds 1 april 2010 de Aanwijzing Rechtsbijstand Politieverhoor van kracht is. In deze aanwijzing van het Openbaar Ministerie is geregeld dat een aangehouden verdachte voorafgaand aan het eerste verhoor door de politie recht heeft om een advocaat of vertrouwenspersoon te raadplegen. Dit wordt consultatiebijstand genoemd. De politie is verplicht de verdachte hier voorafgaand aan het verhoor op te wijzen. Als het gaat om ernstige feiten dan vindt het gesprek op het politiebureau plaats en als het gaat om overtredingen of misdrijven waar minder dan 4 jaar gevangenisstraf op staat dan mag de verdachte telefonisch contact opnemen met een advocaat. Afhankelijk van de ernst van het feit en de leeftijd van de jongere kan afstand gedaan worden van het recht op consultatiebijstand. De algemene regel is dat hoe ernstiger het feit hoe moeilijker het is om afstand te doen. De jongere hoeft de advocaat niet zelf te regelen, daar zorgt de politie voor. De politie neemt contact op met een piketadvocaat. Een piketadvocaat is een gewone advocaat die op dat moment dienst heeft. Na de melding aan de piketcentrale dient de advocaat binnen twee uur op het politiebureau te zijn. Het gevolg van deze regeling is evenwel dat het niet meer zo gemakkelijk zal zijn om de zaak af te doen met een HALT. De advocaat zal namelijk de jeugdige verdachte doorgaans adviseren zich op zijn zwijgrecht te beroepen of het strafbare feit te ontkennen. Een bekentenis is echter een vereiste voor een HALT-afdoening. Zaken zullen daarom eerder bij het OM en wellicht ook de rechter terecht komen. 14

15 11. Wat gebeurt er tijdens een verhoor? Tijdens het verhoor probeert de politie alles te weten te komen over het strafbare feit. De politie stelt vragen, maar de verdachte hoeft hierop geen antwoord te geven. Voordat het verhoor begint, moet de politie vertellen dat antwoorden niet verplicht is, dit wordt de cautie genoemd. De cautie houdt dus in dat de jongere wordt gewezen op zijn zwijgrecht. De politie schrijft alles op wat er verteld wordt. De verdachte moet dit lezen en zeggen of het klopt. Ook getuigen en slachtoffers kunnen verhoord worden. Al deze verhoren worden opgenomen in het proces-verbaal. 12. Wat mag de politie wel en wat niet tijdens een verhoor? In de eerste plaats is er de regel dat de verdachte niet tot antwoorden verplicht is. De politie moet dit voor het verhoor begint, meedelen. Er staat in de wet dat tijdens het verhoor verklaringen in vrijheid moeten worden afgelegd en niet mogen worden afgedwongen. De politie mag een jongere best wat onder druk zetten, maar dit mag niet zover gaan dat er sprake is van een verklaring afdwingen. Het is moeilijk te bepalen wat precies onder afdwingen valt en wat hierbij de grens is. Daarnaast is het moeilijk te bewijzen wat er tijdens een verhoor gebeurt. Een verdachte mag niet s nachts voor verhoor uit zijn bed gehaald worden, of uren achter elkaar zonder pauze verhoord worden. De politie mag natuurlijk in geen enkel geval geweld gebruiken. Als een jongere en zijn ouders ontevreden zijn over hoe de politie gehandeld heeft, kunnen zij een klacht indienen bij de politie of de burgemeester. 13. Hoe lang kan een verhoor duren? Het verhoor kan hoogstens 6 uur duren. De tijd tussen 12 uur s nachts en 9 uur s ochtends telt hierbij niet mee, dus in totaal maximaal 15 uur. Als de politie niet weet wie de verdachte is, omdat de jongere bijvoorbeeld zijn naam niet wil zeggen of de politie denkt dat hij een valse naam opgegeven heeft, kan het verhoor ter identificatie worden verlengd met maximaal 6 uur (de tijd tussen uur en 9.00 uur niet meegerekend). 14. Moet de politie de ouders vertellen dat hun kind is aangehouden voor verhoor? De politie moet in principe de ouders vertellen dat hun kind is aangehouden en voor het verhoor op het politiebureau zit. Er moet aan de ouders verteld worden wat de reden van de aanhouding is, behalve als het in het belang van het onderzoek is om dit op dat moment nog niet te doen. De ouders mogen tijdens het verhoor hun kind niet spreken. 15. Heeft de jongere tijdens het verhoor door de politie recht op een advocaat? De Hoge Raad heeft in navolging van het Salduz-arrest bepaald dat minderjarige verdachten niet alleen recht hebben op een advocaat voorafgaand aan het eerste verhoor maar ook tijdens dit verhoor. Ook dit recht van de jeugdige verdachte is vastgelegd in de Aanwijzing rechtsbijstand politieverhoor en wordt verhoorbijstand genoemd. De jongere mag er evenwel voor kiezen om zich bij te laten staan door een vertrouwenspersoon. Bijstand door zowel een advocaat als een vertrouwenspersoon is echter niet toegestaan. Tijdens het verhoor wordt van de advocaat verwacht dat hij zich terughoudend opstelt. Zijn taak is primair erop toe te zien dat er geen ongeoorloofde druk op de jongere wordt 15

16 uitgeoefend. Aan de vertrouwenspersoon worden meer beperkingen opgelegd. Deze mag het verhoor niet onderbreken en geen contact maken met de jongere. 16. Welke beslissingen kan de politie nemen na het verhoor? De politie kan na het verhoor verschillende beslissingen nemen: De zaak seponeren, d.w.z. niet vervolgen; Een strafbeschikking uitvaardigen; De jongere voorstellen om aan een HALT-activiteit mee te doen; Een proces-verbaal opmaken en doorsturen naar de officier van justitie; de jongere mag naar huis; De jongere nog langer vasthouden; de hulpofficier stelt de verdachte dan in verzekering. Deze beslissingen neemt de politie onder verantwoordelijkheid van de officier van justitie. De hulpofficier is een politieagent die namens de officier van justitie beslissingen neemt op het politiebureau. 17. Wat is seponeren? Het woord seponeren betekent letterlijk terzijde leggen, laten liggen. Als de politie de zaak seponeert, betekent het dat ze de zaak laat liggen en er niks mee gedaan wordt. De jongere wordt niet vervolgd en hoeft dus niet naar de rechter. De politie kan tot een sepot besluiten als het gaat om een heel licht strafbaar feit en als de eventuele schade aan het slachtoffer al vergoed is of hierover al een regeling is getroffen. De jongere krijgt meestal wel een waarschuwing. De politie zal in ieder geval een gesprek hebben met de jongere en de ouders en het daarin hebben over wat de jongere heeft gedaan en wat er gebeurt als hij op deze manier doorgaat. Als er problemen zijn, kan de politie de ouders of de jongere verwijzen naar een hulpverleningsinstantie. Wanneer de politie seponeert met een waarschuwing wordt er geen proces-verbaal opgemaakt, maar de zaak wordt wel geregistreerd in de politieregisters. Dit wordt een mutatie genoemd. Als de jongere opnieuw iets strafbaars doet, weet men dat het niet de eerste keer is. Het is namelijk zo dat als de politie reeds een keer een waarschuwing heeft gegeven, de jongere er voor de tweede keer niet weer met een waarschuwing vanaf komt. 18. Wanneer kan de politie een strafbeschikking aanbieden? Met ingang van 1 maart 2011 kan de politie voor minderjarigen een strafbeschikking uitvaardigen voor bepaalde overtredingen. Het gaat dan om strafbare feiten die de politie op straat afhandelt en waarvoor doorgaans een boete wordt opgelegd zoals verkeersovertredingen en het veroorzaken van overlast. De strafbeschikking wordt ook naar de ouders of verzorgers van de jongere gestuurd. Voorheen konden dergelijke overtredingen met een transactie worden afgedaan. De strafbeschikking is dan ook in de plaats van de transactie gekomen. Het verschil tussen de transactie en de strafbeschikking is dat de transactie een schikkingsvoorstel is waarmee de verdachte in moet stemmen en vervolging voorkomen kan worden terwijl de strafbeschikking een daad van vervolging en bestraffing is. De verdachte kan wel bij de rechter verzet aantekenen tegen de strafbeschikking. Zijn zaak komt dan alsnog voor de rechter. De strafbeschikking maakt het mogelijk dat eenvoudige zaken sneller en efficiënter worden afgehandeld en draagt daarmee bij aan het ontlasten van de rechtspraak. 16

17 19. Wat is HALT? HALT staat voor Het ALTernatief en betekent dat als een jongere meedoet aan een (werk)project hij niet vervolgd wordt. Het werk wordt niet betaald en mag hoogstens 20 uur in beslag nemen. De politie kan een jongere voorstellen om mee te doen aan HALT. Dat voorstel moet schriftelijk zijn. In ieder geval moet daarin staan dat deelname niet verplicht is en wat de gevolgen zijn van niet meedoen. Als de jongere het voorstel aanneemt moet hij, en als hij jonger dan 16 jaar is, de ouders of voogd, schriftelijk met het voorstel instemmen. Wanneer de jongere het HALT-project goed heeft uitgevoerd dan wordt hij niet meer vervolgd, wel wordt er een bericht gezonden naar de officier van justitie, de jongere en zijn ouders dat de jongere het project goed heeft afgesloten. Als de jongere niet wil meedoen aan HALT of het werk niet goed gedaan heeft, zal de politie een proces-verbaal opmaken en doorsturen naar de officier van justitie. Die bekijkt dan wat hij met de zaak doet. 20. Wanneer komt een jongere voor HALT in aanmerking? Meedoen aan HALT kan alleen bij strafbare feiten die niet zo ernstig zijn en als de jongere bekent. De politie heeft een lijst van strafbare feiten waarbij HALT mogelijk is (Besluit-HALT-feiten). Dat is bijvoorbeeld vandalisme, graffiti, winkeldiefstal. Bij ernstige feiten of grote schade is HALT niet mogelijk. De schade mag niet hoger zijn dan 900,-- per dader en het totale schadebedrag mag niet meer dan 4.500,-- bedragen. Bij vermogensdelicten zoals diefstal geldt een maximum van 150,--. Een jongere mag niet deelnemen aan HALT wanneer hij binnen een jaar al eens een HALT-verwijzing gekregen heeft. Als er tussen het eerste en het tweede strafbare feit meer dan een jaar zit, is HALT wel mogelijk. In ieder geval is na 2 keer HALT nooit een 3de keer HALT mogelijk. In dat geval zal de politie een proces-verbaal opmaken en naar de officier van justitie sturen die dan bekijkt wat er verder met de zaak gebeurt. 21. Wat betekent het als een jongere na een proces-verbaal naar huis wordt gestuurd? De politie laat de jongere naar huis gaan, wanneer het niet meer in het belang van het onderzoek is hem nog langer vast te houden. Het wil niet zeggen dat hij dan overal vanaf is. De politie heeft genoeg informatie over het strafbare feit of verder onderzoek kan ook verricht worden zonder dat de verdachte vastzit. De politie moet een verdachte naar huis laten gaan als het volgens de wet niet meer mogelijk is hem langer vast te houden. Langer vasthouden kan namelijk alleen indien het verhoor gericht is op het vaststellen van de identiteit van de verdachte en het gaat om een feit waar 4 jaar gevangenisstraf of minder op staat. Het proces-verbaal dat de politie heeft opgemaakt wordt naar de officier van justitie gestuurd. Die beslist wat er met de zaak gebeurt. In die situaties waarin het PVM (Proces Verbaal Minderjarige) wordt gebruikt, wordt dit naar het Justitieel Casus Overleg (JCO) gestuurd. De jongere krijgt nog te horen wat er verder met zijn zaak gebeurt. 22. Wat doet de Raad voor de Kinderbescherming als een jongere na een procesverbaal naar huis is gestuurd? De politie moet elk proces-verbaal van een strafbaar feit, gepleegd door een minderjarige, melden bij de Raad voor de Kinderbescherming. Vaak wordt het procesverbaal gemeld bij de Raad tijdens het Justitieel Casus Overleg/ Veiligheidshuis, hier wordt ook besloten of er een basisonderzoek wordt ingesteld door de Raad. Naast het 17

18 instellen van een basisonderzoek (Baro) kan er ook nog gekozen worden voor een selectieve afdoening. Wanneer besloten wordt tot een basisonderzoek neemt een medewerker van de Raad, een raadsonderzoeker, contact op met de jongere en de ouders om een afspraak te maken voor een gesprek. De raadsonderzoeker wil wat meer weten over de jongere zelf: wat vindt hij van het strafbare feit, of hij werkt of naar school gaat, en of er problemen zijn. De raadsonderzoeker geeft uitleg over de strafrechtelijke procedure. De jongere en zijn ouders kunnen zelf ook vragen stellen. Er wordt een voorlichtingsrapport gemaakt voor de officier van justitie. Aan de hand van het proces-verbaal van de politie en het rapport van de Raad neemt de officier een beslissing over wel of niet vervolgen. Als de zaak voor de rechter komt heeft de rechter de informatie van de Raad nodig om te beoordelen welke straf voor de jongere opvoedkundig het beste is. NB. In ontwikkeling zijn het Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen (LIJ) en daaruit voortvloeiende zaken. Het LIJ zal de Baro geheel gaan vervangen. 23. Wat is selectieve afdoening? Wanneer de Raad, na overleg in het Justitieel Casus Overleg (JCO) beslist geen basisonderzoek te starten, is er sprake van selectieve afdoening. Wanneer de Raad afziet van een basisonderzoek, kan niettemin een mondeling of schriftelijk strafadvies worden uitgebracht aan de officier van justitie. Het strafadvies kan alleen betrekking hebben op het opleggen van een geldboete of werkstraf. De Raad baseert zich dan bij zijn advisering op de informatie die ten tijde van het JCO beschikbaar is. Is er geen informatie beschikbaar, dan kan een zeer kort onderzoek worden ingesteld, bijvoorbeeld bestaande uit één telefonisch contact. Het strafadvies kan alleen betrekking hebben op het opleggen van een geldboete of een werkstraf. De Raad mag een zaak alleen selectief afdoen wanneer er aan de volgende criteria is voldaan: De jeugdige is ouder dan 15 jaar Het is de eerste keer dat de jeugdige in aanraking komt met de politie, een zogenaamde first-offender. De jeugdige is onbekend bij de politie en de Raad De jeugdige wordt verdacht van één strafbaar feit Het strafbare feit is een relatief licht misdrijf Er is geen sprake van signaalgedrag bij de jongere N.B. Met de komst van het Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen (LIJ), dat het huidige raadsonderzoek in strafzaken zal gaan vervangen, verdwijnt ook de selectieve afdoening. 18

19 In verzekering stellen 24. Wat is in verzekering stellen? Als de politie de verdachte na het verhoor nog wil vasthouden, moet de politie de jongere in verzekering stellen. Dat kan de politie niet zomaar doen, hierover moet een officiële beslissing worden genomen. De officier van justitie maar meestal de hulpofficier van justitie neemt deze beslissing. Hij verhoort de verdachte en bekijkt of het nodig en volgens de wet mogelijk is hem nog langer vast te houden. Als de officier van justitie of de hulpofficier vindt dat het in het belang van het onderzoek is de verdachte nog langer vast te houden, wordt de verdachte in verzekering gesteld. De jongere blijft dan meestal op het politiebureau 1, maar kan in uitzonderlijke gevallen ook op een andere plaats worden ondergebracht (bijvoorbeeld thuis, het zogenaamde huisarrest). 25. Hoe lang kan de inverzekeringstelling duren? De inverzekeringstelling kan hoogstens 3 dagen duren en kan als het noodzakelijk is nog eens met 3 dagen worden verlengd. Over de verlenging beslist de officier van justitie. Als de officier besluit te verlengen moet hij de jongere binnen 3 dagen en 15 uur na aanhouding door de politie voorgeleiden aan de rechter-commissaris. 26. Heeft de jongere tijdens de inverzekeringstelling recht op een advocaat? Een jongere die in verzekering is gesteld heeft recht op een advocaat. De advocaat mag bij het verhoor waarbij de verdachte in verzekering wordt gesteld, aanwezig zijn. De jongere hoeft de advocaat niet zelf te regelen, daar zorgt de politie voor. De politie neemt contact op met een piketadvocaat. Een piketadvocaat is een gewone advocaat die op dat moment dienst heeft om aan verdachten die in verzekering zijn gesteld rechtsbijstand te verlenen. De piketadvocaat is gratis. Doorgaans zal de jongere echter al een advocaat hebben omdat hij onder invloed van het Salduz-arrest een advocaat heeft toegewezen gekregen om hem bij te staan vlak voor en tijdens zijn eerste verhoor bij de politie. De jongere of de ouders kunnen ook een advocaat kiezen, maar die moeten ze dan zelf betalen. 27. Mogen de ouders contact met hun kind hebben tijdens de inverzekeringstelling? De ouders hebben tijdens de inverzekeringstelling het recht om contact met hun kind te hebben. Ouders en advocaten mogen volgens de wet de jongere zonder toezicht spreken en brieven schrijven zonder dat deze door de politie of anderen gelezen worden. Ze moeten zich wel houden aan de huisregels van het politiebureau. De politie kan het contact weigeren in het belang van het onderzoek, bijvoorbeeld als ze denken dat de ouders meehelpen aan het laten verdwijnen van bewijs. Brieven mogen wel geopend worden als men vermoedt dat er drugs in zitten. De ouders mogen niet bij de politieverhoren zijn. In de praktijk komt het vaak voor dat ouders hun kind nauwelijks kunnen bezoeken, omdat de politie overdag bezig is met de verhoren en er s avonds geen bezoek mag worden ontvangen. Dan kan het gebeuren dat ouders hun kind alleen even te zien krijgen als ze kleding komen brengen. Volgens de wet hebben de ouders recht op contact met hun kind. Het is niet de 1 Sinds 2008 kunnen verdachten in zogenaamde provinciale arrestanten- of cellencomplexen worden opgesloten. 19