Gebruik kinderopvang s-hertogenbosch

Transcriptie

1 Gebruik kinderopvang s-hertogenbosch Gemeente s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Juni 2017

2 Samenvatting Dit rapport geeft een beeld van het gebruik van de formele kinderopvang in de gemeente s-hertogenbosch. Het gaat om kinderopvang waarvoor ouders kinderopvangtoeslag ontvangen via de Belastingdienst in het kader van de Wet Kinderopvang. We beschrijven de omvang en ontwikkeling van de formele kinderopvang, de verschillen tussen wijken en de achtergrondkenmerken van kinderen in de formele kinderopvang en aanvragers van kinderopvangtoeslag. Daarnaast besteden we in het laatste hoofdstuk aandacht aan kinderopvang waarvoor een gemeentelijke vergoeding geldt. Het gaat om de peuterarrangementen verzorgd door de kinderopvang. Ontwikkelingen in wet- en regelgeving De regelgeving rondom formele kinderopvang is de laatste jaren in Nederland verschillende keren gewijzigd. Enkele belangrijke ontwikkelingen zijn: In 2010 is de wetswijziging gastouderopvang in werking getreden. Gastouders, opvanglocaties en gastouderbureaus dienen vanaf die tijd aan bepaalde kwaliteitseisen te voldoen. In 2011 en 2012 werd de kinderopvangtoeslag verlaagd en de toeslag voor het tweede kind extra verlaagd. Daarnaast werd het aantal uren waarvoor ouders een toeslag konden aanvragen gekoppeld aan het aantal gewerkte uren van de minst werkende ouder. Ook werden de maximaal te vergoeden uurtarieven niet geïndexeerd. In 2013 werd de kinderopvangtoeslag voor het eerste kind opnieuw verlaagd en die voor ouders met een hoog inkomen afgeschaft. In 2014 zijn de regels voor het aanvragen van kinderopvangtoeslag versoepeld. De toeslag voor de opvang van het eerste kind is verhoogd voor ouders met een middeninkomen. Verder werd de minimumbijdrage van de overheid opnieuw ingevoerd (dat het jaar ervoor was afgeschaft). Hierdoor kregen ouders met een hoog inkomen weer recht op kinderopvangtoeslag. Bovendien werden de maximaal te vergoeden uurtarieven weer geïndexeerd. In 2011 is in s-hertogenbosch de regeling peuterarrangementen van start gegaan, waarbij het gesubsidieerd peuterwerk nog uitsluitend door de kinderopvang wordt uitgevoerd. Veel ouders ontvangen hiervoor kinderopvangtoeslag via de Belastingdienst. Ouders die niet in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag krijgen een inkomensafhankelijke tegemoetkoming van de gemeente. Ontwikkeling van de doelgroep In de gemeente s-hertogenbosch is tussen 2010 en 2015 het aantal kinderen in de leeftijd 0 t/m 12 jaar gestegen. In deze periode zijn Nuland en Vinkel onderdeel geworden van de gemeente s-hertogenbosch. Zonder toevoeging van Nuland en Vinkel zou het aantal 0 t/m 12 jarigen vrijwel gelijk zijn gebleven. In Nederland is het aantal 0 t/m 12 jarigen in de periode gedaald. In de wijken Noord, West, de Binnenstad, Zuidoost en de Groote Wielen is het aantal kinderen in de leeftijd 0 t/m 12 jaar sterker gegroeid dan gemiddeld in s-hertogenbosch. In de overige wijken zien we een daling. Behalve in Muntel/Vliert waar het aantal 0 t/m 12 jarigen gelijk is gebleven. Gebruik formele kinderopvang In s-hertogenbosch zijn in de periode meer huishoudens gebruik gaan maken van de formele kinderopvang. Ook het aantal kinderen in de formele kinderopvang is gegroeid (met name de buitenschoolse opvang). Terwijl we in Nederland juist een afname zien van het aantal kinderen in de formele kinderopvang. Zowel in s-hertogenbosch als in Nederland is het totaal aantal formele kinderopvanguren tussen 2010 en 2015 gedaald. In Nederland is bij elk type opvang sprake van een daling. In s-hertogenbosch is de buitenschoolse opvang bij een gastouder gegroeid. Voor de overige opvangsoorten is er een daling. Relatief gezien gaan in s-hertogenbosch meer kinderen in de leeftijd 0 t/m 12 jaar naar de formele kinderopvang dan in Nederland: 43 procent tegenover 32 procent. 2

3 Verschillen tussen wijken Absoluut gezien is het gebruik van de formele kinderopvang in 2015 het grootst in de wijken de Groote Wielen, Maaspoort en Noord. Dit geldt voor het aantal opvanguren, het aantal kinderen in de opvang en het aantal huishoudens dat er gebruik van maakt. Relatief gezien is het gebruik van de formele kinderopvang het grootst in de Groote Wielen. Hier gaat 62 procent van de kinderen in de leeftijd 0 t/m 12 jaar naar de formele kinderopvang. In West is het percentage met 26 procent het laagst. In de wijk Zuidoost is zowel het aantal uren als het aantal kinderen in de formele kinderopvang toegenomen. In de wijken Engelen, Maaspoort, Empel, Rosmalen noord en de Graafsepoort zijn het aantal uren en kinderen juist afgenomen. Deze afname is sterker dan gemiddeld in s-hertogenbosch. Achtergrondkenmerken Tussen 2010 en 2015 is in s-hertogenbosch het aantal formele kinderopvanguren bij elke leeftijdsgroep 1 gedaald. Het aantal kinderen in de formele kinderopvang is juist toegenomen. Dit laatste is het geval bij elke leeftijdsgroep, behalve de 0- en 1-jarigen. In diezelfde periode is in s-hertogenbosch bij elke herkomstgroep het aantal formele kinderopvanguren gedaald. De sterkste daling zien we bij de kinderen van niet-westerse afkomst. Ook het aantal kinderen van niet-westerse afkomst dat gebruik maakt van formele kinderopvang is gedaald. Terwijl het aantal kinderen van autochtone en Westerse afkomst dat gebruik maakt van formele kinderopvang is toegenomen. Merendeel 3-jarigen maakt gebruik van een vorm van kinderopvang Niet alle ouders komen in aanmerking voor kinderopvangtoeslag. Bijvoorbeeld omdat één van de ouders niet werkt of omdat zij werkloos zijn en een bijstandsuitkering ontvangen. Ouders die geen kinderopvangtoeslag krijgen kunnen gebruik maken van een peuterarrangement binnen de kinderopvang. Zij ontvangen hiervoor een inkomensafhankelijke vergoeding van de gemeente. Peuterarrangementen zijn net als de formele kinderopvang een voorschoolse voorziening. Ook kinderen waarvoor ouders kinderopvangtoeslag ontvangen kunnen gebruik maken van een peuterarrangement. Peuterarrangementen zijn toegankelijk voor alle kinderen in de leeftijd van 2,5 tot 4 jaar. In de figuur op de volgende pagina is de verhouding te zien van typen kinderopvang onder 3-jarigen. Uitleg bij de figuur: WKO peuterarrangement: dit zijn kinderen die gebruik maken van een peuterarrangement en waarvoor de ouders kinderopvangtoeslag krijgen via de Belastingdienst. Niet-WKO peuterarrangement: dit zijn kinderen die gebruik maken van een peuterarrangement en waarvoor de ouders geen kinderopvangtoeslag krijgen via de Belastingdienst. Deze ouders krijgen een vergoeding van de gemeente. WKO kinderopvang in kindercentrum: dit zijn kinderen die gebruik maken van kinderopvang (dagopvang) waarvoor de ouders kinderopvangtoeslag ontvangen. Het gaat om formele kinderopvang bij een kindercentrum. Opvang bij een gastouder wordt niet meegeteld. Geen formele kinderopvang of peuterarrangement: zo n 7% van de 3-jarigen maakt geen gebruik van formele kinderopvang (dagopvang in kindercentrum) of van een peuterarrangement. Mogelijk maakt deze groep gebruik van informele opvang of opvang door een gastouder. 1 In dit onderzoek worden de volgende leeftijdsgroepen onderscheiden: 0-1 jaar, 2-3 jaar, 4 t/m 6 jaar, 7 t/m 9 jaar en 10 jaar en ouder. 3

4 Gebruik naar type kinderopvang onder 3-jarigen 7% 22% 22% WKO peuterarrangement Niet WKO peuterarrangement 49% WKO kinderopvang in kindercentrum geen formele kinderopvang of peuterarrangement 4

5 Inhoudsopgave 1. Inleiding Waarover gaat dit rapport? Typen formele kinderopvang Onderzoeksmethode Leeswijzer Formele kinderopvang algemeen Belangrijke ontwikkelingen in wet- en regelgeving Ontwikkeling doelgroep Aantal uren Aantal kinderen Aantal huishoudens Formele kinderopvang: wijken in s-hertogenbosch Ontwikkeling doelgroep Aantal uren Aantal kinderen Ontwikkeling Bereik per wijk Aantal huishoudens Formele kinderopvang: achtergrondkenmerken Leeftijd kind Herkomst kind Leeftijd aanvrager Besteedbaar huishoudensinkomen Opleidingsniveau aanvrager Verhouding formele kinderopvang en door gemeente gesubsidieerde opvang Peuterarrangementen Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) Gebruik naar type kinderopvang

6 1. Inleiding In deze rapportage gaat het over de formele kinderopvang, waarvoor ouders kinderopvangtoeslag ontvangen via de Belastingdienst. Daarnaast gaat het over opvang waarvoor ouders een tegemoetkoming krijgen van de gemeente. Voor de peuterarrangementen en de Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) geldt een gemeentelijke tegemoetkoming voor ouders die niet in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag. Hierna wordt dit verder toegelicht. 1.1 Waarover gaat dit rapport? Formele kinderopvang Dit rapport bevat gegevens over het aantal formele kinderopvanguren, het aantal kinderen in de formele opvang en het aantal huishoudens dat hiervan gebruik maakt. Het gaat om huishoudens die kinderopvangtoeslag ontvangen in het kader van de Wet Kinderopvang. Deze wet is op 1 januari 2005 in werking getreden en geeft ouders meer mogelijkheden om arbeid en zorg te combineren. Kinderopvangtoeslag is een tegemoetkoming in de kosten van kinderopvang en wordt uitgekeerd aan ouders die gebruik maken van formele opvang. De hoogte van de toeslag hangt af van het inkomen en het aantal kinderen dat naar de opvang gaat. Gemeentelijke tegemoetkoming voor opvang Niet alle ouders ontvangen kinderopvangtoeslag. Bijvoorbeeld omdat één van de ouders niet werkt en ze er daardoor niet voor in aanmerking komen. Deze ouders komen in aanmerking voor een inkomensafhankelijke gemeentelijke vergoeding voor kinderopvang. In hoofdstuk 5 wordt een beeld gegeven van het aantal kinderen dat gebruik maakt van zo n gemeentelijke vergoeding voor kinderopvang. Deze vergoeding kan worden gebruikt voor deelname aan een peuterarrangement. Ook wanneer sprake is van een Sociaal Medische Indicatie (SMI), geïndiceerd door een jeugdverpleegkundige van de GGD, kan kinderdagopvang of BSO door de gemeente vergoed worden. Peuterarrangementen In 2011 is in s-hertogenbosch de regeling peuterarrangementen van start gegaan voor kinderen van 2,5 tot 4 jaar. Hierbij wordt het gesubsidieerd peuterwerk nog uitsluitend door de kinderopvang uitgevoerd. Veel ouders ontvangen hiervoor kinderopvangtoeslag via de Belastingdienst. Ouders die niet in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag krijgen een inkomensafhankelijke tegemoetkoming van de gemeente voor het peuterarrangement. Er zijn reguliere peuterarrangementen en peuterarrangementen met VVE (Voor- en Vroegschoolse Educatie). Bij de reguliere peuterarrangementen gaat het om twee dagdelen per week, bij peuterarrangementen met VVE om vier dagdelen per week. VVE is bedoeld om kinderen met een (taal)achterstand een goede basis te bieden voor de basisschool. VVE wordt aangeboden op 15 peuterarrangement locaties en wordt geheel gesubsidieerd door de gemeente. Kindercentrum Wanneer in deze rapportage gesproken wordt over Kindercentrum gaat het om de opvang door een kinderdagverblijf, dat al dan niet deel uitmaakt van een Kindcentrum. De term Kindcentrum wordt in s-hertogenbosch gehanteerd voor het samenwerkingsmodel kinderopvang en basisschool en komt als zodanig niet terug in deze rapportage. 1.2 Typen formele kinderopvang In het kader van de Wet Kinderopvang zijn er twee typen formele kinderopvang: 1. Dagopvang: opvang in een crèche of kinderdagverblijf, voor kinderen van nul tot de basisschoolleeftijd gedurende één of meer dagdelen per week het hele jaar door. De traditionele peuterspeelzaal valt hier niet onder. Peuterarrangementen verzorgd door de kinderdagverblijven, vallen hier wel onder. 2. Buitenschoolse opvang: opvang van kinderen in de basisschoolleeftijd vóór en/of na schooltijd, tijdens studie- en adv-dagen van leraren en in de vakanties. 6

7 Deze opvangtypen zijn geregeld via een kindercentrum of bij gastouderopvang. Een kindercentrum is bij een gemeente geregistreerde kinderopvangcentrum, zoals kinderdagverblijven, crèches of geregistreerde centra voor buitenschoolse opvang. Onder gastouderopvang valt de opvang van kinderen in de eigen woning of in de woning van de gastouder. Onder de Wet Kinderopvang vallen alleen gastouders die zijn aangemeld bij een geregistreerd gastouderbureau. 1.3 Onderzoeksmethode De gegevens over de formele kinderopvang zijn gebaseerd op een onderzoek dat het Centrum voor Beleidsstatistiek van het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft uitgevoerd over de jaren Er is gebruik gemaakt van een bestand van de Belastingdienst met informatie over het gebruik van kinderopvangtoeslag in het kader van de Wet Kinderopvang. Dit bestand is verrijkt met gegevens uit de Basisregistratie Personen: de woonplaats-, wijk- en buurtgegevens van de aanvrager en leeftijd-, geslacht- en herkomstgegevens van aanvrager/kind. Voor de aanvrager zijn ook gegevens over het niveau van de hoogst behaalde opleiding aan het bestand gekoppeld. De uitkomsten hiervan zijn opgehoogd, zodat zij representatief zijn voor de populatie. Tot slot zijn gegevens uit het bestand Integraal Huishoudensinkomen gebruikt. De inkomensgegevens komen altijd met enige vertraging beschikbaar voor onderzoek. Voor de huishoudens die in 2015 kinderopvangtoeslag ontvingen, zijn bijvoorbeeld de inkomensgegevens van 2013 gebruikt. De gegevens over de peuterarrangementen en VVE zijn geleverd door Compas. Compas ontvangt de gemeentelijke subsidie en verstrekt deze aan de betreffende kinderopvanglocaties. 1.4 Leeswijzer De algemene uitkomsten van de gemeente s-hertogenbosch zijn uitgewerkt in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 zijn de uitkomsten uitgesplitst naar wijk. Ten slotte gaat hoofdstuk 4 over de achtergrondkenmerken van de kinderen in de formele kinderopvang en aanvragers van kinderopvangtoeslag. Een kind dat gebruik maakt van meerdere typen formele kinderopvang, wordt in het totaal aantal kinderen slechts één keer meegeteld, maar bij de uitsplitsing naar type opvang bij elk type opvang geteld. Het totaal is daarom niet gelijk aan de som van het aantal kinderen per type formele kinderopvang. Hetzelfde geldt voor het totaal aantal huishoudens. De gegevens gaan over de woonplaats van de aanvragers van de kinderopvangtoeslag en niet over de gemeente waar de kinderopvang plaatsvond. Het aantal formele opvanguren is afgerond op vijf- of tientallen, dit hangt af van het onderzoeksjaar. Hetzelfde geldt voor het aantal kinderen in de kinderopvang en het aantal huishoudens. De gegevens over de inkomensverdeling zijn afgerond op honderdtallen. 7

8 2. Formele kinderopvang algemeen Dit hoofdstuk geeft een algemeen beeld van de formele kinderopvang in de gemeente s-hertogenbosch. Hoe ontwikkelt de formele kinderopvang zich in de tijd? Allereerst een overzicht van belangrijke beleidsontwikkelingen. 2.1 Belangrijke ontwikkelingen in wet- en regelgeving De regelgeving rondom de formele kinderopvang is de laatste jaren in Nederland verschillende keren gewijzigd. Een aantal belangrijke ontwikkelingen zijn: In 2005 is de Wet Kinderopvang in werking getreden. Hiermee kreeg de kinderopvang in Nederland een eigen wettelijk kader. Nieuw was ook dat vanaf 2005 ouders een deel van de kosten van gastouderopvang terugkregen. In 2006 en 2007 werd de kinderopvangtoeslag voor midden- en hoge inkomens verhoogd. Dit ter compensatie van de kosten die zij onder de Wet Kinderopvang veelal zelf moesten betalen. Verder werd in 2007 de bijdrage van werkgevers aan de kosten van formele kinderopvang verplicht. Tevens werden basisscholen verplicht om op doordeweekse dagen voor- en naschoolse opvang aan te bieden. Hierdoor nam het gebruik van de formele kinderopvang sterk toe, vooral de gastouderopvang en buitenschoolse opvang. In 2010 trad de wetswijziging gastouderopvang in werking. Gastouders, opvanglocaties en gastouderbureaus dienen vanaf 2010 aan bepaalde kwaliteitseisen te voldoen. De GGD krijgt de taak om de gastouderopvang te gaan controleren. In 2011 werd de kinderopvangtoeslag verlaagd. In 2012 vond opnieuw een verlaging plaats. Bovendien werd de toeslag voor het tweede kind extra verlaagd. Dit alles trof vooral ouders met een midden- of hoog inkomen. Daarnaast werd het aantal uur waarvoor ouders een toeslag konden aanvragen, gekoppeld aan het aantal gewerkte uren van de minst werkende ouder. Ook werden de maximaal te vergoeden uurtarieven niet geïndexeerd. In 2013 werd de kinderopvangtoeslag voor het eerste kind opnieuw verlaagd en die voor ouders met een hoog inkomen afgeschaft. In 2014 zijn de regels voor het aanvragen van kinderopvangtoeslag versoepeld. De toeslag voor de opvang van het eerste kind is verhoogd voor ouders met een middeninkomen. Verder werd de minimumbijdrage van de overheid opnieuw ingevoerd (dat het jaar ervoor was afgeschaft). Hierdoor kregen ouders met een hoog inkomen weer recht op kinderopvangtoeslag. Daarnaast werden de maximaal te vergoeden uurtarieven weer geïndexeerd. In 2011 is in s-hertogenbosch de regeling peuterarrangementen van start gegaan, waarbij het gesubsidieerd peuterwerk nog uitsluitend door de kinderopvang wordt uitgevoerd. Veel ouders ontvangen hiervoor kinderopvangtoeslag via de Belastingdienst. Ouders die niet in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag krijgen een inkomensafhankelijke tegemoetkoming van de gemeente. 2.2 Ontwikkeling doelgroep In s-hertogenbosch is tussen 2010 en 2015 het aantal kinderen in de leeftijd 0 t/m 12 jaar gestegen (+4%). Hierbij moet wel de kanttekening geplaatst worden dat in deze periode Nuland en Vinkel onderdeel van de gemeente s-hertogenbosch zijn geworden. Zonder Nuland en Vinkel het aantal kinderen van 0 t/m 12 jaar gelijk gebleven. In Nederland is in 2015 vergeleken met 2010 het aantal 0 t/m 12 jarigen juist gedaald (-5%). Tabel 1: Ontwikkeling aantal kinderen in s-hertogenbosch Ontwikkeling t/m 12 jaar 0 t/m 3 jaar 4 t/m 12 jaar 0 t/m 12 jaar 0 t/m 12 jaar s-hertogenbosch excl. Nuland en Vinkel 0% -3% 1% s-hertogenbosch incl. Nuland en Vinkel 4% 1% 5% Nederland -5% -6% -5% Bron: BRP/GBA en CBS. 8

9 2.3 Aantal uren In Nederland en s-hertogenbosch afname aantal formele kinderopvanguren In s-hertogenbosch is tussen 2010 en Index 2015 het totaal aantal formele kinderopvanguren afgenomen (-22%) tot uren. Hierbij moet wel de kanttekening geplaatst worden dat in deze periode Nuland en Vinkel onderdeel van de gemeente s-hertogenbosch zijn geworden. Zonder Nuland en Vinkel is de afname iets groter (-24%). Ook in Nederland is tussen 2010 en 2015 het totaal aantal formele kinderopvanguren gedaald (-31%) Totaal aantal formele kinderopvanguren [Bron: CBS] 's-hertogenbosch In s-hertogenbosch buitenschoolse opvang bij gastouder als enigste gegroeid In s-hertogenbosch zien we verschillen in ontwikkeling naar type kinderopvang. In de periode is de buitenschoolse opvang bij een gastouder gegroeid. Bij de overige typen opvang is het aantal uren afgenomen. Het sterkst is de daling in de dagopvang, zowel in een kindercentrum als bij een gastouder. Voor de ontwikkeling van de verschillende typen opvang is het gegeven exclusief Nuland en Vinkel gebruikt. In Nederland is tussen 2010 en 2015 het aantal formele kinderopvanguren bij elk type opvang afgenomen. Het sterkst is de afname in de dagopvang, zowel bij een gastouder als in een kindercentrum. Nederland Index Dagopvang in kindercentrum: aantal formele kinderopvanguren [Bron: CBS] 's-hertogenbosch Nederland Index Dagopvang bij gastouder: aantal formele kinderopvanguren [Bron: CBS] 's-hertogenbosch Nederland Index Buitenschoolse opvang in kindercentrum: aantal formele kinderopvanguren [Bron: CBS] 's-hertogenbosch Nederland Index Buitenschoolse opvang bij een gastouder: aantal formele kinderopvanguren [Bron: CBS] 's-hertogenbosch Nederland

10 2.4 Aantal kinderen In s-hertogenbosch groei aantal kinderen in de formele kinderopvang In s-hertogenbosch is tussen 2010 en 2015 het totaal aantal unieke kinderen in de Index Totaal aantal kinderen in formele kinderopvang [Bron: CBS] 140 formele kinderopvang gegroeid (+9%) tot 130 's-hertogenbosch Nederland In deze periode zijn echter Nuland en 120 Vinkel onderdeel van de gemeente s- 110 Hertogenbosch geworden. Zonder Nuland 100 en Vinkel is de groei iets kleiner (+5%). 90 In Nederland is tussen 2010 en 2015 het totaal aantal unieke kinderen in de formele kinderopvang juist gedaald (-6%) In s-hertogenbosch vooral groei buitenschoolse opvang: kindercentrum én gastouder In s-hertogenbosch is tussen 2010 en 2015 het aantal kinderen in de buitenschoolse opvang toegenomen. Dit geldt zowel voor de buitenschoolse opvang in een kindercentrum als bij een gastouder. Een afname geldt (vooral) voor de dagopvang bij een gastouder. Voor de ontwikkeling van de verschillende typen opvang is het gegeven exclusief Nuland en Vinkel gebruikt. In Nederland is tussen 2010 en 2015 alleen het aantal kinderen in de buitenschoolse opvang in een kindercentrum toegenomen. Vooral het aantal kinderen in de dagopvang is gedaald, zowel bij een gastouder als in een kindercentrum. Index Dagopvang in kindercentrum: totaal aantal kinderen [Bron: CBS] 's-hertogenbosch Nederland Index Dagopvang bij gastouder: totaal aantal kinderen [Bron: CBS] 's-hertogenbosch Nederland Index Buitenschoolse opvang in kindercentrum: totaal aantal kinderen [Bron: CBS] 's-hertogenbosch Nederland Index Buitenschoolse opvang bij een gastouder: totaal aantal kinderen [Bron: CBS] 's-hertogenbosch Nederland

11 2.5 Aantal huishoudens In s-hertogenbosch maken meer huishoudens gebruik van formele kinderopvang In s-hertogenbosch maken huishoudens in 2015 gebruik van de formele kinderopvang (8,7% van het totaal aantal huishoudens). Het gebruik ervan is gestegen ten opzichte van 2010 (+11%). Zonder Nuland en Vinkel is de toename iets kleiner (+8%). In Nederland maken huishoudens in 2015 gebruik van de formele kinderopvang. Het gaat dan om 6,5% van het totaal aantal huishoudens. Van Nederland is alleen het gegeven uit 2015 beschikbaar. In s-hertogenbosch vooral meer gebruik van buitenschoolse opvang in kindercentrum In s-hertogenbosch zijn huishoudens in de periode meer gebruik gaan maken van de formele kinderopvang. Met name de buitenschoolse opvang in een kindercentrum is gegroeid. Opvallend is verder de afname van het gebruik van de dagopvang bij een gastouder. Voor de ontwikkeling van de verschillende typen opvang is het gegeven exclusief Nuland en Vinkel gebruikt. Tabel 2: Aantal huishoudens dat gebruikt maakt van formele kinderopvang in 's-hertogenbosch naar type opvang * 2015** Dagopvang in kindercentrum Dagopvang bij gastouder Buitenschoolse opvang in kindercentrum Buitenschoolse opvang bij gastouder Totaal * Inclusief Nuland en Vinkel ** Exclusief Nuland en Vinkel Het aantal huishoudens is in 2010 t/m 2013 afgerond op vijftallen; in 2014 en 2015 op tientallen. Bron: CBS. 11

12 3. Formele kinderopvang: wijken in s-hertogenbosch In dit hoofdstuk beschrijven we hoe de formele kinderopvang zich in de verschillende wijken heeft ontwikkeld. Overigens bevatten de onderstaande tabellen gegevens over de woonplaats van de aanvragers van kinderopvangtoeslag. Het gaat niet over de gemeente waar de kinderopvang plaatsvond. Daarnaast zijn op wijkniveau enkel de gegevens van 2013, 2014 en 2015 beschikbaar. 3.1 Ontwikkeling doelgroep Tussen 2010 en 2015 is in de wijken Noord, West, de Binnenstad, Zuidoost en de Groote Wielen het aantal kinderen in de leeftijd 0 t/m 12 jaar sterker gegroeid dan gemiddeld in s-hertogenbosch (excl. Nuland en Vinkel). In de overige wijken zien we een daling. Behalve in Muntel/Vliert waar het aantal 0 t/m 12 jarigen gelijk is gebleven. Tabel 3: Ontwikkeling aantal kinderen in 's-hertogenbosch naar wijk en leeftijdsgroep Ontwikkeling t/m 12 jaar 0 t/m 3 jaar 4 t/m 12 jaar 0 t/m 12 jaar 0 t/m 12 jaar Rosmalen noord -17% 8% -24% Engelen -15% -36% -6% Maaspoort -14% -15% -14% Empel -9% -29% -1% Rosmalen zuid -8% 3% -12% Graafsepoort -8% -12% -6% Muntel/Vliert 0% -3% 2% Noord 3% 1% 4% West 7% 2% 9% Binnenstad 7% -5% 16% Zuidoost 22% 50% 10% De Groote Wielen 42% 8% 70% Nuland 577 Vinkel 287 Totaal excl. Nuland en Vinkel 0% -3% 1% Totaal incl. Nuland en Vinkel 4% 1% 5% Nederland -5% -6% -5% Bron: BRP/GBA en CBS. 3.2 Aantal uren Absoluut gezien tellen de wijken de Groote Wielen ( ), Maaspoort ( ) en Noord ( ) in 2015 de meeste formele kinderopvanguren. Zie tabel 4. Tussen 2010 en 2015 is in de wijken Engelen, Maaspoort, Empel en Rosmalen noord het aantal formele kinderopvanguren sterker gedaald dan gemiddeld in s-hertogenbosch (excl. Nuland en Vinkel). Daarentegen is (vooral) in Zuidoost het aantal uren toegenomen. 12

13 Tabel 4: Ontwikkeling aantal formele kinderopvanguren in 's-hertogenbosch naar wijk Ontwikkeling Engelen -42% Maaspoort -39% Empel -37% Rosmalen noord -33% Graafsepoort -26% West -24% Muntel/Vliert -22% Binnenstad -21% Noord -19% Rosmalen zuid -13% De Groote Wielen 1% Zuidoost 13% Nuland Vinkel Totaal excl. Nuland en Vinkel -24% Totaal incl. Nuland en Vinkel -22% Het aantal kinderen in 2010 t/m 2013 is afgerond op vijftallen; in 2014 en 2015 op tientallen. Bron: CBS. 3.3 Aantal kinderen Ontwikkeling Absoluut gezien is het aantal kinderen voor wie kinderopvangtoeslag is aangevraagd in het kader van de Wet Kinderopvang in 2015 het grootst in de wijken de Groote Wielen (1.440), Maaspoort (1.140) en Noord (910). Tussen 2010 en 2015 is in de wijken West, Rosmalen zuid, Noord, de Groote Wielen en Zuidoost het aantal kinderen in de formele kinderopvang sterker gegroeid dan gemiddeld in s-hertogenbosch (excl. Nuland en Vinkel). In de overige wijken is er sprake van een daling. Tabel 5: Ontwikkeling aantal kinderen in de formele kinderopvang in 's-hertogenbosch naar wijk Ontwikkeling Engelen -20% Maaspoort -14% Empel -8% Rosmalen noord -7% Graafsepoort -5% Muntel/Vliert -2% Binnenstad 0% West 11% Rosmalen zuid 14% Noord 14% De Groote Wielen 46% Zuidoost 50% Nuland 230 Vinkel 100 Totaal excl. Nuland en Vinkel 5% Totaal incl. Nuland en Vinkel 9% Het aantal kinderen in 2010 t/m 2013 is afgerond op vijftallen; in 2014 en 2015 op tientallen. Bron: CBS. 13

14 3.3.2 Bereik per wijk In s-hertogenbosch gaat 43 procent van de kinderen in de leeftijd 0 t/m 12 jaar naar de formele kinderopvang. Tegenover 32 procent van alle 0 t/m 12 jarigen in Nederland. Het aandeel kinderen in een kindercentrum ligt in s-hertogenbosch hoger dan landelijk. Op wijkniveau zijn er verschillen in het aandeel kinderen dat naar de formele kinderopvang gaat. In West is het percentage met 26 procent het laagst; in de Groote Wielen met 62 procent het hoogst. Een kind dat gebruik maakt van meerdere typen opvang, wordt in het totaal slechts één keer meegeteld, maar bij de uitsplitsing naar type opvang bij elke type opvang geteld. Het totaal is daarom niet gelijk aan de som van de verschillende typen opvang. Tabel 6. Percentage kinderen in de formele kinderopvang in 2015 naar type opvang en wijk (van laag naar hoog) Buitenschoolse opvang Totaal Dagopvang 0 t/m 3 jaar 4 t/m 12 jaar 0 t/m 12 jaar Kindercentrum Gastouder Kindercentrum Gastouder West 26% 42% 7% 15% 2% Noord 33% 54% 9% 22% 3% Graafsepoort 34% 60% 9% 21% 4% Vinkel 35% 63% 13% 14% 10% Zuidoost 37% 63% 6% 23% 3% Nuland 40% 82% 7% 26% 5% Rosmalen noord 44% 74% 11% 29% 5% Maaspoort 46% 72% 13% 34% 4% Binnenstad 47% 69% 13% 33% 4% Engelen 49% 78% 13% 40% 5% Rosmalen zuid 50% 89% 9% 36% 2% Empel 50% 87% 12% 38% 5% Muntel/Vliert 55% 78% 11% 41% 7% De Groote Wielen 62% 83% 12% 51% 5% s-hertogenbosch (incl. Nuland en Vinkel) 43% 67% 10% 30% 4% Nederland 32% 49% 12% 21% 4% Peildatum Bron: BRP en CBS. Tabel 7. Aantal kinderen in de formele kinderopvang in 2015 naar type opvang en wijk Totaal Dagopvang Buitenschoolse opvang 0 t/m 12 jaar Kindercentrum Gastouder Kindercentrum Gastouder West Noord Graafsepoort Vinkel Zuidoost Nuland Rosmalen noord Maaspoort Binnenstad Engelen Rosmalen zuid Empel Muntel en Vliert De Groote Wielen s-hertogenbosch (incl. Nuland en Vinkel) Nederland Bron: CBS. 14

15 3.4 Aantal huishoudens Absoluut gezien is het aantal huishoudens dat in 2015 gebruik maakt van de formele kinderopvang het grootst in de wijken de Groote Wielen (860), Maaspoort (750) en Noord (600). Tussen 2010 en 2015 is in de wijken Noord, West, Rosmalen zuid, de Groote Wielen en Zuidoost het aantal huishoudens dat hiervan gebruik maakt sterker gegroeid dan gemiddeld in s-hertogenbosch (excl. Nuland en Vinkel). Daarentegen is vooral in Engelen en Maaspoort sprake van een daling. Tabel 8: Ontwikkeling aantal huishoudens dat gebruikt maakt van formele kinderopvang in 's-hertogenbosch naar wijk Ontwikkeling Engelen -18% Maaspoort -10% Graafsepoort -2% Empel -1% Binnenstad 0% Rosmalen noord 1% Muntel/Vliert 6% Noord 10% West 13% Rosmalen zuid 19% De Groote Wielen 42% Zuidoost 52% Nuland 140 Vinkel 60 Totaal excl. Nuland en Vinkel 8% Totaal incl. Nuland en Vinkel 11% Het aantal kinderen in 2010 t/m 2013 is afgerond op vijftallen; in 2014 en 2015 op tientallen. Bron: CBS. 15

16 4. Formele kinderopvang: achtergrondkenmerken Dit hoofdstuk gaat over de achtergrondkenmerken van kinderen in de formele kinderopvang en aanvragers van kinderopvangtoeslag. We vergelijken (meestal) de situatie in 2015 met die in Overigens zijn de cijfers van 2015 inclusief, en die van daarvóór exclusief, Nuland en Vinkel. In 2015 zijn de gegevens alleen inclusief Nuland en Vinkel beschikbaar. 4.1 Leeftijd kind De leeftijden van de kinderen in de formele kinderopvang lopen uiteen. Iets meer dan de helft van de kinderen in 2015 behoort tot de leeftijdsgroep 2 t/m 3 jaar of 4 t/m 6 jaar. In s-hertogenbosch is tussen 2010 en 2015 het aantal formele kinderopvanguren gedaald. Dit geldt voor elke leeftijdsgroep. Het aantal kinderen in de formele kinderopvang in s- Hertogenbosch is tussen 2010 en 2015 toegenomen. Dit is het geval bij elke leeftijdsgroep, behalve de 0- en 1-jarigen. De oudere kinderen (7 jaar en ouder) maken meer gebruik van de buitenschoolse opvang, zowel in een kindercentrum als bij een gastouder. Kinderen in de Percentage kinderen in de formele kinderopvang in 2015 naar leeftijd kind (Bron: CBS) leeftijd 4 t/m 6 jaar maken meer gebruik van de dagopvang in een kindercentrum én van buitenschoolse opvang. Van de jongere kinderen (0 t/m 3 jaar) maken alleen de 2- en 3-jarigen meer gebruik van dagopvang in een kindercentrum. 20% 10% 29% 16% 25% 0 en 1 jaar 2 en 3 jaar 4 t/m 6 jaar 7 t/m 9 jaar 10 jaar en ouder 4.2 Herkomst kind In s-hertogenbosch is het overgrote deel van de kinderen die in 2015 naar de formele kinderopvang gaat autochtoon. 13 procent van de kinderen is van allochtone afkomst, 6 procent is niet-westers allochtoon. Van alle onderzochte gemeenten is gemiddeld 21 procent van de kinderen in de formele kinderopvang van allochtone afkomst. 12 procent is niet-westers allochtoon. In s-hertogenbosch is tussen 2010 en 2015 bij elke herkomstgroep het aantal formele kinderopvanguren gedaald. De sterkste daling zien we bij de kinderen van niet-westerse afkomst. Het aantal kinderen van autochtone en Westerse afkomst in de formele kinderopvang is tussen 2010 en 2015 toegenomen. Daarentegen is het aantal kinderen van niet-westerse afkomst gedaald. Percentage kinderen in de formele kinderopvang in 2015 naar herkomst kind (Bron: CBS) 7% 6% 87% Autochtoon Westers allochtoon Niet-westers allochtoon 16

17 Tabel 9: Aantal kinderen in de formele kinderopvang in naar leeftijd kind en type opvang Totale formele kinderopvang Dagopvang in kindercentrum Dagopvang bij gastouder Ontw ikkeling jaar -23% jaar -10% jaar 6% jaar 13% jaar 15% jaar 17% jaar en ouder 25% Totaal 9% Het aantal kinderen is onbekend, onvoldoende betrouwbaar of geheim. Het aantal kinderen in 2010 t/m 2013 is afgerond op vijftallen; in 2014 en 2015 op tientallen. Bron: CBS. Buitenschoolse opvang in kindercentrum Buitenschoolse opvang bij gastouder Tabel 10: Aantal kinderen in de formele kinderopvang in naar herkomst kind en type opvang Totale formele kinderopvang Dagopvang in kindercentrum Ontw ikkeling Autochtoon 12% Westers allochtoon 12% Niet-w esters allochtoon -23% Totaal 9% Het aantal kinderen in 2010 t/m 2013 is afgerond op vijftallen; in 2014 en 2015 op tientallen. Bron: CBS. Dagopvang bij gastouder Buitenschoolse opvang in kindercentrum Buitenschoolse opvang bij gastouder 17

18 4.3 Leeftijd aanvrager In s-hertogenbosch behoren in 2015 de meeste aanvragers van de kinderopvangtoeslag tot de leeftijdsgroep 35 t/m 44 jaar. Gevolgd door aanvragers in de leeftijd 25 t/m 34 jaar. Het aantal formele kinderopvanguren is in s- Hertogenbosch in de periode gedaald bij aanvragers van 25 t/m 34 jaar en 35 t/m 44 jaar. We zien een groei in het aantal uren bij de 45 t/m 54 jarigen. In s-hertogenbosch is er tussen 2010 en 2015 sprake van een groei van het aantal kinderen met een aanvrager in de leeftijd 25 t/m 34 jaar, 35 t/m 44 jaar en 45 t/m 54 jaar. Bij de aanvragers in de leeftijd 15 t/m 24 jaar en 55 jaar en ouder zijn de aantallen te klein om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. Percentage kinderen in de formele kinderopvang in 2015 naar leeftijd aanvrager (Bron: CBS) 0% 12% 61% 1% 26% jaar jaar jaar jaar 55 jaar en ouder 4.4 Besteedbaar huishoudensinkomen Aan de huishoudens die kinderopvangtoeslag ontvangen, is het besteedbaar huishoudensinkomen gekoppeld. Vervolgens zijn vijf 20%- inkomensklassen berekend (1 e 20%=laagste; 5 e 20%=hoogste inkomen). Het gaat daarbij om de inkomensverdeling van de aanvragers van kinderopvangtoeslag en dus niet om die van alle huishoudens in Nederland. In s-hertogenbosch komt iets meer dan de helft (54%) van de kinderen die in 2015 naar de formele kinderopvang zijn gegaan, uit een huishouden dat tot de hoogste twee inkomensklassen behoort. Ruim een kwart (27%) valt in de laagste twee inkomensklassen. Van alle onderzochte gemeenten is dat gemiddeld respectievelijk 45 procent en 37 procent. Percentage kinderen in de formele kinderopvang in 2015 naar besteedbaar huishoudensinkomen (Bron: CBS) 31% 23% 12% 16% 18% Eerste 20 procent Tweede 20 procent Derde 20 procent Vierde 20 procent Vijfde 20 procent 4.5 Opleidingsniveau aanvrager In s-hertogenbosch komt ongeveer twee derde van de kinderen die in 2013 naar de formele kinderopvang zijn gegaan, uit een gezin waarvan de aanvrager van de kinderopvangtoeslag hoogopgeleid is. Dat wil zeggen dat de aanvrager een hbo- of wo-opleiding heeft afgerond. Voor 7 procent van de kinderen is de aanvrager laagopgeleid. De aanvrager heeft in dat geval alleen basisonderwijs, vmbo of de onderbouw van havo/vwo afgerond. Er zijn hierover niet meer recente cijfers beschikbaar. Percentage kinderen in de formele kinderopvang in 2013 naar opleidingsniveau aanvrager (Bron: CBS) 65% 7% 28% Laag Midden Hoog 18

19 5. Verhouding formele kinderopvang en door gemeente gesubsidieerde opvang Ouders kunnen een vergoeding krijgen voor de kosten van de kinderopvang via de kinderopvangtoeslag van de Belastingdienst (Wet Kinderopvang). Een deel van de ouders komt hier niet voor in aanmerking, bijvoorbeeld omdat één van de ouders niet werkt of omdat zij werkloos zijn en een bijstandsuitkering ontvangen. Ouders die geen kinderopvangtoeslag krijgen komen in aanmerking voor een inkomensafhankelijke vergoeding door de gemeente voor deelname aan een peuterarrangement. Wanneer sprake is van een Sociaal Medische Indicatie (SMI), geïndiceerd door een jeugdverpleegkundige van de GGD, kan ook kinderdagopvang of BSO door de gemeente vergoed worden. 5.1 Peuterarrangementen In de gemeente s-hertogenbosch kunnen alle kinderen in de leeftijd van 2,5 tot 4 jaar gebruik maken van een peuterarrangement. De gemeente vindt het belangrijk dat deze groep kinderen goed voorbereid aan de basisschool begint. Bij de reguliere peuterarrangementen gaan de kinderen twee dagdelen naar het peuterarrangement. Peuterarrangementen zijn net als de kinderopvang een voorschoolse voorziening. Compas houdt jaarlijks cijfers bij over het gebruik van de peuterarrangementen in de gemeente s-hertogenbosch. Voor ongeveer de helft van de kinderen die gebruik maakt van een peuterarrangement geldt dat de ouders niet in aanmerking komen voor de kinderopvangtoeslag via de Wet Kinderopvang (niet-wko). De rest komt daar wel voor in aanmerking. Deze laatste groep komt terug in de cijfers van de formele kinderopvang zoals in hoofdstuk 1 t/m 4 is beschreven. 5.2 Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) Wanneer sprake is van specifieke achterstanden (met name op de taalontwikkeling) kan een kind in aanmerking komen voor VVE. Er zijn 15 locaties voor peuterarrangementen waar VVE wordt uitgevoerd. Bij VVE gaan kinderen in totaal vier dagdelen per week naar het peuterarrangement. De twee extra dagdelen worden volledig door de gemeente gesubsidieerd. VVE kent een voorschoolse component, verzorgd door de kinderopvang en een vroegschoolse component, verzorgd door de basisschool. 5.3 Gebruik naar type kinderopvang Om een idee te krijgen van het bereik van de kinderopvang en peuterarrangementen zijn de cijfers van het CBS over de formele kinderopvang en de cijfers van Compas over de peuterarrangementen naast elkaar gelegd. Dat resulteert in de afbeelding op de volgende pagina. De cijfers zijn gebaseerd op het gebruik onder 3-jarigen. Compas heeft geen cijfers van 3-jarigen, maar alleen van de groep 2,5-4 jarigen. Voor Compas zijn de cijfers daarom omgerekend naar het aantal 3-jarigen 2. De cijfers in de figuur op de volgende pagina geven dan ook een inschatting van de verhouding van typen opvang. Uitleg bij de figuur: WKO peuterarrangement: dit zijn kinderen die gebruik maken van een peuterarrangement en waarvoor de ouders kinderopvangtoeslag krijgen via de Belastingdienst. Niet-WKO peuterarrangement: dit zijn kinderen die gebruik maken van een peuterarrangement en waarvoor de ouders geen kinderopvangtoeslag krijgen via de Belastingdienst. Deze ouders krijgen een vergoeding van de gemeente. WKO kinderopvang in kindercentrum: dit zijn kinderen die gebruik maken van kinderopvang (dagopvang) waarvoor de ouders kinderopvangtoeslag ontvangen. Het gaat om formele kinderopvang bij een kindercentrum. Opvang bij een gastouder wordt niet meegeteld. 2 Uit de cijfers van Compas blijkt dat op 1 december 2015 er 530 kinderen in de leeftijd van 2,5 tot 4 jaar behoren tot de groep niet-wko en gebruik maken van een peuterarrangement. Als we dit omrekenen naar het aantal 3- jarigen in de groep niet-wko, dan komen we ongeveer op 350 kinderen (530/1,5). 19

20 WKO totaal: zoals uit de cijfers van het CBS blijkt maken in 2015 zo n kinderen gebruik van formele kinderopvang, waarvan zo n 760 in de vorm van dagopvang in een kindercentrum en zo n 340 in de vorm van een peuterarrangement. Geen formele kinderopvang of peuterarrangement: een deel van de 3-jarigen maakt geen gebruik van formele kinderopvang (dagopvang in kindercentrum) of van een peuterarrangement. Het gaat om zo n 7% van de 3-jarigen. Om dit aandeel te berekenen is het geboortecijfer van 2012 gebruikt. Deze kinderen zijn in jaar. Mogelijk maakt deze groep gebruik van informele opvang of opvang door een gastouder. Gebruik naar type kinderopvang onder 3-jarigen 7% 22% 22% WKO peuterarrangement Niet WKO peuterarrangement 49% WKO kinderopvang in kindercentrum geen formele kinderopvang of peuterarrangement 20