Opdracht Radiatoren 3 Voordat je deze opdracht kunt uitvoeren, moet je opdracht 21 hebben afgerond. Je gaat een nieuwe toe- en afvoerbuis op de radiator van opdracht 21 monteren. Je moet de buizen eerst op maat maken. 22-1 In deze opdracht maak je de nieuwe toe- en afvoerleiding op maat en sluit je de radiator aan. Verzamel het materiaal dat je nodig hebt: - instructiekaart Leidingen afkorten (pijpensnijder) - instructiekaart Leidingen afkorten (beugelzaag) - instructiekaart Buis buigen - buis van voldoende lengte om er de toe- en afvoerleiding van te maken - vier knelringen voor de knelkoppelingen - steeksleutel met de maat van de wartels - werkblad 22-1 Stap 1 Stap 2 Lees de instructiekaarten goed. Maak de nieuwe toe- en afvoerbuis op maat. De toe- en afvoerbuis hebben een knelkoppeling. Dit betekent dat de buis in de koppelingen moet steken. Je moet de buizen dus langer maken dan de afstand tussen de koppelingen. Misschien is het nodig de leidingen iets bij te buigen met een pijpenbuigtang. Vraag aan je docent voordat je gaat afkorten, of je de buis goed hebt afgetekend. Vul dit in op werkblad 22-1. Stap 3 Sluit de radiator aan op de toe- en afvoerleidingen. Gebruik knelkoppelingen voor een waterdichte afsluiting. Misschien is het nodig de leidingen iets bij te buigen met een pijpbuigtang. Gebogen toevoerleiding imp03/22 1 van 2
Opdracht Radiatoren 3 Stap 4 Stap 5 Sluit het aftappunt van de cv-installatie weer af. Vraag aan je docent om de installatie weer op druk te brengen en controleer samen of de koppelingen waterdicht zijn. Vul dit in op werkblad 22-1. Stap 6 Stop de stekker van de cv-ketel in het stopcontact, als alle radiatoren weer zijn gevuld met water en alle ontluchtingsventielen zijn afgesloten. Ruim de materialen op die je hebt gebruikt. Lever de werkbladen en het werkboek in bij je docent. imp03/22 2 van 2
Werkblad 22-1 Radiatoren 3 naam... klas... datum... aanvang... inleveren... Stap 2 Vraag aan je docent voordat je gaat afkorten, of je de buis goed hebt afgetekend. Vul dit in. Leerling Docent Is de buis goed afgetekend? Ja Nee Ja Nee Stap 5 Vraag aan je docent om de installatie weer op druk te brengen en controleer samen of de koppelingen waterdicht zijn. Vul dit in. Leerling Docent Zijn de koppelingen van de toevoer waterdicht? Ja Nee Ja Nee Leerling Docent Zijn de koppelingen van de afvoer waterdicht? Ja Nee Ja Nee imp03/22-1 1 van 1
Leidingen afkorten (pijpensnijder) Afkorten met de pijpensnijder Zo gebruik je de pijpensnijder: 1. Meet de buis af. 2. Zet met een kraspen een streepje op de plaats waar je de buis wilt afsnijden. De kraspen maakt een groefje in de buis. Daar kun je later het snijwiel in houden. 3. Draai de pijpensnijder open. Draai net zolang tot de buis tussen het snijwiel en de drukrollen past. 4. Draai de pijpensnijder aan totdat het snijwiel net in de buis drukt. afb. 1 Pijpensnijder op de buis Draai de pijpensnijder niet meteen te vast. De snijder kan dan niet ronddraaien en het snijwiel kan kapot gaan. 5. Houd de buis goed vast en draai de pijpensnijder om de buis. Draai tot je voelt dat het ineens een stuk gemakkelijker gaat. Je hebt nu een gleufje gemaakt, helemaal rondom de buis. 6. Draai de snijrollen iets aan. 7. Draai de pijpensnijder weer rond. 8. Ga net zolang door tot de buis afbreekt. afb. 2 Het snijwiel gaat in de buis imp03/leidingen afkorten - pijpensnijder 1 van 2
Leidingen afkorten (pijpensnijder) 9. Haal de braam aan de binnenkant van de buis weg. Dat doe je met de afbramer van de kleine pijpensnijder of met een ronde vijl. afb. 3 Afbramer achterop de pijpensnijder Als je stalen buis snijdt in plaats van koperen buis, gaat het snijden zwaarder. Je gebruikt dan een pijpenklem om de buis vast te zetten. afb. 4 Stalen buis in pijpenklem imp03/leidingen afkorten - pijpensnijder 2 van 2
Leidingen afkorten (beugelzaag) Instructiekaart Afkorten met de beugelzaag afb. 1 Beugelzaag Zo gebruik je de beugelzaag: 1. Duw de zaag naar voren en op het werkstuk. Doe dit rustig en zonder te veel kracht. De zaag moet het werk doen! afb. 2 Zaagbeweging Duw niet te hard op een beugelzaag. Door harder te duwen, zaag je niet sneller. De zaag kan dan wel kapot springen. 2. Trek de zaag terug. Druk niet met de zaag op het werkstuk als je de zaag naar achteren haalt. Braam de buis die je hebt gezaagd altijd af. Dat doe je met een vijl. 1 van 1 imp03/leidingen afkorten -beugelzaag
Buis buigen Buis aftekenen Het moeilijkst bij buizen buigen is om de bocht op de juiste plaats te maken. Allereerst moet je de buis aftekenen. Je kunt hierbij een extra buis gebruiken. Met deze extra buis geef je aan hoe de buis na de bocht moet lopen. Stel je hebt de opdracht om een buis te buigen. De lengte van het hart van de buis tot het uiteinde van de buis moet 300 mm zijn. afb. 1 - Leg de buis die je gaat buigen op de grond. - Zet een streepje bij 300 mm van het uiteinde. - Leg het stukje extra buis zo, dat het midden op de plek van het streepje ligt. Het stukje extra buis geeft aan waar de buiging straks moet komen. Het extra stukje buis moet netjes haaks op de eerste buis liggen. Gebruik daarom een blokhaak. afb. 2 Leg de extra pijp netjes haaks imp03/buis buigen 1 van 5
Buis buigen - Leg de pijpenbuigtang op zijn plaats. - Haak de buigsteun om de buis die je wilt buigen. - Zet een streepje bij de buigsteun. Je weet nu precies waar de pijpenbuigtang moet komen om de bocht op de juiste plaats te maken. afb. 3 Plaats de pijpenbuigtang afb. 4 Controleer voordat je het streepje zet of de buizen goed liggen. Zo mogen niet verschoven zijn. Als je nu opmeet welke lengte je hebt afgemeten, kun je uitrekenen wat de extra lengte door de pijpenbuigtang is. Je kunt dit getal gebruiken voor de volgende bochten. Als je bijvoorbeeld 200 mm hebt gemeten, is de extra lengte door de pijpenbuigtang 300-200 = 100 mm. afb. 5 Extra lengte door de pijpenbuigtang imp03/buis buigen 2 van 5
Buis buigen Buis buigen Als je de buis hebt afgetekend, kun je de buis buigen. 1. Leg de buis in de buigschijf en onder de steun. Zorg dat het streepje bij de buigsteun staat. Verschuif de buis niet meer als hij goed ligt. Duw de buis goed tegen de schijf. Hij zit dan stevig tegen de steun aan en verschuift minder snel. afb. 6 Beginsituatie 2. Pak het losse deel van de pijpenbuigtang. Zet het op zijn plek. 3. Buig de buis voorzichtig net iets verder dan de hoek die je wilt hebben. Dat moet omdat de buis iets terugveert. afb. 7 Duw op de uiteinden van de pijpenbuigtang. Je hoeft dan niet veel kracht te zetten om de buis te buigen. afb. 8 imp03/buis buigen 3 van 5
Buis buigen 4. Laat het losse deel terugkomen en controleer de bocht. Buig hem eventueel iets verder. afb. 9 Buig een buis niet te ver. Het is moeilijk om een bocht netjes terug te buigen. Je moet dat immers zonder pijpenbuigtang doen. Verzet maken Soms moet je meer dan één bocht in een buis maken. De eerste bocht gaat natuurlijk op dezelfde manier als hiervoor. Daarna moet je bepalen waar de tweede bocht moet komen. Bij een verzet maak je bochten van 45. Meestal gebruik je voor het aftekenen dan een extra buis. afb. 10 Daarna leg je de pijpenbuigtang op de juiste plek. Je kunt dan aftekenen waar de buigsteun komt. afb. 11 imp03/buis buigen 4 van 5
Buis buigen Controleer na het buigen of de beide uiteinden van de buis parallel lopen. afb. 12 Je kunt dit op verschillende manieren doen. Eén manier is door een extra buis naast het verzet te leggen. De afstand tot de extra buis moet constant zijn. afb. 13 Controleer of het verzet van de buis klopt met de tekening. afb. 14 De tweede bocht is extra moeilijk. Je moet er ook voor zorgen dat de bocht in het juiste vlak ligt. afb. 15 imp03/buis buigen 5 van 5
Docentenblad 22 Radiatoren 3 Aandachtspunten In deze opdracht gaat de leerling een toevoer- en retourbuis monteren op de radiator van opdracht 21. De leerling moet de buizen eerst op maat maken en indien nodig buigen. Beoordelingspunten Controleert u of de leerling de buizen goed heeft afgetekend voordat hij gaat buigen en afkorten. Het is van belang dat de leerling de knelkoppelingen in de juiste volgorde aanbrengt. de knelkoppelingen mogen niet lekken. Alternatieven Als u niet over voldoende materiaal beschikt, kunt u een grotere groep tegelijk met de radiator bezig laten gaan. Er zijn vier knelkoppelingen en twee gasdraadverbindingen met hennep. Als er te weinig tijd is, kunt u bijvoorbeeld werken met reeds afgekorte toe- en afvoerleidingen. Als de leerling vroegtijdig klaar is met de opdracht, kunt u hem vragen de radiatorkraan en het puntstuk los te maken om daarna teflontape in plaats van hennep als pakkingmateriaal te gebruiken. Hij heeft dan de instructiekaart Teflontape aanbrengen uit opdracht 18 nodig. Imp03/h22 pagina 1