Colofon. Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

Vrijwilligerswerk in Waterland Gemeente Waterland Maart 2012

Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel: (0229) 282555 Rapportnummer 2012/concept Datum Maart/2012 Opdrachtgever Gemeente Waterland Pierebaan 3 1141 GV Monnickendam Auteurs Kim Franx, MSc. Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

Inhoudsopgave pag. Samenvatting I 1. Aanleiding 1 1.1 Doel van het onderzoek 1 1.2 Onderzoeksmethode 1 1.3 Analyse 2 1.4 Leeswijzer 2 2. Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk 4 2.1 Vrijetijdsbesteding 4 2.2 Niet-vrijwilligers in beeld 4 3. Vrijwilligerswerk in beeld 8 3.1 Achtergrondkenmerken 8 3.2 Tijdbesteding vrijwilligerswerk 9 3.3 In contact gekomen met vrijwilligerswerk 10 3.4 Soort vrijwilligerswerk 10 3.5 Motieven vrijwilligerswerk 11 4. Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk 14 4.1 Waardering en voldoening 14 4.2 Ondersteuning en inspraak 14 Bijlage 1. Vragenlijst 18

Samenvatting

Vrijwilligerswerk in Waterland Samenvatting Samenvatting In het kader van de jaarlijkse verantwoordingsverplichting heeft de gemeente Waterland het vrijwilligerswerk gekozen als onderzoeksthema voor het jaar 2012. De gemeente wenst inzicht in de motieven van vrijwilligers en niet vrijwilligers en wil weten welke ondersteuningsbehoefte er onder hen leeft. In februari 2012 is een aantal inwoners uitgenodigd een online vragenlijst in te vullen. In totaal deden 451 inwoners mee, waaronder 260 vrijwilligers en 191 niet-vrijwilligers. Motieven vrijwilligers v en niet-vrijwilligers Uit de Regionale omnibusenquête Landsmeer, Purmerend, Zeevang en Waterland (2010) blijkt dat 34 procent van de volwassenen actief is als vrijwilliger. Dit betekent dat 66 procent geen vrijwilligerswerk doet. Toch ligt er een potentieel aan vrijwilligers: de meerderheid van de niet-vrijwilligers (65 procent) in Waterland sluit het werken als vrijwilliger in de toekomst niet uit. De drie belangrijkste redenen om geen vrijwilligerswerk te doen zijn: 1) tijdgebrek vanwege betaald werk of een studie, 2) geen verplichtingen willen hebben en 3) tijdgebrek wegens intensieve vrijetijdsbesteding. Andere redenen die genoemd worden als reden om geen vrijwilligerswerk te doen zijn: geen tijd door het gezin of door zorg voor buren of familieleden en geen interesse in vrijwilligerswerk. Twaalf procent van de niet-vrijwilligers is onbekend met de mogelijkheden. Waarom doen vrijwilligers hun vrijwilligerswerk? Het zich verdienstelijk willen maken voor anderen is voor de meeste vrijwilligers de reden om vrijwilligerswerk te doen. Zeventien procent van de vrijwilligers geeft aan dat zij tijd over hebben en nuttig bezig willen zijn. Daarnaast geldt in twee van de tien gevallen dat het vrijwilligerswerk wordt gedaan bij de vereniging of organisatie waarbij de vrijwilliger of diens gezinsleden is aangesloten. Ondersteuningsbehoefte vrijwilligers De meerderheid van de vrijwilligers ontvangt geen ondersteuning bij het vrijwilligerswerk en zegt dit ook niet te missen. Het deel dat wel ondersteuning ontvangt, maakt vooral gebruik van scholing, een vrijwilligersverzekering of een onkostenvergoeding. De meeste vrijwilligers hebben zowel inspraak over de uitvoering als de mogelijkheid om met anderen ervaringen uit te wisselen over het vrijwilligerswerk. Iets minder ondersteuning ervaart men op het gebied van kennisdeling. Zo ontvangt lang niet iedere vrijwilliger duidelijke instructies. Ook weet de meerderheid niet hoe zij verzekerd zijn in geval van schade of een ongeval. I

Vrijwilligerswerk in Waterland Samenvatting Slot De vrijwilligers van Waterland zetten zich veelal met plezier in voor hun medemens en de maatschappij en ontvangen hiervoor voldoende waardering. Plichtsgevoel speelt voor een vijfde deel (ook) een rol. Hoewel de meerderheid van de vrijwilligers geen direct gemis aan ondersteuning aangeeft, is er bij een deel van de vrijwilligers wel sprake van gebrekkige mogelijkheden voor kennisdeling, opleiding en (voorlichting over) de verzekering. Organisaties in Waterland die op zoek zijn naar vrijwilligers, vissen zeker niet in een lege vijver. De meerderheid van de niet-vrijwilligers is eventueel wel bereid om vrijwilligerswerk te doen. Ze vinden het echter lastig om voorwaarden te noemen die daarvoor kunnen zorgen. Tijdgebrek is een belangrijke reden om (tijdelijk) geen vrijwilligerswerk te doen, maar een (betere) ontsluiting van de markt van vraag en aanbod aan vrijwilligers kan mogelijk wel voor meer toeleiding naar vrijwilligerswerk leiden. II

Hoofdstuk 1 Aanleiding

Vrijwilligerswerk in Waterland Aanleiding 1. Aanleiding De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) vormt de basis voor het lokaal stelsel van zorg en welzijn. Sinds de inwerkingstelling van de Wmo in 2007 zijn gemeenten verantwoordelijk voor maatschappelijke ondersteuning; activiteiten en diensten die het mensen mogelijk maken om mee te doen in de samenleving. De Wmo definieert maatschappelijke ondersteuning in negen prestatievelden. Het vierde prestatieveld van de Wmo gaat in op de ondersteuning van vrijwilligers. De gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van het lokaal vrijwilligersbeleid. Gemeenten hebben in het kader van de Wmo een jaarlijkse verantwoordingsverplichting. Dit houdt in dat zij jaarlijks een verslag publiceren over de klanttevredenheid van Wmo-doelgroepen. De Wmo-raad van Waterland wees - in samenspraak met de gemeente - het vrijwilligerswerk aan als onderzoeksthema voor het jaar 2012. De gemeente Waterland stelt zich ten doel het vrijwilligerswerk waar nodig te stimuleren en te onderzoeken op welke manier zij haar vrijwilligers nog beter kan ondersteunen. 1.1 Doel van het onderzoek De doelstelling van dit onderzoek is inzicht krijgen in de motieven voor het wel of niet willen uitvoeren van vrijwilligerswerk. Verder wordt de ondersteuningsbehoefte van vrijwilligers in beeld gebracht. 1.2 Onderzoeksmethode Online vragenlijst De klanttevredenheid en ondersteuningsbehoefte van vrijwilligers is onderzocht door middel van een online onderzoek onder inwoners van Waterland. De vragenlijst is in overleg met de gemeente opgesteld. Het veldwerk vond plaats van 15 februari tot 28 februari 2012. Steekproef en respons Op basis van de gemeentelijke basisadministratie (GBA) van de gemeente Waterland is een aselecte steekproef van 3.500 inwoners getrokken, die allen zijn uitgenodigd deel te nemen aan het onderzoek door middel van een schriftelijke aankondiging. De inwoners konden de enquête online invullen. Uiteindelijk hebben 431 inwoners, waarvan 249 vrijwilligers en 182 niet-vrijwilligers, de vragenlijst volledig ingevuld. De respons komt hiermee uit op 12 procent. 1 Naast de steekproef is gebruik gemaakt van het gemeentenieuws en de gemeentelijke website om inwoners die niet via de steekproef zijn geselecteerd ook de mogelijkheid te geven om aan het onderzoek mee te doen. Deze inwoners konden de vragenlijst via een openbare link invullen. Hieraan hebben 20 mensen, waarvan 11 vrijwilligers en 9 nietvrijwilligers, gehoor gegeven. 1 De respons komt overeen met de gemiddelde respons bij dit type onderzoek. 1

Vrijwilligerswerk in Waterland Aanleiding De uiteindelijke respons komt daarmee uit op 451 inwoners, waarvan 260 vrijwilligers en 191 niet-vrijwilligers. Tabel 1.1 Respons mannen vrouwen totaal vrijwilligers 103 157 260 niet-vrijwilligers 89 102 191 totaal 192 259 451 1.3 Analyse De antwoordcategorieën weet niet/geen antwoord zijn (mits aangegeven) buiten de analyse gehouden. Indien de percentages niet optellen tot 100 procent, is dit (tenzij anders aangegeven) het gevolg van afrondingsverschillen. 1.4 Leeswijzer De resultaten van het onderzoek worden in de volgende hoofdstukken besproken. Hoofdstuk 2 gaat in op vrijetijdsbesteding en de motieven om geen vrijwilligerswerk te gaan doen. We bespreken in hoofdstuk 3 onder andere enkele achtergrondkenmerken van vrijwilligers en redenen om wel vrijwilligerswerk te gaan doen. Hoofdstuk 4 belicht de beleving en ondersteuningsbehoefte van vrijwilligers. In de bijlage is de vragenlijst van de online enquête opgenomen 2

Hoofdstuk 2 Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk

Vrijwilligerswerk in Waterland Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk 2. Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk Dit hoofdstuk gaat in op de vrijetijdsbesteding. Wat doen Waterlanders het liefst in hun vrije tijd? En wat zijn redenen voor niet-vrijwilligers om geen tijd aan vrijwilligerswerk te besteden? Deze vragen staan in dit hoofdstuk centraal. 2.1 Vrijetijdsbesteding Vrije tijd kan op veel manieren worden ingedeeld. Om in beeld te brengen waarmee inwoners zich in hun vrije tijd bezighouden is naar vrijetijdsbesteding gevraagd. Bijna iedereen volgt wekelijks het nieuws, kijkt minstens eens per week televisie en zit wekelijks achter de computer. Muziek luisteren, boeken/tijdschriften lezen en wandelen wordt ook veel gedaan. Vrijwilligers delen hun vrije tijd niet heel anders in dan niet-vrijwilligers. Vrijwilligers lezen alleen iets vaker boeken en/of tijdschriften. Tabel 2.1 Top 10 vrijetijdsbesteding (% minstens 1 keer per week) vrijwilligers niet-vrijwilligers inwoners het nieuws volgen 100% 98% 99% tv-kijken 98% 96% 97% computeren 97% 95% 96% muziek/luisteren 83% 83% 83% boeken/tijdschriften lezen 84%* 76%* 80% sporten 69% 61% 66% wandelen 57% 53% 61% tuinieren 28% 26% 28% spelletjes doen 28% 26% 27% studeren/zelfstudie 22% 24% 22% * significant verschil bij P < 0.5 2.2 Niet-vrijwilligers in beeld Het doen van vrijwilligerswerk is ook een invulling van vrije tijd. Vrijwilligerswerk is werk dat in enig georganiseerd verband, onverplicht en onbetaald wordt verricht ten behoeve van anderen of van de samenleving. Vrijwilligerswerk wordt zo genoemd als het voldoet aan de volgende voorwaarden: het is onbetaald, niet verplicht, komt ten goede van anderen of de samenleving en er is sprake van een zekere mate van organisatie. 2 Uit de Regionale omnibusenquête Landsmeer, Purmerend, Zeevang en Waterland (2010) blijkt dat 34 procent van de volwassenen van Waterland actief is als vrijwilliger: dit percentage steekt positief af tegen dat van de buurgemeenten, maar ligt wat lager dan het landelijk gemiddelde van 44 procent. 3 2 VNG, 2010. 3 CBS, 2007. 4

Vrijwilligerswerk in Waterland Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk Dit betekent dat dus 66 procent van de inwoners in Waterland geen vrijwilligerswerk doet. In de respons voor deze enquête zijn dat bijna 200 mensen. De drie belangrijkste redenen om geen vrijwilligerswerk te gaan doen zijn: 1. tijdgebrek vanwege betaald werk of studie (44%); 2. nergens op vast willen leggen (29%); 3. tijdgebrek vanwege intensieve vrijetijdsbesteding (20%). Andere redenen die genoemd worden als reden om geen vrijwilligerswerk te doen zijn: geen tijd door het gezin (16%), geen tijd door zorg voor buren of familieleden (13%) en geen interesse in vrijwilligerswerk (13%). Uit de toelichting van niet-vrijwilligers blijkt verder dat principiële bezwaren soms een rol spelen of voormalige vrijwilligers vinden dat ze inmiddels voldoende hebben gedaan. Ook een te hoge leeftijd is een reden om geen vrijwilligerswerk te doen. Verder weet 12 procent van de niet-vrijwilligers niet wat de mogelijkheden zijn. REDENEN OM GEEN VRIJWILLIGERSWERK TE DOEN: - Al het vrijwilligerswerk hoort betaald te zijn. - Ik ben al een druk baasje. - Door onregelmatige uren kan ik me moeilijk ergens anders voor vastleggen. - Ik heb de afgelopen 40 jaar voor school, buurthuis en clubs vrijwilligerswerk gedaan. Ik ga nu met mijn camper op stap en geef het stokje door aan anderen. - Mijn leeftijd ( 78) laat niet toe op regelmatige basis vrijwilligers werk te doen. - Heb dit altijd gedaan maar na ziekte en overlijden van mijn man nu nog even niet. Bijna tweederde deel van de niet vrijwilligers (65 procent) zou wellicht wel vrijwilligerswerk willen doen, voornamelijk in de volgende sectoren: ouderenorganisaties, scholen of jongerenorganisaties. Weinig nietvrijwilligers kunnen voorwaarden noemen die er voor zouden zorgen dat zij wel vrijwilligerswerk zouden gaan doen. Figuur 2.1 Top 5 sectoren waarin niet-vrijwilligers wellicht vrijwilligerswerk zouden willen doen 1 Ouderenorganisatie (27%) 2 School/onderwijs (24%) 3 Jongerenorganisatie (20%) 4 Bewonerscommissie / buurtvereniging / wijkcommissie (19%) 5 Sportvereniging 5 (19%)

Vrijwilligerswerk in Waterland Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk 6

Hoofdstuk 3 Vrijwilligerswerk in beeld

Vrijwilligerswerk in Waterland Vrijwilligerswerk in beeld 3. Vrijwilligerswerk in beeld Dit hoofdstuk gaat eerst in op enkele achtergrondkenmerken van vrijwilligers en de mate waarin inwoners zich verantwoordelijk voelen voor de leefbaarheid. Is het zo dat vrijwilligers zich vaker medeverantwoordelijk voelen voor een goede leefbaarheid? Vervolgens brengen we in beeld hoeveel tijd vrijwilligers aan vrijwilligerswerk besteden, voor welke organisaties en wat de belangrijkste motieven zijn om vrijwilligerswerk te gaan doen. 3.1 Achtergrondkenmerken Inwoners die minstens 12 uur per week werken, zijn minder vaak vrijwilliger dan mensen die (niet of) minder werken. Verder wonen vrijwilligers gemiddeld iets langer in de gemeente dan niet-vrijwilligers. Ook valt op dat er onder de 55- plussers ongeveer evenveel vrijwilligers als niet-vrijwilligers zijn. Tabel 3.1 Achtergrondkenmerken vrijwilligers en niet-vrijwilligers vrijwilligers niet-vrijwilligers man 40% 47% vrouw 60% 53% 16-34 jaar 8% 12% 35-54 jaar 31% 29% 55 jaar en ouder 61% 59% betaalde baan minstens 12 uur per week 39%* 53%* woont minstens 10 jaar in Waterland 89%* 81%* * significant verschil bij P < 0.5 Vrijwilligers voelen zich ook iets vaker verantwoordelijk voor de leefbaarheid in de eigen woonplaats dan nietvrijwilligers. Logischerwijs zijn vrijwilligers daarom ook vaker actief bij het verbeteren van de leefbaarheid. Zo is een aanzienlijk deel van de vrijwilligers (39 procent) in het afgelopen jaar actief geweest om de eigen woonbuurt te verbeteren. Onder de niet-vrijwilligers is 13 procent van de niet-vrijwilligers actief geweest om de leefbaarheid in de buurt te verbeteren. Figuur 3.1 8

Vrijwilligerswerk in Waterland Vrijwilligerswerk in beeld Verantwoordelijkheid voor leefbaarheid in woonplaats 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 34% 48% 40% 65% 48% 58% vrijwilliger niet vrijwilliger totaal zeker verantwoordelijk min of meer verantwoordelijk niet verantwoordelijk Veel genoemde activiteiten om de leefbaarheid te verbeteren zijn actie voeren of demonstreren tegen ongewenst beleid, zoals tegen een bepaalde busverbinding van het openbaar vervoer of tegen bepaalde bouwplannen. Ook het organiseren van activiteiten in de buurt, het vervullen van een bestuursfunctie bij het dorpshuis of de kerk of het bijwonen van vergaderingen van de dorpsraad zijn genoemde activiteiten die bewoners ondernemen om de leefbaarheid in hun omgeving te verbeteren. VOORBEELDEN VAN VERBETEREN LEEFBAARHEID: - Ben lid van de actiegroep Hou Marken Mooi. Ben tegen de bouw van de Bennewerf op de gekozen locatie. - Meegedacht (eigenlijk meer geprotesteerd tegen) herinrichting buurt. - Deelnemen aan bijeenkomsten, bijvoorbeeld over verkeer. Betrokken zijn bij lokale politieke partij en zelf opruimen van zerfvuil. 3.2 Tijdbesteding vrijwilligerswerk De meeste vrijwilligers doen hun vrijwilligerswerk minstens eens per week en zijn hier gemiddeld vijf uur per week mee bezig. De inwoners die maandelijks minder tijd aan vrijwilligerswerk spenderen, doen dit gemiddeld 10 uur per maand. Mensen die frequenter vrijwilligerswerk doen besteden hier gemiddeld ook de meeste uren aan. Vrijwilligers verrichten voornamelijk vrijwilligerswerk in de eigen gemeente. 9

Vrijwilligerswerk in Waterland Vrijwilligerswerk in beeld Tabel 3.2 Gemiddeld aantal keren en uren vrijwilligerswerk vrijwilligers Gemiddeld aantal uur per jaar wekelijks 65% 5 uur per week (260 uur per jaar) maandelijks 26% 10 uur per maand (120 uur per jaar) jaarlijks 10% 83 uur per jaar 100% van de vrijwilligers verricht vooral binnen eigen gemeente vrijwilligerswerk van de vrijwilligers verricht vooral buiten eigen gemeente vrijwilligerswerk 3.3 In contact gekomen met vrijwilligerswerk De meeste vrijwilligers zijn via het eigen netwerk in aanraking gekomen met het vrijwilligerswerk oftewel via de organisatie of vereniging waarvan zijzelf, hun familie of vrienden lid zijn. Een klein aantal van de vrijwilligers is via hun beroep, via de media of een vrijwilligerscentrale aan het vrijwilligerswerk gekomen. Bij de categorie anders gaat het onder andere om vrijwilligers die zelf contact hebben gezocht met clubs of verenigingen om vrijwilligerswerk te gaan doen. Tabel 3.3 Manieren in contact komen met vrijwilligerswerk (meerdere antwoorden mogelijk) lid van organisatie 45% familie/vrienden 31% andere vrijwilligers 31% de media 7% betaald werk/beroep 4% vrijwilligerscentrale/vacaturebank 1% anders 19% 3.4 Soort vrijwilligerswerk Veel vrijwilligers voeren vrijwilligerswerk uit voor de sportvereniging, kerk of een culturele organisatie. Minder vrijwilligers werken bij de kinderopvang en/of peuterwerk, vakverenigingen, vrouwenorganisaties, hobbyclubs en bewonerscommissies. Verder zijn er vrijwilligers die collecteren voor goede doelen, in de bibliotheek werken of voor de speeltuinvereniging taken uitvoeren. 10

Vrijwilligerswerk in Waterland Vrijwilligerswerk in beeld Figuur 3.1 Top 5 soort organisatie vrijwilligerswerk 1 Sportvereniging (31%) 2 Kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie (22%) 3 Culturele organisatie (21%) 4 Ouderenorganisatie (15%) 5 School/onderwijs (12%) De top 3 van taken die vrijwilligers verrichten bestaat uit: 1. bestuurlijke taken (37%), 2. coördinerende en/of organiserende taken (27%) en 3. activiteitenbegeleiding (21%). 3.5 Motieven vrijwilligerswerk Waarom doen de vrijwilligers hun werk? Het belangrijkste motief om vrijwilligerswerk te gaan doen is omdat ze zich verdienstelijk willen maken voor anderen. Een tweede belangrijke reden om vrijwilligerswerk te doen, is dat leden van het gezin gebruik maken of lid zijn van de organisatie of vereniging. Ook geven veel vrijwilligers aan dat zij tijd over hebben en nuttig bezig willen zijn. De motieven onvrede met bepaalde maatschappelijke omstandigheden, alternatief voor betaald werk en opstap naar betaald werk spelen een minder grote rol. Tabel 3.4 Belangrijkste motieven uitvoeren vrijwilligerswerk (meerdere antwoorden mogelijk) verdienstelijk willen maken voor anderen 67% leden van gezin maken gebruik van de organisatie / vereniging 17% tijd over en nuttig bezig willen zijn 17% ontplooiing en nieuwe ervaring opdoen 17% uit levensbeschouwelijke overtuiging 14% nieuwe contacten leggen 14% gevraagd en kon niet weigeren 8% anders 11% 11

Vrijwilligerswerk in Waterland Vrijwilligerswerk in beeld REDENEN OM VRIJWILLIGERSWERK TE DOEN: - Dorpshuis is belangrijk en kan alleen bestaan met vrijwilligers, dus vandaar dat ik vrijwilliger ben. - Ik wil graag iets terug doen voor de maatschappij, voor de mensen die het minder hebben dan ik. - Ik doe vrijwilligerswerk omdat het gewoon ieders verantwoording is een bijdrage te leveren aan de maatschappij - Ik doe vrijwilligerswerk omdat het leuk is en bijdraagt aan de sociale cohesie. 12

Hoofdstuk 4 Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk

Vrijwilligerswerk in Waterland Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk 4. Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk In dit hoofdstuk staan we stil bij de waardering voor het vrijwilligerswerk en de mate waarin vrijwilligers in de gemeente Waterland ondersteund worden. Ook hun eigen inbreng komt aan de orde: kunnen vrijwilligers meebepalen over de uitvoering van het werk? En, wat wordt er gemist in de ondersteuning bij het vrijwilligerswerk? 4.1 Waardering en voldoening Aan de vrijwilligers is een viertal stellingen voorgelegd over de waardering en voldoening van het vrijwilligerswerk. De meerderheid van de vrijwilligers haalt voldoening uit het vrijwilligerswerk en ontvangt waardering voor het werk dat zij doen. In iets mindere mate hebben vrijwilligers het gevoel dat zij trots zijn op het vrijwilligerswerk. Desalniettemin zegt de helft van de vrijwilligers dit gevoel zeker wel te hebben. Verder ziet 21 procent van de vrijwilligers het doen van vrijwilligerswerk als een plicht. Tabel 4.1 Stellingen over ondersteuning bij vrijwilligerswerk (% dat ja, zeker heeft geantwoord) 4 vrijwilligers ik haal voldoening uit het vrijwilligerswerk dat ik doe 70% ik ontvang waardering voor het vrijwilligerswerk dat ik doe 61% ik voel mij trots op het vrijwilligerswerk dat ik doe 51% ik zie het als een plicht om vrijwilligerswerk te doen 21% 4.2 Ondersteuning en inspraak Vrijwilligers kunnen op verschillende manieren ondersteund worden. Te denken valt aan instructies, informatieuitwisseling, beloningen of aan een opleiding. Hoe worden vrijwilligers in Waterland ondersteund? En, in welke mate hebben ze inspraak op het werk dat ze doen? De meerderheid van de vrijwilligers geeft aan te kunnen meebepalen over de uitvoering van het vrijwilligerswerk. Ook is het voor ruim de helft van de vrijwilligers mogelijk ervaringen uit te wisselen met anderen over hun werk. Iets minder dan de helft van de vrijwilligers kan ergens terecht bij vragen of problemen die ze bij het vrijwilligerswerk tegenkomen. Minder vrijwilligers ontvangen ondersteuning op het gebied van kennisdeling. Een meerderheid ontvangt geen duidelijke instructies over de uitvoering van het werk. Ook weet de meerderheid niet hoe zij verzekerd zijn in geval van schade of een ongeval. 4 De categorie weet niet is bij deze vraag niet buiten beschouwing gelaten. 14

Vrijwilligerswerk in Waterland Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk Tabel 4.2 Stellingen over ondersteuning bij vrijwilligerswerk (% dat ja, zeker heeft geantwoord) 5 vrijwilligers ik kan meebepalen over uitvoering van het vrijwilligerswerk 58% ik kan met anderen informatie en ervaringen uitwisselen over het vrijwilligerswerk 57% ik kan met vragen of problemen die uit het werk voortkomen bij iemand terecht 46% ik ontvang duidelijke instructies over uitvoering van het werk 33% ik weet hoe ik verzekerd ben in geval van schade of ongeval 32% ik heb een opleiding/training gehad voor het vrijwilligerswerk 17% Aan de vrijwilligers is ook gevraagd op welke manieren zij op dit moment daadwerkelijk ondersteund worden. De meerderheid van de vrijwilligers zegt geen ondersteuning te ontvangen. Bij de vrijwilligers die wel ondersteuning ontvangen, gaat het veelal om scholing, een vrijwilligersverzekering of onkostenvergoeding. van de vrijwilligers ontvangt geen ondersteuning van de vrijwilligers ontvangt wel ondersteuning Figuur 4.1 Top 3 ondersteuning onder totaal aantal vrijwilligers 1 scholing/opleiding (14%) 2 vrijwilligersverzekering vanuit de organisatie (14%) 3 onkostenvergoeding vanuit de organisatie (11%) De meerderheid van de vrijwilligers zonder ondersteuning, namelijk 81 procent, zegt geen ondersteuning te missen. Voor sommige vrijwilligers valt er op het gebied van ondersteuning nog wel winst te behalen. Zo heeft een aantal vrijwilligers behoefte aan duidelijke(re) afspraken. 5 De categorie weet niet is bij deze vraag niet buiten beschouwing gelaten. 15

Vrijwilligerswerk in Waterland Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk VRIJWILLIGERS ILLIGERS MISSEN: - Duidelijke afspraken nadat ik mijn collectebus inlever. - Duidelijke taakverdelingen en meer info over de dagtochten van de Zonnebloem. - Vaak gebrek aan duidelijkheid door te grote afhankelijkheid van andere vrijwilligers. Het is wanneer veel vrijwilligers moeten samenwerken vaak lastig om een goede organisatie en afspraken te krijgen. Het is bij vrijwilligers vaak zo: ik doe mee tenzij er iets anders tussen komt. - Het zou wel een beetje gecoördineerder kunnen, maar ja, iedereen is vrijwilliger. De gemeente kan een rol spelen bij het ondersteunen van vrijwilligers. Zelf vinden sommige vrijwilligers dat de gemeente vaker of hogere subsidies moet toekennen aan vrijwilligersorganisaties. Toch moet geld geven geen hoofddoel worden als het om steun vanuit de gemeente gaat, zo blijkt uit de reacties van vrijwilligers. Voorzieningen ondersteunen met raad en daad is volgens sommige vrijwilligers belangrijker. Verder noemen enkele vrijwilligers een vrijwilligersdatabank als een goede aanvulling voor het inschakelen van vrijwilligers. IDEEËN VOOR ONDERSTEUNING DOOR DE GEMEENTE: - Het besef krijgen dat als mensen zich inzetten voor een club of doel dit ook ten goede komt aan de samenleving. - Kenbaar maken waar behoefte is aan vrijwilligers. - Een punt waar organisaties die vrijwilligers zoeken in contact kunnen komen met mensen die vrijwilligerswerk zoeken. - Benader vrijwilligerswerk niet alleen als 'vrijwilligerswerk', maar als maatschappelijk noodzakelijk en daardoor onmisbare en zeer te waarderen inzet van mensen die zelf nadenken en doen. Wees als gemeente een verzamelplaats van contacten, verbindingen en informatie. Gebruik daarvoor ook website en lokale pers en lokale omroep. Ga op bezoek of laat iemand op bezoek gaan. 16

bijlagen

Bijlage 1. Vragenlijst Vragenlijst Meedoen in Waterland 1. Hoe vaak houdt u zich bezig met onderstaande activiteiten in uw vrije tijd? (bijna) dagelijks Eén of meerdere keren per week Eén of meerdere keren per maand Eén of meerdere keren per jaar (bijna) nooit Sporten Tv kijken Films kijken Boeken/tijdschriften lezen Het nieuws volgen Computeren Studeren/zelfstudie Muziek luisteren Muziek maken/composeren/instrument bespelen Toneel/theater Tekenen/schilderen/boetseren of op andere manier creatief bezig zijn Wandelen Spelletjes doen (gamen of bordspellen) Tuinieren 2. Hoe lang woont u in gemeente e Waterland? Minder dan 2 jaar Tussen de 2 en 5 jaar Tussen de 5 en 10 jaar 10 jaar of langer 3. Voelt u zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in uw woonplaats? Ja, zeker Min of meer Nee Weet niet 4a. Bent u in de afgelopen 12 maanden actief geweest om de leefbaarheid in uw woonbuurt of dorp te verbeteren? (bijvoorbeeld via wijk/dorpsoverleg) Ja Nee ga naar vraag 5 Weet niet ga naar vraag 5 4b. Kunt u toelichten wat u heeft u gedaan (of nog doet) om de leefbaarheid in uw woonbuurt of dorp te verbeteren? 5. Verricht u één of andere vorm van vrijwilligerswerk? Toelichting: vrijwilligerswerk kan van alles zijn, als het maar: - onbetaald is - niet verplicht - ten goede komt aan anderen of aan de samenleving - een zekere mate van organisatie kent Ja nee ga naar vraag 15 18

6. Bij wat voor type organisatie verricht u dit vrijwilligerswerk? (meerdere antwoorden mogelijk) Ouderenorganisatie culturele organisatie (incl. school/onderwijs muziekverenigingen, koren, e.d.) Jongerenorganisatie politieke en/of campagne organisatie actiegroep/belangenorganisatie Vrouwenorganisatie vakvereniging hobbyclub Sportvereniging bewonerscommissie/buurtvereniging /wijkcommissie anders, namelijk: organisatie voor zorg en club- en buurthuiswerk / opbouwwerk dienstverlening kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie kinderopvang peuterwerk 7. Wat voor taken verricht u als vrijwilliger? Activiteitenbegeleiding Klussen/technisch werk Zorg/hulpverlening Collecteren Administratief/financieel/juridisch anders, namelijk: Barmedewerker/horeca Coördinatie/organisatie Vervoer Lesgeven/huiswerkbegeleiding Bestuur PR & communicatie Training geven Onderzoek/advieswerk 8. Wat zijn voor u de twee belangrijkste redenen om vrijwilligerswerk te doen? (meerdere antwoorden mogelijk) mijzelf verdienstelijk maken voor anderen ik heb tijd over en wil toch met iets nuttigs bezig zijn nieuwe contacten leggen als alternatief voor betaald werk voor mijn eigen ontplooiing, nieuwe ervaring opdoen uit levensbeschouwelijke overtuiging Als opstap naar betaald werk ik ben gevraagd en kon niet weigeren leden van ons gezin maken gebruik van de organisatie waar ik vrijwilliger ben uit onvrede met bepaalde maatschappelijke omstandigheden anders, namelijk: 9. Hoeveel uur per week besteedt u gemiddeld (ongeveer) aan uw vrijwilligerswerk? - Indien u wekelijks tijd aan vrijwilligerswerk besteedt dan vult u het gemiddeld aantal uren per week in - Indien u maandelijks tijd aan vrijwilligers werk besteedt dan vult u gemiddeld het aantal uren per maand in - Indien u minder dan eens per maand tijd aan vrijwilligerswerk besteedt dan vult u het gemiddeld aantal uren per jaar in uur per week uur per maand uur per jaar 10. Waar verricht u vrijwilligerswerk? Vooral in mijn eigen gemeente Vooral buiten mijn eigen gemeente 11. De volgende stellingen gaan over de manier waarop u momenteel wordt ondersteund bij uw vrijwilligerwerk. ja, zeker min of meer nee/ niet weet niet / n.v.t. a. ik ontvang duidelijke instructies over de uitvoering van het werk b. ik heb een opleiding/ training gehad voor het vrijwilligerswerk c. ik kan met vragen of problemen die uit het werk voortkomen bij iemand terecht d. ik weet hoe ik ben verzekerd in geval van een ongeval of schade e. ik kan met anderen informatie en ervaringen over het vrijwilligerswerk uitwisselen 19

f. ik kan meebepalen over de uitvoering van het vrijwilligerswerk 12a. Op welke manier wordt u momenteel ondersteund bij uw vrijwilligerswerk? (meerdere antwoorden mogelijk) Scholing/opleiding vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe Ik ontvang een onkostenvergoeding vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe Ik heb een vrijwilligersverzekering vanuit de gemeente Ik heb een vrijwilligersverzekering vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe Ik maak gebruik van kinderopvang vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe Ik heb meegedaan aan de landelijke vrijwilligersactie NL Doet Anders, namelijk Ik ontvang geen ondersteuning 12b. Wat mist u in de ondersteuning? 12c. Hoe kan de gemeente u beter ondersteunen bij het uitvoeren van uw vrijwilligerswerk? 13. De volgende stellingen gaan over de waardering en voldoening van het vrijwilligerswerk. ja, zeker min of meer nee, zeker niet weet niet/ n.v.t. a. ik voel mij trots op het vrijwilligerswerk dat ik doe b. ik zie het als een plicht om vrijwilligerswerk te doen c. ik haal voldoening uit het vrijwilligerswerk dat ik doe d. ik ontvang waardering voor het vrijwilligerswerk dat ik doe 14. Op welke manier bent u in contact gekomen met het vrijwilligerswerk dat u op dit moment doet? (meerdere antwoorden mogelijk) Via familie/vrienden Als lid van organisatie Via betaald werk/beroep Via vrijwilligerscentrale/vacaturebank Via andere vrijwilligers Via de media (krant, televisie, internet etc.) anders, namelijk 15. Wat zijn voor u de belangrijkste redenen om geen vrijwilligerswerk te doen? (meerdere antwoorden mogelijk) ik heb geen interesse voor vrijwilligerswerk ik weet niet wat de mogelijkheden zijn /het past niet bij mij ik heb er gewoon geen zin in ik weet niet of ik over de capaciteiten beschik om het werk te doen ik heb er geen tijd voor door mijn betaald werk/studie ik wil me nergens op vast leggen ik heb er geen tijd voor omdat mijn gezin veel tijd ik ben er nooit voor gevraagd vraagt ik heb er geen tijd voor omdat ik zorg voor buren, ik mis mogelijkheden voor kinderopvang gezins- of familieleden ik heb er geen tijd voor door intensieve vrijetijdsbesteding (hobby s en vrienden enz.) anders, namelijk: 20

weet niet 16. Zou u bereid zijn in de nabije toekomst nog (ander) vrijwilligerswerk te doen? ja, zeker ga naar vraag 18 ja, misschien ga naar vraag 18 nee, zeker niet 17. Wat zou u motiveren om wel vrijwilligerswerk te gaan doen? ga naar vraag 19 18. Bij wat voor type organisatie zou u in de toekomst eventueel vrijwilligerswerk willen verrichten? (meerdere antwoorden mogelijk) Ouderenorganisatie culturele organisatie (incl. school / onderwijs muziekverenigingen, koren, e.d.) Jongerenorganisatie politieke en/of campagne organisatie actiegroep / belangenorganisatie Vrouwenorganisatie vakvereniging hobbyclub Sportvereniging bewonerscommissie / buurtvereniging /wijkcommissie anders, namelijk: organisatie voor zorg en club- en buurthuiswerk/opbouwwerk dienstverlening kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie kinderopvang peuterwerk weet ik niet 19. Wat is uw leeftijd? 20. Bent u een vrouw of een man? Man Vrouw 21. Wat is uw woonplaats? Broek in Waterland Ilpendam Katwoude Marken Monnickendam Overleek Purmer Uitdam Watergang Zuiderwoude anders, namelijk 21

22. Hoe is uw huishouden samengesteld Alleenstaand (echt)paar zonder kinderen (echt)paar met kinderen, die nog thuis wonen (echt)paar met kinderen, die niet meer thuis wonen een ouder met thuiswonende kinderen Anders weet niet / wil niet zeggen 23. Wat is uw hoofdbezigheid overdag? ik heb een betaalde baan voor 12 uur of meer per week ik heb een betaalde baan voor minder dan 12 uur per week ik ben scholier / student ik ben huisvrouw / huisman ik ben werkzoekend / heb een WWB-uitkering / WAO-uitkering anders, namelijk weet niet / wil niet zeggen 24. Heeft u naar aanleiding van dit onderzoek nog overige opmerkingen? 22