Gratis naar Waylon! Kijk snel op pagina 17 redactioneel onafhankelijk magazine van Saxion Wie wil er doorstuderen? Mastercarrousel Multi met Multus Futuristisch shoppen Interview met Bas Haring Nummer 2, oktober 2010
Ontwikkel jezelf met Introductie didactische vaardigheden voor Saxion docenten Meld je aan voor Tips en Tricks sessie Microsoft Office op 1 november en ontwikkel je op het gebied van Word, Excel en PowerPoint! Of schrijf je in voor: Kom verder. Saxion saxionacademy.saxion.nl
Inhoud 10 Meelopen met Multus 13 Zuip! 19 Masterspecial: volg je enthousiasme! 35 Room shortage?! 42 Winkelen 2.0 En verder: 4 Nieuws, opinie, fun I 13 Student & co I 17 Agenda I 29 Walstraat 9 I 30 In Kenniskringen I 33 Mededelingen I 38/39 Oud-student I 40 Collega & co I 44 Recensies I 46 Uit de kunst, colofon Besmet? Gebaseerd op de cover van deze maand, zou jullie vraag aan ons kunnen zijn: Een kinderdraaimolen op de cover van een hoger onderwijs magazine? Met wat voor virus zijn ze bij de Sax besmet?! Daarop antwoorden wij dan: We begrijpen jullie vraag, maar we zijn toch echt kerngezond. Een geloofwaardig antwoord? Dat is niet aan ons, dat is aan jullie. Een korte uitleg over onze keuze willen we best geven. Bij Sax houden we namelijk wel van beeldspraak op de cover. In 2007 bijvoorbeeld kozen we voor het Duits-getinte oktobernummer voor twee studenten in lederhosen. De allereerste masterspecial in 2009 ( Dossier doorstroming ) werd verbeeld door een gootsteenontstopper. Begin dit jaar stond het februarinummer in het teken van Scriptiesurvival, en viel de keuze op een Rambo-achtige plaat. Voor oktober stond de tweede masterspecial op het program. Een goed idee was niet zo één, twee, drie voorhanden. Een tweede keer een ontstopper? Toch maar niet. De term mastercarrousel bracht gelukkig uitkomst. En zo kan het dus gebeuren dat je een kinderdraaimolen op de cover van de Sax terugvindt. Als je één van ons binnen Saxion tegenkomt, hoef je dus niet bang te zijn besmet te raken. Sterker nog, schiet ons eens aan als je nog een leuk nieuwtje hebt. Even een praatje maken, vinden we alleen maar gezellig. Veel leesplezier! Thijs Klaverstijn en Wendy van Til Interim-hoofdredacteuren Sax
Nieuws, opinie, fun Foto: Auke Pluim Waar mogen studenten wonen? Gezocht: oplossing kamernood Foto: Auke Pluim 4 In Deventer en Enschede wordt naarstig gezocht naar een oplossing voor een terugkerend, groter wordend en steeds dringender probleem: de kamernood onder studenten. Naast Saxion en de woningcorporaties houdt nu ook de lokale politiek zich bezig met het probleem. Zo oppert GroenLinks in Enschede dat leegstaande kantoorpanden moeten worden gebruikt om de kamernood op te lossen. D66 Deventer heeft vragen gesteld aan het college van burgemeester en wethouders over het huisvestingsprobleem van internationale Saxion-studenten in Deventer. Opvallend feit: tot voor kort vermeldde Saxion nog op haar website dat er geen sprake van kamernood is in de Saxion-steden. In vergelijking met andere studentensteden in Nederland is er in Deventer, Enschede en Apeldoorn geen kamernood In de periode juni tot en met september kan het even duren voordat je een kamer vindt. Maar toch is er wel degelijk een gebrek aan studentenhuisvesting in beide plaatsen. Zo levert een snelle zoektocht via Kamernet.nl geen kamers op. Wel berichten ze dat woningorganisatie Direct Wonen vijf kamers aanbiedt in Enschede. Via opmijnkamer.nl vind je ook wel enkele kamers in Deventer, maar deze zijn negen vierkante meter groot, kosten meer dan 400 euro per maand, zijn bij hospita s of in chaletjes buiten Deventer. Vooral internationale studenten merken de krapte van de kamermarkt Enschede en Deventer. Hun Nederlandse klasgenoten blijven veelal bij pa en ma wonen, vaak binnen een half uur van de stad waar de studie wordt gevolgd. Saxion is al maanden bezig met het huisvestingsprobleem en werkt aan een structurele oplossing. Zowel voor de korte termijn als de lange termijn. Op korte termijn wordt gezocht naar geschikte leegstaande panden. Op de lange termijn wil de hogeschool zelf huisvesting bouwen voor internationale studenten. Er is inmiddels een onderzoek gedaan naar de kamernood in beide steden. Dit rapport wordt echter nog niet openbaar gemaakt. Wendy van Til
Nieuws, opinie, fun Een vervolgstudie? Doorstuderen na je hbo-studie staat in deze Sax centraal. Maar willen studenten dat eigenlijk wel? Uit onderzoek blijkt immers dat meer dan een kwart van de hbo-studenten van plan is een masteropleiding te doen. Ja Nee Thank Xuan Le (Vietnam) Final Year Accountancy Simon van Dalen Eerstejaars Toegepaste Psychologie Ik studeer maar één jaar hier bij Saxion in Nederland. Daarna ga ik weer naar huis om ongeveer twee jaar te werken. Maar ik wil zeker ook nog terugkomen om een master te doen. Dat helpt mij om mijn professionaliteit te verbeteren, maar zorgt er ook voor dat ik een beter salaris krijg. Ik ben nog maar net begonnen, maar weet nu al dat ik geen master ga doen. Dat is niet nodig. Ik weet wat ik wil: een coaching- of managementfunctie. En dat kan ik met alleen een hbo-diploma ook bereiken. Doorstuderen is voor mij dus niet nodig. Languageschool voor alle studenten De Saxion Languageschool breidt haar taken uit. Naast de voorbereidende taalcursussen voor de internationale studenten naar Engelstalige opleidingen op deze locatie. dertien internationale studenten deelnemen. Zij stromen daarna door wordt er nu hard gewerkt om ook taalcursussen voor Nederlandse studenten, die stage of een semester in het buitenland Naast de Engelse taalcursussen wil het International Office ook een cursus Nederlands aanbieden. Deze is alleen voor internationale studenten. gaan doen, aan te bieden. Voorheen is er wel eens een project geweest waarbij twee studentes Daar beginnen we echter pas mee aan het einde van dit studiejaar, Nederlandse les gaven, maar nu wordt het serieus aangepakt met een waarschuwt Chris van den Borne, directeur International Office (IO). De echte talendocent. Deelnemers krijgen hiervoor echter geen certificaat bedoeling is dat de Saxion-student zijn of haar taalniveau opkrikt tot en hoeven geen examen te doen. Het is bedoeld om het wonen in Nederland makkelijker te maken, legt Van den Borne uit. De cursus wordt een gewenst niveau waarmee ze op de hogeschool of op een stagebedrijf tevreden zijn. onder meer gekoppeld aan het internationale traineeshipprogramma Het aantal deelnemers aan de cursussen van de Languageschool stijgt Saxion Connect, waarbij internationale studenten na hun Saxion-studie jaarlijks met circa tien procent, vertelt het IO. Sinds dit studiejaar wordt in Nederland blijven wonen en werken. (WvT) er ook een voorbereidende taalcursus in Enschede gegeven waaraan nu Iets meer tussenuren Saxion zit midden in het proces om de bezettingsgraad van ruimtes te verbeteren. Sommige studenten en docenten merken dat in hun nieuwe rooster; er zal iets vaker sprake zijn van tussenuren. In het septembernummer van Sax liet bestuurder Ineke van Oldeniel al weten dat er hier en daar tussenuren zouden ontstaan. Hoe dat komt, legt Gerrit Bekendam, projectleider Efficient ruimtebeheer en compartimentering, uit. Voorheen werd bij het maken van roosters voornamelijk gekeken naar docentbeschikbaarheid en naar de roosters van studenten. In de afgelopen zomer is hier de beschikbaarheid van ruimten nadrukkelijk bijgekomen. Het in balans brengen van de vastgoedomvang is voor ons allemaal van belang. Het proces om de bezettingsgraad te verbeteren is de laatste twee jaar sterk geïntensiveerd. Momenteel lopen onder andere twee pilots bij de academies ABR en ROB. Bewustwording is belangrijk, aldus Bekendam. Ruimte is een schaars goed. Als je een ruimte toch niet nodig hebt, laat dat dan weten. In de week van 27 september vond een meting van de bezetting van onderwijsruimten plaats. De resultaten van die meting worden later pas bekend, maar als het goed is moet door de roosteraanpassingen de eerste verbetering zichtbaar zijn. Bekendam: Met die resultaten kan je mensen ook een spiegel voorhouden. Heb je echt wel zoveel ruimte nodig? (TK) 5
Nieuws, opinie, fun Studenten stunten tijdens balkonscene op Prinsjesdag Majesteit, Tijd voor Twente Het aan ballonnen geknoopte spandoek met de tekst Uwe Majesteit, Tijd voor Twente, trok veel aandacht tijdens de balkonscene op Prinsjesdag. Het ging om een actie van zes leden van het moresgenootschap Ius Sanctus van studentenvereniging Taste. Twee van hen, Wender Snijders Blok (20, IPO) en Stijn de Vrijer (20, Fysiotherapie), studeren aan Saxion. Sax sprak met Snijders Blok. Foto s: Wender Snijders Blok 6 Waarom deze actie? Tien jaar geleden is ons moresgenootschap ook al eens begonnen met een actie. Toen werd opgeroepen om brieven te sturen naar de koningin. Beatrix is tijdens Koninginnedag nog nooit op bezoek geweest in Twente. Dus het is de hoogste tijd dat het een keer gebeurd. Hoe kwamen jullie op het idee voor deze actie? Het idee met de heliumballonnen is eigenlijk pas de avond voor Prinsjesdag ontstaan. We wilden ons spandoek graag boven de menigte uittillen. Dat kan je met tentstokken gaan doen, maar met heliumballonnen was nog een veel beter idee. Kregen jullie nog problemen met de beveiliging? Dat hadden wij ook wel bedacht, dus we hebben vooraf alle ballonnen in de parkeergarage opgeblazen. Het leek ons niet handig om met een heliumtank over straat te lopen. Toen we langs de route stonden werden we ook al aangesproken door agenten in burger. En bij Paleis Noordeinde werden we nog eens gecheckt. De tekst die op ons spandoek stond werd doorgegeven aan de AIVD en toen was alles snel voor elkaar. Jullie hebben wel geluk gehad met de windrichting. Dat klopt. In eerste instantie hing het spandoek richting het publiek, maar later draaide het richting het balkon en de koningin. Ik geloof dat ze het wel leuk vond. Met dat soort dingen moet je net een beetje geluk hebben. Na de actie kregen jullie veel aandacht van de media. Dat klopt, binnen een half uur hadden ze ons telefoonnummer al te pakken. In Den Haag hadden we nog een interview met RTV Oost en ook een aantal kranten belden al heel snel. Zelf ben ik een Apple Store ingedoken om foto s en filmpjes online te plaatsen. En om de actie te claimen natuurlijk. En we kregen later zelfs nog een voicemail van de burgemeester Peter den Oudsten [van Enschede, red.], hij kon onze actie waarderen. Thijs Klaverstijn
Nieuws, opinie, fun Belicht Foto: Toma Tudor SABINE Vrouwen kunnen niet jagen Lastenverzwaring In dezelfde week dat op Prinsjesdag voorspeld werd dat iedere Nederlander er volgend jaar financieel op achteruit gaat, kwam ook naar buiten dat de Nederlandse economie in het tweede kwartaal met 2,2 procent is gegroeid. Schijnbaar tegenstrijdig, dus hoe valt dit uit te leggen? Gerben Koopmans, docent aan de academie FEM, laat zijn licht over dit vraagstuk schijnen. De Nederlandse economie is in het tweede kwartaal met 2,2 procent gegroeid. Voor het hele jaar is een groei van 1,75 procent voorspeld. Maar met dit soort voorspellingen blijft het altijd giswerk, niets is zeker. Het Centraal Planbureau heeft modellen die gebaseerd zijn op een abstracte werkelijkheid. De echte werkelijkheid is natuurlijk nooit na te bootsen, dus in feite is het natte vingerwerk. Bovendien is Nederland zo klein, dat we weinig invloed hebben op onze eigen economie. Nederland is sterk afhankelijk van de wereldhandel, we hebben een open economie. Vooral het welzijn van de Duitse economie is van belang voor ons. Momenteel doet Duitsland het erg goed in Europa, en daar profiteren wij als Nederland weer van. Waarom er dan toch economische voorspellingen worden gemaakt? Dat gebeurd om enig houvast te krijgen, zodat er beleid voor de toekomst gemaakt kan worden. De reden dat voorspeld wordt dat Nederlanders er volgend jaar - ondanks de groeiende economie - op achteruit gaan, heeft te maken met de bezuinigingen van de overheid. Dat is dus vooral politiek ingegeven. De grote staatsschuld hangt als een molensteen om je nek. Nederland betaalt op jaarbasis ongeveer elf miljard aan rente, en daarom wil de politiek de staatsschuld het liefst zo veel mogelijk terugbrengen. Over de staatsschuld zijn binnen de monetaire unie afspraken gemaakt: die mag maximaal 60 procent van het bruto binnenlands product zijn. Onze staatsschuld is ooit tegen de 80 procent geweest, maar een paar jaar geleden was dit teruggedrongen naar ongeveer 45 procent. Nu zitten we weer boven de 60 procent. Het terugbrengen van de staatsschuld heeft weer invloed op kosten voor de staat (en uiteindelijk de burger), dat betekent minder uitgaven voor de staat en dus zou er dan minder bezuinigd hoeven te worden. Daarnaast lopen de kosten voor de gezondheidszorg steeds hoger op. De staat legt de kosten daarvoor neer bij de burger. Zo is dus te verklaren dat de gemiddelde Nederlander volgend jaar toch minder te besteden heeft, ondanks een groeiende economie. (TK) In de afgelopen jaren is er voor vrouwelijk Nederland het één en ander veranderd. Toen ik geboren werd, was het misschien nog zo dat men dacht dat ik als ik later groot zou zijn fulltime moeder zou worden. Zoiets als de man verdient de kost, de vrouw heeft één recht namelijk dat van het aanrecht. Je kent het wel: het vaste stramien van de man als jager, de vrouw als de (te gemakkelijke) prooi. Nu ligt dat allemaal anders. Vrouwen maken carrière en krijgen steeds meer macht. Deze verandering wordt ook doorgevoerd in het versiergedrag. De oerdriften zijn niet meer aan één geslacht gebonden. Ik heb besloten dat een vrouw ook jachttalenten kan bezitten. Nou denk je misschien waar gaat dit heen? Onlangs had ik een botsing tussen vier lippen met een jager. Geheel onschuldig. Het spel van jager prooi, verliep tot op dat moment nog volgens de regels van vroeger. Deze jager was deze avond samengekomen met een vriendjager. Opnieuw een botsing tussen lippen. Maar meneer de jager begon mij uit te dagen (man eigen). En laat ik nou wel van een uitdaging houden. Dus ik was één en al oor. Meneer de jager verleidde mij tot het kopkluiven met zijn vriendjager. En wat doe ik met mijn oerinstinct: hopla Ik kon mezelf wel voor m n kop slaan. Vrouwen hoeven niet stoer te doen zoals een jager, dat werkt alleen maar averechts. Er werden termen naar mijn hoofd geslingerd waar je u tegen zegt. Bleek direct ook dat ik geen weet heb van de termen die de jagers onderling gebruiken voor hun prooien. De rest van de avond bleef ik op een gepaste afstand van deze twee jagers. Als een stille muis ging ik terug in mijn rol van prooi. Compleet verward door mijn uitstapje naar het jagersgedeelte van de samenleving, ben ik richting huis gefietst. Nadenkend over mijn toekomst. Voortaan zal ik mij alleen nog maar als prooi gedragen. Foto: Toma Tudor Poll sax.nu Wat is je eerste indruk van de nieuwe cateraar Cormet? Perfect (44) 10% En misschien moet ik toch maar gaan wennen aan het aanrecht, alhoewel ik dan nog wel op zoek moet naar een jager om voor te koken. Dat is tegenwoordig ook al zo lastig met die magnetronmaaltijden. Sabine Jeurnink studeert aan de Pabo. 13% 23% 21% 16% 17% Uitstekend (60) Goed (104) Redelijk (95) Matig (75) Slecht (77) 7
Nieuws, opinie, fun In the picture Foto: Auke Pluim Brink 21 verruild voor Brink 20 De Deventer Studenten Vereniging (DSV) moest noodgedwongen het geliefde Brink 21 uit, maar vond onderdak bij buurman ClubX. Het eerste feest in de nieuwe locatie vond afgelopen maand plaats. Het was knetterdruk en supergezellig! Ook ondernemerspunt in Enschede Van der Velde ziet graag een aantal verschillende partijen deelnemen aan het ondernemerspunt. Dat het MKB Enschede er onderdeel van uit gaat maken, is een zekerheidje. Ook ligt het in de planning dat het EVC-centrum deelneemt aan het ondernemerspunt ( dat is immers belangrijk voor het bedrijfsleven ) en hij hoopt de krachten van de kenniscentra te bundelen. Van der Velde: Dat zou erg leuk zijn, want de kenniscentra doen zoveel leuke dingen voor ondernemers. Dat moet alleen beter zichtbaar zijn. 8 Saxion Enschede krijgt binnenkort in navolging van Deventer een eigen ondernemerspunt, dat wordt gevestigd in de ruimte van Saxion Fits vlak naast de hoofdingang. Het moet een uithangbord worden, aldus Theodor van der Velde, directeur van het Kenniscentrum voor Innovatie en Ondernemerschap. Ook Saxion Fits, nu nog de enige gebruiker van de ruimte, zit straks bij het ondernemerspunt in. We moeten samen kijken hoe we dat gaan invullen, vertelt Jaap Heerze, hoofd Sport & Cultuur. Er was sprake van dat wij een plek bij de studentenbalie zit. Maar onze piek valt samen met hun piek. Als je dan ziet hoe druk het aan het begin van het schooljaar bij de studentenbalie is, dan is het verstandiger om te blijven waar we nu al zitten. De officiële opening van het ondernemerspunt staat gepland voor 16 november. Daar zal ook topondernemer Kees Kolen, CEO van Booking. com, bij aanwezig zijn. Ook wordt dan het derde Heldenboek (over succesvolle Saxion-ondernemers) gepresenteerd. (TK)
Nieuws, opinie, fun Opinie Niks doorleren, aan het werk! De afstand tussen het hoger beroepsonderwijs en het bedrijfsleven is te groot. Daardoor worden kansen gemist, vinden de werkgevers, die zich verzameld hebben in de werkgeversorganisaties VNO- NCW en MKB-Nederland. Dat kan zo zijn. Maar dan vraag ik me vervolgens af: wat willen de werkgevers nu eigenlijk het liefst? Laag opgeleide en dus goedkope werknemers óf toch liever hbo ers met kennis van zaken? Uitschieters uit de actualiteit + Aanstootgevend Een pluim voor alle Saxionners die normaliter klagen. Er staat namelijk al enige tijd een redelijk aanstootgevend kunstwerk in de hal van Saxion in Deventer waarvan iedereen denkt dat het stof zal doen opwaaien, maar niemand doet (vooralsnog) zijn beklag. En dat terwijl twee duidelijke penissen te ontwaren zijn Zijn we dan eindelijk volwassen geworden? De Werkgeversvereniging Zorg en Welzijn Oost-Nederland (WGV) luidde pas geleden de noodklok. Je gelooft je ogen niet, maar in haar jaarlijkse arbeidsmarktverkenning staat zwart op wit: Het beroepsonderwijs leidt studenten in de zorg en welzijn in het algemeen te hoog op. Volgens WGV komt dat doordat op de niveaus 4 (mbo) en 5 (hbo) al enige jaren meer jongeren worden opgeleid dan direct geplaatst kunnen worden. Volgens de oostelijke zorgwerkgevers sluit het opleidingsaanbod in de zorg al enige jaren niet aan op de zorgvraagontwikkeling. In het werkgebied van de WGV (Twente, Salland, Stedendriehoek, Noordwest-Veluwe en de Achterhoek) - en dat is nu net de regio waar Saxion zich op richt - ontstaat hierdoor, bij onveranderd beleid, een overschot van zo n 220 hbo-v ers (verpleegkundigen) en ruim zevenhonderd sph ers (sociaalhulpverleners). Om een baan te krijgen kan een mbo er nu beter het arbeidsproces in gaan dan doorstuderen bij Saxion, aldus de werkgevers. Met andere woorden, de zorg- en welzijnsector heeft een broertje dood aan werknemers met kennis van zaken en lak aan innovatieve ontwikkelingen waarvoor hoogopgeleide werknemers nodig zijn. Ze doen het werk liever met lager geschoolden. Die zijn minder deskundig, maar ouderwets goedkoop. Als dit een voorbode is van wat werkgevers voor ogen staat met wat ze zo graag onze kenniseconomie noemen, maak dan de borst maar vast nat. De eerste lichting halfwas leraren staat immers al aan de deur van de scholen te kloppen om als volwaardig professional aan de slag te gaan. Goedkope stagiaires en verkenners die bij de scouting wel eens een speurtocht hebben uitgezet zullen de Sorry, je weet te veel dienst uit gaan maken bij de politie. En achter de loketten van de overheidsinstellingen zit binnenkort geen ambtenaar meer die tot tien kan tellen. Nog erger wordt het als we onze huizen, kantoren, wegen, dijken en bruggen straks in ruil voor marktconforme salarissen laten construeren door werknemers die met succes een cursus creatief met cement hebben doorlopen. Goed opgeleide hbo ers kunnen zich tegelijkertijd werkloos melden bij de loketten van het UWV en Werkplein voor een uitkering. Als het hbo goed opgeleide studenten met goede kansen op een baan wil afleveren, dan is een inhoudelijke inbreng van het bedrijfsleven in het onderwijs natuurlijk van belang. Maar dan zou ik de werkgevers van Zorg en Welzijn Oost-Nederland wel de tip willen meegeven om eens te rade te gaan bij het Radboudziekenhuis in Nijmegen. Hbo-studenten verpleegkunde kunnen daar hun collegegeld terugkrijgen wanneer ze daar al hun stages lopen. Het ziekenhuis verwacht namelijk in de komende jaren grote personeelstekorten in de zorgsector. Om de tekorten zo veel mogelijk vóór te zijn, wil het Radboud de opleiding tot verpleegkundige aantrekkelijker maken. Dat is nog eens een ander geluid! Harry van Stratum Verplaatsing rookhaag Uche, uche, uche. Al hoestend en happend naar adem je werk- of schooldag beginnen. Dat had anders gemoeten met de nieuwe antirookcampagne van Saxion. De haag van rokers direct voor de entrees moesten wijken naar een plekje vijf meter verderop. Het resultaat? In Deventer kan je nu zonder rook in te ademen de hogeschool betreden, mits de wind niet verkeerd staat. In Enschede is het probleem echt alleen verplaatst (WvT) Ondertussen bij Een kijkje bij de concullega s van de andere hogeschoolen universiteitsbladen. HanzeMag Hanzehogeschool Groningen Ik doe geen concessies aan de kwaliteit De staartstudent, misschien beter bekend als langstudeerder, staat centraal in het HanzeMag. In Groningen is Anja van den Bosch belast met het begeleiden van deze speciale groep. Laatst sprak ik iemand die twee zware banen heeft en ook nog voor twee kinderen zorgt. Die heeft meer tijd nodig. Maar opgeven doe ik nooit. Sensor Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Tring tring! Ping ping! Nog even en de smartphones vegen onze kont af, doen de afwas en verlenen psychotherapie. Zo begint een verhaal in de Sensor over smartphones. Volgens het hogeschoolmedium voelen de apparaatjes aan als een extra ledemaat: we kunnen niet meer zonder. En daarom duikt Sensor in de wereld van de smartphone. UTNieuws Universiteit Twente Tijd voor Twente Net als Sax, besteedt ook UTNieuws aandacht aan de actie van Enschedese studenten tijdens de balkonscene op Prinsjesdag. Zes leden van het moresgenootschap Ius Sanctus van sv Taste hadden een groot spandoek aan heliumballonnen geknoopt, met daarop een uitnodiging aan de koningin om nu eindelijk eens naar Twente te komen. (TK) 9
Reportage ABO-studenten nu onderdeel van één groot bedrijf Multi met Multus: werkn Foto: Toma Tudor Een product ontwikkelen, vergaderen, verantwoording afleggen en daarmee tegelijk studiepunten bij elkaar sprokkelen. Het motto al doende leert men is niet nieuw voor studenten small business & retail management (SBRM). Wel nieuw is dat alle eerstejaars nu onder hetzelfde Saxion-moederbedrijf vallen: Multus. 10 Multus staat er goed voor, vertelt Multusdirecteur Jeroen Renssen zijn medewerkers. Dus we willen ook graag jullie een fatsoenlijk budget toekennen zodat jullie de gepresenteerde plannen uit kunnen voeren. Natuurlijk is dat wel afhankelijk van de haalbaarheid van het product. Maar circa anderhalf uur na de bijeenkomst kunnen jullie in ons kantoor komen om te horen welk bedrag je toegekend krijgt. Tijdens deze stafbijeenkomst op maandag is het doodstil in het leslokaal. Elke student is nieuwsgierig: krijgt zijn of haar afdeling het benodigde budget? Enkele weken is hard gewerkt aan marktonderzoek en verkoopplannen van het door hen bedachte product, dat het moederbedrijf winst moet bezorgen. Voor het weekend moesten alle afdeling hun plannen presenteren. Renssen is eigenlijk docent en coördinator van de eerstejaars SBRM-studenten, maar bij zijn taken hoort sinds een jaar ook het rollenspel met de studenten. Hij als directeur en de studenten als zijn werknemers. Althans, het eerste deel van het jaar. Later in het studiejaar nemen studenten de bestuursfuncties over en zijn de betrokken docenten alleen nog adviseurs. Renssen: Zodat ambitieuze studenten ook dat aspect van een bedrijf ervaren. Maar op deze functies moeten ze wel solliciteren. De nieuwe vorm van het eerste studiejaar van de opleiding SBRM is gebaseerd op het ervaren van alle aspecten van het bedrijf. Voorheen was dat ook al wel, maar toen wilden studenten zichzelf nog wel eens verliezen in het ontwerpen van een logo of website, weet Renssen. Bovendien was er bijna geen aandacht voor human resource management, communicatie of de financiën. Er werd voornamelijk gepraat over operationele zaken als het product. De academie Bedrijfskunde en Ondernemen (ABO) vond dat het tijd werd om ervoor te zorgen dat de opleiding meer op hbo-niveau ging opereren. Daarvoor moet je strategisch kunnen denken, vindt de coördinator. Multus kent een hiërarchie en daar praat je over strategieën. Als afdeling moet je je verantwoorden voor je omzet. Wat opvalt, is dat de studenten zich nu als professionals gedragen. Inleven Op de afdelingen wordt vlak voor de stafbijeenkomst nog hard gewerkt aan het realiseren van een product. Afdeling 7 is aan het vergaderen over de vervolgstappen als de Raad van Bestuur
Multus emer en student ineen Dan is het tijd voor de onthulling. De concerndirectie heeft de budgetten van de afdeling vastgesteld. Oude Vrielink is blij. Zijn afdeling heeft toezegging gekregen voor hun budget: 130 euro voor de fabricatie van flyers. We gaan meteen bezig met de verwerking ervan en het bestellen van een vijftigtal pakketten. En hoogstwaarschijnlijk hebben we die ook al verkocht, dus moeten we maar even zien hoe het verder gaat lopen. hen het gevraagde budget toekent. Wachten tot het uur u willen ze niet; er is al voldoende te doen. En bezorgd dat ze het niet krijgen, zijn ze niet omdat alles goed doorberekend is. De afdeling gaat een veiligheidspakket voor in auto s produceren. Sanne Zandhuis, verantwoordelijk voor de in- en verkoop: Zal ik dan niet naar het hoorcollege gaan en de inkoop regelen? Als iemand anders dan aantekeningen wil maken en deze wil doorsturen? Iemand moet ook even contact opnemen met financiën, want zij maken geld over, zegt afdelingshoofd Mick Kok. Een deel van de afdeling gaat naar het hoorcollege, een andere groep naar de stafbijeenkomst en de rest moet nog wat zaken regelen voor de dag voorbij is. Na de toespraak tijdens de stafbijeenkomst vertelt een drietal afdelingen over hun product en wordt er een gastcollege gegeven door een Hongaarse professor over ondernemen in Hongarije. Mochten jullie geïnteresseerd zijn om in de toekomst daar te ondernemen Competitief Dylan Vosskuhler van afdeling 3 luistert aandachtig. Je weet maar nooit wat je er aan hebt, vindt hij. De eerstejaars is blij met de manier waarop hij wordt opgeleid. Je wordt er zelfstandig van. Een belangrijke kwaliteit in deze branche, vind ik. Ook is hij erg blij met het competitieaspect dat aan het eerste jaar verbonden is. Alle afdelingen strijden om een eervolle vermelding op de ranglijst dat in de hal van de academie in Enschede hangt. Niemand wil laatste zijn, weet Vosskuhler, die met zijn afdeling horloges goedkoop wil inkopen en een iphone en Blackberrypakket op de markt wil brengen. Afdeling 7 vindt dat ze het redelijk goed doen. Alleen staan we nu achtste, vorige week nog eerste. Daar moet verandering in komen, vertelt Hugo Oude Vrielink, inkoop- en verkoopmedewerker van afdeling 7. Het competitieaspect moet volgens Renssen studenten nog meer stimuleren. Ze mogen best van elkaar weten hoe goed of slecht ze het hebben gedaan. Je vormt immers samen een bedrijf. Foto's: Wendy van Til Ook Vosskuhler en zijn collega s hebben de centen binnen. Maar niet alles waar ze op hadden gehoopt: alleen financiering voor de investering in de horloges. Toch is de afdeling van Vosskuhler zeer tevreden: We hebben het hoogste bedrag van alle afdelingen toegekend gekregen: 540 euro. Daar kunnen we een boel mee doen. De toekomst ziet er rooskleurig uit. Wendy van Til Wat is Multus? Multus is de naam van het moederbedrijf dat op de academie Bedrijfskunde en Ondernemen (ABO) is opgericht voor de eerstejaarsstudenten small business & retail management. Het bedrijf is aangemeld bij de Kamer van Koophandel als een stichting. Geld wordt ter beschikking gesteld door de ABO. De studenten worden ingedeeld in afdelingen (groepen) en werken ieders aan een product/project. De Raad van Bestuur geeft toestemming voor uitwerking na een presentatie en bepaalt hoeveel budget de groep krijgt. Naarmate het jaar vordert worden de functies in het bedrijf, dus ook directiefuncties, steeds minder ingevuld door docenten en steeds meer door studenten. Naast het ontwikkelen van het product, vergaderen en uitwerken van presentaties, krijgen de studenten colleges. Succesvolle eerste editie Het studiejaar 2009-2010 had de eerste lichting studenten die met Multus te maken kreeg. Dat jaar is zeer succesvol verlopen. Dertien van de zestien afdelingen eindigde het jaar met winst, dat weer in de stichting Multus is gestoken voor volgende jaargangen. Ook opvallend is de afname van de uitval van eerstejaars: circa 20 procent viel uit. Dat is bijna gehalveerd ten opzichte van de jaren ervoor, weet coördinator Jeroen Renssen. 11
Are you ready for a next step in your career? Master of Science in Management International Business, General, Marketing & Financial Management 16-months intensive program Active student life on campus An extensive alumni network worldwide Strong combination of study and corporate life Focus on personal development start may & september Visit our next information session in November or participate in one of our other activities. Check our website: www.nyenrode.nl/msc Next to a high qualified Master Degree, Nyenrode offers you a lifetime experience which will bring you further in your future career!
Student & co Zuip! (en dobbel er op los) Foto: Toma Tudor Als vierdejaarsstudent management, economie en recht houdt Tim Barelds (23) wel van een biertje. Samen met vrienden wordt er geregeld een drankje gedronken en een spelletje gespeeld zoals Kaartje blazen en Hamertje tik. Dit bracht de vier heren uiteindelijk op een briljant idee, namelijk het schrijven van een drankspellenboek met de toepasselijke naam: Zuip! Barelds: In het studentenleven worden veel drankspelletjes gespeeld, maar helaas gaan veel van deze spellen weer verloren doordat ze nooit worden opgeschreven. Dat bracht ons op het idee om een drankspellenboek op de markt te brengen. Veel van de spellen uit het boek Zuip! vinden hun oorsprong in het Nederlandse en Vlaamse studentenleven, maar er zit ook een collectie van zelfverzonnen drankspellen bij. The Matrix is een drankdobbelspel dat uit ons eigen vat komt. Er worden 36 biertjes in een vierkant geplaatst en dan begin je met dobbelen. Het doel van ons drankspellenboek is dat je op een gezellige manier samen met vrienden meer te weten komt over de verschillende drankspellen die er zijn. Tijdens het testen van de spelletjes hebben wij dan ook veel biertjes gedronken. Begin september zijn de vier vrienden begonnen met de verkoop van het boek Zuip! en op dit moment zijn er al vierhonderd exemplaren verkocht. Het boek is geplastificeerd, wat wel zo verstandig is, en voor de illustraties hebben de studenten een ontwerpbureau ingeschakeld. Het drankspellenboek is onder andere te koop via internet [www.zuip.nl, red.] en bij de Expo, maar we hopen dat we uiteindelijk het boek landelijk kunnen gaan uitgeven en later misschien nog kunnen verkopen in België en Duitsland. Daarnaast zijn we in onderhandeling om ons drankspellenboek te verkopen aan verschillende touroperators die jongerenreizen aanbieden. Naast verschillende kaart-, dobbel- en conversatiespellen bevat Zuip! ook nog een aantal drankspreekwoorden zoals Morgenstond heeft een kater in de mond, en worden er tien gouden anti-katertips onthuld. Eén van die tips is het drinken van veel water in combinatie met het eten van asperges. Zo zouden de aminozuren en mineralen die in asperges zitten ervoor moeten zorgen dat je sneller herstelt van een kater en beschermen ze de levercellen tegen de giftige stoffen in alcohol. Toch zijn de vier vrienden niet bang dat dit boek de lezers aanzet tot overmatig drankgebruik. Het is een puur informatief boek, een meerwaarde om je avond nog gezelliger te kunnen maken. Susan Kuipers-Westen 13
Student & co Foto: Toma Tudor Schaamteloos, ontroerend, maar altijd lekker Na het succes van websites als Flabber, Biertijd en Geenstijl is er sinds kort het Enschedese initiatief Dailybase.nl. De site is opgericht door drie vijfdejaars studenten small business & retail management en trok in drie maanden tijd al meer dan 250.000 bezoekers. De website gaat eigenlijk over alles wat mannen graag willen zien, vertelt Joost Wageman, die de website samen met medestudenten Richard Siemerink en Martin Schonewille oprichtte. We zoeken de leukste content van verschillende weblogs en schrijven zelf recensies over films en games. Sommige content is inderdaad wat sexy, maar niet hardcore. Ons motto is: Schaamteloos, ontroerend, maar altijd lekker. Het idee ontstond uit verveling, vertelt Wageman. We zaten op school altijd fanatiek filmpjes te kijken en dachten: waarom richten we zelf geen site op? Toen hebben we de stap gezet: sinds 1 juni is Dailybase online. Bezoekers proberen de studenten via Hyves, Twitter en bestaande weblogs binnen te halen. Niet zonder succes. In augustus hadden we 105.000 bezoekers. Daarover zijn we heel tevreden, zeker voor een derde maand. Het drietal probeert nu ook adverteerders te interesseren. Het uiteindelijk doel is om bij de top 5 van Nederlandse blogs aan te sluiten. Maar daarvoor hebben we een stabiel aantal bezoekers nodig. Dat willen we bereiken door steeds meer eigen content te gaan leveren. (FK) Van kinds af aan Yvon Versteeg (18) begon zo n dertien jaar geleden met zwemmen. De tweedejaarsstudente fysiotherapie hield er na haar A- diploma niet mee op. Een goede keuze: op haar tiende zwom ze voor het eerst mee in het nationaal kampioenschap. Eigen foto Op mijn twaalfde won ik mijn eerste gouden medaille in het nationaal kampioenschap voor de allerkleinsten, vertelt Versteeg. Het jaar daarna mocht ik meedoen aan een NJK, dat is een NK voor de jeugd. Daar haalde ik eigenlijk uit het niets twee keer goud en één keer zilver. Uiteindelijk heb ik daar twee jaar aan mee mogen doen en verschillende medailles gewonnen. Sinds mijn 15e zwem ik op NK's. Hier zwemmen ook de topzwemmers die naar EK s, WK s en Olympische Spelen gaan. Op sportief gebied heeft Versteeg twee doelen: Ik wil eruit halen wat er nog in zit. Mijn doel is zolang mogelijk NK s te blijven zwemmen en vooral heel veel plezier te hebben. Wat ze met haar opleiding wil gaan doen weet ze nog niet precies. Het lijkt me leuk om iets met de sport te doen, of iets met patiënten die neurologische aandoeningen hebben. Of toch een eigen praktijk beginnen. Ik moet nog uitzoeken wat ik precies wil. (FK) Saxion strenger op wanbetalende studenten Saxion gaat studenten met openstaande schuld strenger aanpakken. Het gaat om een groep van 200 voornamelijk oud-studenten van de hogeschool, die samen een bedrag van 260.000 euro schuldig zijn. Saxion zet nu de stap naar de rechter om alsnog dit bedrag te vorderen. 14 Voorheen stonden banken garant voor de betaling van het collegegeld van studenten. Sinds het studiejaar 2007/2008 is dat niet meer zo. Toen zijn wij op een normale manier begonnen met invorderen, vertelt Ineke van Oldeniel, lid van de Raad van Bestuur. Dat hebben we in eerste instantie twee jaar aangezien, maar nu gaan we echt gerechtelijk invorderen. Het gaat toch om een aanzienlijk bedrag. Vanaf nu gaat Saxion sowieso strenger optreden tegen studenten die hun collegegeld niet betalen. Na de eerste keer dat er niet betaald wordt, wordt een betalingsregeling met de betreffende student getroffen. Na de tweede keer zien we ons genoodzaakt om ook dan de kosten gerechtelijk in te vorderen, aldus Van Oldeniel. (TK)
Student & co Foto: Toma Tudor Verse koffie op drie wielen Struinend over een beurs maakten ze voor het eerst kennis met het van oorsprong Italiaanse concept. Nu, vier maanden later, runnen vierdejaarsstudenten small business & retail management Rick Maas(22) en Matthijs Vermeer(23) hun eigen La Dolce Barista. Koffie, espresso, cappuccino of een kopje thee. Met hun rijdende koffiedriewieler rijden ze van hot naar her om hun verse koffie en bijbehorende specialiteiten ter plaatse te bereiden. Op een beurs kwamen wij een concept tegen dat erg lijkt op ons huidige La Dolce Barista. Echter was het idee zo slecht uitgevoerd dat wij ervan overtuigd waren dat we dat beter konden, vertelt Vermeer. De jacht op een unieke Piaggio, de zoektocht naar een geschikte koffiemachine en heel wat klusuren volgden. De interesse voor koffie is altijd al aanwezig geweest bij het tweetal en inmiddels kunnen ze dan ook gekenschetst worden als échte koffiemakers, ofwel barista s. Op feesten, partijen en andere festiviteiten zijn de twee barista s en hun koffiedriewieler een steeds bekendere verschijning. Door verschillende media en allerlei opdrachten krijgen we steeds meer naamsbekendheid. De reacties zijn positief en steeds meer mensen weten ons te vinden, vertelt Maas enthousiast. We willen anderen graag laten zien waar studenten toe in staat zijn, wat wij zelf ondernemen en wat er uit ambities voort kan vloeien. Eind dit jaar willen we stabiliteit hebben. We willen uitbreiden en na het afstuderen van La Dolce Barista kunnen leven. (MdJ) Wie is er wel en wie niet? op enkele kleine onderdelen na, de monitor opnieuw gemaakt. Zowel de selectie van de hardware als het ontwikkelen van de software. De zes tweede- en derdejaars Informaticastudenten: Niels Sondervan, Roman Soldatow, Jelle de Jong, Erwin Cavas, Dave Nieuwenhuijzen en Nico Korthout met opdrachtgever, docent en teamleider Jeff de Ruyter. Ze hadden van tevoren niet verwacht dat hun project zo succesvol zou zijn. Zes Informaticastudenten van Saxion verbeterden de aanwezigheidsmonitor van de academie CII in Enschede en voegden nog enkele foefjes toe. Dat werd gewaardeerd, want nu tonen ook andere academies interesse. Allereerst, wat hebben jullie precies gemaakt? Jelle de Jong: We kregen de opdracht om voor het project in ons vierde semester de verouderde aanwezigheidsmonitor van de academie te verbeteren. Maar uiteindelijk hebben we meer gedaan dan dat. We hebben, Foto: Arjan Reef Wat kan deze vernieuwde aanwezigheidsmonitor? Opdrachtgever Jeff de Ruyter: Via het touchscreenscherm kan je zien of docenten of andere medewerkers van de academie CII aanwezig zijn. Daarnaast zijn de roosters en contactgegevens ook zichtbaar en worden afwezigheidsmeldingen automatisch doorgegeven. Medewerkers lopen met hun tag langs het kastje en worden zo aan- of afgemeld. Nico Korthout: Daarnaast hebben we nog enkele eigen foefjes toegevoegd, zoals de headlines van Tweakers.net. We blijven wel nerds. En werkt het? Roman Soldatow: Natuurlijk. Alles is getest, ook op gebruikersvriendelijkheid. De Jong: Eigenlijk hebben we nog veel meer ideeën over wat de monitor kan bevatten, een plattegrond van de lokalen bijvoorbeeld. Maar daar was geen tijd meer voor. De Ruyter: De monitor wordt al flink gebruikt. We hebben zelfs al interesse van de academie Bestuur en Recht en het Saxion Informatiseringscentrum. Wie weet kan een volgende projectgroep dat doen. Een succesvol project, jullie kregen vast een hoog cijfer De zes CII-studenten in koor: Een acht. (WvT) 15
Agenda Wat is er deze maand te doen in de Saxion-steden Enschede, Deventer en Apeldoorn? De Sax-agenda geeft je, zoals je gewend bent, een aantal uitgaanstips. Wil je meer informatie over deze 10 oktober Nederlands Film Festival On Tour Enschede Ter viering van het dertigjarig jubileum is een prachtige selectie van NFF-films te zien in Concordia. Zoals de speelfilm Schemer en de documentaire De Leugen. Bovendien worden er deze middag drie korte films vertoond. De filmmiddag begint om 13.30 uur en duurt tot en met 17.00 uur. Kijk voor meer info op www.concordia.nl. agenda-items of wil je nog meer op de hoogte gehouden worden? Kijk dan op de agenda van Sax.nu. Daar vind je een actueel overzicht van de activiteiten in de regio. (Thijs Klaverstijn) 15 oktober Tim Knol Enschede De naam van singer/songwriter Tim Knol zingt al een tijdje rond in het muziekwereldje. Eind januari 2010 verscheen zijn debuutalbum met daarop een keur aan Nederlandse topartiesten. Onder Jacob de Greeuw (Johan) en Jeroen Kleijn (Spinvis) werkten mee. Het optreden van Knol in Atak begint om 20.30 uur. Kijk op www.atak.nl voor meer info. 22 oktober Giovanca Deventer Haar eerste single On My Way werd grijs gedraaid op 3FM. Dat dit terecht was, bewees ze door in maart van dit jaar een Zilveren Harp in ontvangst te nemen. In dezelfde maand kreeg ze ook een Gouden Plaat voor haar debuutalbum Subway Silence. Vanavond staat ze in Het Burgerweeshuis. Kijk voor meer informatie op www.burgerweeshuis.nl. 16 oktober Miss Montreal Apeldoorn Miss Montreal werd in 2008 binnen no-time bekend als het zingende en gitaarspelende meisje van de kaasreclame. Niet lang erna kwam haar eerste single uit, Just a Flirt, dat meteen een hit werd. Haar optreden in Podium Gigant begint 21.00 uur. Win kaarten voor Waylon Deze zomer stond soulzanger Waylon nog in het voorprogramma van Whitney Houston. Op 29 oktober staat hij in poppodium Metropool in Hengelo. En Sax mag voor dit optreden twee kaarten weggeven! 12 oktober Daniël Arends Deventer Deze komiek won in 2006 zowel de juryprijs als de publieksprijs op het Camerettenfestival. In Blessuretijd, zijn derde programma, gaat hij op zoek naar de plek die de schaamte en de angst voorbij is. Zijn optreden in Theater Bouwkunde begint om 20.30 uur. Wil je kans maken op de kaartjes, stuur dan voor 19 oktober een mail naar sax@ saxion.nl met in de onderwerpregel Prijsvraag Waylon. Ook deze maand in Metropool: 8/10 90 s NOW!, 9/10 Bertolf, 13/10 Abel, 23/10 Stevie Ann Kijk voor de complete programmering op www.metropool.nl. 17
Erasmus School of Law Spot on! Nieuwe masters: Erasmus School of Law MAS TER. kijk op: www.frg.eur.nl/master Aansprakelijkheid en verzekering + stage! Arbeidsrecht + stage! Bedrijfsrecht Commercial Law Criminologie Financieel recht Fiscaal recht Recht in de multiculturele samenleving International and European Public Law Privaatrecht Recht van de gezondheidszorg Staats- en bestuursrecht Strafrecht Togamaster + stage! ERASMUS SCHOOL OF LAW ERASMUS UNIVERSITEIT ROTTERDAM
Volg je enthousiasme Natuurlijk heb je geen zin om na je studie en 651 tevergeefse sollicitatiebrieven fulltime vakkenvuller te worden bij de supermarkt om de hoek. En dus denk je na over je loopbaan. Ga je een master doen, en vooral welke? Met welke studie kom je zeker aan de bak? Moet je misschien nog verder doorstuderen voor nog betere kansen? In deze special lees je er (van)alles over. Deze uitgave verschijnt in achttien hogeschool- en universiteitsbladen tegelijk. Want niet alleen jij denkt na over je toekomstige baan, dat doen al die honderdduizenden andere studenten in het hoger onderwijs ook. En dat zijn straks allemaal jouw concurrenten op de arbeidsmarkt. Het is daarom goed om je te verdiepen in je toekomstige opleiding. De ene studie is de andere niet, ook al dragen ze soms dezelfde naam. Dat blijkt wel uit het artikel over de vele hbo- en wo-opleidingen Journalistiek. Ze zijn net anders, en bedienen daarmee ook een net andere arbeidsmarkt. Maar misschien moet je je er niet te druk over maken. Volg je enthousiasme, volg je hart. Het is namelijk nogal moeilijk te zeggen welke master de beste baankans heeft. En recruiters kijken verder dan je papiertje. Sowieso weet je niet hoe jouw leven verloopt en welke studie van nut kan zijn. Zoals filosoof Bas Haring in deze uitgave zegt: Barak Obama heeft ook geen master Presidentschap van Amerika gevolgd. 19 Illustraties: Merlijn Draisma
Coververhaal Ga Tandheelkunde studeren! Met welke masteropleiding zit je straks op de arbeidsmarkt gebakken? Goede vraag. Een echt duidelijk antwoord is niet te geven. 20 Wil je precies weten met welke master je het makkelijkste een baan vindt? Stop dan maar met lezen. Dat is namelijk niet zo een-twee-drie te vertellen. Het is lastig om een link te leggen tussen individuele masters en de kans op een baan, legt Petra Pieck van de vereniging van universiteiten (VSNU) uit. Veel masters worden door een kleine groep studenten gevolgd en hebben te weinig massa om goed te kunnen weergeven wat de kans op een baan is. Over het arbeidsmarktperspectief dat verschillende studierichtingen opleveren is meer bekend. In onderzoek naar onderwijs en de arbeidsmarkt dat in opdracht van VSNU wordt gedaan (Wo-monitor) wordt uitgegaan van wetenschapsgebieden en sectoren waarin opleidingen en banen ingedeeld worden. Binnen het wetenschappelijk onderwijs springen natuur en gezondheid er uit als het om de kans op een baan gaat. Dat valt deels te verklaren door het geringere aantal studenten die een bèta-studie volgen. De situatie voor de medische opleidingen is wat anders. Daar is de relatie tussen opleiding en arbeidsmarkt heel duidelijk. Je wordt echt voorbereid op je beroep, vertelt Pieck. Recessie Het Research Centrum voor Onderwijs en Arbeid (ROA) doet onderzoek naar de aansluiting tussen opleiding en arbeidsmarkt over de hele breedte van het onderwijs. Zo laat het rapport Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt 2009 zien dat vooral hbo-studenten in de beroepsgerichte sectoren onderwijs en gezondheidszorg snel werk vinden (respectievelijk 3% en 2% is werkeloos). Het rapport baseert zich mede op de Wo-monitor, en dus zien we ook hier dat in de sectoren gezondheidszorg en natuurwetenschappen sprake van de beste aansluiting met de arbeidsmarkt (beide 2% werkeloos). De werkloosheid is momenteel onder afgestudeerden van de technische en economische opleidingen hoog omdat daar de recessie het hardst heeft toegeslagen. Zeker wat technici betreft zal dit weer snel veranderen als de economie aantrekt, meent Christoph Meng, projectmanager bij het ROA. Recruiters Dat laatste lijkt al het geval. Recruiters merken dat ze technici juist heel gemakkelijk kunnen plaatsen, zoals Caroline Termaat, werkzaam bij HAN