Tariefbepaling waterschapsbelasting Aanleiding In de bestuurlijke commissie Financiën en Bestuurlijke Zaken op 18 april 2017 is het voorstel Duurzaam financieel beleid aan de orde geweest. Gevraagd is om duidelijkheid over het toepassen van tarief- of lastenstijging, en daarbij de ontwikkeling van de WOZ-waarden te betrekken. Eerst wordt ingegaan op de wettelijke kaders. Daarna wordt ingegaan op de werkwijze om tot bestuurlijk vastgestelde tarieven te komen (dekking van de kosten- of tariefstijging). Hierbij wordt expliciet ingegaan op het proces van de totstandkoming van de tarieven en het effect op de belastinginkomsten. Bij de zuiveringsheffing is een consistente lijn van tariefsaanpassing gehanteerd, hybride samengesteld op basis verwachte kosten en op de gewenste afbouw van reserves. Eenmalig is van deze lijn afgeweken. Voor het belastingjaar 2017 is eenmalig bij het tarief rekening gehouden met de verwachte stijging van de vervuilingseenheden (volumecorrectie). Dit wordt in toekomstige begrotingen niet meer voorgesteld, conform de uitgangspunten van het duurzaam financieel beleid waarbij wordt uitgegaan van een jaarlijkse tariefsaanpassing van 3%. Bij de watersysteemheffing is tot 2009 de methode-oldambt gehanteerd waarin rekening werd gehouden met de verwachte eenheden. In het nieuwe systeem (methode-delfland) wordt jaarlijks tariefsaanpassing toegepast. Alleen in de jaren met kostentoedeling wordt voor volume (eenheden) gecorrigeerd. Schommelingen in de WOZ-waarde spelen alleen voor de gebouwde eigendommen. Door de samenstelling van de kostentoedeling is het effect op de totale heffing beperkt. Wettelijke kaders vanuit de Waterschapswet Conform artikel 110 van de Waterschapswet stelt het bestuur jaarlijks de tarieven vast. De geraamde baten moeten in evenwicht zijn met de geraamde lasten (art. 115) of daar binnen afzienbare tijd zicht op geven (kostendekkende tarieven). De kosten van het watersysteembeheer worden bij wet aan belastingplichtige categorieën toegedeeld, te weten: ingezetenen, eigenaren of anderszins zakelijk gerechtigden van ongebouwde onroerende zaken die geen natuurterrein zijn, eigenaren of anderszins zakelijk gerechtigden van natuurterreinen en eigenaren of anderszins zakelijk gerechtigden van gebouwde onroerende zaken. De wijze waarop de toedeling over deze categorieën plaatsvindt, is bij de Wet modernisering waterschapsbestel (Stb. 2007, nr. 208) ingaande 2009 in artikel 120 van de Waterschapswet geregeld (de methode-delfland). De kostentoedelingsverordening moet wettelijk tenminste eenmaal in de vijf jaren worden herzien, vaker mag. Van 1997 tot 2009 volgden wij de methode-oldambt als kostentoedelingsmethode voor het watersysteembeheer. Bestuurlijke methodes tariefbepaling Zuiveringsheffing Met de opbrengst van deze heffing dekken we de kosten voor het zuiveren van afvalwater in onze zuiveringsinstallaties. Jaarlijks wordt de zuiveringsheffing bepaald middels een tarief per vervuilingseenheid. Van 1997-2016 is de methode van tariefsaanpassing gehanteerd.
Bij tariefsaanpassing wordt het tarief, ongeacht het aantal eenheden, met een vastgesteld percentage aangepast op basis van het vastgestelde tarief van het voorgaande jaar. Het effect van deze methode op de belastinginkomsten wordt geïllustreerd aan de hand van onderstaande rekenvoorbeelden: Bij een tariefstijging met 3% en gelijk blijvende vervuilingseenheden, ontvangen we 3% meer belastinginkomsten (1,03 x 1,00 = 1,03). Bij een tariefstijging met 3% en een stijging met 5% van het aantal vervuilingseenheden, ontvangen we 8,15% meer belastinginkomsten (1,03 x 1,05 = 1,0815). Bij een tariefstijging met 3% en een daling met 5% van het aantal vervuilingseenheden, ontvangen we 2,15% minder belastinginkomsten (1,03 x 0,95 = 0,9785). Vanaf de start van ons waterschap in 1997 hebben we nog niet met kostendekkende tarieven gewerkt. De tarieven zijn telkens vastgesteld op basis van de verwachte kosten en (bewuste) afbouw van reserves. Dit heeft geleid tot een gematigde tariefontwikkeling, telkens met nietkostendekkende tarieven. In 2017 kwam door de afbouw van de reserves voor het eerst (de noodzaak van) een kostendekkende tarief in zicht. Omdat gedacht werd dat dit de enige methode voor berekening was, is toen (eenmalig) van de afgeweken van tariefsaanpassing en is een tarief per vervuilingseenheid gehanteerd, nu rekening houdend met de verwachte ontwikkeling van eenheden. In onderstaande rekenvoorbeelden zien we het effect van deze methode op het tarief: Bij een verhoging van de heffing met 3% en een stijging met 5% van het aantal vervuilingseenheden neemt het tarief met 1,90% af (1,03 / 1,05 = 0,981). Bij een verhoging van de heffing met 3% en een daling met 5% van het aantal vervuilingseenheden neemt het tarief met 8,42% toe (1,03 / 0,95 = 1,0842). Bij de bepaling van het tarief voor 2017 heeft de combinatie van de stijging van de heffing (+3%) en de verwachte groei van de vervuilingseenheden (+2%) geleid tot een tariefstijging van effectief 1% (=1,03 / 1,02). Deze historisch gezien voor ons afwijkende methode wordt in het vervolg niet meer toegepast. Watersysteemheffing Het watersysteembeheer kent in tegenstelling tot het zuiveringsbeheer niet één, maar vier wettelijke belastingcategorieën. Om de kosten van het watersysteembeheer te verdelen over de categorieën is in de Waterschapswet (art. 117) de kostentoedeling in het leven geroepen. Het algemeen bestuur heeft voor het laatst in 2016 een nieuwe kostentoedelingsverordening, die per 1 januari 2017 is ingegaan, vastgesteld. De aanpassing van de watersysteemheffing leidt middels de kostentoedeling tot een wijziging van de tarieven. De tarieven worden bepaald door de geraamde lasten over de vier belastingcategorieën te verdelen en de uitkomst hiervan te delen over de geraamde eenheden per categorie. In de periode 1997 tot 2017 is er geen sprake geweest van de toepassing van kostendekkende tarieven, omdat er jaarlijks reserves ingezet werden om de lasten voor de belastingplichtigen zo laag mogelijk te houden. 2 van 6
De kostentoedeling vormt de basis voor de berekening van tarieven ter dekking van de kosten. De percentages uit de huidige kostentoedelingsverordening zijn hieronder schematisch weergegeven: Met de percentages, per belastingcategorie, uit de kostentoedeling worden de kosten uit de begroting verdeeld naar de vier belastingplichtige categorieën. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Voorbeeld: De belastinginkomsten voor het watersysteembeheer zijn in de Begroting 2017 geraamd op 41,156 mln. De kostentoedelingsverordening bepaalt de op te leveren inkomsten per categorie aan: Belastingcategorie Percentage Inkomsten Totaal 100% 41.156.000 Ingezetenen 37,0% 15.227.720 Gebouwde eigendommen 47,3% 19.466.788 Ongebouwde eigendommen 15,4% 6.338.024 Natuur 0,3% 123.468 Door de belastinginkomsten per categorie vervolgens te delen door het verwachte aantal eenheden van die categorie ontstaat er een tarief per eenheid. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Jaarlijks worden de verwachte eenheden geactualiseerd op basis van de op dat moment beschikbare inzichten. De ingezetenen en ongebouwde eigendommen (hectares) hebben een redelijk stabiel aantal eenheden. Hierdoor zal een stijging van de heffing met een bepaald percentage ook gelden voor de tarieven van die belastingcategorieën. Bij gebouwde eigendommen is dit echter anders. De eenheid bij gebouwde eigendommen wordt bepaald door de som van de WOZ-waarden van de gebouwde eigendommen. 3 van 6
Deze wordt geactualiseerd op basis van de vastgestelde WOZ waarden met peildatum 1 januari van het voorafgaande jaar door de Waarderingskamer 1. De WOZ waarden fluctueren jaarlijks mee met de ontwikkelingen op de vastgoedmarkt. Het gevolg hiervan is dat, uitgaande van gelijke belastinginkomsten, een toename van WOZ-waarde in het beheergebied leidt tot een lager berekend tarief. Andersom geldt dit ook, een daling van de WOZ-waarde leidt tot een hoger berekend tarief. Bij de methode ter dekking van de kosten wordt er dus jaarlijks gecorrigeerd voor ontwikkelingen in de eenheden. Alleen in jaren van kostentoedeling wordt er daarnaast gecorrigeerd voor verschuivingen in de onderlinge waardeverhouding van ongebouwde onroerende zaken (niet zijnde natuurterreinen), natuurterreinen en gebouwde onroerende zaken. De nieuwe waardeverhouding bepaalt de bijdrage per categorie aan de totale kosten. Wettelijk is vastgelegd dat minimaal eens in de vijf jaar de kostentoedeling moet worden herzien, vaker mag. In tussenliggende jaren -zonder kostentoedeling- hebben waardeontwikkelingen van grond en opstal en verschuivingen van hectaren tussen de categorieën geen effect op de verdeling van de kosten over de categorieën. In deze jaren hebben alleen ontwikkelingen in het aantal eenheden (hectares of WOZ-waarden) effect op de tarieven per categorie. Bij de methode van tariefsaanpassing worden de vastgestelde tarieven van het voorgaande jaar, ongeacht het aantal eenheden, gewijzigd met de verhoging van de belastingheffing. Voorbeeld tariefsaanpassing: Stel het waterschap verhoogt de watersysteemheffing met 3%. De eenheden van ingezetenen, ongebouwd (ha s) en natuur (ha s) veranderen naar verwachting jaarlijks weinig. Deze stijging leidt bij deze categorieën tot een toename van de belastinginkomsten met 3%. De eenheden van de categorie gebouwde eigendommen (WOZ-waarden) fluctueren jaarlijks mee met de ontwikkelingen op de vastgoedmarkt. Bij een stijgend aantal eenheden, nemen de belastinginkomsten dan ook meer toe. Het omgekeerde geldt bij een dalend aantal eenheden. Dit heeft ook effect op de belastingdruk voor de burger. Als de tarieven met 3% stijgen en de WOZ-waarde stijgt met gemiddeld 1,7% (verwachting 2018) neemt de belastingdruk voor de burger met gebouwde eigendommen met gemiddeld 3,3% tot 3,4% toe. Conclusie Er zijn verschillen in de uitgangspunten en de berekening van de tarieven. Bij de methode ter dekking van de kosten wordt het tarief aangepast naar aanleiding van de ontwikkeling van de eenheden. Bij de methode van tariefsaanpassing vormt het vastgestelde tarief de basis. Hieronder is e.e.a. schematisch weergegeven. Ook is het effect van een verandering van eenheden voor gebouwde eigendommen (WOZ-waarden) inzichtelijk gemaakt. WOZ daling WOZ stijging Methode Uitgangspunt Tariefsberekening Tarief Inkomsten Tarief Inkomsten Dekking van kosten Verwachte inkomsten Inkomsten/eenheden Stijging Gelijk Daling Gelijk Tarieven Huidige tarief Huidige tarief + % Gelijk Daling Gelijk Stijging Noot 1: Bij lagere overheden wordt hoofdzakelijk de methode ter dekking van kosten gehanteerd bij de bepaling van tarieven. Noot 2: De WOZ-waardeontwikkeling is per gemeente verschillend en kan op gemeentelijk niveau gecorrigeerd worden met het WOZ-tarief voor die gemeente. Het waterschap kent echter maar één tarief voor de categorie gebouwd. Sinds jaar en dag gaan we bij de tariefberekening uit van een gewogen gemiddelde ontwikkeling voor 22 gemeenten in ons beheersgebied. Bovendien werkt de tariefontwikkeling voor gebouwd ter correctie van ontwikkelingen in de WOZ-waarden maar voor een gedeelte door in de totale lastendruk van belastingplichtigen. 1 Voor de meerjarenraming wordt op basis van de gegevens van de Waarderingskamer, GBLT en externe publicaties een inschatting gemaakt van de verwachte WOZ-waarde ontwikkeling. 4 van 6
Historische tariefopbouw Wanneer we kijken naar de ontwikkeling van onze tarieven gedurende de afgelopen jaren zien we onderstaand beeld: Tarieven 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Waterkwaliteitsbeheer (zuiveringsheffing) Vervuilingseenheid 31,31 31,31 31,31 31,31 35,12 39,24 40,80 42,00 42,00 42,00 42,42 41,15 Waterkwantiteitsbeheer (watersysteemheffing) Ingezetenen 14,97 14,97 14,97 14,97 16,79 18,45 22,80 23,40 23,40 23,40 23,40 22,70 Gebouwd 0,64 0,53 0,51 0,51 0,43 0,45 0,46 0,58 0,33 0,33 0,32 0,31 Ongebouwd 51,73 65,34 65,34 65,34 60,81 70,81 65,80 67,77 67,77 67,77 67,77 65,74 Natuur 18,11 18,11 18,11 18,11 21,28 24,78 23,03 23,72 23,72 23,72 23,72 23,01 Tarieven 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Waterkwaliteitsbeheer (zuiveringsheffing) Vervuilingseenheid 40,74 40,74 40,74 41,76 43,43 45,17 46,98 48,39 48,89 Waterkwantiteitsbeheer (watersysteemheffing) Ingezetenen 33,93 33,93 34,44 35,98 37,60 44,80 46,59 47,99 57,74 Gebouwd 0,0249% 0,0249% 0,0253% 0,0264% 0,0276% 0,0298% 0,0310% 0,0319% 0,0286% Ongebouwd 30,90 30,90 31,36 32,77 34,24 43,50 45,24 46,60 50,75 Natuur 1,31 1,31 1,33 1,38 1,44 2,87 2,98 3,07 3,23 De eenheden voor gebouwd zijn in de afgelopen 20 jaar een aantal keren veranderd, evenals de wettelijke basis (sinds 2009 methode-delfland), hetgeen een vergelijk voor de ontwikkeling van het tarief lastig maakt. Omdat het tarief voor natuur relatief laag is, ontstaan bij de berekening van percentuele stijgingen en tarieven afrondingen, en daarmee geringe afwijkingen van het bestuurlijk vastgestelde stijgingspercentage in enig jaar (bijvoorbeeld 2012 en 2014). Uitgedrukt in jaarlijkse procentuele mutaties ziet dat er vanaf 2009 als volgt uit: Procentueel 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Waterkwaliteitsbeheer (zuiveringsheffing) Vervuilingseenheid -1,0% 0,0% 0,0% 2,5% 4,0% 4,0% 4,0% 3,0% 1,0% Waterkwantiteitsbeheer (watersysteemheffing) Ingezetenen 49,5% 0,0% 1,5% 4,5% 4,5% 19,1% 4,0% 3,0% 20,3% Gebouwd -99,9% 0,0% 1,6% 4,3% 4,5% 8,0% 4,0% 2,9% -10,3% Ongebouwd -53,0% 0,0% 1,5% 4,5% 4,5% 27,0% 4,0% 3,0% 8,9% Natuur -94,3% 0,0% 1,5% 3,8% 4,3% 99,3% 3,8% 3,0% 5,2% 2009 = nieuw belastingstelsel (methode Delfland) Waterschapswet 2014 = nieuwe kostentoedeling 2017 = nieuwe kostentoedeling *Doordat tarieven worden afgerond bij vaststelling kunnen er onderling verschillen staan. Voor de zuiveringsheffing zijn de tarieven jaarlijks verhoogd met een procentuele tariefstijging met uitzondering van 2017 waarin een stijging ter dekking van de kosten is gebruikt. Voor de watersysteemheffing heeft in 2001, 2002, 2003, 2009, 2014 en 2017 een kostentoedeling plaatsgevonden. In die jaren zijn de tarieven verhoogd op basis van een stijging ter dekking van de kosten. 5 van 6
In de tussenliggende jaren is een procentuele tariefsaanpassing toegepast, met volumecorrectie voor stijgingen in het gebouwd in de jaren 1997-2007 onder de methode-oldambt. In de overige jaren is gebruik gemaakt van de tariefstijging. Relatie tariefbepaling met duurzaam financieel beleid In de opzet van duurzaam financieel beleid is uitgegaan van een tariefstijging van 3% en een jaarlijkse stijging van de WOZ waarde vanaf 2018 met 2%. Zoals uit bovenstaande blijkt, is dat bij een stijgend aantal eenheden meer belastinginkomsten worden gegenereerd middels een tariefstijging dan bij een stijging ter dekking van de kosten. Het omgekeerde geldt bij een daling van het aantal eenheden. De wijze van tariefbepaling heeft een verschillend effect op de belastinginkomsten en daarmee op de verwachte afbouw van onze schuldpositie. 6 van 6