Titel: Staat van de Jeugd Helmond 2009

Staat van de Jeugd Staat van de Jeugd Helmond 2009 Is onze jeugd gezond, gelukkig en geslaagd? Colofon Titel: Staat van de Jeugd Helmond 2009 Opdrachtgever: Gemeente Helmond (mede mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Brabant) Opdrachtnemer: Afdeling Onderzoek en Statistiek gemeente Helmond Datum: December 2009 Druk: Drukkerij van Stiphout

Staat van de Jeugd 2009 Is onze jeugd gezond, gelukkig en geslaagd?

Samenvatting Voor u ligt de tweede Staat van de Jeugd, een foto hoe het anno 2009 met de Helmondse jeugd gaat. Tezamen met de Staat van ons lokaal zorgaanbod een belangrijk instrument om te bepalen of we op koers liggen. Daarnaast vormt de Staat van de Jeugd een naslagwerk voor iedereen die op een of andere manier betrokken is bij de Helmondse jeugd. Hieronder volgen in het kort de belangrijkste bevindingen. Demografie Aantal: Op 1 januari 2009 telt Helmond 25.701 jongeren van 0 t/m 23 jaar. Het aandeel jongeren in de totale bevolking blijft over de jaren gelijk. De toename van het aantal 0 t/m 23 jarigen is in de gemeente Helmond sterker geweest dan gemiddeld in Nederland, de provincie Noord-Brabant en de regio Zuidoost-Brabant. Waar: De jongeren zijn niet evenredig over de stad verspreid. In Brandevoort en Dierdonk, de meest recente nieuwbouwwijken, wonen relatief veel kinderen en jongeren. Ook de samenstelling van de groep jongeren verschilt per wijk. Brandevoort heeft het grootst percentage in de jongste leeftijdsgroep. Binnenstad, Helmond-Oost, Helmond-West en Rijpelberg hebben naar verhouding meer oudere jongeren. Achtergrond: Een kwart van de jongeren is van allochtone komaf, 17% heeft een niet-westerse etniciteit. Daarnaast is 4% van de jongeren niet in Nederland geboren, zij behoren daarmee tot de zogenaamde 1e generatie allochtonen. In de oudere wijken van Helmond (Binnenstad, Helmond-West en Helmond-Oost) is het aandeel allochtone jongeren naar verhouding het grootst. Leefgebieden School: Ruim 9.000 Helmondse kinderen gaan per 1 oktober 2009 naar een reguliere basisschool, 634 kinderen bezoeken een school voor Speciaal Basisonderwijs of Speciaal Onderwijs. Naar het Voortgezet Speciaal Onderwijs gaan 229 jongeren. Het aandeel kinderen dat naar het speciaal onderwijs gaat is groter dan in de regio. Van de jongeren die op het (regulier) voortgezet onderwijs zitten volgt de helft een opleiding waarvan afronding direct leidt tot een startkwalificatie (HAVO of VWO). Het aantal jongeren dat vroegtijdig school verlaat is sinds het schooljaar 2005-2006 teruggelopen. Staat van de Jeugd Helmond 2009-3

De gemeente Helmond telt 6 zwarte basisscholen (incl. de Islamitische basisschool). Op een zwarte basisschool heeft meer dan 40% van de leerlingen een niet-westerse achtergrond. 15% van alle basisschoolkinderen gaat naar een van deze zwarte scholen. Meer dan de helft van de kinderen gaat naar een basisschool waar minder dan 15% van de leerlingen een niet westerse achtergrond heeft. In Helmond zijn 14 zogenaamde witte basisscholen. Het aandeel kinderen dat naar een vorm van kinderopvang (kinderdagverblijf, crèche, naschoolse opvang) gaat, is lager dan in de regio. Werk en inkomen: Twee derde van de jongeren tussen 18-24 jaar geeft aan een betaalde baan te hebben. Dit varieert van een zaterdagbaan tot fulltime werken. Aan het einde van 2008 zijn er 234 jongeren van 15 t/m 23 jaar die als niet-werkende werkzoekende staan ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf (voorheen Centrum voor Werk en Inkomen). De werkloosheid onder jongeren is de laatste jaren gedaald maar blijft wel hoger dan gemiddeld in Nederland. Door de economische crisis neemt het aantal werkloze jongeren weer toe. Vrije tijdsbesteding: De vrijetijdsbesteding van jongeren in Helmond komt nagenoeg overeen met de regio. Woonsituatie: Van de jongeren t/m 23 jaar woont het merendeel samen met 2 ouders en/of opvoeders. 12% maakt deel uit van een eenoudergezin. Helmond-West en de Binnenstad zijn de wijken waar het aandeel kinderen dat in een eenoudergezin opgroeit het grootst. Het aandeel jongeren dat op zoek is naar zelfstandige woonruimte lijkt iets te zijn toegenomen. 4 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Zijnsgebieden Gezondheid: Ten opzichte van 2005 zijn meer ouders te spreken over de gezondheid van hun kinderen tussen 0-11 jaar. Bij de jongeren tussen 12-18 jaar oordeelt nog steeds 14% negatief over zijn gezondheid. Het aandeel kinderen en het aandeel 12-17 jarigen met overgewicht, een risicofactor voor een slechte(re) gezondheid, is teruglopen en vergelijkbaar met de regio. 21% van de kinderen heeft een chronische aandoening. Vergeleken bij de regio hebben meer kinderen eczeem. Het eetpatroon van de kinderen en jongeren is de afgelopen jaren wat gezonder geworden, vaker dagelijks groente, vaker dagelijks fruit en vaker ontbijten. Jongeren in Helmond drinken minder vaak alcohol dan jongeren in de regio, maar het aandeel dat drinkt is de afgelopen jaren wel toegenomen. Geluk: Het aandeel kinderen dat zich volgens de ouders (heel) blij voelt is toegenomen. Daarnaast is het aandeel jongeren (12-17 jaar) dat zelf zegt zich somber te voelen toegenomen, evenals het aandeel jongeren dat problemen ervaart. Zo is het aandeel jongeren dat te kennen geeft problemen te hebben, zowel in Helmond als in de regio als totaal met 10%-punt toegenomen. Schoolprestaties, uiterlijk en verveling vormen de top drie van problemen. Het aandeel jongeren dat slachtoffer is geworden van criminaliteit is de afgelopen periode toegenomen. Jongeren oordelen iets positiever over verschillende aspecten van de stad Helmond. Geslaagd: 66% van de jongeren van 23 jaar heeft een startkwalificatie of volgt een opleiding die kan leiden naar een startkwalificatie. Dit is 4% minder dan in 2008. Het aandeel jongeren dat ingeschreven staat als niet-werkende werkzoekende is de afgelopen jaren teruggelopen, onder invloed van de economische crisis neemt dit aandeel weer toe (ook beschreven onder leefgebieden ). Het aandeel jongeren dat vrijwilligerswerk doet is vergelijkbaar met de regio, het aandeel dat mantelzorg geeft ligt iets hoger dan de regio. Staat van de Jeugd Helmond 2009-5

Staat 12-17 jaar: Voor de 12-17 jarigen is aan de hand van de resultaten van de GGD-enquête op een viertal beleidsvelden bepaalt hoe zij er voor staan. Dit betreffen schoolloopbaan, sociaal-psychologische problemen, lichamelijke gezondheid en criminaliteit en agressie. De score gebaseerd is op hetgeen de jongeren zelf in de enquête aangeven. De groep die een wat zwakkere uitgangspositie heeft is groter geworden. Op drie van de vier beleidsvelden is het aantal jongeren met problemen toegenomen, met name op het gebied van fatsoenlijke omgang (criminaliteit en agressie). De omvang van de groep die een slechte uitgangspositie heeft is gelijk gebleven. Risicogroepen Risicovolle omgeving: Verschillende indicatoren in de omgeving zijn een signaal dat kinderen meer risico lopen om tijdens het opgroeien met problemen te maken te krijgen. Dit wil niet zeggen dat alle kinderen die in die situatie opgroeien ook met problemen te maken krijgen. Een daarvan is het tienermoederschap. Het aantal tienermoeders is de afgelopen jaren stabiel en ligt rond de 15 tienermoeders per jaar. Een andere indicator is het eenouderschap. Hiermee heeft 11,5% van de kinderen tot 13 jaar mee te maken, 18% van de 13-23 jarigen. Overigens ligt het aandeel jongeren dat een scheiding meemaakt hoger omdat veel gescheiden ouders weer nieuwe relaties aangaan. Een deel van de jongeren groeit op in een gezinssituatie met een beperkt inkomen. 10% van de ouders met kinderen tussen 0-11 jaar geeft aan grote moeite te hebben financieel rond te komen, 33% heeft enige moeite. Het aandeel 12-18 jarigen dat geldproblemen heeft is ook toegenomen. 678 jongeren leven in een meervoudig probleemgezin, bij deze gezinnen zijn 3 of meer zorgorganisaties betrokken. Het aantal kinderen en jongeren dat te maken krijgt met huiselijk geweld (dat gemeld is) is de afgelopen jaren redelijk stabiel. Schooluitval: Het aandeel jongeren dat spijbelt of buiten de schoolvakanties op vakantie gaat is de afgelopen jaren constant gebleven. Ook het aandeel leerplichtige jongeren dat niet staat ingeschreven op een school of onderwijsinstelling is niet gewijzigd. Door het groeiende aantal jongeren is wel het aantal dat verzuimd groter geworden. Overlastgevende jongeren: Het aantal meldingen van overlast door jongeren loopt de afgelopen jaren terug. 6 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Delinquente jongeren: Het aantal verdachten in de leeftijd tussen 12-24 jaar is toegenomen. Vooral het aantal misdrijven met geweld tegen personen is toegenomen. In Helmond stijgt het aantal verdachten sneller dan gemiddeld in de G27. Evenals in de rest van Nederland zijn verdachten het vaakst van Nederlandse afkomst, maar kijken we naar de relatieve positie dan zijn Marokkaanse jongeren relatief vaak verdacht. Zwerfjongeren: Het aantal jongeren zonder vaste verblijfplaats lijkt toe te nemen. Dit zijn overigens niet altijd uit Helmond afkomstige jongeren. Verslavingsproblematiek: Het aandeel jongeren dat verslavingszorg krijgt is toegenomen. Het lijkt hier met name om een toenemende problematiek rondom alcohol te gaan. Jeugd in Zorg Bij 650 0-12 jarigen en bij 650 13-23 jarigen zijn twee of meer zorgorganisaties betrokken. Hiermee ligt het aandeel jongeren dat hier mee te maken heeft wat hoger dan bij het aantal kinderen. Bij 1,4% van de 0-23 jarigen zijn vier of meer organisaties betrokken. Aan 999 jongeren is een zorgcoördinator toegewezen. Het aandeel jongeren (0-18 jaar) dat in behandeling is bij Bureau Jeugdzorg is de afgelopen periode redelijk stabiel, evenals de wachtlijst. Wel zijn er, vergeleken met de andere Brabantse steden met 10.000 jongeren of meer, relatief veel Helmondse jongeren in behandeling. Staat van de Jeugd Helmond 2009-7

8 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Inhoud Inleiding 13 Achtergrond 13 Hoofdvragen 13 Aanpak 14 Leeftijdsgroepen 14 Opbouw rapportage 15 1. Demografie 17 Kern demografie 18 1.1. Jongeren in aantal 19 1.2. Spreiding van jongeren over de stad 22 1.3. Migratie 24 1.4. Etniciteit 24 2. Leefgebieden 29 Kern leefgebieden 30 2.1. School en kinderopvang 32 2.1.1. Op welke school zitten de kinderen en jongeren? 32 2.1.2. Welke kinderen/jongeren volgen speciaal onderwijs? 33 2.1.3. Hoeveel kinderen zitten op een zwarte basisschool? 34 2.1.4. Voortijdig schoolverlaters 35 2.1.5. Hoe vaak gaan kinderen naar de kinderopvang en buitenschoolse opvang? 36 2.2. Werk en inkomen 38 2.2.1. Hoeveel jongeren hebben een betaalde baan? 38 2.2.2. inkomen 38 2.2.3. Hoeveel jongeren hebben uitkering? 38 2.2.4. Hoeveel niet-werkende jongeren zijn geregistreerd als werkzoekenden? 39 2.3. Vrije Tijd 40 2.3.1. Hoe brengen kinderen/jongeren hun vrije tijd door? 40 2.3.2. Welke uitgaansgelegenheden worden door jongeren bezocht? 42 2.4. Woonsituatie jongeren 43 2.4.1. In welk gezinsverband wonen / leven de jongeren? 43 2.4.2. Wat is de inkomenssituatie van huishoudens met kinderen? 44 Staat van de Jeugd Helmond 2009-9

2.4.3. Hoeveel geregistreerde woningzoekende jongeren zijn er? 44 2.4.4. Hoeveel jongeren ontvangen huurtoeslag? 45 3. Zijnsgebieden 47 Kern zijnsgebieden 48 3.1. Gezonde jeugd 50 3.1.1. Wat is de mening van ouders/opvoeders over de gezondheid van hun kind(eren)? 50 3.1.2. Hoe beleven jongeren hun gezondheid? 50 3.1.3. Hoeveel kinderen/jongeren afwijkend gewicht? 51 3.1.4. Hoeveel kinderen en jongeren zijn ziek? 52 3.1.5. Hoeveel kinderen en jongeren hebben letsel en blessure opgelopen? 54 3.1.6. Wat is de eetgewoonte van kinderen en jongeren? 55 3.1.7. Hoeveel jongeren drinken, roken en gebruiken drugs? 56 3.1.8. Hoeveel kinderen wonen in een gezin met rokende gezinsleden? 58 3.2. Gelukkige jeugd 59 3.2.1. Hoe gelukkig zijn kinderen en jongeren? 59 3.2.2. Hebben jongeren problemen? 60 3.2.2.1. Welke problemen hebben jongeren? 60 3.2.3. Hoeveel ouders/opvoeders ervaren problemen met hun kind(eren)? 61 3.2.4. Waarmee hebben kinderen volgens de ouders/opvoeders problemen? 61 3.2.5. Hoeveel kinderen/jongeren zijn slachtoffer geworden? 63 3.2.6. Vinden de jongeren Helmond een goede stad om in te wonen? 64 3.3. Geslaagde jeugd 66 3.3.1. Hoeveel jongeren hebben (g)een startkwalificatie? 66 3.3.2. Hoe ziet de groep bij het UWV WERKbedrijf ingeschreven werkloze jongeren eruit? 67 3.3.3. Hoe lang zijn jongeren werkloos? 69 3.3.4. Hoeveel jongeren participeren maatschappelijk? 70 3.4. Hoe staat de jeugd er voor 71 3.4.1. Hoe staat de jeugd ervoor? 71 4. Risicogroepen 73 Kern risicogroepen 74 10 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

4.1. Kinderen in een risicovolle omgeving of achtergrond 75 4.1.1. Hoeveel jongeren zijn tienermoeder? 75 4.1.2. Hoeveel kinderen leven in een eenoudergezin? 75 4.1.3. Hoeveel kinderen en jongeren leven in een gezin met een beperkt inkomen? 76 4.1.4. Hoeveel jongeren hebben problemen met geld? 76 4.1.5. Hoeveel jongeren zijn het slachtoffer van huiselijk geweld? 77 4.1.6. Hoeveel kinderen en jongeren wonen in een meervoudig probleemgezin? 78 4.2. Kinderen en jongeren die dreigen van school uit te vallen 79 4.2.1. Hoeveel leerplichtige kinderen of jongeren gaan niet naar school of spijbelen? 79 4.3. Hinderlijke en overlastgevende jongeren 80 4.3.1. Hoe vaak is er overlast van kinderen en jongeren gemeld bij de politie? 80 4.4. Delinquente jongeren 81 4.4.1. Hoeveel en welke delicten door jongeren gepleegd? 81 4.4.2. Hoeveel jongeren zijn verdacht? 81 4.4.3. Wat is de herkomst van de jongeren die verdacht zijn? 83 4.4.4. Hoeveel jongeren zijn vaker verdacht? 84 4.5. Zwerf- en dakloze jongeren 87 4.5.1. Hoeveel jongeren hebben geen vaste verblijfsplaats? 87 4.6. Jongeren met verslavingsproblematiek 88 4.6.1. Hoeveel jongeren hebben een verslavingsproblematiek? 88 5. Jeugd in Zorg 89 Kern jeugd in Zorg 90 5.1. Kinderen en jongeren in behandeling of onder begeleiding 90 5.1.1. Bij hoeveel kinderen en jongeren is er meer dan 1 hulpverlenende instantie betrokken? 90 5.1.2. Aan hoeveel kinderen en jongeren is er actief of passief een zorgcoördinator toegewezen? 91 5.1.3. Hoeveel kinderen hebben een signalering? 91 5.1.4. Hoeveel kinderen zijn in behandeling bij een Brabantse zorgaanbieder? 93 Bijlage 1: Kinderen in Tel 95 Staat van de Jeugd Helmond 2009-11

12 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Inleiding Achtergrond Met het integrale jeugdbeleid Aan de jeugd de toekomst willen we bereiken dat de Helmondse jongeren opgroeien als zelfstandige en volwaardige burgers, die actief een steentje bijdragen aan het prettig wonen, werken en leven in de wijken en in Helmond. Om dit te bereiken doet de gemeente Helmond het volgende: het financieren van op jeugd en ouders/opvoeders gerichte diensten binnen het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo); het vervullen van de regierol voor het creëren van afstemming en samenhang tussen betrokken partners in het jeugdbeleid; zijn er door de gemeente beleids- en prestatiedoelen vastgelegd die gerealiseerd moeten worden; is deze Staat van de jeugd opgesteld waarmee in beeld gebracht wordt hoe het met de Helmondse jeugd gaat; is de Staat van het lokaal jeugdzorgaanbod opgesteld waarmee de effectiviteit van jeugdzorgaanbod in beeld gebracht wordt; is nauwe aansluiting bij provinciale ontwikkeling rondom de versterking van de informatiepositie. In de Staat van de jeugd wordt een beeld geschetst van hoe de Helmondse jeugd leeft en hoe het met de jeugd gaat. Samen met de Staat van het lokaal jeugdzorgaanbod moeten we als gemeente kunnen beoordelen: in welke mate beleidsdoelstellingen worden gerealiseerd; of, en zo ja, hoe de beleidsdoelstellingen aangevuld of bijgesteld moeten worden; of, en zo ja, op welke wijze er wijzigingen doorgevoerd moeten worden in het zorgaanbod; of, en zo ja, op welke wijze er veranderingen aangebracht moeten worden in de afspraken met lokale zorgaanbieders. Deze informatie wordt gebruikt bij diverse evaluaties, onder andere jeugdbeleid. Hoofdvragen De hoofdvragen die in de Staat van de jeugd worden beantwoord zijn: Hoe ziet de Helmondse jeugd eruit en waar wonen zij? Wat doet en hoe leeft de Helmondse jeugd? Hoe gezond, gelukkig en maatschappelijk geslaagd is de Helmondse jeugd? Staat van de Jeugd Helmond 2009-13

Welk deel van de jeugd loopt een verhoogd risico om in de problemen te komen? Aan welk deel van de jeugd wordt professionele zorg gegeven? Aanpak De Staat van de jeugd maakt gebruik van de vele bronnen, zoals registraties (o.a. GBA, zorg voor jeugd, leerlingenadministratie) en enquête-onderzoeken (o.a. GGD en Helmondse inwonersenquête), die beschikbaar zijn. Uit deze vele informatiebronnen is getracht de belangrijkste indicatoren te halen die antwoord geven op de hoofdvragen. Het document is beschrijvend van aard en kan hierdoor enerzijds dienen als informatiebron bij het opstellen van het beleid van de gemeente en de diverse partners op het gebied van de jeugd(zorg) en anderzijds kan de beschikbare informatie dienen om de in het gemeentelijke beleid gestelde doelstellingen en prestaties te toetsen. Leeftijdsgroepen Daar waar mogelijk en relevant maken we steeds onderscheid in de volgende leeftijdsgroepen: Kinderen 0-12 jaar 0-3 jaar Voorschoolse leeftijd 4-5 jaar Groep 1 en 2 (kleuters) 6-12 jaar Groep 3-8 Jongeren 13-23 jaar 13-16 jaar Voortgezet onderwijs 7-18 jaar Voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs, eerste stap arbeids- en woningmarkt 19-23 jaar Voortgezet / hoger onderwijs, beroepsonderwijs, en stappen op arbeids- en woningmarkt In de rapportage, wordt ten behoeve van het leesgemak, geregeld volstaan met de termen kinderen en jongeren. Globaal dekken deze termen de groep 0 t/m 12-jarigen, respectievelijk 13 t/m 23-jarigen. De GGD hanteert een ietwat andere leeftijdsindeling. Daar waar de rapportage betrekking heeft op resultaten uit de GGD-jeugdenquêtes, wordt met Kinderen de groep 0 t/m 11-jarigen bedoeld, of een deel van deze groep. Daar waar in de GGD-enquêtes sprake is van Jongeren, wordt de groep 12 t/m 17-jarigen bedoeld bij gebruik van de verslaglegging 14 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

over de resultaten uit de GGD-jeugdenquête uit 2003. Bij gebruik van de resultaten uit de GGD-jeugdenquête 2007 worden de 12 t/m 18-jarigen bedoeld. Opbouw rapportage In HOOFDSTUK 1 worden de Helmondse jongeren vanuit een DE- MOGRAFISCH PERSPECTIEF beschreven. Hoeveel kinderen en jongeren zijn er, waar wonen zij in de stad en wat is hun culturele achtergrond zijn de belangrijkste vragen die beantwoord worden. In HOOFDSTUK 2 wordt de Helmondse jeugd op de verschillende LEEFGEBIEDEN beschreven. Daarbij gaan we in op: 1. SCHOOL EN KINDEROPVANG: waarbij ingegaan wordt op vragen als hoe vaak gaan kinderen naar de kinderopvang en peuterspeelzaal, op welke scholen zitten de kinderen en hoeveel kinderen/jongeren volgen speciaal onderwijs. 2. WERK EN INKOMEN: hierbij komen vragen aan bod als hoeveel jongeren werken er en hoeveel hebben er een uitkering. 3. VRIJE TIJD: met als kernvraag wat doen kinderen in hun vrije tijd? 4. WOONSITUATIE: waarbij ingegaan wordt op vragen als in welke situatie woont en leeft de Helmondse jeugd en hoeveel jongeren zoeken een eigen woning. In HOOFDSTUK 3 staan de drie zijns- c.q. aandachtsgebieden centraal waarop de gemeente Helmond ambities en doelen hebben geformuleerd. De gemeente Helmond wil dat de kinderen en jongeren in Helmond gezond, gelukkig en geslaagd zijn. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de volgende zaken: 1. GEZOND: de kans dat een jongere gezond is, is groter als hij/zij o.a. gezond eet, niet te zwaar is, niet (te vaak) ziek is, niet rookt, geen drugs gebruikt en niet overmatig alcohol drinkt. Dit zijn thema s waarop ingegaan wordt. 2. GELUKKIG: geluk is lastig objectief te definiëren, maar er zijn wel een aantal randvoorwaarden die kunnen bijdragen aan het gelukkig zijn van de jeugd, zoals een goede thuisbasis, een goed opvoedingsklimaat en een goede leefomgeving. Daarbij veronderstellen we dat sociaal onaangepast gedrag een indicatie kan zijn voor hoe kinderen en jongeren zich voelen. Tevens gaan we in op verschillende vormen van slachtofferschap, de relatie met minder gelukkig voelen en zijn is dan een directe. 3. GESLAAGD: de gemeente Helmond stelt dat jongeren geslaagd Staat van de Jeugd Helmond 2009-15

zijn als zij een schooldiploma op zak hebben dat equivalent is met een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt en maatschappelijke geïntegreerd zijn. Bij maatschappelijk geïntegreerd moet o.a. gedacht worden aan jongeren die werken, studeren, vrijwilligerswerk doen, zich prettig voelen in Helmond en zich een goed burger tonen. In HOOFDSTUK 4 gaan we in op de zogenaamde RISICOGROEPEN. Dit wil zeggen kinderen en jongeren die een risico voor zichzelf zijn, of dat vormen voor hun omgeving en/of de maatschappij. Daarbij gaat het onder meer om jongeren die overlast geven of misdrijven plegen, kinderen en jongeren die zorg ontvangen. Ook gaan we in op jongeren die in een risicovolle omgeving opgroeien. Tot slot wordt in HOOFDSTUK 5 ingegaan op hoeveel kinderen en jongeren ZORG ontvangen omdat zij met zichzelf en/of met hun omgeving in de problemen zijn geraakt of zonder hulp niet in staat zijn op een goede manier te functioneren. 16 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

1. Demografie

1. Demografie In dit hoofdstuk zien we de jeugd vanuit een demografisch perspectief. Hoeveel kinderen en jongeren zijn er in Helmond, hoe zijn ze over de stad verspreid en wat is hun culturele achtergrond? Kern demografie Sinds 2000 is het aantal inwoners van Helmond met 7.654 inwoners toegenomen, een groei van 10%. Het aantal kinderen en jongeren in de leeftijd van 0 t/m 23 jaar is in deze periode met eenzelfde percentage gestegen. Op 1 januari 2009 telt Helmond 25.701 jongeren. Het aandeel jongeren in de totale bevolking blijft over de jaren gelijk. De toename van het aantal 0 t/m 23 jarigen is in de gemeente Helmond sterker geweest dan gemiddeld in Nederland, de provincie Noord-Brabant en de regio Zuidoost-Brabant. De jongeren zijn niet evenredig over de stad verspreid. In Brandevoort en Dierdonk, de meest recente nieuwbouwwijken, wonen relatief veel kinderen en jongeren. Ook de samenstelling van de groep jongeren verschilt per wijk. Brandevoort heeft het grootst percentage in de jongste leeftijdsgroep. Binnenstad, Helmond-Oost, Helmond-West en Rijpelberg hebben naar verhouding meer oudere jongeren. Het aantal jongeren in een stad kan toe- of afnemen door zowel geboorten als migratie (vestiging en vertrek). Vooral in de jaren 2000 t/m 2002 is het aantal jongeren sterk toegenomen doordat er meer in Helmond kwamen wonen dan dat er vertrokken. Dit heeft vooral te maken met de bouw van de nieuwe wijk Brandevoort waar vooral jonge gezinnen hun intrek hebben genomen. Een kwart van de jongeren is van allochtone komaf, 17% heeft een niet-westerse etniciteit. Daarnaast is 4% van de totale groep jongeren niet in Nederland geboren, zij behoren daarmee tot de zogenaamde 1e generatie allochtonen. In de oudere wijken van Helmond (Binnenstad, Helmond-West en Helmond-Oost) is het aandeel allochtone jongeren naar verhouding het grootst. 18 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

1.1. Jongeren in aantal Op 1 januari 2009 telt de gemeente Helmond 87.752 inwoners. Hieronder bevinden zich 25.701 personen in de leeftijd van 0 t/m 23 jaar, een aandeel van 29%. Dit aandeel is de laatste jaren constant gebleven. In 9 jaar tijd is het aantal kinderen en jongeren met 2.249 toegenomen, een toename van bijna 10%. De stijging is vooral sterk geweest voor de jongste leeftijdsgroep (0-12 jaar). Tabel 1.1.A Ontwikkeling aantal kinderen/jongeren in Helmond 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 0-3 jaar 4.377 4.556 4.805 4.956 5.011 4.911 4.830 4.639 4.532 4.460 4-5 jaar 2.081 2.053 2.126 2.231 2.363 2.502 2.426 2.394 2.477 2.416 6-12 jaar 6.949 7.009 7.182 7.261 7.351 7.440 7.553 7.773 7.857 8.014 totaal 0-12 jaar 13.407 13.618 14.113 14.448 14.725 14.853 14.809 14.806 14.866 14.890 13-16 jaar 3.645 3.722 3.805 3.890 4.002 4.065 4.078 4.099 4.059 4.122 17-18 jaar 1.790 1.759 1.760 1.871 1.918 1.885 1.875 1.886 2.021 2.026 19-23 jaar 4.610 4.642 4.712 4.709 4.546 4.526 4.439 4.442 4.480 4.663 totaal 13-23 jaar 10.045 10.123 10.277 10.470 10.466 10.476 10.392 10.427 10.560 10.811 totaal 0-23 jaar 23.452 23.741 24.390 24.918 25.191 25.329 25.201 25.233 25.426 25.701 verschil per jaar in aantal 289 649 528 273 138-128 32 193 275 totaal aantal inwoners Helmond 80.098 80.916 82.871 84.299 85.216 85.825 85.691 86.070 86.793 87.752 % jongeren t.o.v. alle inwoners 29,3% 29,3% 29,4% 29,6% 29,6% 29,5% 29,4% 29,3% 29,3% 29,3% bron: GBA Bewerking O&S, peildatum 1-1 Hoewel het percentage jongeren ten opzichte van de totale bevolking over de jaren constant is, wijzigt de samenstelling van de groep jongeren wel. Vooral opvallend is de groei van het aantal 6 t/m 12 jarigen. Deze groep is met 15% in omvang gegroeid, een absolute toename van meer dan 1.000 personen. Figuur 1.1.B Ontwikkeling aantal kinderen/jongeren in Helmond 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0-3 jaar 4-5 jaar 6-12 jaar 13-16 jaar 17-18 jaar 19-23 jaar 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 bron: GBA Bewerking O&S, peildatum 1-1 Staat van de Jeugd Helmond 2009-19

Vergeleken met de regio Zuidoost-Brabant, de provincie Noord-Brabant en Nederland is de groei van het aantal jongeren sinds 2000 in Helmond sterker geweest. Dit kan mede verklaard worden doordat Helmond, vergeleken bij andere delen in de regio en de provincie, een relatief jonge bevolkingsopbouw heeft. Vanaf de jaren 80 heeft Helmond in het kader van zijn opgave als groeistad veel woningen gebouwd. Ook deze eeuw, vooral aan het begin, zijn er in Helmond veel nieuwbouwwoningen opgeleverd. Hierin heeft de wijk Brandevoort een groot aandeel gehad. Figuur 1.1.C Percentuele groei aantal jongeren in Helmond t.o.v. andere delen van Nederland, basisjaar 2000 110 108 106 104 102 100 98 Nederland Noord-Brabant Zuidoost-Brabant Helmond 96 94 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 bron: CBS - statline, peildatum 1-1 De afdeling Onderzoek en Statistiek van de gemeente Helmond brengt elk jaar een bevolkingsprognose uit. De prognose uit 2009 gaat in op 2 scenario s. De eerste variant laat de autonome ontwikkeling van de bevolking zien (= de ontwikkeling door geboorte en sterfte). Hiervoor is het migratiesaldo voor alle jaren op 0 gezet. 20 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Migratie wordt voornamelijk bepaald door de ontwikkeling (groei) van de woningvoorraad. Het tweede scenario gaat uit van een groei van het aantal woningen die zich in dezelfde lijn voortzet als het afgelopen decennium. Op basis van de autonome ontwikkeling zien we dat het aantal kinderen in de jongste leeftijdsgroep de komende jaren zal dalen tot een min of meer stabiele situatie vanaf 2018. Als we uitgaan van een trendmatige voortgang van de woningbouw dan zal de daling en stabilisatie zich iets later voordoen. De groep 13 t/m 23 jarigen zal de komende jaren nog in omvang toenemen. Vanaf circa 2020 verwachten we echter een daling. Figuur 1.1D Prognose ontwikkeling aantal jongeren in Helmond, 2009-2025 16.000 15.000 14.000 13.000 12.000 11.000 10.000 9.000 8.000 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 0 t/m 12 jaar trend 0 t/m 12 jaar 0-migratie 13 t/m 23 jaar trend 13 t/m 23 jaar 0-migratie bron: Bevolkingsprognose 2009-2025, Onderzoek en Statistiek Staat van de Jeugd Helmond 2009-21

1.2. Spreiding van jongeren over de stad De jongeren zijn niet evenredig verspreid over de wijken. In Brandevoort en Dierdonk, de twee meest recente nieuwbouwwijken, wonen ten opzichte van de totale bevolking in de wijk relatief veel 0 t/m 23 jarigen. Bekend is dat nieuwbouw relatief veel jonge gezinnen aantrekt. De verschillen tussen de andere wijken zijn beperkt en kunnen vooral door de woningvoorraad verklaard worden. Zo kent de Binnenstad relatief veel huisvesting voor ouderen waardoor het aandeel jongeren hier lager ligt. Tabel 1.2.A Aantal kinderen/jongeren in Helmond, 1-1-2009 totaal totaal totaal 0-3 jaar 4-5 jaar 6-12 jaar 0-12 jaar 13-16 jaar 17-18 jaar 19-23 jaar 13-23 jaar 0-23 jaar Binnenstad 587 303 877 1.767 525 303 929 1.757 3.524 Helmond-Oost 308 140 546 994 312 171 511 994 1.988 Helmond-Noord 538 297 1.022 1.857 547 266 575 1.388 3.245 t Hout 483 275 993 1.751 535 283 558 1.376 3.127 Brouwhuis 524 270 949 1.743 488 251 524 1.263 3.006 Helmond-West 222 114 334 670 167 115 291 573 1.243 Warande 87 49 202 338 137 57 63 257 595 Stiphout 174 106 498 778 312 141 210 663 1.441 Rijpelberg 397 228 741 1.366 393 189 620 1.202 2.568 Dierdonk 254 206 836 1.296 356 134 163 653 1.949 Brandevoort 879 416 979 2.274 333 111 204 648 2.922 Industriegebied-Zuid 7 12 37 56 17 5 15 37 93 bron: GBA Bewerking O&S Figuur 1.2.B Percentage kinderen/jongeren ten opzichte van alle inwoners in de wijk, 1-1-2009 Brandevoort Dierdonk Rijpelberg Stiphout Warande Helmond-West Brouw huis 't Hout Helmond-Noord Helmond-Oost Binnenstad 0-3 jaar 4-5 jaar 6-12 jaar 13-16 jaar 17-18 jaar 19-23 jaar 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% bron: GBA Bewerking O&S 22 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Ook de samenstelling van de groep kinderen en jongeren verschilt over de wijken. Brandevoort heeft als nieuwbouwwijk, waar vanaf 2000 de woningvoorraad sterk toenam, het grootste percentage in de jongste leeftijdsgroep: 3 van de 10 jongeren is jonger dan 4 jaar. In deze wijk is het aandeel van de oudere jongeren relatief gezien laag in vergelijking met onder meer Binnenstad, Helmond-Oost, Helmond-West en Rijpelberg. Figuur 1.2.C Percentage kinderen/jongeren in de Helmondse wijk als aandeel van de totale jeugd 1-1-2009 Brandevoort Dierdonk Rijpelberg Stiphout Warande Helmond-West Brouw huis 't Hout Helmond-Noord Helmond-Oost Binnenstad 0-3 jaar 4-5 jaar 6-12 jaar 13-16 jaar 17-18 jaar 19-23 jaar 0% 20% 40% 60% 80% 100% bron: GBA Bewerking O&S Staat van de Jeugd Helmond 2009-23

1.3. Migratie Het migratiesaldo is het aantal kinderen/jongeren dat zich in Helmond vestigt minus het aantal dat vertrekt. Vooral in de beginjaren van deze eeuw is het migratiesaldo sterk positief. Dit komt vooral door de sterke groei van de woningvoorraad in nieuwbouwwijk Brandevoort waar relatief veel huishoudens - waaronder veel jonge gezinnen - van buiten de stad zijn komen wonen. In 2004, 2005, 2006 en 2007 stagneert de groei en verlaten er meer kinderen en jongeren de gemeente dan dat er binnenkomen. In 2008 is er weer sprake van een positief saldo voor de totale groep jongeren. Figuur 1.3.A Migratiesaldo per jaar van kinderen en jongeren in Helmond, 1-1-2009 500 400 300 200 100 0 totaal 0-12 jaar totaal 13-23 jaar totaal 0-23 jaar -100-200 -300 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 bron: GBA Bewerking O&S 1.4. Etniciteit De etniciteit van een persoon wordt bepaald aan de hand van het geboorteland van de persoon zelf en dat van zijn of haar ouders. Als een persoon zelf en/of een van zijn ouders niet in Nederland is geboren, dan wordt diegene tot de groep allochtonen gerekend. Binnen de groep allochtonen kunnen we een onderscheid maken in 1e en 2e generatie. Allochtonen van de 1e generatie zijn zelf in het buitenland geboren. Als de persoon zelf in Nederland is geboren maar een of beide ouders in het buitenland, dan is diegene een allochtoon van de 2e generatie. Daarnaast kan er nog een onderscheid gemaakt worden in westerse en niet-westerse allochtonen. Tot de westerse groep worden personen gerekend die zelf of van wie minimaal één ouder geboren is in een land in Europa (excl. Turkije), Noord-Amerika, Oceanië, Indonesië of Japan. 24 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Een kwart van de jongeren in Helmond is van allochtone komaf. 4% van de jongeren is niet geboren in Nederland (1e generatie allochtoon). 17% van de jongeren kan gerekend worden tot de groep nietwesterse allochtonen. Figuur 1.4.A Percentage allochtone kinderen en jongeren in Helmond naar 1e en 2e generatie, 1-1-2009 2% 2% 7% 15% 1e generatie w esters 1e generatie niet-w esters 2e generatie w esters 2e generatie niet-w esters 74% autochtoon bron: GBA Bewerking O&S De etnische samenstelling van de groep jongeren is gelijk voor de verschillende leeftijdsgroepen. Figuur 1.4.B Percentage kinderen en jongeren in Helmond naar herkomst, 1-1-2009 0-12 jaar 13-23 jaar totaal 0-23 jaar Westers Niet-w esters Autochtoon 0% 20% 40% 60% 80% 100% bron: GBA Bewerking O&S Het aantal jongeren tussen 0-23 jaar is in 2009 t.o.v. 2008 met 1% gegroeid (in aantal een toename van 275 jongeren). De groep 1e generatie niet-westerse allochtonen groeide relatief het hardst (in aantal 56 jongeren). In aantal nam de groep autochtone jongeren het meest toe (+112 jongeren). Staat van de Jeugd Helmond 2009-25

Figuur 1.4.C Percentage kinderen en jongeren in Helmond naar herkomst, 1-1-2009 20.000 12% 15.000 10% 8% 10.000 6% in aantal 5.000 0-5.000 1e generatie w esters 1e generatie niet-w esters 2e generatie w esters 2e generatie niet-w esters autochtoon 4% 2% 0% -2% -4% groei t.o.v. 2008 2009 2008 groei -10.000-6% -15.000-8% -10% -20.000-12% bron: GBA Bewerking O&S Het aantal en aandeel allochtone jongeren verschilt per wijk. In de Binnenstad en Helmond-West wonen relatief veel allochtone jongeren. Samen met Helmond-Oost hebben deze oudere wijken ook het grootste aandeel allochtonen van niet-westerse afkomst. In Rijpelberg valt het relatief hoge aantal westerse allochtone jongeren op. Figuur 1.4.D Aantal kinderen en jongeren in de wijken naar herkomst, 1-1-2009 westerse niet-westerse autochtoon allochtoon allochtoon totaal Binnenstad 1.754 425 1.345 3.524 Helmond-Oost 1.249 169 570 1.988 Helmond-Noord 2.251 309 685 3.245 t Hout 2.571 223 333 3.127 Brouwhuis 2.369 252 385 3.006 Helmond-West 733 152 358 1.243 Warande 554 26 15 595 Stiphout 1.302 79 60 1.441 Rijpelberg 1.773 335 460 2.568 Dierdonk 1.781 120 48 1.949 Brandevoort 2.572 193 157 2.922 Industriegebied-Zuid 77 10 6 93 totaal Helmond 18.986 2.293 4.422 25.701 bron: GBA Bewerking O&S 26 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Figuur 1.4.E Percentage kinderen en jongeren in de wijken naar herkomst,1-1-2009 Binnenstad Helmond-Oost Helmond-Noord 't Hout Brouw huis Helmond-West Warande Stiphout Rijpelberg Dierdonk Brandevoort Ind. Geb. Zuid Helmond totaal autochtoon w esters allochtoon niet-w esters allochtoon 0% 20% 40% 60% 80% 100% bron: GBA Bewerking O&S In Helmond wonen naar verhouding meer jongeren van allochtone afkomst dan gemiddeld in Nederland, Noord-Brabant en Zuidoost- Brabant. In vergelijking met de andere B5-steden (de vijf grootste steden in Noord-Brabant) hebben Eindhoven en Tilburg een groter percentage niet-westerse allochtonen binnen de groep jongeren. Figuur 1.4.F Jongeren 0-24 jaar naar herkomst in een aantal referentiegebieden, 1-1-2009 Tilburg s-hertogenbosch Eindhoven Breda Helmond Zuidoost-Brabant Noord-Brabant Nederland autochtoon allochtoon w esters allochtoon niet-w esters 0% 20% 40% 60% 80% 100% bron: CBS, Bewerking O&S Staat van de Jeugd Helmond 2009-27

28 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

2. LEEFGEBIEDEN

2. Leefgebieden In dit hoofdstuk volgen we de jeugd op de volgende leefgebieden: 2.1 School en kinderopvang. Hoe vaak per week zijn kinderen op de peuterspeelzaal, het kinderdagverblijf en de buitenschoolse opvang? Op welke scholen zit de Helmondse jeugd? Hoeveel kinderen zitten op een zogenaamde zwarte school, en hoeveel kinderen/jongeren volgen speciaal onderwijs? 2.2 Werk en inkomen. Hoeveel jongeren werken, zijn werkzoekend of hebben een uitkering? 2.3 Vrije tijd. Wat doen kinderen en jongeren in hun vrije tijd? 2.4 Woonsituatie. In welke huishoudenssituatie woont en leeft de Helmondse jeugd? Hoeveel jongeren zoeken een eigen woning, ontvangen huursubsidie? Kern leefgebieden Meer dan 9.000 Helmondse kinderen gaan per 1 oktober 2009 naar een reguliere basisschool. Daarnaast zijn er 634 kinderen die een school bezoeken voor Speciaal Basisonderwijs of Speciaal Onderwijs. Naar het Voortgezet Speciaal Onderwijs gaan 229 jongeren. Uit de GGD-enquête blijkt dat het aandeel kinderen dat naar het Speciaal Onderwijs gaat groter is dan in de regio. Van de jongeren die op het (regulier) voortgezet onderwijs zitten volgt de helft een opleiding waarvan afronding direct leidt tot een startkwalificatie (HAVO of VWO). Een startkwalificatie zou de kansen op werk verhogen. Het aantal jongeren dat vroegtijdig school verlaat is sinds schooljaar 2005-2006 teruggelopen. De gemeente Helmond telt 6 zwarte basisscholen. Dit zijn scholen waar meer dan 40% van de leerlingen een niet-westerse achtergrond heeft. 15% van alle basisschoolkinderen gaat naar een van deze scholen. Meer dan de helft van de kinderen gaat naar een zogenaamde witte school (er zijn 14 witte scholen). Hier is minder dan 15% kinderen van niet-westerse komaf. Het aandeel kinderen dat naar een vorm van kinderopvang (kinderdagverblijf, crèche, naschoolse opvang) gaat, is lager dan in de regio. Tweederde van de jongeren tussen 18-24 jaar geven aan een betaalde baan te hebben. Dit varieert van een zaterdagbaan tot full- 30 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

time werken. Aan het einde van 2008 zijn er 234 jongeren van 15 t/m 23 jaar die als niet-werkende werkzoekende staan ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf (voorheen Centrum voor Werk en Inkomen). De werkloosheid onder jongeren is de laatste jaren gedaald maar blijft wel hoger dan gemiddeld in Nederland. Door de economische crisis stijgt het aantal werkloze jongeren weer. De vrijetijdsbesteding van jongeren in Helmond wijkt niet sterk af van de regio. De belangrijkste dagelijkse bezigheden van 12-18 jarigen zijn muziek luisteren, tv/video/dvd kijken, surfen op het internet, huiswerk maken en e-mailen/chatten. Kinderen in Helmond kijken wat vaker naar de TV dan in de regio, maar lezen in vergelijking met 2005 wel weer vaker. Van de jongeren t/m 23 jaar woont het merendeel samen met 2 ouders en/of opvoeders. 12% maakt deel uit van een eenoudergezin. Helmond-West en de Binnenstad zijn de wijken waar het aandeel kinderen dat in een eenoudergezin opgroeit het grootst. Het aandeel jongeren dat op zoek is naar zelfstandige woonruimte lijkt iets te zijn toegenomen. Staat van de Jeugd Helmond 2009-31

2.1. School en kinderopvang 2.1.1. Op welke school zitten de kinderen en jongeren? De gedachte is dat een startkwalificatie jongeren meer kansen op werk biedt. Van de Helmondse kinderen in het voortgezet onderwijs volgt de helft een opleiding waarvan afronding direct leidt tot een startkwalificatie (HAVO, VWO of het brugjaar voor de opleidingen). Afronding van een opleiding op MBO niveau 2 leidt ook tot een startkwalificatie. Tabel 2.1.1.A Aantal Helmondse kinderen en jongeren naar type onderwijs 2007 2008 2009 % t.o.v. 2008 Basisonderwijs 8.738 8.997 9.017 0,2% Voortgezet onderwijs VMBO algemeen 1.080 1.116 1.123 1% VMBO-t 1.162 1.147 1.179 3% Brugjaar HAVO/VMBO-t/gm Leerweg 146 156 153-2% Brugjaar VWO/HAVO 374 246 305 24% Brugjaar VMBO-alle leerwegen 8 13 16 23% HAVO 865 978 968-1% VWO 1.035 1.077 1.079 0,2% Vormen van speciaal onderwijs 778 819 863 5% Overig onderwijs 150 135 125-7% Totaal 14.336 14.684 14.828 1% bron: LLA, peildatum 1-10 Figuur 2.1.1.B Verdeling van jongeren op het voortgezet onderwijs VWO 22% VMBO algemeen 24% HAVO 20% Brugjaar VWO/HAVO 6% Brugjaar HAVO/VMBOt/gm Leerw eg 3% Brugjaar VMBO-alle leerw egen 0% VMBO-t 25% bron: LLA, peildatum 1-10 32 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

2.1.2. Welke kinderen/jongeren volgen Speciaal Onderwijs? Naast het regulier onderwijs kennen we het speciaal basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs. Scholen voor speciaal onderwijs zijn bedoeld voor lichamelijk, zintuiglijk of verstandelijk gehandicapte leerlingen en leerlingen met psychiatrische of gedragsproblematiek. De scholen voor speciaal basisonderwijs zijn bedoeld voor kinderen met een minder ernstige beperking maar die wel extra zorg en aandacht nodig hebben. Het Speciaal (Voortgezet) Onderwijs wordt verdeeld in vier clusters. Cluster 1: Onder dit cluster vallen de scholen voor visueel gehandicapte kinderen en jongeren, of meervoudig gehandicapten met deze handicap. Cluster 2: Onder dit cluster vallen scholen voor dove en slechthorende kinderen en kinderen met ernstige spraakmoeilijkheden of meervoudige gehandicapte kinderen met één van deze handicaps. Cluster 3: Hieronder vallen scholen voor lichamelijk gehandicapte kinderen, zeer moeilijk lerende kinderen en langdurig zieke kinderen met een lichamelijke handicap of meervoudig gehandicapte kinderen met een van deze handicaps. Cluster 4: Dit zijn scholen voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen, langdurig zieke kinderen (anders dan met een lichamelijke handicap) en onderwijs voor kinderen in scholen verbonden aan pedologische instituten. Weer samen naar school Onder de titel Weer samen naar school (WSNS) is sinds 1991 beleid gevoerd om basisscholen in staat te stellen zelf extra aandacht en zorg te geven aan alle leerlingen die dat nodig hebben. Deze leerlingen worden zoveel mogelijk opgenomen in het regulier basisonderwijs en alleen als het echt niet anders kan - liefst tijdelijk - op een speciale school voor basisonderwijs. Deze kinderen met een rugzakje brengen geld mee voor extra begeleiding in het reguliere onderwijs. Er zijn in Helmond 200 kinderen met een Leerling Gebonden Financiering (LGF). 127 kinderen hiervan staan onder begeleiding van een cluster-4 school. Staat van de Jeugd Helmond 2009-33

Tabel 2.1.2.A Aantal Helmondse kinderen op speciaal onderwijs, 2009 speciaal speciaal voortgezet basisonderwijs onderwijs speciaal onderwijs Speciaal Basisonderwijs (SBO) 347 Speciaal Onderwijs cluster 1 1 2 cluster 2 70 24 cluster 3 130 72 cluster 4 70 125 Overig speciaal onderwijs 16 6 Totaal 347 287 229 bron: LLA, peildatum 1-10 Zowel in 2007, 2008 als 2009 gaat 3% van de 0 t/m 23 jarigen naar een school voor speciaal basisonderwijs of (voortgezet) speciaal onderwijs. Figuur 2.1.2.B Ontwikkeling aantal Helmondse kinderen op speciaal onderwijs, 2007-2009 2009 2008 2007 SBO SO VSO 0 200 400 600 800 1000 bron: LLA, peildatum 1-10 2.1.3. Hoeveel kinderen zitten op een zwarte basisschool? Op basis van het percentage niet-westerse allochtone leerlingen kunnen scholen getypeerd worden naar kleur. Op basis van deze indeling telt Helmond zes zwarte basisscholen (scholen waar meer dan 40% van de leerlingen van niet-westerse allochtone afkomst is). Hieronder valt ook de Islamitische basisschool Salah Eddin El Ayyoubi. Naar deze zes zwarte scholen gaan 15% van alle (reguliere) basisschoolkinderen. Meer dan de helft van de kinderen gaat naar een zogenaamde witte school. Hier is minder dan 1 op de 15 kinderen van niet-westerse komaf. Het aandeel kinderen dat naar een zwarte of bijna zwarte school gaat is 3% groter dan in 2007. Dit is een even sterke stijging als het totaal aan kinderen op het basisonderwijs. 34 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Tabel 2.1.3.A Aantal Helmondse leerlingen naar kleur basisschool, 2009 % niet-westerse aantal Helmondse % Helmondse kleur school allochtone leerlingen kinderen kinderen zwart > 40% 1.323 15% bijna zwart 30-40% 211 2% gemengd 15-30% 2.223 25% wit < 15% 5.128 57% onbekend (o.a. buiten Helmond) 132 1% bron: LLA, peildatum 1-10 Figuur 2.1.3.B Ontwikkeling aandeel Helmondse leerlingen naar kleur basisschool, 2007-2009 100% 80% 60% 40% 20% onbekend w it gemengd bijna zw art zw art 0% 2007 2008 2009 bron: LLA, peildatum 1-10 2.1.4. Voortijdig schoolverlaters In het schooljaar 2007/2008 zijn er in totaal 270 Helmondse jongeren die voortijdig de school hebben verlaten. Zij hebben het onderwijs verlaten zonder een diploma op minimaal HAVO of MBO 2 niveau te hebben ontvangen. Het grootste aandeel schoolverlaters vinden we in het middelbaar beroepsonderwijs. Het aantal kinderen dat school zonder startkwalificatie verlaat is iets teruggelopen. Tabel 2.1.4.A Aantal Helmondse jongeren die vroegtijdig de school verlaten voortgezet Middelbaar Schooljaar onderwijs beroepsonderwijs totaal 2005/2006 90 250 340 2006/2007 82 199 281 2007/2008 70 203 273 bron: www.voortijdigschoolverlaten.nl Staat van de Jeugd Helmond 2009-35

2.1.5. hoe vaak gaan kinderen naar de kinderopvang en buitenschoolse opvang? De helft van de kinderen wordt regelmatig, dat wil zeggen minimaal 1 keer per week, door anderen dan de ouders opgevangen. Het gebruik van opvangmogelijkheden bij derden is wat lager dan met dat in de totale regio Zuidoost-Brabant. Voorafgaand aan de basisschool gaan de meeste kinderen naar enige vorm van formele kinderopvang. Een derde van hen maakt hele of halve dagen gebruik van een vorm van kinderdagopvang ( crèche ). De peuterspeelzaal is toegankelijk voor peuters vanaf 2 à 2,5 jaar en een ruimte helft van hen maakt gebruik van de peuterspeelzaal. Het gebruik van formele opvang voorafgaand aan de basisschool is licht toegenomen. Figuur 2.1.5.A Deelname aan kinderopvang en buitenschoolse opvang 100% 80% 60% 40% 2005 2008 20% 0% KDO 0-3jr PSZ 2-3jr TSO 4-7jr TSO 8-11jr BSO 4-7jr BSO 8-11jr voorafgaand basisschool tussen de middag naschoolse opvang (in instelling voor bso) bron: GGD-enquêtes; v.w.b de peuterspeelzalen is deelnamecijfer gebaseerd op administratieve gegevens Vanaf de basisschool varieert de participatie in openbare opvang tussen een 10 en 30 procent van de kinderen. Als er gebruik gemaakt wordt van openbare opvang voor kinderen, gebeurt dit in het algemeen hooguit 3 dagen per week. De opvang rondom de lestijden van de basisschool bestaat uit drie varianten: de voorschoolse opvang, de opvang tussen de middag en de naschoolse opvang. In 2008 is de vraagstelling naar voorschoolse opvang ten opzichte van 2005 gewijzigd. De resultaten van 2005 zijn qua definities vergelijkbaar gemaakt met die in 2008 en hebben nu betrekking op buitenschoolse opvang in een instelling voor buitenschoolse opvang. Andere vormen van buitenschoolse opvang zoals gastouders of opa en oma worden niet langer meegerekend. 36 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Van de opvang tussen de middag maakte in 2005 rond de 40 procent van de kinderen gebruik, dat is nu rond de 25 procent. De terugloop kan meerdere redenen hebben, bijvoorbeeld meer kinderen die op een school met continurooster zitten of dat er vaker opvang op school geregeld is. De deelname aan de buitenschoolse opvang, voornamelijk naschoolse opvang, is toegenomen van 5% naar 15%. De toename is vooral gerealiseerd bij kinderen van 4 t/m 7 jaar (2008: 20%) en in mindere mate onder de 8 t/m 11-jarigen (2008: 9%). Figuur 2.1.5.B Hoe vaak gaan kinderen naar de kinderopvang en buitenschoolse opvang 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2005 2008 2005 2008 2005 2008 2005 2008 2005 2008 2005 2008 KDO 0-3jr PSZ 2-3jr TSO 4-7jr TSO 8-11jr BSO 4-7jr BSO 8-11jr voorafgaand basisschool tussen de middag naschoolse opvang (in instelling voor bso) 1 dag per w eek 2 tot 3 dagen per w eek 4 tot 5 dagen per w eek nooit bron: GGD-enquêtes Staat van de Jeugd Helmond 2009-37

2.2. Werk en inkomen 2.2.1. Hoeveel jongeren hebben een betaalde baan? Tweederde van de jongeren tussen de 18-24 jaar geeft in de Helmondse inwonersenquête 2009 aan een betaalde baan te hebben. Wat de jongeren hieronder verstaan, weten we niet en kan lopen van een fulltime baan, parttime baan of een bijbaantje van enkele uren per week. Als jongeren een baan hebben dan is dit voornamelijk in Helmond (92% van de jongeren met een baan). Drie kwart van de jongeren met een baan geeft aan meer dan 12 uur te werken. 2.2.2. inkomen Er zijn geen recente gegevens over inkomens van 18-24 jarigen in Helmond. Het wettelijk minimumloon is het loon dat iemand minimaal moet ontvangen als hij werkt. Werknemers van 23 tot 65 jaar hebben recht op het minimumloon. Werknemers van 15 tot 23 hebben recht op het minimumjeugdloon. Uurlonen zijn geen wettelijke normbedragen. De bedragen gelden als richtlijn De minimumlonen worden twee keer per jaar aangepast aan de ontwikkeling van de cao-lonen. Tabel 2.2.2.A Wettelijk bruto minimumjeugdloon per 1-7-2009 brutoloon uurloon naar omvang werkweek Leeftijd % per maand per week per dag 36 uur 38 uur 40 uur 23 jaar 100% 1.399 323 65 8,97 8,49 8,07 22 jaar 85% 1.189 274 55 7,62 7,22 6,86 21 jaar 73% 1.014 234 47 6,50 6,16 5,85 20 jaar 62% 860 199 40 5,51 5,22 4,96 19 jaar 53% 734 169 34 4,71 4,46 4,24 18 jaar 46% 636 147 29 4,08 3,86 3,67 17 jaar 40% 552 128 26 3,54 3,36 3,19 16 jaar 35% 483 111 22 3,09 2,93 2,78 15 jaar 30% 420 97 19 2,69 2,55 2,42 bron: ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 2.2.3. Hoeveel jongeren hebben uitkering? Nadat het aantal bijstandsgerechtigde jongeren sinds 2005 aan het 38 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

dalen was, is het in 2009 weer gestegen. De reden van deze stijging moet gezocht worden in de economische crisis. Figuur 2.2.3.A Aantal Helmondse jongeren met een WWB uitkering 2005-2009 2005 2006 2007 2008 2009 tot 21 jaar 63 46 42 29 44 21-22 jaar 70 57 45 45 44 totaal tot 23 jaar 133 103 87 74 88 bron: Werk en Inkomen gemeente Helmond, peildatum 31-12 Eind 2008 hebben 422 jongeren in de leeftijd tot 25 jaar een uitkering voor werkloosheid en/of arbeidsongeschiktheid. Dit is ruim 4% van het totaal aantal jongeren (van 15 tot 25 jaar) in Helmond. Het percentage jongeren met een Wajong-uitkering is sinds 2004 elk jaar gestegen. Dit komt overeen met het landelijke beeld. Het aandeel jeugdigen met een uitkering voor arbeidsongeschiktheid is gedaald. Dit komt onder meer omdat de WAO vervangen is door de WIA met strengere toelatingsregels. Ook het aandeel WW-uitkeringen is gedaald, wat komt door veranderingen in de Haagse wetgeving waardoor jongeren minder aanspraak kunnen maken op een dergelijke uitkering. Figuur 2.2.3.B Percentage Helmondse jongeren met een uitkering 2004-2008 6% 5% 4% 3% 2% WAO/WIA Wajong WW Totaal 1% 0% 2004 2005 2006 2007 2008 bron: UWV - Atlas 2004 t /m 2008, regionale informatie sociale verzekeringsbank, peildatum 31-12 2.2.4. hoeveel niet-werkende jongeren zijn geregistreerd als werkzoekenden? Eind 2008 staat 2,7% van de Helmondse jongeren in de leeftijd van 15 t/m 23 jaar ingeschreven als niet-werkende werkzoekende. De werkloosheid onder jongeren is de laatste jaren gedaald maar blijft wel hoger dan gemiddeld in Nederland. De jeugdwerkloosheid loopt parallel met de totale werkloosheid in Helmond. Het aandeel jonge- Staat van de Jeugd Helmond 2009-39

ren dat werkloos is, ligt lager dan het aandeel werklozen in de totale potentiële beroepsbevolking. Figuur 2.2.4.A Aandeel geregistreerde niet-werkende werkzoekende jongeren (15 t/m 23 jaar) t.o.v. de potentiële beroepsbevolking in Helmond en Nederland 2003-2008 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% Helmond Nederland 1% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008* bron: UWV WERKbedrijf, peildatum 31-12 Onder invloed van de wereldwijde economische crisis is het aandeel nietwerkende werkzoekende jongeren in Helmond vanaf 2009 gestegen. Aan het begin van het vierde kwartaal van 2009 staat 4,3% van de jongeren in de leeftijd van 15 t/m 23 jaar ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf. Figuur 2.2.4.B Aandeel niet-werkende werkzoekende jongeren (15 t/m 23 jaar) t.o.v. de potentiële beroepsbevolking in Helmond aan het begin van ieder kwartaal 2008-2009 5% 4% 3% 2% 1% 0% 1e kw 2e kw 3e kw 4e kw 1e kw 2e kw 3e kw 4e kw 2008 2009 bron: UWV WERKbedrijf 2.3. Vrije Tijd 2.3.1. Hoe brengen kinderen/jongeren hun vrije tijd door? Er zijn weinig veranderingen in de vrijetijdsbesteding van de 1 t/m 11-jarigen in Helmond, met één uitzondering. Kennelijk wordt er weer meer gelezen door, c.q. voorgelezen aan, de jeugd. 40 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

In 2005 lazen de Helmondse kinderen minder, of werden minder vaak voorgelezen, dan kinderen in de regio. Dit verschil is in 2008 minder groot. Meer dan in de regio keken de Helmondse kinderen elke dag lang naar TV/video/DVD, meer dan in de regio zaten kinderen hier dagelijks lang achter de computer en meer dan in de regio kwam het voor dat kinderen minder dan een half uur per dag buiten spelen. Figuur 2.3.1.A Vrijetijdsbesteding van Helmondse kinderen van 1-11 jaar 2005 en 2008 leest niet dagelijks (incl. voorlezen) speelt minder dan een half uur per dag buiten zit meer dan 2 uur per dag achter computer 2008 Zuidoost-Brabant 2005 Zuidoost-Brabant 2008 Helmond 2005 Helmond kijkt meer dan 2 uur per dag TV/video/DVD 0% 10% 20% 30% 40% 50% bron: GGD-enquêtes Voor de jongeren t/m 18 jaar zijn de belangrijkste dagelijkse activiteiten in het kader van de tijdsbesteding buiten school, vergelijkbaar met de regio: 1. Muziek luisteren 2. TV/Video/DVD kijken 3. Surfen op het internet 4. Huiswerk maken 5. E-mailen/ Chatten Opgemerkt moet worden dat sporten niet bij de gevraagde activiteiten terugkomt. Uit ander onderzoek weten we dat een groot deel van de jongeren dit ook met grote regelmaat doet. Staat van de Jeugd Helmond 2009-41

Figuur 2.3.1.B Dagelijkse Vrijetijdsbesteding* 12-18 jaar 2007 gokken of spelen om geld vrijw illigersw erk tekenen of knutselen met een andere hobby bezig zijn op straat rondhangen muziek maken krant lezen boek lezen naar/ met vriend(inn)en thuis computerspelletjes (mobiel-)bellen of sms-en met vriend(inn)en e-mailen of chatten huisw erk maken surfen op internet televisie en video/dvd kijken muziek luisteren 3 of meer dagen per w eek 1-2 dagen per w eek dit doe ik nooit 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% bron: GGD-enquête) * gewijzigde vraagformulering t.o.v 2005 2.3.2. Welke uitgaansgelegenheden worden door jongeren bezocht? De belangrijkste uitgaansgelegenheden in het kader van de tijdsbesteding buiten school, zijn vergelijkbaar met de regio: 1. Café / Snackbar 2. Sportkantine 3. Film 4. Discotheek 5. Cursus De intensiteit van het bezoek aan uitgaansgelegenheden verschilt wel tussen de Helmondse jongeren en de regio in haar totaliteit. Bij de meeste genoemde gelegenheden brengen jongeren uit de regio vaker een bezoek dan Helmondse jongeren, dat geldt van bezoek aan café/ snackbar net zo als bij bezoek aan een museum. Alleen buurthuis, poolroom en film zijn gelegenheden waar Helmondse jongeren vaker naar toe gaan dan jongeren uit de regio. Dit kan verklaard worden dat deze voorzieningen wel in Helmond aanwezig zijn, maar in een deel van de regio ontbreken c.q. minder frequent aanbod hebben. 42 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Figuur 2.3.2.A Uitgaansactiviteiten 12-18 jaar, 2007 museum theater/schouw burg speelhal/gokhal coffeeshop festival/popconcert houseparty of danceparty poolroom/poolcafé activiteiten van kerk of moskee buurthuis of w ijkcentrum cursus discotheek film sportkantine café of snackbar meer dan 1x per maand enkele keer per jaar zelden/nooit 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% bron: GGD-enquête 2.4. Woonsituatie jongeren 2.4.1. In welk gezinsverband wonen / leven de jongeren? Van de kinderen tot en met 13 jaar woont 88% samen met 2 ouders/ opvoeders, 12% maakt deel uit van een eenoudergezin. Van de 13 tot en met 23 jarigen woont 17% niet meer thuis, maar heeft een zelfstandig huishouden. 8% vormt samen met een partner en/of kinderen een gezin. Dit beeld is niet veranderd ten opzichte van 2008. Figuur 2.4.1.A Percentage kinderen en jongeren in soort huishouden, 2009 tot 13 jaar 13 t/m 23 jaar aantal % aantal % Wonend met 2 ouders/opvoeders 13.157 88,4 7.303 67,6 Wonend met 1 ouder/opvoeder 1.708 11,5 1.598 14,8 Alleen wonend 0-399 3,7 Wonend met partner 0-655 6,1 Wonend met partner en kind(eren) 0-171 1,6 Wonend met meerdere jongeren 0-220 2,0 Wonend met kind(eren) (alleenstaand) 0-70 0,6 Institutionele woonsituatie 4 0,0 98 0,9 Overig/niet bekend 21 0,1 297 2,7 Totaal 14.890 100 10.811 100 bron: GBA-bewerking O&S Staat van de Jeugd Helmond 2009-43

Het aandeel jongeren per wijk verschilt. Ook als we kijken naar het huishouden waarin jongeren wonen, zien we dat er verschillen tussen de wijken bestaan. Deze verschillen kunnen hoofdzakelijk verklaard worden door de samenstelling van de huishoudens en de woningvoorraad in de wijk. Wijken met relatief veel dure woningen, zoals Dierdonk, Warande, Stiphout en Brandevoort, zijn voor jongeren tot 23 jaar die zelfstandig wonen niet bereikbaar. Hier treffen we deze groepen dan ook nauwelijks aan. In de wijken met wat goedkopere woningvoorraad, zoals de Binnenstad en Helmond-Noord treffen we wat vaker zelfstandige jongeren aan. Ook wonen in deze wijken naar verhouding meer eenoudergezinnen. Figuur 2.4.1.B Aantal kinderen en jongeren in soort huishouden per wijk, 2009 Brandevoort w onend met 2 ouders/opvoeders; Dierdonk w onend met 1 Rijpelberg ouder/opvoeder alleen w onend Stiphout w onend met partner Warande Helmond-West Brouw huis 't Hout Helmond-Noord Helmond-Oost Binnenstad 0% 20% 40% 60% 80% 100% w onend met partner en kind(eren) w onend met meerdere jongeren oveerig/niet bekend institutionele w oonsituatie w onend met kinderen (alleenstaand) bron: GBA-bewerking O&S 2.4.2. Wat is de inkomenssituatie van huishoudens met kinderen? Het gemiddeld (gestandaardiseerd) besteedbaar inkomen van een eenoudergezin is in Helmond: 15.800 bron: CBS, Regionaal Inkomensonderzoek (RIO) 2006 (voorlopige cijfers)). Van alle type huishoudens hebben zij het minst te besteden. Voor een gezin met kinderen waarin twee ouders/opvoeders aanwezig zijn komt dit inkomen uit op 21.000. Het gemiddeld inkomen in Helmond ligt op 20.300. 2.4.3. Hoeveel geregistreerde woningzoekende jongeren zijn er? Drie van de vier corporaties bieden sinds 2005 hun woningen via een gemeenschappelijk systeem Huren in Helmond aan. Mensen kunnen zich vanaf hun 18e inschrijven als woningzoekende. Het aantal 44 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

woningzoekende jongeren ligt in 2008 iets hoger dan in 2005. Daarnaast hebben zij wat minder woningen geaccepteerd. Onduidelijk is of dit komt doordat zij minder aangeboden hebben gekregen of dat de woningen minder vaak aan hun verwachtingen voldeed. Figuur 2.4.2.A Aantal geregistreerde woningzoekende jongeren bij Huren in Helmond aantal w oningzoekende 1-1 aantal nieuw e inschrijvingen aantal uitgeschreven aantal geaccepteerde w oningen 2005 2007 2008 aantal w oningzoekende 31-12 0 100 200 300 400 500 600 700 800 bron: Jaarrapportage Huren in Helmond 2.4.4. Hoeveel jongeren ontvangen huurtoeslag? Hierover zijn geen recente cijfers beschikbaar. Staat van de Jeugd Helmond 2009-45

46 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

3. ZIJNSGEBIEDEN

3. Zijnsgebieden In dit hoofdstuk volgen we de jeugd op verschillende zijnsgebieden. Dit betreft: 3.1. Gezonde jeugd 3.2. Gelukkige jeugd 3.3. Geslaagde jeugd 3.4. Hoe staat de jeugd (12-17 jaar) er voor? Kern zijnsgebieden Ten opzichte van 2005 zijn meer ouders te spreken over de gezondheid van hun kinderen tussen 0-11 jaar. Bij de jongeren tussen 12-18 jaar oordeelt nog steeds 14% negatief over zijn gezondheid. Het aandeel kinderen en het aandeel 12-17 jarigen met overgewicht, een risicofactor voor een slechte(re) gezondheid, is teruglopen en vergelijkbaar met de regio. 21% van de kinderen heeft een chronische aandoening. Vergeleken bij de regio hebben meer kinderen eczeem. Het eetpatroon van de kinderen en jongeren is de afgelopen jaren wat gezonder geworden, vaker dagelijks groente, vaker dagelijks fruit en vaker ontbijten. Jongeren in Helmond drinken minder vaak alcohol dan jongeren in de regio, maar het aandeel dat drinkt is de afgelopen jaren wel gestegen. Het aandeel kinderen dat zich volgens de ouders (heel) blij voelt is toegenomen. Daarnaast is het aandeel jongeren (12-17 jaar) dat zelf zegt zich somber te voelen is toegenomen, evenals het aandeel jongeren dat problemen ervaart. Schoolprestaties, uiterlijk en verveling vormen de top drie van problemen. Het aandeel jongeren dat slachtoffer is geworden van criminaliteit is de afgelopen periode toegenomen. Jongeren oordelen iets positiever over verschillende aspecten van de stad Helmond. 66% van de jongeren van 23 jaar heeft een startkwalificatie of volgt een opleiding die kan leiden naar een startkwalificatie. Dit is 4% lager dan in 2008. 48 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Het aandeel jongeren dat ingeschreven staat als niet-werkende werkzoekende is de afgelopen jaren teruggelopen, onder invloed van de economische crisis stijgt dit aandeel weer. Het aandeel jongeren dat vrijwilligerswerk doet is vergelijkbaar met de regio, het aandeel dat mantelzorg geeft ligt iets hoger dan de regio. Voor de jongeren is aan de hand van de resultaten van de GGDenquête op een viertal beleidsvelden bepaald hoe zij er voor staan. Deze beleidsvelden zijn schoolloopbaan, sociaal-psychologische problemen, lichamelijke gezondheid en criminaliteit en agressie. De response van de jongeren wijst erop, dat de groep die een wat zwakkere uitgangspositie heeft, is toegenomen. De verslechtering treedt op drie van de vier beleidsvelden op, maar is in het bijzonder te zien aan het toenemende aantal jongeren met problemen op het gebied van fatsoenlijke omgang (criminaliteit en agressie). De groep die een slechte uitgangspositie heeft is gelijk gebleven. Staat van de Jeugd Helmond 2009-49

3.1. Gezonde jeugd In deze paragraaf wordt ingegaan op de gezondheid van jongeren en factoren die typerend zijn voor een minder gezonde levensstijl. Denk daarbij onder meer aan eetgewoonten, roken en drankgebruik. 3.1.1. Wat is de mening van ouders/opvoeders over de gezondheid van hun kind(eren)? Het merendeel van de ouders/opvoeders beoordeelt de gezondheid van hun kinderen als goed. Er is weinig verschil tussen de meningen van de ouders in 2005 en die in 2008. De resultaten wijken niet af van de regio. Figuur 3.1.1.A Mening van ouders over de gezondheid van hun kinderen, 2005 en 2008 Zuidoost Brabant HELMOND 2008 2008 2005 (heel) goed gaat w el tot slecht 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% bron: GGD-enquêtes 0-11 jarigen 3.1.2. Hoe beleven jongeren hun gezondheid? Zes op de zeven jongeren beoordelen hun gezondheid als goed, één op de zeven jongeren beoordeelt de gezondheid als matig of slecht. Dit is onveranderd in de beide peiljaren. In de regio liggen de verhoudingen vergelijkbaar. Figuur 3.1.2.A Mening van jongeren over hun gezondheid, 2003 en 2007 Zuidoost Brabant HELMOND 2007 2007 2003 (heel) goed gaat w el tot slecht 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% bron: GGD-enquêtes 50 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

3.1.3. Hoeveel kinderen/jongeren afwijkend gewicht? Tussen 2005 en 2008 is het aandeel Helmondse kinderen met last van overgewicht teruggelopen en ligt nu op hetzelfde niveau als in de regio. Het overgewicht bij Helmondse jongeren in vergelijkbaar met dat van de regio. Ook bij de jongeren zien we een verbetering ten goede: bij het vorig onderzoek was het percentage Helmondse jongeren met overgewicht hoger dan in de regio en zowel het aandeel met jongeren met overgewicht als jongeren met obesitas is in Helmond teruggelopen. In de regio is dit aandeel gelijk gebleven. In hoeverre sprake is van overgewicht, dan wel zwaar overgewicht (obesitas), is bepaald door de GGD op basis van de verhouding tussen lichaamslengte en lichaamsgewicht. De bron van deze informatie is niet een meting door de GGD, maar beantwoording van de enquête. In het geval van de kinderen hebben ouders de opgave gedaan; de jongeren hebben zelf hun lengte en gewicht aangegeven. Figuur 3.1.3.A Percentage Helmondse kinderen en jongeren met overgewicht of obesitas 14% 12% 10% 8% 6% 4% Overgew icht w.o.obesitas 2% 0% 1-11 jaar 1-11 jaar 1-11 jaar 12-17 jaar 12-18 jaar 12-17 jaar 12-18 jaar Helmond, 2005 Helmond, 2008 regio, 2008 Helmond, 2003 Helmond, 2007 Regio, 2003 Regio, 2007 bron: GGD-enquêtes Na alle aandacht voor het toenemend overgewicht bij kinderen en de gezondheidsklachten die dit met zich kan meebrengen, is aandacht voor ondergewicht ook op zijn plaats. De groep met ondergewicht is vaak even groot als de groep met ondergewicht. Bij de 8 t/m 11-jarigen is er een omslag te zien: de groep met ondergewicht is een stuk kleiner, terwijl de groep met overgewicht wat groter is geworden. Onder de aansluitende leeftijdsgroep, de 12 t/m 15-jarigen, is dan een grote groep met ondergewicht. Vanaf 16-jarige Staat van de Jeugd Helmond 2009-51

leeftijd is de groep met ondergewicht weer in evenwicht met de groep die overgewicht heeft. In totaal heeft tenminste één op de vijf jeugdigen een gewicht dat niet past bij leeftijd en lengte. Onder de 12 t/m 15-jarigen betreft het zelfs één op de vier jeugdigen. Figuur 3.1.3.B Percentage Helmondse kinderen en jongeren met ongezond gewicht, 2008 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 1-3 jaar 4-7 jaar 8-11 jaar 12-15 jaar 16-18 jaar ondergew icht overgew icht bron: GGD-enquête 2008 3.1.4. Hoeveel kinderen en jongeren zijn ziek? Eén op de vijf jongeren maakt melding van een, door een arts vastgestelde, chronische aandoening. In de regio (21%) is dit vergelijkbaar met Helmond (19%). Bij de vorige meting lag het aandeel jongeren dat een chronische aandoening meldde veel hoger en dat was indertijd in de gehele regio het geval. De belangrijkste aandoeningen zijn: 1. Allergieën 2. Astma 3. Migraine 4. Eczeem e.d. huidziekten Bij kinderen jonger dan 12 jaar komen chronische aandoeningen voor onder 28% van de kinderen, dit is vaker dan bij jongeren. De verschillen tussen kinderen en jongeren hebben vooral betrekking op allergische aandoeningen (9% bij kinderen; 18% bij jongeren) en eczeem (12% bij kinderen; 6% bij jongeren). Migraine is bij minder dan 1% van de kinderen geconstateerd, terwijl onder jongeren 4% er melding van maakt. Astma komt iets vaker voor bij jongeren dan bij kinderen. Ontwikkeling Bij de kinderen is er een lichte toename van allergieën en van astma. 52 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Bij de jongeren is er een lichte afname in door arts geconstateerde eczeem/huidziekten en een lichte toename van migraine-aandoeningen. Figuur 3.1.4.A. Veel voorkomende, door arts vastgestelde chronische aandoeningen bij 0-11 jarigen 25% 20% 15% 10% 2005 Helmond 2008 Helmond 2005 Zuidoost-Brabant 2008 Zuidoost-Brabant 5% 0% Astma, chronische bronchitus Allergieën Eczeem of andere huidziekten Migraine bron: GGD-enquêtes Figuur 3.1.4.B. Veel voorkomende, door arts vastgestelde chronische aandoeningen bij 12-18 jarigen 25% 20% 15% 10% 2003 Helmond 2007 Helmond 2003 Zuidoost-Brabant 2007 Zuidoost-Brabant 5% 0% Astma, chronische bronchitus Allergieën Eczeem of andere huidziekten Migraine bron: GGD-enquêtes Chronische aandoeningen die in geringe mate voorkomen zijn bijvoorbeeld ADHD, autisme, aangeboren hartaandoeningen, suikerziekte en anorexia of boulimie. Deze aandoeningen noemen Helmondse jongeren in vergelijkbare mate voor als de regio in haar totaliteit. Ouders geven voor de 0 t/m 11-jarigen vaker aan dat een dergelijke aandoening door arts is vastgesteld voor hun kind, dan dat jongeren deze aandoening zelf melden. Staat van de Jeugd Helmond 2009-53

Figuur 3.1.4.C Ernstige, maar weinig voorkomende, door arts vastgestelde, chronische aandoeningen* A utisme Aangeboren hartaandoening Anorexia of Boulimia Suikerziekte Kinderen (2008) Jongeren (2007) ADHD 0,0% 0,5% 1,0% 1,5% 2,0% 2,5% 3,0% 3,5% bron: GGD-enquêtes; *N.B. Voorgaande jaren zijn deze aandoeningen niet allemaal uitgevraagd door de GGD, daarom geen ontwikkeling in de tijd. Het aantal jongeren dat medici bezocht heeft is de afgelopen jaren niet veranderd. Helmondse kinderen lijken iets minder vaak naar de huisarts te gaan. Figuur 3.1.4.D Percentage kinderen en jongeren dat de huisarts, het ziekenhuis of de specialist heeft bezocht 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% kinderen 2005 kinderen 2008 kinderen 2005 kinderen 2008 jongeren 2003 jongeren 2007 jongeren 2003 jongeren 2007 Helmond Helmond Zuidoost Brabant Zuidoost Brabant Helmond Helmond Zuidoost Brabant In de afgelopen 3 maanden bij de huisarts gew eest In de afgelopen 12 maanden opgenomen gew eest in een ziekenhuis In de afgelopen 12 maanden onder behandeling gew eest van een specialist (niet huisarts) ZO Brabant bron: GGD-enquêtes 3.1.5. hoeveel kinderen en jongeren hebben letsel en blessure opgelopen? Het aantal kinderen en jongeren dat te maken krijgt met vergiftiging of een blessure lijkt nauwelijks te veranderen. 12-18 jarigen hebben hier mee vaker te maken dan kinderen t/m 11 jaar. Er zijn ook geen verschillen tussen Helmond en de regio. 54 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Figuur 3.1.5.A Percentage kinderen en jongeren met letsel, vergiftiging of blessure in een periode van 3 maanden 100% 80% 60% 40% 20% 0% kinderen 2005 kinderen 2008 kinderen 2005 kinderen 2008 jongeren 2003 jongeren 2007 jongeren 2003 jongeren 2007 Helmond Helmond Zuidoost Brabant Zuidoost Brabant Helmond Helmond Zuidoost Brabant Zuidoost Brabant Nee Ja, één - tw ee keer Ja, meer dan tw ee keer bron: GGD-enquêtes 3.1.6. Wat is de eetgewoonte van kinderen en jongeren? Alhoewel de meningen enigszins verschillen, wordt er in het algemeen vanuit gegaan dat een gezonde eetgewoonte inhoudt dat er dagelijks fruit en groenten gegeten worden en dagelijks ontbeten en een warme maaltijd genuttigd worden. Zowel kinderen als jongeren lijken in de afgelopen periode vaker gezonde eetgewoontes op na te houden. Hiermee naderen ze de regio gemiddelde. Figuur 3.1.6.A Percentage kinderen en hun eetgewoonte 60% 50% 40% 30% 20% Helmond kinderen 2005 Helmond kinderen 2008 ZO Brabant kinderen 2005 ZO Brabant kinderen 2008 10% 0% Groente: minder dan 5 dagen per w eek Fruit: minder dan 5 dagen per w eek Warme maaltijd: Ontbijt: minder dan 5 minder dan 5 dagen dagen per w eek per w eek bron: GGD-enquêtes Staat van de Jeugd Helmond 2009-55

Figuur 3.1.6.B Percentage jongeren en hun eetgewoonte* 60% 50% 40% 30% 20% Helmond jongeren 2003 Helmond jongeren 2007 ZO Brabant jongeren 2003 ZO Brabant jongeren 2007 10% 0% Groente: minder dan 5 dagen per w eek Fruit: minder dan 5 dagen per w eek Warme maaltijd: Ontbijt: minder dan 5 minder dan 5 dagen dagen per w eek per w eek bron: GGD-enquêtes; *N.B. Gewoontes betreffende de warme maaltijd zijn niet gevraagd in de recente jongerenenquête 3.1.7. Hoeveel jongeren drinken, roken en gebruiken drugs? Rond de 40% van de jongeren drinkt geen alcohol. Het alcoholgebruik in het weekend is toegenomen ten opzichte van 2003, waarmee Helmond weer in de pas loopt met de regio. Het percentage jongeren dat ook door de week alcohol drinkt is, zowel in Helmond als in de regio, verdubbeld. Er wordt in Helmond door de jongeren dus vaker gedronken dan 4 jaar geleden. Figuur 3.1.7.A Percentage jongeren over hun eigen alcohol gebruik op doordeweekse dagen en in het weekeinde 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% jongeren 2003 jongeren 2007 jongeren 2003 jongeren 2007 Helmond Helmond Zuidoost-Brabant Zuidoost-Brabant nooit alleen in het w eekend w eekend en door de w eek bron: GGD-enquêtes Van excessief alcoholgebruik is sprake als men minstens 3 dagen per week tenminste 6 glazen drinkt of men drinkt minstens 5 dagen per week tenminste vier glazen alcohol. Het percentage jongeren met (zeer) excessief alcoholgebruik is ten opzichte van 2003 vrijwel gelijk gebleven. Het percentage jongeren dat wekelijks minimaal 20 glazen alcohol drinkt, is verdubbeld. Het aandeel jongeren dat excessief drinkt en/of wekelijks minimaal 20 glazen drinkt ligt lager dan in de regio. 56 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Figuur 3.1.7.B Percentage jongeren met excessief alcoholgebruik 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% jongeren 2003 jongeren 2007 jongeren 2003 jongeren 2007 Helmond Helmond ZO Brabant ZO Brabant (zeer) excessief alcoholgebruik drinkt 20 glazen of meer per w eek bron: GGD-enquêtes Het percentage jongeren dat nooit gerookt heeft, is toegenomen. Deze winst is vooral ten laste van de groep die ooit, wel eens, gerookt heeft maar inmiddels is gestopt. Het percentage jongeren dat dagelijks rookt is sinds de vorige meting ongewijzigd gebleven. Hetzelfde geldt voor het percentage jongeren dat zo nu en dan rookt. Dit geldt zowel voor de Helmondse jongeren als voor de jongeren in de regio. Kinderen van 0-11 jaar roken niet. Figuur 3.1.7.C Percentage jongeren dat rookt 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% jongeren 2003 jongeren 2007 jongeren 2003 jongeren 2007 Helmond Helmond ZO Brabant ZO Brabant Ik rook elke dag Ik rook af en toe Niet-roker, w el ooit gerookt/geprobeerd ik heb nooit gerookt bron: GGD-enquêtes Ruim 90% van de jongeren geeft aan geen drugs te gebruiken. Het percentage drugsgebruikers lijkt licht af te nemen. Deze ontwikkeling komt overeen met die in de regio als totaal. Staat van de Jeugd Helmond 2009-57

Figuur 3.1.7.D Percentage jongeren dat zegt drugs te gebruiken 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% jongeren 2003 jongeren 2007 jongeren 2003 jongeren 2007 Helmond Helmond ZO Brabant ZO Brabant ouder verbiedt het ouder raadt het af ouder w eet niet dat ik gebruik ouder vindt het goed ouder zegt er niets van bron: GGD-enquêtes 3.1.8. hoeveel kinderen wonen in een gezin met rokende gezinsleden? Het percentage kinderen dat te maken heeft met één of meer huisgenoten die roken, komt sterk overeen met dat van de jongeren. Bij kinderen wordt er meer op gelet, dat het huis een rookvrij woonklimaat biedt. De recente enquête onder ouders van 0 t/m 11-jarigen laat zien dat een groter aandeel kinderen in een rookvrij binnenmilieu opgroeit. Het aandeel rokende ouders is niet afgenomen, maar wel het aandeel dat in huis, in aanwezigheid van het kind, rookt. Ouders van Helmondse kinderen en jongeren roken echter nog steeds vaker dan gemiddeld in de regio. Figuur 3.1.8.A Percentage kinderen die niet opgroeien in rookvrije omgeving* 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% kinderen Helmond kinderen Helmond kinderen ZO Brabant kinderen ZO Brabant jongeren Helmond jongeren ZO Brabant In ons huis w ordt nooit gerookt In ons huis w ordt niet in aanw ezigheid kind/jongere gerookt In ons huis w ordt gerookt, ook in aanw ezigheid kind/jongere 2005 2008 2005 2008 2007 2007 bron: GGD-enquêtes; *N.B. De vraag naar het binnenmilieu (sigaretten) rook, is in 2003 niet aan jongeren gesteld 58 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

3.2. Gelukkige jeugd 3.2.1. Hoe gelukkig zijn kinderen en jongeren? In grote lijnen kan de conclusie getrokken worden dat twee derde van de jeugd blij is en een derde een neutrale gemoedstoestand heeft. Het aandeel kinderen dat somber, of zelfs heel somber is, is klein. Toch gaat het hier over een kleine honderd kinderen over wie de ouders aangeven dat die (heel) somber zijn. Ook onder de jongeren is ruim 1% somber of zeer somber. Dit is een lichte toename ten opzichte van de nulmeting in 2003. Het percentage jongeren dat een beetje somber is, is zelfs verdrievoudigd en staat nu op 3%. De jongeren in Helmond geven vaker te kennen somber te zijn, dan de jongeren in de regio als totaal. Figuur 3.2.1.A Percentage kinderen en jongeren en hun gemoedstoestand 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% kinderen 2005 kinderen 2008 kinderen 2005 kinderen 2008 jongeren 2003 jongeren 2007 jongeren 2003 jongeren 2007 Helmond Helmond ZO Brabant ZO Brabant Helmond Helmond ZO Brabant ZO Brabant (heel) somber beetje somber bron: GGD-enquêtes Staat van de Jeugd Helmond 2009-59

3.2.2. Hebben jongeren problemen? Een ruime helft van de jongeren heeft regelmatig of constant problemen. Het aandeel jongeren dat te kennen geeft problemen te hebben, is zowel in Helmond als in de regio als totaal met 10%-punt toegenomen. Figuur 3.2.2.A Het percentage jongeren dat wel/geen problemen ervaart 100% 80% 60% 40% Geen problemen Regelmatig problemen Constant problemen 20% 0% jongeren 2003 jongeren 2007 jongeren 2003 jongeren 2007 Helmond Helmond ZO Brabant ZO Brabant bron: GGD-enquêtes 3.2.2.1. Welke problemen hebben jongeren? Het probleem dat het vaakst genoemd wordt door jongeren, betreft de schoolprestaties/cijfers. Voor het eerst staat dit probleem bovenin de problementop 3. Het maken van keuzes is geen onderdeel meer van de Top-3 van problemen. Dit probleem heeft jaren bovenaan gestaan. Nieuw in de Top-3 is het probleem van verveling. Figuur 3.2.2.1.A Meest voorkomende problemen van jongeren Verveling Keuzes die ik moet maken Mijn uiterlijk ZO Brabant jongeren 2003 ZO Brabant jongeren 2007 Helmond jongeren 2003 Helmond jongeren 2007 Schoolprestaties/cijfers 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% bron: GGD-enquêtes 60 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

3.2.3. hoeveel ouders/opvoeders ervaren problemen met hun kind(eren)? 2% van de ouders/opvoeders van kinderen tot 12 jaar ervaart vaak problemen bij de opvoeding. 13% van de ouders/opvoeders zegt professionele hulp gevraagd te hebben bij de opvoeding. Dit is vergelijkbaar met de regio. In 2003 betrof de hulpvraag nog 22%, waarmee men hoger uitkwam dan de regio. Qua het ervaren van problemen wijken Helmondse ouders niet af van de ouders in de regio Zuidoost. Figuur 3.2.3.A percentage ouders/opvoeders van kinderen in de leeftijd van 0-11 jaar dat problemen ervaart in de opvoeding 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2003 2008 2003 2008 Vaak problemen Soms problemen (Bijna) Nooit problemen Helmond Zuidoost Brabant bron: GGD-enquêtes 3.2.4. Waarmee hebben kinderen volgens de ouders/opvoeders problemen? Eerder zagen we dat bijna geen van de ouders aangaf dat hun kind somber gestemd was. Dit wil niet zeggen dat ouders vinden dat hun kind geen problemen ondervindt. Een kleine driekwart van de ouders geeft aan dat het kind geen problemen ervaart. Leerproblemen, taal- en spraakproblemen worden minder vaak genoemd. Slaap- en eetproblemen worden vaker genoemd. In totaal is het aantal ouders dat één of meer van deze problemen noemt, toegenomen met 5 %-punt. Het aantal ouders dat problemen ziet bij hun kinderen is de afgelopen jaren toegenomen. Dit geldt niet alleen voor Helmondse ouders, in de gehele regio doet dit verschijnsel zich voor. Het geldt voor elk van de veelvoorkomende gezondheids- en welzijnsproblemen. Bijna elk van de veelvoorkomende gezondheids- en welzijnsproblemen komt in vergelijkbare mate voor: problemen met leren, taal- of spraakproblemen, zindelijkheidsproblemen en slaapproblemen wor- Staat van de Jeugd Helmond 2009-61

den elk door circa 10% van de ouders genoemd. Problemen met motoriek worden relatief weinig genoemd (5%), terwijl eetproblemen er precies tussenin zitten. Driekwart van de ouders noemt geen enkele van de veelvoorkomende problemen, 16% noemt een enkel probleem en 10% noemt twee of meer problemen. Figuur 3.2.4.A Het percentage ouders, dat bij hun 0 t/m 11-jarige kinderen bepaalde problemen ervaart op het vlak van gezondheid en welzijn Totaal Leerproblemen (4+ jr) Taal- of spraakproblemen Problemen met motoriek Eetproblemen ZO Brabant kinderen 2008 ZO Brabant kinderen 2005 Helmond kinderen 2008 Helmond kinderen 2005 Zindelijkheidsproblemen Slaapproblemen 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% bron: GGD-enquêtes Het aantal ouders dat problemen ervaart op het vlak van opvoeding is verminderd. Dit geldt niet alleen voor Helmondse ouders, in de gehele regio doet dit verschijnsel zich voor. Het geldt in het bijzonder voor opvoedingsproblemen betreffende gehoorzaamheid en grenzen stellen. 62 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Figuur 3.2.4.B Het percentage ouders, dat bij hun 0 t/m 11-jarige kinderen bepaalde problemen ervaart op het vlak van opvoeding totaal sociaal contact, spelen angst, onzekerheid, faalangst ontw ikkeling en gezondheid houden aan/stellen van grenzen ZO Brabant kinderen 2008 ZO Brabant kinderen 2005 Helmond kinderen 2008 Helmond kinderen 2005 luisteren, gehoorzamen 0% 10% 20% 30% 40% 50% bron: GGD-enquêtes 3.2.5. Hoeveel kinderen/jongeren zijn slachtoffer geworden? Ruim een kwart van de jongeren is slachtoffer geworden van criminaliteit. Voor Helmondse jongeren ligt het percentage iets hoger dan gemiddeld in de regio. Er is zowel in Helmond als in de regio als totaal sprake van een lichte toename. De meest voorkomende vormen van criminaliteit waar de jongeren het slachtoffer van zijn geworden, zijn vernieling en diefstal. Figuur 3.2.5.A Percentage jongeren dat slachtoffer is geworden van criminaliteit 30% 25% 20% 15% 10% Totaal Bestolen: (brom)fiets / scooter Bestolen: andere spullen Vernieling van spullen 5% 0% jongeren 2003 jongeren 2007 jongeren 2003 jongeren 2007 Helmond Helmond ZO Brabant ZO Brabant bron: GGD-enquêtes Staat van de Jeugd Helmond 2009-63

3.2.6. vinden de jongeren Helmond een goede stad om in te wonen? Om jongeren aan de stad te binden, streeft Helmond er naar om een aantrekkelijke stad te zijn voor 18-24 jarigen. Tevens is de gedachte dat een aantrekkelijke woonomgeving in positieve zin bijdraagt aan de gemoedstoestand. De Helmondse jongvolwassenen zijn over alle aspecten positiever over de stad gaan oordelen, met uitzondering van het imago van de gemeente. Over de hele linie scoren jongeren minder positief op een aantal aspecten waarmee de aantrekkelijkheid van de stad gemeten wordt. Wel moet gezegd worden dat het oordeel, even als bij het gemiddelde van alle inwoners, tussen 2006 en 2009 positiever is geworden. Figuur 3.2.6.A Oordeel in rapportcijfers over Helmond imago gemeente aantrekkelijkheid stad voor jongeren 18-24 jr aantrekkelijkheid centrum algemeen culturele klimaat 2009 Helmond 2006 Helmond 2009 18-24 jaar 2006 18-24 jaar uitgaansleven verenigingsleven 0 1 2 3 4 5 6 7 8 bron: Inwonersenquête Ook de verschillende aspecten over het leefklimaat in de buurt worden door de jongeren net iets minder positief beoordeeld dan totaal in Helmond alhoewel deze verschillen wel kleiner zijn dan bij de oordelen over de stad. Ook hier zien we positieve ontwikkelingen bij alle inwoners, maar ook bij de jongeren. De Helmondse jongvolwassenen zijn over alle aspecten positiever over de buurt gaan oordelen, met uizondering van de veiligheid in de buurt. 64 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

Figuur 3.2.6.B Rapportcijfers 18-24 jarigen en alle inwoners van Helmond over het leefklimaat in de buurt sfeer in buurt mensen in buurt veiligheid in buurt leefbaarheid in buurt voorzieningen in buurt 2009 Helmond 2006 Helmond 2009 18-24 jaar 2006 18-24 jaar w oonomgeving w oning 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 bron: Inwonersenquête Staat van de Jeugd Helmond 2009-65

3.3. Geslaagde jeugd 3.3.1. Hoeveel jongeren hebben (g)een startkwalificatie? Het hebben van een startkwalificatie biedt jongeren meer kans op werk. Een startkwalificatie betekent dat men minimaal de HAVO heeft afgerond of een diploma op MBO niveau 2 heeft. In het kader van het GSB zijn er met het Rijk afspraken gemaakt over een stijging van de groep 23-jarigen die hun startkwalificatie behaald moeten hebben. In 2009 heeft ruim 66% van de 23-jarigen een startkwalificatie en/of volgt nog een opleiding. In 2008 lag dit aandeel nog 4% hoger. Figuur 3.3.1.A Percentage naar leeftijd met of zonder startkwalificatie 2009 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 18 jr 19 jr 20 jr 21 jr 22 jr 23 jr Niet meer op school, zonder startkw alificatie Op school, zonder startkw alificatie Startkw alificatie bron: LLA, peildatum 1-10-2009 66 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

3.3.2. hoe ziet de groep bij het UWV WERKbedrijf ingeschreven werkloze jongeren eruit? Op 31-12-2008 staan er bij het UWV WERKbedrijf (voorheen CWI) 234 jongeren in de leeftijd van 15 t/m 23 jaar ingeschreven als niet-werkende werkzoekende. Dit is 2,7% van de totale groep Helmondse jongeren in deze leeftijd. Driekwart van de ingeschreven jongeren heeft alleen basisonderwijs of een VMBO-opleiding gehad. Dit is na 2007 het hoogste aandeel sinds 2003. Een verklaring hiervoor is het aantrekken van de economie waarbij de jongeren met de beste papieren het eerst weer aan het werk komen. De jongeren met een lager niveau qua opleiding vormen dan een groter aandeel in het totaal. Figuur 3.3.2.A Percentage bij CWI ingeschreven Helmondse jongeren van 15 t/m 23 jaar ingedeeld naar opleidingsniveau 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Niet bekend HBO/WO MBO/HAVO/VWO VBO/MAVO (vmbo) <VBO (basis) bron: UWV WERKbedrijf, peildatum 31-12 Bemiddelbaarheid in fasen uitgedrukt Tijdens de intakeprocedure bij het UWV WERKbedrijf (voorheen CWI) wordt de afstand van de werkzoekende tot de arbeidsmarkt bepaald. Cliënten kunnen worden ingedeeld in 4 fasen: fase-1-cliënten zijn werkzoekenden die zonder verdere vorm van ondersteuning naar verwachting binnen 6 maanden werk vinden. Gedurende deze 6 maanden zijn zij aangewezen op de dienstverlening van het UWV WERKbedrijf. Voor fase-2-cliënten is geschat dat men in een periode van 6 maanden tot 1 jaar een baan kan vinden. Voor fase-3-cliënten geldt een ingeschatte periode van langer dan een jaar voordat zij werk zullen vinden. Voor fase-4-cliënten geldt dat een werkzoekende eerst een andere ondersteuningsvorm (sociale activering, hulp en/of zorg) dan een reïntegratietraject nodig heeft. In een vervolggesprek wordt voor hen een vervolgtraject bepaald. Staat van de Jeugd Helmond 2009-67

Aan het eind van 2008 wordt van bijna de helft van de ingeschreven jongeren verwacht dat zij langer dan een jaar nodig zullen hebben om passend werk te vinden. Dit aandeel is kleiner dan in de maanden daarvoor, hetgeen waarschijnlijk veroorzaakt is door het aantrekken van de economie. Figuur 3.3.2.B Percentage bij CWI ingeschreven Helmondse jongeren van 15 t/m 23 jaar ingedeeld naar bemiddelbaarheid 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 n.t.b. fase 4: Niet direct bemiddelbaar fase 3: Bemiddelbaar <1 jr fase 2: Bemiddelbaar 6-12 mdn fase 1: Bemiddelbaarheid 0-6 mnd bron: UWV WERKbedrijf, peildatum 31-12 Het aandeel vrouwen onder de groep werkloze jongeren is in 2008 50%. Dit aandeel is afgenomen in vergelijking met de jaren daarvoor. Figuur 3.3.2.C Percentage bij CWI ingeschreven Helmondse jongeren van 15 t/m 23 jaar ingedeeld naar sekse 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 vrouw man bron: UWV WERKbedrijf, peildatum 31-12 Aan het eind van 2008 is het aandeel werklozen van de potentiële beroepsbevolking (alle inwoners in de leeftijd van 15 t/m 23 jaar, ongeacht of ze werken of niet) het grootst in Helmond-West. De jeugdwerkloosheid is ook bovengemiddeld in Helmond-Oost en de Binnenstad. 68 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

In Warande, Brandevoort en Dierdonk vinden we naar verhouding de minste jeugdwerklozen. Met uitzondering van Helmond-Oost, t Hout, Stiphout en Dierdonk, is de werkloosheid in 2007 in alle wijken hoger geweest. Figuur 3.3.2.D Percentage bij UWV WERKbedrijf ingeschreven Helmondse jongeren van 15 t/m 23 jaar per wijk ten opzichte van de totale beroepsbevolking in deze leeftijdsklasse Helmond-West Helmond-Oost Binnenstad Totaal Helmond-Noord Rijpelberg 't Hout Brouw huis Stiphout Dierdonk Brandevoort Warande 2008 2007 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% bron: UWV WERKbedrijf, peildatum 31-12 3.3.3. Hoe lang zijn jongeren werkloos? Aan het eind van 2008 geven 2 op de 10 werkloze jongeren aan al een jaar of langer werkloos te zijn. In de jaren daarvoor was dit aandeel hoger. Figuur 3.3.3.A Aantal werkloze jongeren in leeftijd 15 tot 23 jaar ingedeeld naar duur werkloosheid 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 langer dan 24 maanden 12-24 maanden 9-12 maanden 6-9 maanden 3-6 maanden 0-3 maanden bron: UWV WERKbedrijf, peildatum 31-12 Staat van de Jeugd Helmond 2009-69

Let op! In de Staat van de Jeugd van 2008 wordt gekeken naar inschrijvingsduur, in deze editie betreft het de duur van werkloosheid zoals aangegeven door de persoon zelf. 3.3.4. Hoeveel jongeren participeren maatschappelijk? Het percentage Helmondse jongeren dat vrijwilligerswerk verricht komt overeen met het percentage in de regio als totaal. Het percentage jongeren dat mantelzorg biedt is hoger dan dat in de regio. 3% van de kinderen tussen 8 en 11 jaar geeft in 2008 mantelzorg. Figuur 3.3.4.A Percentage jongeren dat vrijwilligerswerk verricht of mantelzorg biedt, 2007 15% 12% 9% 6% doet vrijw illigersw erk geeft mantelzorg 3% 0% jongeren 2007 jongeren 2007 Helmond ZO Brabant Bron: GGD-enquête 70 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

3.4. Hoe staat de jeugd er voor 3.4.1. Hoe staat de jeugd ervoor? Nog steeds gaat het met het grootste deel van de jeugd tussen 12-17 jaar goed, zo blijkt uit de GGD-jeugdenquête. Dit is bepaald aan de hand van mogelijke problemen op een viertal beleidsterreinen, te weten schoolloopbaan ( school ), sociaal-psychologische problemen ( balans ), lichamelijke gezondheid ( conditie ) en criminaliteit en agressie ( respect ). Op basis van de antwoorden in de enquête is nu voor de derde keer de indicator opgesteld. Op drie van de vier terreinen is er een lichte achteruitgang. Dit komt in de indicator tot uiting in een iets grotere groep met een wat zwakkere uitgangspositie (score twijfelachtig). De groep die de slechtste uitgangspositie heeft is gelijk gebleven (3%). Figuur 3.4.1.A Hoe staat de jeugd ervoor GGDmonitor GSBmonitor GGDmonitor 2000/2001 2003/2004 2007/2008 goed / voldoende tw ijfelachtig slecht 0 20 40 60 80 100 % Bron: GGD-enquête Figuur 3.4.1.A Percentage jongeren, per beleidsterrein, die gerichte ondersteuning behoeven % 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2000/2001 2003/2004 2007/2008 school balans conditie respect Bron: GGD-enquête Staat van de Jeugd Helmond 2009-71

72 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

4. RISICOGROEPEN Staat van de Jeugd Helmond 2009-73

4. Risicogroepen In dit hoofdstuk gaan we in op kinderen die in een risicovolle omgeving opgroeien en jongeren die voor zichzelf, hun omgeving of de omgeving een risicovormen. Achtereenvolgens gaan we in op: 4.1. Kinderen in een risicovolle omgeving of achtergrond 4.2. Kinderen en jongeren die dreigen van school uit te vallen 4.3. Hinderlijke en overlastgevende jongeren 4.4. Delinquente jongeren 4.5. Zwerf- en dakloze jongeren 4.6. Jongeren met een verslavingsproblematiek Kern risicogroepen Verschillende indicatoren in de omgeving zijn een signaal dat kinderen meer risico lopen om tijdens het opgroeien met problemen te maken te krijgen. Dit wil niet zeggen dat alle kinderen die in die situatie opgroeien ook met problemen te krijgen zijn. Een van de indicatoren daarvan is het tienermoederschap. Het aantal tienermoeders is de afgelopen jaren stabiel en ligt rond de 15 tienermoeders per jaar. Een andere indicator is het eenouderschap. Hiermee heeft 11,5% van de kinderen tot 13 jaar te maken, 18% van de 13-23 jarigen. Overigens ligt het aandeel jongeren dat een scheiding meemaakt hoger omdat veel gescheiden ouders weer nieuwe relaties aangaan. Een deel van de jongeren groeit op in een gezinssituatie met een beperkt inkomen. 10% van de ouders met kinderen tussen 0-11 jaar geeft aan grote moeite te hebben financieel rond te komen, 33% heeft enige moeite. Het aandeel 12-18 jarigen dat geldproblemen heeft is ook toegenomen. 678 jongeren leven in een meervoudig probleemgezin, bij deze gezinnen zijn 3 of meer zorgorganisaties betrokken. Het aantal kinderen en jongeren dat te maken krijgt met huiselijk geweld (dat gemeld is) is de afgelopen jaren redelijk stabiel. Wel zien we dat de jongeren vaker te maken krijgen met dreiging. Het aandeel jongeren dat spijbelt of buiten de schoolvakanties op vakantie gaat is de afgelopen jaren constant gebleven. Ook het aandeel leerplichtige jongeren dat niet staat ingeschreven 74 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

op een school of onderwijsinstelling is niet gewijzigd. Door het groeiende aantal jongeren is wel het aantal dat verzuimd groter geworden. Het aantal meldingen van overlast door jongeren loopt de afgelopen jaren terug Het aantal delicten met verdachten tussen 12-24 jaar nam tussen 2004-2007 toe in 2008 nam dit aantal af. Het aantal verdachten in de leeftijd tussen 12-24 jaar is wel toegenomen. Vooral het aantal misdrijven met geweld tegen personen is toegenomen. In Helmond stijgt het aantal verdachten sneller dan gemiddeld in de G27. Evenals in de rest van Nederland zijn verdachten het vaakst van Nederlandse afkomst, maar kijken we naar de relatieve positie dan zijn Marokkaanse jongeren relatief vaak verdacht. Het aantal jongeren zonder vaste verblijfplaats lijkt toe te nemen. Dit zijn overigens niet altijd uit Helmond afkomstige jongeren. Het aandeel jongeren dat verslavingszorg krijgt is toegenomen. Het lijkt hier met name om een toenemende problematiek rondom alcohol te gaan. 4.1. Kinderen in een risicovolle omgeving of achtergrond 4.1.1. Hoeveel jongeren zijn tienermoeder? Tienermoeders zijn moeders jonger dan 20 jaar. Kinderen die geboren worden als hun moeder nog geen 20 jaar is, is een van de situaties waarin de kans enigszins groter is dat deze jongeren op korte of langere termijn met problemen te maken krijgen. Hoe jonger de moeder, hoe groter het risico. Factoren die daarbij een rol spelen is dat de geboorte niet altijd gepland is, de relatie tussen de ouders is niet altijd stabiel genoeg om een kind samen groot te brengen en de financiële armslag veelal beperkt is. In 2008 zijn er 14 moeders die bij de geboorte van hun kind (in 2008) jonger dan 20 jaar zijn. Van deze tienermoeders waren er 4 jonger dan 18 jaar. In 2007 waren er in totaal 16 tienermoeders. 4.1.2. Hoeveel kinderen leven in een eenoudergezin? Uit onderzoek blijkt dat kinderen die in een eenoudergezin opgroeien een groter risico lopen om problemen te ondervinden. Factoren die daarbij een rol kunnen spelen zijn onder meer de beperkte financiële middelen in het gezin (eenoudergezinnen hebben relatief Staat van de Jeugd Helmond 2009-75

vaak een inkomen rond het sociaal minimum) en de ouder kan geen stabiele thuissituatie bieden omdat hij of zijzelf problemen heeft. 11,5% van de kinderen tot 13 jaar groeit op in een eenoudergezin. Van de 13 t/m 23 jarigen die nog thuis wonen, woont 18% in een gezin met 1 ouder/opvoeder. 70 jongeren vormen zelf een eenoudergezin. 4.1.3. hoeveel kinderen en jongeren leven in een gezin met een beperkt inkomen? Het sociaal minimum is het wettelijke bestaansminimum zoals dat door de wet is vastgesteld. Het is daarnaast een grens die gebruikt wordt om vast te stellen hoe groot de omvang van armoede is, ook wel de beleidsmatige grens genoemd. De beleidsmatige grens is bepaald op 105% van de bijstandsuitkering, zodat ook huishoudens met een minimuminkomen en geringe aanvullende inkomsten tot de minima worden gerekend. In 2006 waren er in Helmond volgens het CBS circa 1.030 gezinnen met kinderen die rond het sociaal minimum leefden. 60% hiervan betrof een eenoudergezin. Naar schatting gaat het om circa 1.370 kinderen die in een gezin opgroeien met beperkte financiële middelen. Uit de GGD-enquête onder ouders met kinderen tussen 0 en 11 jaar geeft bijna 10% van de ouders in Helmond aan grote moeite, en 33% enige tot grote moeite te hebben om financieel rond te komen. In de regio Zuidoost-Brabant ligt dat aandeel lager. 4.1.4. Hoeveel jongeren hebben problemen met geld? Het percentage jongeren dat regelmatig geldproblemen heeft, is licht toegenomen. Ook het percentage jongeren dat dag en nacht bezig is met geldproblemen, is licht toegenomen. Figuur 4.1.4.A Percentage jongeren dat geldproblemen heeft 12% 10% 8% 6% Dit probleem houdt mij dag en nacht bezig Ik zit hier regelmatig mee 4% 2% 0% jongeren 2003 jongeren 2007 jongeren 2003 jongeren 2007 Helmond Helmond ZO Brabant ZO Brabant bron: GGD-enquêtes 76 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

4.1.5. Hoeveel jongeren zijn het slachtoffer van huiselijk geweld? Huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer wordt gepleegd. Hieronder vallen lichamelijke en seksuele geweldpleging, belaging en bedreiging (al dan niet door middel van, of gepaard gaand met, beschadiging van goederen in en om het huis. Het aantal kinderen/jongeren wat te maken heeft gehad met huiselijk geweld, waarvan melding is geweest bij de politie, is de afgelopen jaren vrij stabiel. Het aantal jonge slachtoffers van bedreiging is de laatste jaren merkbaar afgenomen. Figuur 4.1.5.A Aantal Helmondse kinderen/jongeren in de leeftijd van 0 t/m 24 jaar waarvan melding is gedaan van huiselijk geweld 60 50 40 30 20 10 Overig Mishandeling Bedreiging Seksuele gew eldpleging 0 2004 2005 2006 2007 2008 bron: GIDS - Politie Zuidoost-Brabant Staat van de Jeugd Helmond 2009-77

4.1.6. hoeveel kinderen en jongeren wonen in een meervoudig probleemgezin? Op basis van het Zorg voor Jeugdsysteem (zie verder hoofdstuk 5) kan bepaald worden bij hoeveel jongeren 3 of meer zorgorganisaties betrokken zijn. In dit soort situaties spreken we over een meervoudig probleemgezin, oftewel situaties waarin de problemen veelal veelvoudig, complex en chronisch van aard zijn. In Helmond leeft 2,6% van de jongeren in zo n situatie. Aangezien er meerdere kinderen in de registratie in hetzelfde gezin kunnen wonen, zal het aantal meervoudige probleemgezinnen met kinderen vermoedelijk lager liggen. Tabel 4.1.6.A Aantal kinderen en jongeren in meervoudige probleemgezinnen, 2009 0-12 jaar 13-23 jaar totaal % van alle % van alle % van alle aantal organisaties aantal % in lftsgroep aantal % in lftsgroep aantal % in lftsgroep 3 169 58% 1,1% 197 51% 1,8% 366 54% 1,4% 4 75 26% 0,5% 118 30% 1,1% 193 28% 0,8% 5 37 13% 0,2% 49 13% 0,5% 86 13% 0,3% 6 7 2% 0,0% 19 5% 0,2% 26 4% 0,1% 7 3 1% 0,0% 4 1% 0,0% 7 1% 0,0% 8 0% 0,0% 0% 0,0% 0 0% 0,0% totaal 3 en meer 291 100% 2,0% 387 100% 3,6% 678 100% 2,6% bron: Zorg voor Jeugdsysteem, peilmaand oktober 78 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

4.2. Kinderen en jongeren die dreigen van school uit te vallen Het aantal kinderen en jongeren dat onder de leerplicht valt, is met ruim 2.300 toegenomen. Dit heeft twee aanwijsbare oorzaken: 1. Er zijn ruim 1.300 meer kinderen/jongeren in de leeftijd van 5 t/m 16 jaar (volledige leerplicht 2. Er zijn bijna 1.000 meer 17-jarigen die een opleiding volgen, na afloop van de volledige leerplicht. Met ingang van schooljaar 2007/2008 geldt de kwalificatieplicht en is het geen vrijwillige keuze om een opleiding te blijven volgen tot een diploma behaald is waarmee men betere kansen op de arbeidsmarkt heeft. De 17-jarigen vallen nog onder bureau Leerplicht. Figuur 4.2.A Aantal kinderen of jongeren in de leeftijd van 4-18 jaar naar type leerplicht 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 Kw alificatieplicht (17 jaar) Partieel leerplichtig (17 jaar) Volledig leerplichtig (5 t/m 16 jaar ) 4-jarigen (niet leerplichtig) 4.000 2.000 0 schooljaar 2005/2006 schooljaar 2006/2007 schooljaar 2007/2008 bron: jaarverslagen leerplicht Helmond 4.2.1. hoeveel leerplichtige kinderen of jongeren gaan niet naar school of spijbelen? Bij verzuim wordt onderscheid gemaakt naar de aard van het verzuim. Het spijbelen valt onder het zogenaamde relatief verzuim, evenals het luxe verzuim (bijvoorbeeld voor een vakantie). Van absoluut verzuim is sprake als een leerplichtige jongere niet staat ingeschreven op een school of onderwijsinstelling. Ondanks de enorme toename in leerplichtigen tussen schooljaar 2006/2007 en schooljaar 2007/2008, is het percentage relatief verzuim op hetzelfde niveau gebleven. In aantal jongeren is het relatief verzuim toegenomen omdat de totale groep jongeren is toegenomen. Staat van de Jeugd Helmond 2009-79

Ondanks de enorme toename in leerplichtigen tussen schooljaar 2006/2007 en schooljaar 2007/2008, is het percentage absoluut verzuim afgenomen. In absolute zin is het absoluut verzuim afgenomen. Figuur 4.2.1.A Percentage leerplichtige kinderen of jongeren in de leeftijd van 4-18 jaar dat school verzuimt of om andere reden in aandacht bij Bureau Leerplicht 15% 12% 9% 6% Leerlingbespreking, bemiddeling, etc Absoluut verzuim Relatief verzuim 3% 0% schooljaar 2005/2006 schooljaar 2006/2007 schooljaar 2007/2008 bron: jaarverslagen leerplicht Helmond 4.3. Hinderlijke en overlastgevende jongeren 4.3.1. hoe vaak is er overlast van kinderen en jongeren gemeld bij de politie? De meldingen bij de politie over overlast door jeugd schommelen enigszins, maar laten sinds 2001 een dalende lijn zien, met een uitschieter omhoog in 2007. In 2008 lag het aantal meldingen 24% lager dan in 2002. Figuur 4.3.1.A Aantal meldingen van overlast door jongeren 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 887 772 792 767 699 731 753 658 580 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 bron: Gids - Politie Zuidoost-Brabant 80 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

4.4. Delinquente jongeren 4.4.1. Hoeveel en welke delicten door jongeren gepleegd? Bij 2.367 delicten waarvan aangifte gedaan is bij de politie wordt een jongere in de leeftijd tussen de 12 en 24 jaar verdacht. In de periode 2004-2007 stijgt het aantal delicten waarbij een jongere als verdachte geldt. In 2008 lag het aantal verdachte 9% lager dan in 2007. Vooral in de categorie geweld tegen personen zien we het aantal delicten met een verdachte in de leeftijd van 12-24 jaar toenemen. Figuur 4.4.1.A Totaal aantal delicten waarbij een verdachte in de leeftijdscategorie 12-24 jarigen betrokken is 2.500 2.178 2.272 2.376 2.425 2.367 2.000 1.500 1.000 500 0 2004 2005 2006 2007 2008 bron: HKS, bewerkt door KLPD Figuur 4.4.1.B Aantal delicten naar soort waarbij een verdachte in de leeftijdscategorie 12-24 jarigen betrokken is 900 800 seksueel 700 gew eld tegen personen 600 500 400 vermogen met/zonder gew eld vernieling en openbare orde 300 verkeersmisdrijven 200 100 opiummisdrijven 0 2004 2005 2006 2007 2008 overige misdrijven bron: HKS, bewerkt door KLPD 4.4.2. Hoeveel jongeren zijn verdacht? Met het stijgende aantal delicten zien we ook het aantal verdachten tot 25 jaar toenemen. Deze stijging is met name toe te schrijven aan Staat van de Jeugd Helmond 2009-81

de leeftijdscategorie 18-24 jaar. Gemiddeld wordt een verdachte van 1,8 delict verdacht. Dit gemiddelde aantal varieert weinig gedurende de afgelopen jaren en is vergelijkbaar met het gemiddelde in de G27 (de andere grote steden die ook binnen het GroteSteden Beleid vallen, exclusief Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag). Figuur 4.4.2.A Ontwikkeling van het aantal verdachten in de leeftijd van 0-24 jaar 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2004 2005 2006 2007 2008 18-24 jaar 12-17 jaar 0-11 jaar bron: HKS, bewerkt door KLPD Als we het aantal verdachte jongeren in Helmond vergelijken met het aantal verdachte jongeren gemiddeld in de G27 dan wordt duidelijk dat Helmondse jongeren in de leeftijd 12-17 jaar relatief minder vaak verdacht zijn, terwijl het aantal jongeren in de leeftijd 18-24 jaar in Helmond relatief hoog ligt. Sinds 2005 stijgt dit aantal sterker dan gemiddeld in de G27. Figuur 4.4.2.B Ontwikkeling van het aantal verdachten in de leeftijd van 12-24 jaar per 10.000 inwoners in betreffende leeftijdscategorie 600 500 400 300 200 100 Helmond 12-17 jarigen Helmond 18-24 jarigen G27 12-17 jarigen G27 18-24 jarigen 0 2004 2005 2006 2007 2008 bron: HKS, bewerkt door KLPD 82 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

4.4.3. Wat is de herkomst van de jongeren die verdacht zijn? Relatief gezien zijn verdachte jongeren in Helmond iets vaker van autochtone afkomst dan gemiddeld in de G27. Alhoewel dit aandeel, vooral bij de 12-17 jarigen, sinds 2004 wel aan het afnemen is. Het aandeel 1e generatie allochtonen lijkt wat minder vaak onder de verdachte jongeren voor te komen dan gemiddeld in de G27. Figuur 4.4.3.A Herkomst van verdachte jongeren 11-17 jaar in Helmond 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2004 2005 2006 2007 2008 2004 2005 2006 2007 2008 Allochtonen 2e generatie 2 ouders buitenland Allochtonen 2e generatie 1 ouder buitenland Allochtonen 1e generatie Autochtonen Helmond G27 bron: HKS, bewerkt door KLPD Figuur 4.4.3.B Herkomst van verdachte jongeren 18-24 jaar in Helmond 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2004 2005 2006 2007 2008 2004 2005 2006 2007 2008 Allochtonen 2e generatie 2 ouders buitenland Allochtonen 2e generatie 1 ouder buitenland Allochtonen 1e generatie Autochtonen Helmond G27 bron: HKS, bewerkt door KLPD Naast relatief wat meer autochtone verdachten, zijn er in Helmond vergeleken met het gemiddelde in de G27 ook relatief veel verdachten van Marokkaanse afkomst. Staat van de Jeugd Helmond 2009-83

Figuur 4.4.3.C Herkomst van verdachte jongeren in Helmond 12-17 jarigen 18-24 jarigen G27 Helmond G27 Helmond 0% 20% 40% 60% 80% 100% Nederland Marokko Turkije Suriname Ned. Antillen West-Europa overig bron: HKS, bewerkt door KLPD Kijken we naar de etniciteit dan zien we dat Marokkaanse jongeren relatief vaak tot de verdachten behoren. Zo is in 2008 van alle 12-17 jarige Marokkaanse 4,3% verdacht terwijl dit van de Nederlandse jongeren 1,7%. Bij de 18-24 jarigen zijn deze verschillen groter dan bij de 12-17 jarigen. In 2008 is 13,2% van de Marokkaanse Helmonders tussen de 18 en 24 jaar verdacht tegen over 4,3% van de Nederlandse jongeren. Het aantal zijn de autochtone jonge Nederlandse verdachten nog wel de grootste groep. Tabel 4.4.3.D Herkomst van verdachte jongeren in Helmond in % in aantal Nederland Marokko Turkije Nederland Marokko Turkije 2004 2,2% 4,1% 3,1% 99 13 8 2005 2,1% 4,8% 4% 96 15 11 12-17 jaar 2006 2,1% 7,1% 6,1% 94 23 18 2007 1,6% 6,3% 3,3% 75 21 10 2008 1,7% 4,3% 2,8% 76 15 8 2004 3,4% 6,7% 3,2% 158 28 9 2005 3,4% 6,1% 5,0% 157 26 13 18-24 jaar 2006 3,8% 10,3% 2,7% 177 41 7 2007 3,6% 9,0% 6,2% 169 34 16 2008 4,3% 13,2% 6,1% 204 47 17 bron: HKS, bewerkt door KLPD 4.4.4. Hoeveel jongeren zijn vaker verdacht? Op basis van het aantal delicten dat een jongere pleegt en eventueel gepleegde delicten in de jaren daarvoor worden verdachten ingedeeld in een drietal categorieën. Het patroon dat jongeren in de leeftijd 12-17 jaar verhoudingsgewijs in Helmond minder delicten plegen dan 84 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

in de G27 komt ook terug als er gekeken wordt naar de mate waarin een jongere crimineel is. In de leeftijdscategorie 18-24 jaar liggen de Helmondse jongeren verhoudingsgewijs in alle drie de categorieën hoger dan gemiddeld in de G27. First offender: jongere in de leeftijd van 12 t/m 24 jaar die 1 delict heeft gepleegd in het peiljaar en geen voorgaande antecedenten heeft. Licht criminelen: alle andere jongeren in de leeftijd van 12 t/m 24 jaar die in het peiljaar delicten hebben gepleegd. Harde kern-jongere: Een jongere in de leeftijd van 12 t/m 24 jaar, die in het peiljaar twee zware delicten heeft gepleegd en bovendien in de jaren daarvoor drie antecedenten heeft en een jongere die in het peiljaar tenminste drie zware delicten heeft gepleegd. Figuur 4.4.4.A Aantal jeugdige veelplegers in de leeftijd van 11-17 jaar in Helmond, G27 per 1.000 inwoners 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2007 2008 Helmond First-offenders Helmond Licht criminelen Helmond Harde kern G27 First-offenders G27 Licht criminelen G27 Harde kern bron: HKS, bewerkt door KLPD Staat van de Jeugd Helmond 2009-85

Figuur 4.4.4.B Aantal jeugdige veelplegers in de leeftijd van 18-24 jaar in Helmond, G27 per 1.000 inwoners 30 25 20 15 10 5 Helmond First-offenders Helmond Licht criminelen Helmond Harde kern G27 First-offenders G27 Licht criminelen G27 Harde kern 0 2007 2008 bron: HKS, bewerkt door KLPD In 2008 kunnen 3 jongeren tussen 12 en 17 jaar tot de harde kern worden gerekend. Dit zijn jongeren die in dit jaar twee zware delicten heeft gepleegd en bovendien in de jaren daarvoor drie antecedenten heeft of die in dit jaar tenminste drie zware delicten heeft gepleegd. Van de 18-24 jarigen vallen 44 jongeren in de categorie harde kern. Figuur 4.4.4.C Aantal jeugdige veelplegers in de leeftijd van 12-24 jaar in Helmond 12-17 jaar 18-24 jaar First- Licht F first- Licht offenders criminelen Harde kern offenders criminelen Harde kern 2007 52 72 8 96 163 42 2008 74 50 3 111 172 44 bron: HKS, bewerkt door KLPD 86 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

4.5. Zwerf- en dakloze jongeren 4.5.1. Hoeveel jongeren hebben geen vaste verblijfplaats? In Helmond zijn twee stichtingen die betrokken zijn bij opvang en/ of begeleiding van jongeren zonder vaste verblijfplaats. Dit zijn de Stichting Maatschappelijke Opvang (SMO) en de stichting BJ Brabant met het Jongereninformatiepunt JIP. Het JIP biedt jongeren die gebruik maken van hun begeleiding de gelegenheid tot gebruik van een postadres, zodat zij (onder meer) een uitkering kunnen krijgen. Als deze jongeren geen onderdak vinden bij vrienden of bekenden, worden zij doorverwezen naar de SMO. Opvang voor jongeren zonder vaste verblijfplaats gebeurt door de Stichting Maatschappelijke Opvang. Daarnaast zijn er jongeren die vanwege het ontbreken van een vaste verblijfplaats, een postadres hebben en worden begeleid door het Jongereninformatiepunt (JIP) van BJ Brabant. Het aantal jongeren zonder vaste verblijfplaats lijkt toe te nemen. Dit zijn overigens niet altijd uit Helmond afkomstige jongeren. In de praktijk komen vrijwel alle jongeren die via het JIP begeleid worden uit Helmond, terwijl een groot deel van de jongeren die door de SMO begeleid worden van buiten Helmond komt (meestal wel Peelregio). Figuur 4.5.1.A Jongeren zonder vaste verblijfplaats 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2007* 2008 Kamers met kansen (SMO) Postadresregeling BJ Brabant (JIP) bron: Jaarverslagen SMO en BJ Brabant) N.B. 1 m.b.t. 2007 zijn de aantallen van JIP gebaseerd op de situatie per half november (mondeling doorgegeven). Staat van de Jeugd Helmond 2009-87

4.6. Jongeren met verslavingsproblematiek 4.6.1. Hoeveel jongeren hebben een verslavingsproblematiek? Het aantal cliënten jonger dan 24 jaar, dat als cliënt staat ingeschreven bij de verslavingszorginstelling Novadic Kentron, is voor de regio Peelland de afgelopen jaren toegenomen. Uit de informatie over leefstijl van jongeren tot 18 jaar (GGD) is de ontwikkeling in aantallen verslaafden vooral bij het toenemend alcoholgebruik terug te zien; het drugsgebruik lijkt te stabiliseren. Figuur 4.6.1.A Cliënten verslavingszorg jonger dan 24 jaar, per 1.000 inwoners van 18 t/m 23 jaar 14 12 10 8 6 2006 2008 4 2 0 Helmond Asten Deurne Gemert- Bakel Laarbeek Someren Totaal in Peelland Bewerking: info uit Jaarverslagen Novadic-Kentron 88 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

5. JEUGD IN ZORG Staat van de Jeugd Helmond 2009-89

5. Jeugd in Zorg In dit hoofdstuk wordt ingegaan op jongeren die zorg krijgen. Kern jeugd in Zorg Bij 650 0-12 jarigen en bij 650 13-23 jarigen zijn twee of meer zorgorganisaties betrokken. Hiermee ligt het aandeel jongeren dat hier mee te maken heeft wat hoger dan bij het aantal kinderen. Bij 1,4% van de 0-23 jarigen zijn vier of meer organisaties betrokken. Aan 999 jongeren is een zorgcoördinator toegewezen. Het aandeel jongeren (0-18 jaar) dat in behandeling is bij een Brabantse zorgaanbieder is de afgelopen periode redelijk stabiel, evenals de wachtlijst. Wel zijn er, vergeleken met de andere Brabantse steden met 10.000 jongeren of meer, relatief veel Helmondse jongeren in behandeling. 5.1. Kinderen en jongeren in behandeling of onder begeleiding In de keten van jeugdzorg werkt een aantal instellingen samen. Elke instelling voelt zich vanuit zijn eigen invalshoek verantwoordelijk voor de problemen van of met jongeren. Dat vergt een optimale samenwerking, coördinatie, informatie-uitwisseling en afstemming. Om dit te realiseren hebben de gemeente en 13 Helmondse jeugdzorgorganisaties een digitaal signaleringssysteem Zorg voor Jeugd ontwikkeld. Dit systeem is gericht op het vroegtijdig signaleren en registreren van risicokinderen in de leeftijd van 0 tot 23 jaar. Op grond van deze vroegtijdige registraties worden noodzakelijke integrale interventies uitgevoerd om te voorkomen dat de situatie van deze risicojongeren verslechtert. Het signaleringssysteem werkt hierbij aanvullend op een stelsel van afspraken in het kader van de coördinatie van de zorg en vice versa. Naast betrokken zorginstellingen kunnen ook andere organisaties, zoals bijvoorbeeld scholen afgeven. In de opstart jaren 2007 en 2008 zijn er een aantal puntjes op de i gezet wat betreft wanneer er wat geregistreerd werd. Hierdoor is het niet mogelijk voor alle cijfers tijdreeksen te maken. 5.1.1. Bij hoeveel kinderen en jongeren is er meer dan 1 hulpverlenende instantie betrokken? Bij 1.204 jongeren, oftewel bij 4,7% van de jongeren, is meer dan 1 hulpverlenende instantie betrokken. Bij de jongeren tussen 13-23 jaar 90 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

zijn relatief vaker 2 of meer hulpverlenende instanties betrokken dan bij de kinderen tussen 0-12 jaar. Over het algemeen gaat het om 2 of 3 organisaties, bij 1,2% van de jongeren zijn vier of meer hulpverlenende organisaties betrokken. Figuur 5.1.1.A Aantal kinderen en jongeren met meer dan 1 betrokken zorgorganisaties en % van alle kinderen, 2009 0-12 jaar 13-23 jaar totaal Aantal % van alle % van alle % van alle organisaties aantal % in lftgroep aantal % in lftgroep aantal % in lftgroep 2 263 47% 1,8% 263 40% 2,4% 526 44% 2,0% 3 169 31% 1,1% 197 30% 1,8% 366 30% 1,4% 4 75 14% 0,5% 118 18% 1,1% 193 16% 0,8% 5 37 7% 0,2% 49 8% 0,5% 86 7% 0,3% 6 7 1% 0,0% 19 3% 0,2% 26 2% 0,1% 7 3 1% 0,0% 4 1% 0,0% 7 1% 0,0% 8 0% 0,0% 0% 0,0% 0 0% 0,0% totaal 2 en meer 554 100% 3.7% 650 100% 6.0% 1.204 100% 4,7% bron: Systeem zorg voor jeugd, juli 2009 5.1.2. aan hoeveel kinderen en jongeren is er actief of passief een zorgcoördinator toegewezen? Aan 999 jongeren is een zorgcoördinator toegewezen. Dit gebeurt wanneer er meerdere instellingen betrokken zijn bij de hulp aan een jeugdige. Over de organisatie die de coördinatie op zich neemt zijn afspraken gemaakt. Afhankelijk van de problematiek wordt actief of passief gecoördineerd. Dit ligt vast in het protocol van Zorg voor Jeugd. Figuur 5.1.2.A Aantal kinderen en jongeren per coördinerende zorgorganisatie waar een zorgcoördinator aan is toegewezen en actief of passief coördineert, 2009 actief passief totaal Bureau Jeugdzorg 597 15 612 De Zorgboog 16 27 43 MADIHP 104 240 344 totaal 717 282 999 bron: Systeem Zorg voor Jeugd, juli 2009 5.1.3. Hoeveel kinderen hebben een signalering? Het aantal kinderen met een signaal is op dit moment nog niet voorhanden, wel het aantal signalen dat afgegeven wordt per maand. Staat van de Jeugd Helmond 2009-91

Figuur 5.1.3.A Aantal signalen dat is uitgegaan, 2009 120 100 80 60 40 urgent signaal hoog laag 20 0 juli augustus september oktober november december januari februari maart april mei juni juli bron: Systeem zorg voor jeugd, juli 2009 Signaal laag: contact leggen over uigewisselde signalen binnen 5 kalenderdagen Signaal hoog: overleg tussen de betrokken hulpverleners binnen 3 kalenderdagen Signaal urgent: de zorgcoördinator analyseert de situatie direct en bepaalt in overleg met de betrokken partijen in de keten, welke acties direct uitgevoerd dienen te worden. 92 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

5.1.4. hoeveel kinderen zijn in behandeling bij Bureau Jeugdzorg? Op 1 juli 2009 zijn 273 jeugdigen tot 19 jaar in behandeling bij Bureau Jeugdzorg. Vergeleken met de andere Brabantse steden met meer dan 10.000 jongeren binnen de gemeentegrenzen ligt dit aandeel wat hoger. Figuur 5.1.4.A Aandeel jongeren in de leeftijd van 0-18 jaar dat in behandeling is Bureau Jeugdzorg in de Brabantse steden met meer dan 10.000 jongeren 1,8% 1,6% 1,4% Tilburg Eindhoven Breda 1,2% 's-hertogenbosch 1,0% 0,8% 0,6% Helmond Oss Roosendaal Bergen op Zoom 0,4% Oosterhout 0,2% 0,0% Heusden Waalw ijk 1-1-08 1-4-08 1-7-08 1-10-08 1-1-09 1-4-09 1-7-09 bron: IJZA - zorgaanbieders In de tijd is het aantal jongeren dat in behandeling is bij een Bureau Jeugdzorg redelijk constant. Het laatste kwartaal lijkt dit wat gegroeid te zijn, maar de komende kwartalen zullen moeten uitwijzen of hier sprake is van een stijgende trend. Kijkend naar de wachtlijst, die geen stijgende lijn laat zien, wordt verwacht dat dit niet het geval is. Overigens moet gezegd worden dat het aantal kinderen in behandeling lager ligt dan het aantal kinderen waarvoor Bureau Jeugdzorg coördineert. In dit geval zullen de kinderen van andere instellingen behandeling ontvangen. Figuur 5.1.4.B Aantal Helmondse jongeren in de leeftijd van 0-18 jaar dat in behandeling is bij Bureau Jeugdzorg of op de wachtlijst staat 1-1-08 1-4-08 1-7-08 1-10-08 1-1-09 1-4-09 1-7-09 in behandeling 263 263 244 260 269 258 273 op wachtlijst 32 16 24 37 49 25 21 bron: IJZA - zorgaanbieders Staat van de Jeugd Helmond 2009-93

94 - Staat van de Jeugd Helmond 2009

BIJLAGE Staat van de Jeugd Helmond 2009-95