Aantal soorten Inhoud presentatie Plaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier Habitatgebruik & trendontwikkeling in de grote Actuele verspreiding & Ecologie Risico s voor inheemse soorten Maatregelen Frank Spikmans RAVON I.s.m: Nils van Kessel - Natuurbalans Vijf nieuwkomers Eerste waarnemingen van niet-inheemse vissoorten in Nederland 1 1 Recente vestiging invasieve Ponto-Kaspische soorten Proterorhinus semilunaris Zwartbekgrondel Neogobius melanostomus Neogobius kessleri 7 Neogobius fluviatilis Witvingrondel Romanogobio belingi <7 1 17 19 19 19 197 199: opening Main-Donau kanaal Jaar van introductie Herkomst witvingrondel Data Riviervisserij 1997-9 -Actieve Vismonitoring Zoete Rijkswateren zwartbekgrondel -Zegenvisserij Visatlas Gelderland -Kansen voor riviervissen Stroomgebieden van de Zwarte en Kaspische Zee Bron: Kottelat & Freyhof 7 1
Aantalspercentage Gemiddelde dichtheid + SE (1 m - ) Gemiddelde dichtheid + SE (1 m - ) log 1 dichtheid(1 m) -1 Gemiddelde dichtheid + SE (1 m - ) Trendontwikkeling in grote Rivieroevers 1,,9, marmergrondel zwartbekgrondel 3 3,7,, 1, 1,3,,1 éénzijdig aangetakte meestromende nevengeulen rivieroevers, nevengeulen 1997 199 1999 1 3 7 9 witvingrondel 1 9 1 1 7 1 3 1 éénzijdig aangetakte nevengeulen meestromende nevengeulen rivieroevers éénzijdig aangetakte nevengeulen meestromende nevengeulen rivieroevers Inheems vs uitheems Relatieve voorkomen exotische en inheemse bodemvissen 1% Inheems bodem Exoot bodem % % Korte conclusies vestiging exoten Explosieve toename Ponto-Kaspische soorten Profiteren van natuurontwikkeling: e competitie inheemse soorten % faciliteert vestiging exoten % % 1997 199 1999 1 3 7 9 Inheems bodemgebonden: barbeel, bot, bermpje, kleine modderkruiper, paling, meerval, pos, prikken, rivierdonderpad, riviergrondel, steur. Uitheems bodemgebonden:,, zwartbekgrondel, marmergrondel, witvingrondel.
Inhoud presentatie Kesslers Actuele grondel verspreiding zwartbekgrondel Habitatgebruik & trendontwikkeling in de grote Actuele verspreiding & Ecologie Risico s voor inheemse soorten Maatregelen Actuele verspreiding witvingrondel marmergrondel 3 1 a) grote Rivieren 3 7 9 b) wateren buitendijks Buitendijks 3 1 1 3 7 9 c) wateren binnendijks Binnendijks 1 3 7 9 d) beken Beken 3 7 9 Ecologie Soort Zwartbekgrondel Pontische stroomgrondel Dispersiecapaciteit hoog hoog hoog hoog hoog Voortplanting in Nederland ja ja ja ja ja Introductieroute / verspreidingsvector Biologische karakteristieken:, ballastwater Aantal eiafzettingen/jaar >1-3?1 Broedzorg ja ja ja ja? Belangrijkste voedselbron Belangrijkste habitat Paaisubstraat macrofauna - vissen, meren harde substraten Witvingrondel macrofauna macrofauna macrofauna macrofauna, meren harde substraten bentisch, stromende & stilstaande (zij)wateren harde substraten & zand op zand bentisch, grote op zand harde substraten? Risico-analyse Risico op: voedselconcurrentie habitatconcurrentie predatie ziekten / parasieten genetische vervuiling (hybridisatie) Effect op inheemse vissen Invasiviteit 3
Risico s voor inheemse vissoorten Risico Zwartbekgrondel Pontische stroomgrondel Witvingrondel Voedselconcurrentie Habitatconcurrentie Predatie ja ja nee ja nee Ziekten & parasieten????? Hybridisatie nee nee nee nee Effect op inheemse vissen Invasiviteit ( beperkt) riviergrondel Preventie van vestiging Bestrijding na vestiging Mitigatie van effecten op inheemse soorten Preventie van vestiging Bestrijding na vestiging Verbinding van stroomgebieden opheffen migratiebarrieres met beleid Combinatie van middelen: Wegvangen, droogleggen, chemische bestrijding Transport via scheepvaart ballastwaterverdrag Alleen indien herkolonisatie on is Geisolleerde wateren, aanpak uitzettingen Handel screening & verbod (potentieel) invasieve soorten publieksvoorlichting controle uitzettingen Mitigatie effecten op inheemse soorten Verwijderen stortstenen Ontwikkeling habitatheterogeniteit t.b.v. inheemse soorten Voortzetting onderzoek Monitoring & verspreidingsonderzoek Signalering ontwikkelingen aanwezig soorten Signalering nieuwe exoten Habitat- en voedselpreferentie in Nederland Mogelijkheden bestrijding in geïsolleerde wateren Risico s ziekten / parasieten Risico s hybridisatie met inheemse soorten
Conclusies Snelle verspreiding in grote + regionale wateren Groot areaal geschikt habitat aanwezig (o.a. stortsteen) Habitat- / voedselconcurrentie met inheemse soorten aannemelijk Vijf nieuwe grondels allen zeer succesvol / effecten op inheemse soorten nog niet merkbaar Voorkomen is beter dan beheersen Dank Data Rijkswaterstaat Waterdienst Team Invasieve Exoten Waterschappen: Rivierenland / Rijn en Ijssel / Veluwe / Vallei en Eem Gelderse Vissers (Visatlas Gelderland) OBN Fotografie & film Frank Spikmans Arthur de Bruin Martijn Dorenbosch