De stad en wijk als motor voor sociale mobiliteit Prof. Dr. Stijn Oosterlynck Stijn.Oosterlynck@uantwerpen.be Centrum OASeS & Urban Studies Institute University of Antwerp
Inhoud Stad als oord van problemen? Wijkontwikkeling Kracht van nabijheid Sociale mix Voorbij plaats
Stad als oord van problemen? Steden vereenzelvigd met sociale problemen, met armoede en etnisch-culturele diversiteit Kansarmoede onder kinderen (bron: Kind & Gezin) Gent: 13,6 in 2001 > 21,6 in 2016 Antwerpen: 16,3 in 2001 > 27,7 in 2016
Vanwaar stedelijke problemen? Waar komt concentratie van (steeds meer gekleurde) armoede in steden vandaan? stadsvlucht witte middenklasse: - zet sociale mobiliteit om in ruimtelijke mobiliteit - lege plaatsen opgevuld door (externe) migratie - creëert segregatie impact de-industrialisering in steden (begin jaren 1980) - ontstaan van langdurige werkloosheid onder laaggeschoolden - sociale mobiliteit valt stil
Stad als oord van problemen? Welvaartstaat stoot op haar grenzen. Kind & Gezin: Jong in de Buurt 24/04/2018 - stedelijke crisis : ruimtelijke concentratie van sociale problemen (werkloosheid, armoede, verloedering huizen, criminaliteit, verslaving, huiselijk geweld, ) - barsten in welvaartstaat - bijstand (vs sociale verzekering) - gelokaliseerd (vs macro-beleid - cumulatief (vs sectoraal beleid) - verarming steden en stedelijke overheid (bv. Brussel: van 160% nationaal gemiddeld inkomen in 1963 naar 85% in 2005)
Wijkontwikkeling? Waarom in context van globaliserende economie en (zoekende) nationale welvaartstaat focus op wijk? - cumulatief karakter van sociale problemen doorbreken (cfr. buurteffecten vs people effects ) - voorbeeld: Wijkgezondsheidscentra (inkomen gezondheid wonen welbevinden) - focus op wijk vergemakkelijkt geïntegreerde aanpak (versus sectorale aanpak) - voorbeeld: ondersteuning renovatie voor noodkopers
Wijkontwikkeling? Waarom in context van globaliserende economie en (zoekende) nationale welvaartstaat focus op wijk? - wijk is belangrijke levenscontext voor mensen; gevoel van controle over leven en omgeving - voorbeeld: stadslandbouw of samentuinen - maakt nieuwsoortige allianties tussen publieke en private actoren mogelijk - Voorbeeld: Buurt Ontwikkelingsmaatschappij in Antwerpen
Lokaal controle verwerven kapitaal en eigendom (ruimtelijk) ongelijk verdeeld - via wijkontwikkeling kapitaal meer plaatsgevonden maken en/of lokaal verankerde eigendomstructuren uitbouwen - voorbeelden: (1) complementaire munt en buurtdiensten (2) community land trusts
Wijkontwikkeling? Waarom in context van globaliserende economie en (zoekende) nationale welvaartstaat focus op wijk? - laat schaalvergroting en specialisatie van sociale dienstverlening toe aankomstwijk : (al dan niet) spontane specialisatie in ondersteunen nieuwkomers (maar ook mensen in armoede) - meer sporten onderaan de ladders (huisvesting, werk, vrije tijd, onderwijs)
De kracht van nabijheid wijkontwikkeling gebruikt plaats als hefboom voor sociaal-economische ontwikkeling - nabijheid mobiliseert en responsabiliseert (nieuwe partnerschappen, opbouwen vertrouwen, holistische betrokkenheid, ) - tegenover welvaartchauvinisme en toenemende voorwaardelijkheid sociaal beleid: potentieel voor nieuwe vorm van solidariteit vanuit gezamenlijke betrokkenheid op plaatsen die men deelt
Sociale mix? Werkt sociale mix? - fysieke nabijheid vertaalt zich niet automatisch in diverse sociale netwerken ( soort zoekt soort ) - sociale mix is niet vrij van macht, waardoor belangen van sociaal zwakkeren gemarginaliseerd worden - bv. thema s Gents burgerbudget; ouderraad gemengde scholen - nood aan professionals die overbruggende relaties ontwikkelen en machtsongelijkheid neutraliseren - bv. brugfiguren in onderwijs opbouwwerkers - maar ook segregatie kan (tijdelijk) verdedigbaar zijn (als zelfgekozen)
Voorbij plaats belangrijkste kritiek op wijkontwikkeling: politiekeconomisch processen die uitsluiting veroorzaken situeren zich op hogere niveaus - wijkontwikkeling vergt flankerend beleid op stedelijk, nationaal en Europees niveau - wijk kan sociale mobiliteit en samenhang stimuleren, maar wat als economie geen jobs creëert of samenleving niet open is