Congres 2010: Ruimte voor Energie! Workshop Gebiedsenergiestudie Van idee tot realisatie Groningen, 5 februari 2010 Ir. P.A. Buurman Ir. I.M. Bouwman
Inleiding Duurzaamheid is kiezen Challenge the future! - Wat wil je? - Wat houdt je tegen? - Wat gaan we morgen anders doen?
Inleiding
Inhoud workshop INTERACTIEVE WORKSHOP - Introductie Deerns - Ontwikkelingen duurzame gebiedsontwikkeling - Projectvoorbeelden - Lessen uit projectervaringen - Workshop: do s & don ts
Introductie Deerns Deerns: grootste (inter)nationale adviesbureau op het gebied van installatietechniek, energie en bouwfysica Specialist, in de breedste zin van het woord Werkgebieden: luchthavens, data centers, clean rooms, onderwijs, gezondheidszorg, telecommunicatie, kantoren & retail, bedrijventerreinen, woonwijken etc. etc. Voorbeeld van werkzaamheden: Installaties van het Gasuniegebouw!
Introductie Deerns
Introductie Deerns Kerncijfers Opgericht in 1928 in Nederland Nederland Rijswijk (HQ) 6 kantoren Germany Keulen Berlijn Jaaromzet 2009: 43,5 Mio ±400 Medewerkers Shanghai China 12 kantoren 600 projecten per jaar VAE Dubai Gecertificeerd voor LEED en Breeam USA Phoenix Denver Spanje Barcelona
Introductie Deerns Groningen Amsterdam Rijswijk Nijmegen Eindhoven SR Ke Maastricht
Introductie Deerns
Kantoren
Luchthavens
Datacenters
Ziekenhuizen
Laboratoria
Cleanrooms
Inhoud workshop INTERACTIEVE WORKSHOP - Introductie Deerns - Ontwikkelingen duurzame gebiedsontwikkeling - Projectvoorbeelden - Lessen uit projectervaringen - Workshop: do s & don ts
Energie: centraal, decentraal of lokaal? Tendens: Van centrale naar decentrale oplossingen Jeremy Rifkin: Power to the people Potentiële voordelen: Meer zelfstandigheid en concurrentie Grotere maatschappelijke acceptatie van de ruimtebehoefte Potentiële nadelen: Onzekerheid levering; instabiliteit net Te weinig opbrengst voor iedereen? Kleinschalig vaak duurder
Ontwikkeling gebouwfuncties Mixed-use Kantoorparken jaren 60-80 Mixed-use
Ontwikkeling energiebronnen Lokale duurzame bronnen Olie-, gas- en elektra infra Mixed-use
Ontwikkelingen bij gebiedsontwikkeling ENERGIE- EN KLIMAATPLANOLOGIE: ORGANISCH EN ADAPTIEF Smart-Grid Adaptieve planologie Power-to-the-people Plug-and-Play Mixed-use functies Organisch model Adaptief energiesysteem Lokale gekoppelde systemen
Voorbeelden van projecten Groningen: Duurzaam bedrijventerrein Den Haag: Energieneutrale wijk Kabul: Duurzame stad Eindhoven: Collectieve koude- en warmteopslag Rotterdam: Collectieve koude- en warmteopslag Den Haag: Collectieve koude- en warmteopslag
Energieneutrale woonwijk, Den Haag
Energieneutrale woonwijk, Den Haag Techniek Circa 800 woningen; EPC 0,4 Verwarming & koeling met zeewater Centrale + decentrale WP in serie Energieneutraal d.m.v. windturbine ID-NL PRIJS 2005 Financiën Investering 10 mln Centraal vs decentraal Centrale warmtepomp: collectief warmtenet Individuele warmtepompen in woningen Windturbine op locatie Maatschappelijke inpassing Workshop met huurders draagvlak
Duurzame stad, Kabul, Afghanistan
Duurzame stad, Kabul, Afghanistan Techniek Nieuwe stad, 2 3 miljoen inwoners Fasering 30 jaar Duurzaam = must, geen luxe: er is niks anders! Extreem klimaat: - 20 C tot + 40 C Optimaal gebruik van omgeving: Geothermische energie: elektriciteit + warmte Koude- en warmteopslag op meerdere temperaturen Waterkrachtcentrales Geconcentreerde zonne-energie centrales 10 % fossiele energie Financiën Totale investering na 30 jaar: 22 mld. Centraal vs decentraal Centraal: zonneparken, geothermie, waterkrachtcentrales, stadsverwarming Decentraal: PV-modules, (bio)wkk op wijkniveau, KWO op wijkniveau Maatschappelijke inpassing Sociale + commerciële aspecten van groot belang
Duurzaam bedrijventerrein, Groningen
Duurzaam bedrijventerrein, Groningen Techniek Biogasinstallatie (vergisting, 9 Mm³/j) Groene tankstations Windturbines grootschalig (20 MWe) Restwarmte uitwisseling (2,8 MWth) Financiën Investeringen totaal 32,5 miljoen euro Centraal vs decentraal Centraal: biogas, windturbines Decentraal: restwarmte uitwisseling tussen bedrijven onderling Maatschappelijke inpassing Stakeholdersanalyse: interviews met bedrijven m.b.t. interesse in duurzame maatregelen.
Philips high-tech campus, Eindhoven
Philips high-tech campus, Eindhoven Techniek Grootschalige KWO infrastructuur Een van de grootste van NL: 20 bronnen, 15 MW Warmte en koude voor 200.000 m² bvo Financiën Totale kosten: 4,12 mln euro Bronnen en infrastructuur: 2,5 mln euro Centraal vs decentraal Centrale opzet met collectieve infrastructuur Maatschappelijke inpassing Bronnen in waterwingebied: speciaal monitoringsprogramma noodzakelijk.
Studie collectieve KWO, Rotterdam Airport
Studie collectieve KWO, Rotterdam Airport Techniek Groeiscenario individuele naar collectieve KWO Eindscenario 6,6 MWth, 14 bronparen Warmte en koude voor 235.000 m² bvo Detentiecentrum V7 K9 Financiën Totale kosten: circa 6 mln euro Bronnen en infrastructuur: circa 3,6 mln euro Centraal vs decentraal Ontwikkeling van lokale KWO via kleine netwerken naar groot collectief netwerk V1 V9 V8 V5 V4 V7 K9 K8 K7 K1 2 TERM INAL K6 Hotel 6 Detentiecentrum Maatschappelijke inpassing Nabijheid van woonwijken vraagt om integratie met omgeving. Groene maatregelen dragen bij aan acceptatie van de gebiedsontwikkeling. K2 K5 K3 K4
Collectieve KWO, Spoorwijk Den Haag
Collectieve KWO, Spoorwijk Den Haag Techniek Collectief KWO-systeem Individuele warmtepompen woningen Collectieve warmtepomp gestapelde bouw Zonnecollectoren voor warmtebalans EPC 0,66 / EPL < 7,0 Vloerverwarming- en koeling Centraal vs decentraal Centraal KWO-systeem Decentrale warmtepompen Maatschappelijke inpassing Stadsvernieuwingsgebied
Inhoud workshop INTERACTIEVE WORKSHOP - Introductie Deerns - Ontwikkelingen duurzame gebiedsontwikkeling - Projectvoorbeelden - Lessen uit projectervaringen - Workshop: do s & don ts
Lessen uit projectervaringen 1. Duurzaamheid moet vanaf de allereerste stap worden geïntegreerd in plannen! 2. Vroegtijdige afweging van belangen is noodzakelijk: Energie- & Klimaatplanologie 3. Lokale bevolking betrekken bij ideevorming draagvlak! 4. Projectorganisatie en -planning zijn bepalend voor behalen doelstellingen 5. Doorzettingsvermogen is van groot belang; geef niet op!
Workshop Discussie do s & don ts duurzame gebiedsontwikkeling aan de hand van stellingen: Ambitieniveau Technisch Financieel Ruimtelijk Organisatorisch Maatschappelijk
Stelling 1 Stelling 1: Ambitieniveau CO 2 -neutraliteit is niet voldoende, we moeten een negatieve CO 2 uitstoot bereiken om te compenseren voor armere landen en de aangerichte schade van de afgelopen 100 jaar.
Stelling 2 Stelling 2: Technisch Elektriciteitsopslag is de sleutel voor een duurzame toekomst.
Stelling 3 Stelling 3: Financieel Zonder lange termijn (en open budget) garantieregelingen voor duurzame energieproductie worden de ambitieuze doelen van provincies en gemeenten nooit gehaald.
Stelling 4 Stelling 4: Ruimtelijk De ruimte in Nederland is schaars. Alleen die duurzame oplossingen die niet zichtbaar zijn (onder de grond of op afgelegen plaatsen) zullen het op lange termijn redden.
Stelling 5 Stelling 5: Organisatie Het oprichten van een lokaal duurzaam energiebedrijf vanuit gemeente/provincie is de oplossing om op korte termijn de doelstelling op het gebied van CO 2 -reductie te behalen.
Stelling 6 Stelling 6: Maatschappelijk Duurzame energie-opwekking leeft te weinig onder de bevolking om via een bottom-up aanpak tot significante CO 2 -reducties te kunnen komen.
Interactieve DO s Ambitieniveau: Technisch: Financieel: Ruimtelijk: Organisatorisch: Maatschappelijk:
Interactieve DON Ts Ambitieniveau: Technisch: Financieel: Ruimtelijk: Organisatorisch: Maatschappelijk: