Opvoeding in de startblokken Over het verband tussen ouderlijke opvoedingsattituden, -beleving, en -gedrag tijdens het eerste levensjaar van een kind Karla Van Leeuwen & Sofie Rousseau Gezins- en Orthopedagogiek, K.U.Leuven Studiedag Kind & Gezin 24 oktober 2011
1. Opvoeding: gedrag versus betekenis 2. Opvoedingsvariabelen in JOnG! a. Opvoedingsgedrag b. Opvoedingsattituden c. Draagkracht d. Opvoedingsstress e. Opvoedingsbelasting 3. Verbanden tussen opvoedingsvariabelen a. Opvoedingsattituden Opvoedingsgedrag b. Opvoedingsgedrag - Opvoedingsbeleving c. Opvoedingsgedrag Temperament kind 4. Opvoeding en zorg 5. Conclusies Inhoud
1.Opvoeding: gedrag versus betekenis Betekeniscomponent Stijlen Affectief Dimensies Cognitief Opvoedingsgedrag Conatief Handelingsgerichte component
2.Opvoedingsvariabelen JOnG! Basissteekproef Vragenlijsten 0j 12m 24m 28m 36m Opvoedingsattituden X Opvoedingsgedrag X X X Opvoedingsbeleving - opvoedingsstress - belasting X X X X X X X Draagkracht opvoeding X
2a.Opvoedingsgedrag Schaal voor Ouderlijk Gedrag (SOG) Zelfrapportering van opvoedingsgedrag Verschillende domeinen: Regelmaat, warmte/ondersteuning, Supervisie/veiligheid bieden, bieden, Sociaal belonen, Permissief gedrag, verschillende vormen van Corrigeren van gedrag 46 items
Frequentie van gedrag 2a.Opvoedingsgedrag: Gemiddelde schaalscores 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 4,10 4,66 4,36 4,78 2,25 Warmte Supervisie Regelmaat Sociaal belonen Permissief gedrag 1,50 1,00 1 = nooit; 2 = weinig; 3 = soms; 4 = vaak; 5 = altijd Bevraging 12m (N = 1226)
Frequentie van gedrag 2a.Opvoedingsgedrag: Gemiddelde schaalscores Soorten corrigeren 4,50 4,12 van gedrag 4,00 Corrigeren (algemeen) 3,50 Negatieve consequenties 3,00 2,50 2,00 2,38 1,79 2,40 1,92 Hard straffen Ongenoegen uiten Inconsequent gedrag 1,50 1,00 1 = nooit; 2 = weinig; 3 = soms; 4 = vaak; 5 = altijd Bevraging 12m (N = 1226)
% Respondenten 2a.Opvoedingsgedrag: Voorbeeld itemscore Item subschaal Warmte/ondersteuning: Ik kijk samen met mijn kind in boekjes Bevraging 12m (N = 1226) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 48,6 28,1 15,4 7,1 0,8 Nooit Weinig Soms Vaak Altijd
% Respondenten 2a.Opvoedingsgedrag: Voorbeeld itemscore Item subschaal Sociaal belonen: Wanneer mijn kind iets doet wat ik fijn vind (bijv. bordje leegeten), laat ik dat duidelijk merken aan mijn kind (knuffel, kusje, een complimentje geven, ) Bevraging 12m (N = 1226) 80 75,9 70 60 50 40 30 20 10 0 0,1 0,1 1,7 22,2 Nooit Weinig Soms Vaak Altijd
% Respondenten 2a.Opvoedingsgedrag: Voorbeeld itemscore Item subschaal Corrigeren van gedrag: Ik geef mijn kind een tik wanneer hij/zij iets doet dat niet mag (knoeien met eten, aarde uit de plantenbak halen, aan het haar trekken, wild zijn, ) Bevraging 12m (N = 1226) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 50 25,7 16,5 4,8 3,1 Nooit Weinig Soms Vaak Altijd
% Respondenten 2a.Opvoedingsgedrag: Voorbeeld itemscore Item subschaal Permissief gedrag: Wanneer mijn kind iets wil, geef ik toe opdat hij/zij niet zou huilen of boos worden Bevraging 12m (N = 1226) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 49,9 25,4 21,6 2,2 0,8 Nooit Weinig Soms Vaak Altijd
% Respondenten 2a.Opvoedingsgedrag: Voorbeeld itemscore Item subschaal Regelmaat Ik stop mijn kind elke avond rond hetzelfde tijdstip in bed Bevraging 12m (N = 1226) 60 50 40 30 20 42,2 52,2 10 0 0,5 1,2 Nooit Weinig Soms Vaak Altijd 4
2b.Opvoedingsattituden Adult Adolescent Parenting Inventory (AAPI) Pedagogisch besef Subschalen: Geloof in lichamelijke straf Gebrek aan empathie Onrealistische verwachtingen van kind 40 items
mate van akkoord zijn 2b.Opvoedingsattituden: Gemiddelde schaalscores 5 4 3 3 2 1,6 1,67 1 Geloof in lichamelijke straf Gebrek aan empathie Onrealistische verwachtingen 1 = helemaal niet akkoord; 5 = helemaal akkoord Bevraging 3m (N = 2106)
% Respondenten 2b.Opvoedingsattituden: Voorbeeld itemscore Item subschaal Geloof in lichamelijke straf: Een pak slaag is OK als laatste redmiddel Bevraging 3m (N = 2106) 50 49,5 40 30 33,8 20 10 0 Helemaal niet akkoord 5,2 10,9 0,6 Niet akkoord Weet niet Akkoord Helemaal akkoord
% Respondenten 2b.Opvoedingsattituden: Voorbeeld itemscore Item subschaal Gebrek aan empathie: Een goed kind slaapt de hele nacht door Bevraging 3m (N = 2106) 60 54,3 50 40 30 20 10 0 31,9 Helemaal niet akkoord 4,2 8,3 1,3 Niet akkoord Weet niet Akkoord Helemaal akkoord
Parenting Task Checklist (PTC) Zelfrapportering van draagkracht Subschalen: doeltreffendheid met probleemgedrag doeltreffendheid in situaties 15 items 2c.Draagkracht opvoeding
Mate van aankunnen 2c.Draagkracht opvoeding: Gemiddelde schaalscores 4,00 3,50 2,99 3,59 3,00 2,50 2,00 Doeltreffendheid probleemgedrag Doeltreffendheid situaties 1 = helemaal niet aankunnen; 4 = goed aankunnen Bevraging 12m (N = 1226)
% Respondenten 2c.Draagkracht Opvoeding: Voorbeeld itemscore Item subschaal Omgaan met situaties: Hoe goed denkt u met het gedrag om te kunnen gaan, mocht uw 1-jarig kind dit gedrag stellen? Uw kind in de opvang laten Bevraging 12m (N = 1226) 60 59,6 50 40 30 27,6 20 10 5,5 7,3 0 Helemaal niet Niet zo goed Redelijk goed Goed
% Respondenten 2c.Draagkracht Opvoeding: Voorbeeld itemscore Item subschaal Omgaan met probleemgedrag: Hoe goed denkt u met het gedrag om te kunnen gaan, mocht uw 1-jarig kind dit gedrag stellen? Uw kind krijgt een driftbui. Bevraging 12m (N = 1226) 70 62 60 50 40 30 20 10 3,1 15,7 19,2 0 Helemaal niet Niet zo goed Redelijk goed Goed
2d.Opvoedingspercepties Perceptions of Parenting Inventory (POPI) Zelfrapportering van ervaren stress en steun in de opvoeding Dimensies: Steun Verrijking Isolatie 27 items
Mate van akkoord zijn 2d.Opvoedingspercepties: Gemiddelde schaalscores 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 4,13 5,53 2,91 Steun Verrijking Isolatie 1 = helemaal niet akkoord; 6 = helemaal akkoord Bevraging 12m (N = 1226)
% Respondenten 2d.Opvoedingspercepties: Voorbeeld itemscore Item Zorgen voor dit kind put me lichamelijk uit Bevraging 12m (N = 1226) 35 34,5 30 25 20 15 18,9 23,7 15,6 10 5 0 1,1 Helemaal akkoord 6,2 Akkoord Eerder wel Eerder niet Niet Helemaal niet
% Respondenten 2d.Opvoedingspercepties: Voorbeeld itemscore Item Dit kind opvoeden is emotioneel uitputtend Bevraging 12m (N = 1226) 40 39 35 30 25 20 22,3 21,6 15 10 5 0 1,2 Helemaal akkoord 4,3 11,6 Akkoord Eerder wel Eerder niet Niet Helemaal niet
% Respondenten 2d.Opvoedingspercepties: Voorbeeld itemscore Item subschaal Steun: Mijn vrienden en familie helpen me voor dit kind te zorgen Bevraging 12m (N = 1226) 35,0 30,0 31,9 27,4 25,0 20,0 17,8 15,0 10,0 5,0 10,8 7,9 4,3,0 Helemaal akkoord Akkoord Eerder wel Eerder niet Niet Helemaal niet
% Respondenten 2d.Opvoedingspercepties: Voorbeeld itemscore Item subschaal Verrijking: Dit kind opvoeden is verrijkend Bevraging 12m (N = 1226) 80 70 70,9 60 50 40 30 26,7 20 10 0 Helemaal akkoord 2,1 0,2 0 0 Akkoord Eerder wel Eerder niet Niet Helemaal niet
2e.Opvoedingsbelasting Nijmeegse Vragenlijst voor de Opvoedings- Situatie (NVOS) Zelfrapportering van gezinsbelasting Gemiddelde = 3,84 (min.1=veel gezinsbelasting, max.6=weinig belasting) 15 items
% Respondenten 2e.Opvoedingsbelasting: Voorbeeld itemscore Bevraging 12m (N = 1226) Ook als ouder voel je wel eens: Nu kan ik dit kind geen moment meer uitstaan 60 50 50,2 40 30 29 20 10 0,8 9,3 9,5 0 moet ik beslist toegeven moet ik toegeven ik aarzel of dat zo is moet ik ontkennen moet ik beslist ontkennen
3.Verbanden tussen opvoedingsvariabelen a. In welke mate hangt Opvoedingsbesef op 3m samen met Opvoedingsgedrag op 12m? b. In welke mate hangt Opvoedingsgedrag samen met opvoedingsstress & -belasting? c. In welke mate hangt Temperament baby op 3m samen met Opvoedingsgedrag op 12m?
3a.Opvoedingsattituden 3m & Opvoedingsgedrag 12m SOG Geloof in lichamelijke straf Onrealistische verwachtingen Ondersteuning/Warmte -.15 *** -.01 -.00 Supervisie -.13 *** -.02 -.07 Regelmaat -.04.03 -.02 Sociaal belonen -.11 ***.06.07 Permissief gedrag.05 -.05.06 Corrigeren gedrag.21 ***.21 ***.18 *** Negatieve consequentie.11 *.10.09 Hard straffen.26 ***.22 ***.16 *** Ongenoegen uiten.03.10 * -.02 Inconsequent straffen.08 -.03.05 Gebrek aan empathie
3b.Opvoedingsgedrag & -beleving 12m SOG PTC Gedrag PTC Situaties POPI Steun POPI Verrijking POPI Isolatie NVOS Geen Belasting Ondersteuning/Warmte.16***.09*.03.25*** -.14***.12*** Supervisie.15*.10*.04.22*** -.12***.16*** Regelmaat.10***.16***.10***.09* -.04.14*** Sociaal belonen.12***.14***.00.21*** -.13***.15*** Permissief gedrag -.21*** -.24***.00 -.11***.19*** -.25*** Corrigeren algemeen -.12*** -.07.07 -.09*.13*** -.20*** Negatieve conseq. -.08 -.08.01 -.05.04 -.14*** Hard straffen -.18*** -.08.08 -.13***.14*** -.21*** Ongenoegen uiten.05.03.07.03.08 -.06 Inconsequent straffen -.18*** -.24***.02 -.09*.20*** -.24***
3c.Temperament 3m & Opvoedingsgedrag 12m SOG Surgency/ Extraversie Negatief affect Orientatie/ Regulatie Ondersteuning/Warmte.11 *** -.04.16 *** Supervisie.02 -.04.12 *** Regelmaat -.04 -.06.11 *** Sociaal belonen.08 -.04.12 *** Permissief gedrag.04.15 *** -.16 *** Corrigeren gedrag.11 ***.05 -.06 Negatieve consequentie.07.04 -.09 Hard straffen.08.03 -.06 Ongenoegen uiten.08.07.07 Inconsequent gedrag.04.12 *** -.14 ***
4. Opvoeding & zorg Bevraging 12m (n = 1226) Bij wie of bij welke dienst(en) heeft u hulp gezocht voor uw kind gedurende de voorbije 2 weken en/of de afgelopen maanden? 18 16,7 % 16 14 12 10 8 6 4 5 2,4 K&G Huisbezoek K&G Telefoonlijn K&G Consult OO K&G CKG Opvoedingswinkel Opvoedingstelefoon 2 0,1 0,2 0 0 Groep met huisbezoeken: significant meer Inconsequent straffen, Permissief gedrag, Opvoedingsbelasting Groep met spreekuur opvoedingsondersteuning: significant meer Opvoedingsbelasting
5. Conclusies Belang van differentiatie tussen gedrag en betekenis in opvoeding Nut van verschillende meetinstrumenten naargelang focus Opvoedingsverbanden Nuancering: slechts associaties tussen twee variabelen, en enkel opvoedingsvariabelen nog meer analyses nodig om risico- en protectieve factoren in de opvoeding te vatten
Meer weten? JOnG! Publicaties over opvoeding http://www.steunpuntwvg.be/swvg/nl/publicaties.html#feitencijfers Onderzoeksgroep Gezins- en Orthopedagogiek karla.vanleeuwen@ppw.kuleuven.be sofie.rousseau@ppw.kuleuven.be