Prognose Participatiewet

Prognose Participatiewet Een prognose van de ontwikkeling van de doelgroep en financiën ten aanzien van de Participatiewet voor de gemeente Reimerswaal

Prognose Participatiewet Een prognose van de ontwikkeling van de doelgroep en financiën ten aanzien van de Participatiewet voor de gemeente Reimerswaal Ter attentie van Gemeente Reimerswaal Auteur Marcel Moes en Eelco Westerhof Documentnaam 20140306 Rapport prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal.pdf Datum 6 maart 2014 Betreft Prognoses Participatiewet Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 1 van 24

Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. De huidige situatie... 5 1.1 Wwb... 5 1.2 Wsw... 6 2.1 Wijzigingen als gevolg van de Participatiewet... 10 2.2 Overige invloeden in komende jaren... 11 3. Prognose doelgroepvolumes... 12 3.1 Bijstandsuitkeringen... 12 3.2 Populatie Wsw-oud... 12 4. Prognose beschikbare budgetten... 14 4.1 Gebundeld re-integratiebudget... 14 4.2 Prognose kosten Wsw-oud... 14 4.3 Restant re-integratie of tekort Wsw... 15 5. Scenario s... 17 5.1 Budgetneutrale uitvoering... 17 5.2 Alternatieve scenario s... 18 6. Conclusies... 21 Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 2 van 24

Inleiding Het kabinet wil dat alle mensen, jong en oud, in Nederland geboren of van ver komend, mensen met of zonder beperking, als volwaardige burgers mee kunnen doen aan de samenleving, bij voorkeur via een reguliere baan. Teveel mensen die kunnen werken ontvangen een uitkering of werken in een beschutte werkomgeving, terwijl ze ook bij een reguliere werkgever aan de slag zouden kunnen. Het stelsel is te weinig activerend en wordt onbetaalbaar. De Participatiewet moet hierin verandering brengen. De Participatiewet gebruikt daarbij verschillende elementen van het eerdere wetsvoorstel WWNV. Het wetsvoorstel is op 2 december 2013 aan de Tweede Kamer aangeboden. Ondertussen hebben er al vele wijzigingen plaatsgevonden. Op 3 februari 2014 sloot het Kabinet een akkoord met de fracties van D66, SGP en Christen Unie. De Tweede Kamer heeft vervolgens op 19 februari 2014 de Participatiewet aangenomen. Inzicht in ongewijzigd beleid Voor het maken van keuzes ten aanzien van beleid en uitvoering en het doorvoeren van maatregelen is het voor de gemeente Reimerswaal cruciaal om inzicht te hebben in de effecten van ongewijzigd beleid (Wat vinden we van die effecten?). Dat inzicht biedt vervolgens een belangrijk fundament onder de ontwikkeling van nieuw beleid (Wat is het gewenste beleid?). Wachten op volledige duidelijkheid is feitelijk geen optie, want die ontstaat voor individuele gemeenten pas eind 2014 als de beschikkingen voor toekenning van budgetten bij de gemeenten binnenkomen. Dit vraagt dus veel van gemeenten. Van belang is om zo goed mogelijk inzicht te verkrijgen en daar de keuzes op baseren. Het is mogelijk op basis van een gedegen prognose deze keuzes te maken. In dit rapport geven wij op verschillende onderdelen een prognose van de ontwikkeling van het Participatiebudget. Leeswijzer In deze prognose bieden we een zo actueel mogelijk inzicht in de effecten van de Participatiewet voor de gemeente, rekening houdend met de meest actuele inhoud van de Participatiewet en de vertreksituatie in de gemeente Reimerswaal. Deze effecten baseren wij in belangrijke mate op onze prognose voor de ontwikkeling van het, straks gebundelde, re-integratiebudget, in de gemeente Reimerswaal en op de ontwikkeling van de omvang van de doelgroepvolumes die straks door de gemeente met dat budget ondersteund moeten worden. Deze prognose geeft de gemeente Reimerswaal een eerste inzicht in de effecten van ongewijzigd beleid en wordt aanscherpt met cijfermateriaal over bijvoorbeeld de kostenstructuur in de uitvoering van de Wsw. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 3 van 24

Achtereenvolgens worden in dit rapport de volgende onderdelen toegelicht: De huidige situatie Wijzigingen als gevolg van Participatiewet Overige invloeden in komende jaren Prognose doelgroepvolume Prognose gebundelde re-integratiebudget Prognose kosten Wsw-oud Scenario s voor de toekomst. Het rapport sluit af met een samenvatting in de vorm van conclusies. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 4 van 24

1. De huidige situatie Op dit moment is de gemeente Reimerswaal verantwoordelijk voor uitvoering van de Wet werk en bijstand (Wwb) en de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en vanaf 2015 voor de uitvoering van de Participatiewet. De gemeente Reimerswaal voert de Wwb zelf uit via de afdeling Sociale Zaken. De Wsw wordt uitgevoerd via de Gemeenschappelijke Regeling De Betho. De uitvoering van bijvoorbeeld de WW, de WIA en de Wajong zijn verantwoordelijkheden van het UWV. 1.1 Wwb De Wet werk en bijstand is het vangnet van de sociale zekerheid. Wie niet in zijn eigen bestaan kan voorzien kan tijdelijk een beroep doen op de gemeente. De gemeente biedt ondersteuning, zodat mensen weer in eigen inkomen kunnen voorzien (door te werken) en voorziet in een tijdelijke bijstandsuitkering. De gemeente ontvangt twee budgetten van het Rijk voor uitvoering van de Wwb. Het inkomensdeel (BUIG) is bedoeld voor het verstrekken van bijstandsuitkeringen. Op dat budget loopt de gemeente financieel risico. Een tekort is in principe voor eigen rekening van de gemeente. Daarnaast ontvangt de gemeente een re-integratiebudget (werkdeel). Met dat budget wordt de gemeente geacht de arbeidsparticipatie te bevorderen en de uitkeringslasten zo laag mogelijk te houden. 1.1.1 Resultaten 2010 2012 Wanneer we naar de resultaten van de afgelopen jaren kijken dan blijkt dat de gemeente Reimerswaal er in is geslaagd de instroom in de bijstand te laten afnemen en de uitstroom uit de bijstand boven het landelijk gemiddelde te houden. Dit is in de onderstaande tabel weergegeven. Instroom 2010 2011 2012 Reimerswaal 56% 44% 33% Nederland 46% 40% 36% Uitstroom 2010 2011 2012 Reimerswaal 44% 67% 36% Nederland 33% 35% 29% Tabel: percentage in en uitstroom, bron: kernkaart Wwb. De afgelopen jaren heeft de gemeente Reimerswaal zowel met overschotten als tekorten op het BUIG-budget als het Participatiebudget te maken gehad. In vergelijking met het landelijk beeld blijkt dat de gemeente met name op het BUIG-budget beter gepresteerd heeft. Op het terrein van reintegratie zijn tekorten ontstaan die groter zijn dan landelijk. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 5 van 24

BUIG-budget 2010 2011 2012 Toegekend budget 2.247.106 2.018.981 2.395.356 Uitgaven 2.172.797 2.306.928 2.065.315 Saldo 74.309-287.947 330.041 Reimerswaal 3% -14% 14% Nederland -9% -17% 0% Participatiebudget 2010 2011 2012 Toegekend budget 1.002.437 792.926 500.971 Uitgaven 838.501 925.054 582.659 Saldo 163.936-132.128-81.688 Reimerswaal 16% -17% -16% Nederland -6% 3% -11% Tabel: saldo BUIG- en Participatiebudget, bron: Ministerie SZW 1.2 Wsw Mensen met een lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap kunnen soms moeilijker een baan vinden, omdat zij niet in staat zijn om voldoende arbeidsproductiviteit te leveren tegenover het salaris dat iedereen in Nederland minimaal moet verdienen. Zij kunnen een Wsw-indicatie aanvragen bij het UWV en vervolgens beroep doen op ondersteuning van de gemeente. De gemeente biedt ondersteuning bij het vinden van een geschikte baan (Sw-plek). Die baan krijgen mensen betaald tegen het geldende cao-loon van de betreffende werkgever. De gemeente betaalt subsidie aan de werkgever ter compensatie van de lagere arbeidsproductiviteit. De gemeente ontvangt voor de uitvoering van de Wsw een budget van het Rijk (Rijkbijdrage Wsw). Aan dat budget is een taakstelling gekoppeld voor een minimumaantal door de gemeente te realiseren Sw-plekken. De uitvoering van de huidige Wsw wordt uitgevoerd door De Betho in Goes. De gemeente Reimerswaal is via een Gemeenschappelijke Regeling (GR) eigenaar van De Betho samen met vijf andere gemeenten. De gemeente Reimerswaal heeft een belang van ongeveer 12% in deze GR. De aansturing van de Betho gebeurt door het dagelijks bestuur (waarin de wethouder van de gemeente Reimerswaal is vertegenwoordigd) en een algemeen bestuur (waarin eveneens de wethouder van de gemeente Reimerswaal is vertegenwoordigd). Bij De Betho werken zo n 600 mensen met een Wsw-indicatie, waarvan zo n 70 mensen afkomstig zijn uit de gemeente Reimerswaal 1. 1 Bron: POR WSW, Ministerie SZW Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 6 van 24

Aantal SE s 2010 2011 2012 GR 614 626 603 Reimerswaal 66 72 70 1.2.1 Resultaten 2010 2012 Wanneer we kijken naar de resultaten van De Betho dan blijkt dat er de afgelopen jaren een positief resultaat behaald is. Dit resultaat wordt met name behaald door een extra gemeentelijke bijdrage naast de Rijksbijdrage en de inkomsten vanuit B-flex. Deze bijdrage voor B-flex wordt door de gemeenten aan De Betho betaald voor de uitvoering van re-integratietaken. Daarnaast geldt dat de gemeenten in de GR een omzetverplichting hebben ten opzichte van De Betho. Op basis van de begroting 2014 blijkt dat 44% van de netto omzet van de Betho bestaat uit bijdragen vanuit de deelnemende gemeenten. Voor 2011 geldt dat het positieve resultaat sterk beïnvloed is door een uitkering van de verzekering vanwege een brand 2. 2010 2011 2012 Baten Rijksbijdrage Wsw 14.241.000 13.663.000 13.691.000 Inkomsten vanuit B-flex 400.000 375.000 375.000 Gemeentelijke bijdrage 510.000 494.000 485.000 Toegevoegde waarde 4.658.000 4.592.000 5.167.000 Totaal baten 19.809.000 19.124.000 19.718.000 Lasten Loonkosten Wsw 14.021.000 14.233.000 14.026.000 Overheadkosten 5.043.000-5.154.000 5.542.000 Totaal lasten 19.064.000 9.079.000 19.568.000 Saldo baten-lasten 745.000 10.045.000 150.000 Tabel: bedrijfsresultaat de Betho, bron: jaarverslagen De Betho Hoewel de Betho een positief resultaat laat zien, blijken de kosten voor de uitvoering van de Wswvoor de gemeente Reimerswaal hoger te liggen dan de Rijksbijdrage die de gemeente ontvangt van het Rijk. Jaarlijks betaalt de gemeente naast de rijksbijdrage uit eigen middelen ook een gemeentelijke bijdrage aan de Betho. In 2012 kwam de totale gemeentelijke bijdrage van de 2 Deze uitkering is in de begroting van De Betho opgenomen onder de post Overheadkosten in het jaar 2011. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 7 van 24

gemeente Reimerswaal aan de Betho uit op bijna 2 miljoen Euro. Daarnaast zijn er nog gemeentelijke uitvoeringskosten. 2010 2011 2012 Rijksbijdrage Wsw 1.386.766 1.511.753 1.599.602 Gemeentelijke bijdrage 68.700 69.700 70.170 Bijdrage B-flex 57.800 54.200 54.200 Verplichte winkelnering* 250.000 250.000 283.000 Totale kosten Wsw 1.763.266 1.885.653 1.973.972 *de verplichte winkelnering over 2011 en 2012 zijn een schatting op basis van de gegevens over 2013. Tabel: Kosten Wsw gemeente Reimerswaal, bron: jaarverslag De Betho, gemeente Reimerswaal en ministerie SZW De invoering van de Participatiewet vindt in de gemeente Reimerwaal plaats in een dynamische omgeving. Naast de GR voor de Wsw zijn er voor de toekomst plannen om de uitvoering van de taken op het terrein van Werk en Inkomen voor bijstandsgerechtigden onder te brengen in de nieuwe GR De Bevelanden. Hierin zijn vijf gemeenten vertegenwoordigd. Het werken met een GR heeft voor- en nadelen. Zo kan met samenwerking de kwetsbaarheid van de gemeente op het vlak van uitvoering en personeel deels ondervangen worden. Daarnaast zijn er synergie en efficiëntie-voordelen te behalen, doordat op een grotere schaal wordt geopereerd. Nadeel van een GR is de inperking van de beleids- en uitvoeringsvrijheid. Om de hiervoor benoemde voordelen te behalen zal er in de meeste gevallen een meer uniform beleid en uitvoering tot stand komen. Er is binnen een GR minder ruimte voor lokale keuzes van de afzonderlijke gemeenten in zowel het beleid als de uitvoering. Een bijkomend risico voor gemeenten is dat zij veelal een informatieachterstand hebben ten opzichte van de uitvoeringsorganisatie binnen de GR. Dit stelt hoge eisen aan de governancestructuur rond de GR. In de praktijk komt het nog vaak voor dat gemeenten weinig zicht hebben op wat er binnen de GR gebeurt. Dit maakt het lastig om goed te sturen en toezicht te houden. Daarnaast zien we in de praktijk dat portefeuillehouders van de in de GR deelnemende gemeenten vaak in een spagaat terechtkomen tussen het eigenaarschap van De Betho en het opdrachtgeverschap naar De Betho. Als bestuurder van de gemeenschappelijke regeling (eigenaar) zal de bestuurder zich richten op het bedrijfsbelang van GR. Als bestuurder van de gemeente (opdrachtgever) zal men zich veel meer richten op wat het beste is voor de burger en de gemeente zelf. Dit kan tot conflicterende belangen leiden die bij de betrokken wethouder komen te liggen. Een bekend voorbeeld is de re-integratiedienstverlening voor mensen met een bijstandsuitkering. Als eigenaar van De Betho wil je graag de omzet binnen het bedrijf halen, als opdrachtgever wil je graag trajecten voor de bijstandspopulatie die de meeste uitstroom uit de bijstand genereren. In dit soort situaties kom je als bestuurder voor de vraag te staan of je er bent voor de uitvoeringsorganisatie of juist voor de burger in de gemeente. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 8 van 24

Uiteindelijk is de gemeente regisseur en zal zij vanuit een maatschappelijke en financiële opgave een vertaling moeten maken naar de best passende uitvoeringsstructuur. In deze memo laten we zien hoe doelgroepen en budgetten zich naar verwachting in de komende jaren zullen ontwikkelen. Op basis daarvan kan de gemeente Reimerswaal een vertaling maken naar de best passende en presterende uitvoeringsstructuur. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 9 van 24

2. Wijzigingen vanaf 2015 Vanaf 2015 wordt de Participatiewet ingevoerd. Dit leidt tot wijzigingen voor de gemeente. Naast de Participatiewet zullen echter ook andere factoren invloed hebben op het speelveld van de Participatiewet. In dit hoofdstuk beschrijven we de wijzigingen en de andere invloeden. 2.1 Wijzigingen als gevolg van de Participatiewet Op 1 januari 2015 wordt de Participatiewet ingevoerd. De belangrijkste wijzigingen, inclusief de wijzigingen als gevolg van het sociaal akkoord en bijstandsakkoord zijn als volgt: De Wwb heet vanaf 1 januari 2015 Participatiewet. De huidige basis van de Wwb blijft in stand. De gemeente blijft verantwoordelijk voor het vangnet van de sociale zekerheid. De gemeente ontvangt een budget van het Rijk voor het verstrekken van bijstandsuitkeringen (inkomensdeel). Op dat budget loopt de gemeente risico. Er komt daarnaast een gebundeld re-integratiebudget waarin alle middelen bedoeld voor bevordering van arbeidsdeelname en terugdringing van uitkeringslasten worden gebundeld. De toegang tot de Wajong wordt aangescherpt. De uitvoering blijft bij het UWV. De bestaande populatie (landelijk meer dan 200.000) zal worden herkeurd door het UWV, maar blijft in tegenstelling tot het eerdere voorstel bij het UWV. Voor de nieuwe instroom geldt dat zij onder de Participatiewet komt te vallen. De Wet sociale werkvoorziening wordt afgeschaft per 1 januari 2015. Instroom in de Wsw is vanaf die datum niet meer mogelijk. De wettelijke rechten en plichten van de bestaande Sw-werknemers blijven in stand. Zij houden dus recht op ondersteuning van de gemeente bij het vinden van een geschikte baan. De wachtlijst voor de Wsw (Sw-geïndiceerden zonder Sw-plek) vervalt. Deze groep heeft straks geen rechten en plichten meer. Met de afschaffing van de Wsw vervalt ook de Rijksbijdrage Wsw. Deze middelen worden overgeheveld naar het gebundelde re-integratiebudget. Bij die overheveling wordt rekening gehouden met het natuurlijk verloop onder de bestaande Sw-werknemers. Daarbovenop wordt een efficiencykorting doorgevoerd door het Rijk. Het gebundelde re-integratiebudget zal naar verwachting gepaard gaan met een toenemende beleidsruimte voor gemeenten om de financiële middelen op basis van zelf bepaalde prioriteiten in te zetten. De verwachting is evenwel dat er ook sprake zal zijn van inperkingen van die beleidsruimte. Het Rijk zal naar verwachting willen regelen dat de gemeenten zich voldoende inzetten voor mensen met een beperking die straks deel uitmaken van de doelgroep van de Participatiewet. Denk hierbij aan ondersteuning voor mensen die eerder in aanmerking konden komen voor de Wajong en/of de Wsw. Eventuele verplichtingen op dit gebied leggen een beslag op het beschikbare budget. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 10 van 24

Om te bevorderen dat werkgevers meer verantwoordelijk worden voor de arbeidsdeelname van mensen met een beperking zijn in het sociaal akkoord afspraken gemaakt over de realisatie van uiteindelijk 125.000 extra banen (garantiebanen) voor deze groep. Om de realisatie van deze afspraken te borgen worden deze doorvertaald in samenwerkingsverbanden (onder de noemer werkbedrijven ) van gemeenten, UWV en sociale partners in de 35 arbeidsmarktregio s. Gemeenten nemen de lead in deze samenwerkingsverbanden. De vorm waarin een werkbedrijf wordt ingericht is vrij voor elke regio. In elk geval het UWV, werkgevers en gemeenten dienen vertegenwoordigd te zijn. Andere partijen(zoals een Sw-bedrijf) mogen aansluiten, maar dit is niet verplicht. Bij de invulling van de banen wordt voorrang gegeven aan Wajongers en personen die op de wachtlijst voor de Wsw stonden. Belangrijkste taak voor de werkbedrijven wordt het invullen van de eerder genoemde 125.000 garantiebanen. 2.2 Overige invloeden in komende jaren Van belang is te onderkennen dat er ook naast de Participatiewet veranderingen zijn die van grote invloed zijn voor gemeenten en de uitkomsten van de Participatiewet. Er is sprake van: Oplopende werkloosheid als gevolg van de economische crisis, waardoor minder mensen in hun eigen inkomen kunnen voorzien. Aanscherpingen in voorliggende regelingen zoals de WW en de ANW waardoor vaker en sneller een beroep zal worden gedaan op het vangnet (de bijstand). Minder kansen op arbeidsparticipatie, in het bijzonder voor mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt, ook als de economie weer aantrekt. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 11 van 24

3. Prognose doelgroepvolumes Zoals eerder aangegeven zal de doelgroep van de Participatiewet bestaan uit twee doelgroepen, te weten de bijstandsgerechtigden en de oude Wsw-populatie. In dit hoofdstuk geven we inzicht in de toekomstige ontwikkeling van deze doelgroepen. 3.1 Bijstandsuitkeringen Voor de gemeente Reimerswaal verwachten wij bij ongewijzigd beleid de volgende ontwikkeling van het aantal bijstandsuitkeringen: Jaar 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Aantal 140 150 175 193 211 218 223 229 Deze prognose is gebaseerd op: Het aantal bijstandsuitkeringen (WWB, IOAW en IOAZ) in de gemeente op basis van de CBS-cijfers in mei 2013. De nieuwe instroom die ontstaat als gevolg van stoppen instroom in de WSW en beperken van de instroom in de Wajong. De ramingen van het bijstandsvolume als gevolg van economische ontwikkelingen en de effecten van Rijksbeleid. Uit het voorgaande volgt de prognose dat in de gemeente Reimerswaal het aantal bijstandsuitkeringen in de periode 2013-2018 met 30% zal toenemen, naar een niveau van 229 bijstandsuitkeringen. 3.2 Populatie Wsw-oud Instroom in de Wsw is per 1 januari 2015 niet meer mogelijk. De doelgroep Wsw-oud (de huidige Wsw-medewerkers) neemt af aan de hand van het natuurlijk verloop. Dit levert de volgende ontwikkeling van het aantal Sw-plekken op. Jaar 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Aantal 58,69 62,10 64,55 60,68 57,04 53,62 50,40 47,38 Deze prognose is gebaseerd op de op realisatie van het aantal Sw-plekken door de gemeente Reimerswaal. conform de taakstelling 2014 en een gemiddeld natuurlijk verloop van 6% per jaar vanaf 2015. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 12 van 24

Wanneer we de beide doelgroepen bij elkaar optellen ontstaat er een beeld over de totale groep die onder de Participatiewet gaat vallen. Deze groep ontwikkelt zich als volgt, Jaar 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Aantal bijstand 140 150 175 193 211 218 223 229 Aantal WSW 58,69 62,10 64,55 60,68 57,04 53,62 50,40 47,38 Totale doelgroep 199 212 240 254 268 272 274 276 In 2018 is het doelgroepvolume van de Participatiewet in de gemeente Reimerswaal 276 personen. Dit volume bestaat voor 85% uit personen in de bijstand en voor 15% uit personen met een oude Sw-plek. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 13 van 24

4. Prognose beschikbare budgetten 4.1 Gebundeld re-integratiebudget Met ingang van 2015 ontstaat er voor de re-integratie en bevordering van de arbeidsdeelname van de gehele doelgroep van de Participatiewet. Voor de gemeente Reimerswaal verwachten wij de volgende ontwikkeling van het gebundelde re-integratiebudget: Jaar 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Gebundeld reintegratiebudget 1.991.000 1.852.000 1.794.000 1.685.000 1.581.000 1.493.000 Deze prognose is gebaseerd op: De toekenning van het Participatiebudget aan de gemeente in 2014, exclusief de middelen voor educatie. De overheveling van de Rijksbijdrage Wsw, inclusief de bezuinigingen op deze overheveling als gevolg van het stoppen van de instroom en toepassing van de efficiencykorting. De middelen voor het realiseren van nieuwe voorzieningen beschut en middelen voor begeleiding van de nieuwe instroom. Uit het bovenstaande volgt de prognose dat de gemeente Reimerswaal het gebundelde reintegratiebudget, ter ondersteuning van de in het vorige hoofdstuk genoemde doelgroepvolumes, in de periode 2013-2018 met 26% zal afnemen, naar een niveau van 1.493.000. 4.2 Prognose kosten Wsw-oud Voor een nauwkeurig inzicht in de ontwikkeling van de uitgaven voor Wsw-oud moet een onderscheid gemaakt worden tussen: kosten en opbrengsten die direct samenhangen met de doelgroep Wsw-oud; de overheadkosten; en gemeentelijke bijdragen, daadwerkelijk tekorten et cetera. Op basis van landelijk beschikbare cijfers en de begroting 2013 van De Betho verwachten wij in de gemeente Reimerswaal de volgende algemene ontwikkeling van de kosten voor uitvoering van Wsw-oud: Jaar 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Directe kosten 1.062.000 998.000 938.000 882.000 829.000 779.000 Overheadkosten 716.000 716.000 716.000 716.000 716.000 716.000 Totaal kosten Wsw-oud 1.778.000 1.714.000 1.654.000 1.598.000 1.545.000 1.495.000 Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 14 van 24

Deze prognose is gebaseerd op: Gemiddelde kosten per Sw-plek die gelijk zijn aan de loonkosten minus de toegevoegde waarde op basis van de begroting 2013 van De Betho gedeeld door de minimumtaakstelling. De overheadkosten zijn berekend als een optelsom van de loonkosten voor ambtelijke personeel, en de overige baten en lasten. De toegevoegde waarde is hierbij buiten beschouwing gelaten. De berekening is gemaakt op basis van de begroting 2013. In de overhead kosten zijn de inkomsten uit B-flex mee genomen, omdat niet mogelijk was de gemaakte personeelskosten voor B-flex te isoleren. In de overheadkosten is de gemeentelijke bijdrage die de gemeente Reimerswaal jaarlijks aan De Betho betaald, los van de Rijksbijdrage voor de Wsw, meegenomen. Gemiddelde afbouw van het aantal oude Sw-plekken met 6% per jaar. Gelijkblijvende overheadkosten. Uit het bovenstaande volgt de prognose dat in de gemeente Reimerswaal de kosten voor de groep WSW-oud met 16% afnemen. In werkelijkheid is deze afname waarschijnlijk groter omdat eventuele afbouw van de overheadkosten niet zijn meegenomen. 4.3 Restant re-integratie of tekort Wsw Op basis van het voorgaande kunnen we nu een prognose maken van het restant dat in de gemeente Reimerswaal beschikbaar is voor re-integratie van mensen met een bijstandsuitkering, uitgaande van budgetneutrale uitvoering. Dit restant volgt uit de berekende prognose voor het gebundelde re-integratiebudget en de berekende prognose voor de kosten van Wsw-oud: Jaar 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Restant 213.000 138.000 140.000 87.000 36.000-2.000 Uit het bovenstaande volgt de prognose dat in de gemeente Reimerswaal het budget voor reintegratie van mensen in de bijstand in de periode 2013-2018 met 100% zal afnemen zodat er geen budget beschikbaar blijft voor de re-integratie van bijstandsgerechtigden. Rekening houdend met de prognose van het aantal bijstandsuitkeringen daalt het gemiddelde budget per bijstandsuitkering voor re-integratie van 1.200 in 2013 naar 0 in 2018. De gemeente kan ook besluiten dat de kosten voor de re-integratie voorrang hebben op de kosten voor de Wsw. Wanneer we hierbij de beschikbare middelen voor re-integratie in 2013 als uitgangspunt nemen ( 360.000) dan komen we tot volgende prognose voor de beschikbare middelen van voor de Wsw: Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 15 van 24

Beschikbare Jaar 2013 2014 2015 2016 2017 2018 middelen Wsw-oud 1.631.000 1.492.000 1.434.000 1.325.000 1.221.000 1.133.000 Prognose kosten Wsw-oud 1.778.000 1.714.000 1.654.000 1.598.000 1.545.000 1.495.000 Ontstane tekorten 147.000-222.000-220.000-273.000-324.000-362.000- Uit de bovenstaande tabel blijkt dat bij gelijkblijvende kosten voor de re-integratie van bijstandsgerechtigden er een tekort ontstaat van op de uitvoering van de Wsw. Deze kosten zullen bij deze prognose uit andere middelen dan het gebundeld re-integratiebudget gefinancierd dienen te worden. De hierboven geschetste prognoses gaan uit van ongewijzigd beleid. In het volgende hoofdstuk zullen we andere scenario s en keuzes die hierin gemaakt kunnen worden nader toelichten. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 16 van 24

5. Scenario s In het vorige hoofdstuk hebben we laten zien dat het bij ongewijzigd beleid het gebundelde reintegratiebudget onvoldoende is om en bijstandsgerechtigden te ondersteunen bij re-integratie en de Wsw-oud volgens de huidige vorm uit te voeren. Dit betekent dat er een keuze gemaakt dient te worden tussen het terugbrengen van de dienstverlening aan burgers of extra financiële middelen uit de algemene middelen inzetten. Zoals blijkt uit deze prognose zal de doelgroep van de Participatiewet in de toekomst gaan groeien. De doelgroep is echter zeer divers. We gaan er vanuit dat de doelgroep in grofweg in vier categorieën in te delen zijn: Klantgroep 1: Klantgroep 2: Klantgroep 3: Klantgroep 4: De verdiencapaciteit van deze groep ligt gelijk aan of hogere dan het wettelijk minimumloon. Deze groep heeft over het algemeen een beperkte Ondersteuningsbehoefte. De verdiencapaciteit van deze groep ligt lager dan het minimumloon, maar kan op redelijke termijn op of boven het minimumloon gebracht worden. Deze groep heeft daarmee behoefte aan tijdelijke ondersteuning. De verdiencapaciteit van deze groep ligt tussen de 20% en 100% van het minimumloon. Er wordt niet ingeschat dat dit op korte termijn op of boven het minimumloon gebracht kan worden. Deze groep heeft daarmee behoefte aan langdurige ondersteuning. De verdiencapaciteit van deze groep ligt lager dan 20% van het minimumloon. Deze groep heeft daarmee behoefte aan ondersteuning in de vorm van zorg, hulp en activering. Ten opzichte van het huidige bestand van de gemeente zal met name klantgroep 3 tot 2018 gaan groeien. Dit wordt veroorzaakt door de beperking van de instroom in de Wajong en het stoppen van instroom in de Wsw. 5.1 Budgetneutrale uitvoering Bij een budgetneutrale uitvoering en ongewijzigd beleid zal de gemeente Reimerswaal de kosten voor de Wsw voor moeten laten gaan op de kosten voor re-integratie van bijstandsgerechtigden. Deze kosten bestaan immers voor een groot deel uit salariskosten voor een beschermde doelgroep. Wanneer we uitgaan van een budgetneutrale uitvoering dan leidt dit tot het volgende toekomstbeeld in 2018: Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 17 van 24

Wsw-oud Bijstand Totaal Volume 2018 47 229 276 Volume % 15% 85% 100% Inzet budget 2018 1.495.000 0 1.493.000 Inzet budget (%) 100% 0% 100% Gemiddelde inzet budget per klant 3 31.800 0 5.400 Deze verdeling in de inzet van budgetten heeft een aantal gevolgen: Het beperkte budget dwingt tot focus op algemene ondersteuning en de uitvoering van de Wsw. Voor ondersteuning aan de (groeiende) klantgroepen in de bijstand is geen ruimte meer. Toenemend risico op tekorten inkomensdeel (dekking uit eigen middelen). Toenemend risico op sociale negatieve effecten: minder deelname aan arbeidsmarkt, minder mensen actief, overlast, isolement, etc. 5.2 Alternatieve scenario s Naast het bovenstaande scenario dat uitgaat van ongewijzigd beleid, kan de gemeente Reimerswaal bestuurlijk ook andere keuzes maken. Deze keuzes hebben deels gevolgen voor het financiële kader, dat dan ook aangepast dient te worden. Hieronder geven we een aantal mogelijke scenario s weer. Deze lijst is niet limitatief maar geeft richting aan een mogelijke denkrichting. 1. Alleen nog inzetten op Wsw-oud In dit scenario blijft de huidige Wsw in stand. Voor re-integratie van bijstandsgerechtigden zijn geen middelen beschikbaar. 2. Ook inzetten op klantgroep 1 In dit scenario wordt naast de Wsw ook ingezet op de bemiddeling, coaching en begeleiding van bijstandsgerechtigden dicht bij de arbeidsmarkt. 3. Ook inzetten op klantgroep 2 Binnen dit scenario wordt naast bemiddeling en begeleiding bijvoorbeeld ook training, arrangementen, werkervaringsplaatsen en tijdelijke loonkostensubsidies ingezet om de klanten in klantgroep 2 op redelijke termijn (terug) te kunnen plaatsen op de arbeidsmarkt. 4. Ook inzetten op klantgroep 3 In dit scenario wordt ook voor de klanten met een beperkter arbeidsvermogen dienstverlening ingezet. Hierbij kan gedacht worden aan langdurige loonkostensubsidie (te financieren vanuit 3 Het budget is berekend door het geprognotiseerde budget in 2018 te delen door het geprognotiseerde volume in 2018. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 18 van 24

het BUIG-budget), begeleiding, aanpassing werkplek, jobcarving, no risk polis en garantstelling werkgevers. Gezien het bovenstaande dringt zich de vraag op of de gemeente nog wel voldoende werk kan maken van de re-integratie van mensen in de bijstand, terwijl dit wel noodzakelijk is om de uitkeringslasten zo laag mogelijk te houden. Om deze vraag te kunnen beantwoorden is het van belang te bepalen welk uitgangspunt we hanteren voor de inzet op re-integratie in de toekomst. Met andere woorden: welke middelen zijn noodzakelijk om een goed re-integratieaanbod te kunnen bieden? Hiervoor zijn diverse mogelijkheden: A. We gaan uit van de beschikbare middelen vanuit het Rijk. Inzet op handhaving, correcte verstrekking van uitkeringen en beroep op eigen kracht is voldoende om solide resultaten te bereiken. B. Het Rijksbudget van 2013 is bepalend. Dat het volume stijgt met 13% moet worden opgevangen door keuzes te maken, of door over de hele linie minder in te zetten. C. Het budget per klant van 2013 is bepalend. De verwachte volumestijging van 13% betekent een evenredige groei van het budget via de inzet van algemene middelen (kortom, inzet van meer geld). D. We hebben een hoger budget nodig dan in 2013, want niet alleen stijgt het volume, het gaat om een doelgroep met meer beperkingen. Daarbinnen moeten wel keuzes worden gemaakt. E. We hebben een vergelijkbaar budget nodig voor de re-integratie binnen de WWB als voor de oude WSW. Elk alternatief heeft zijn eigen kostenplaatje. Als we uitgaan van de situatie in 2018 dan laat de onderstaande tabel zien welke consequenties de verschillende alternatieven hebben. Hierbij gaan we er voor het gemak vanuit dat het beleid voor de WSW ongewijzigd blijft. Budget Re-integratie WWB Budget per klant Tekort gebundeld re-integratiebudget A. Restant (ongewijzigd) -2.000-2.000 B. Huidig budgetniveau handhaven 360.000 1.600-362.000 C. Budget stijgt mee met volume 458.000 2.000-460.000 D. Hoger budgetniveau 687.000 3.000-689.000 E. Evenredig over hele doelgroep 1.495.000 6.500-1.497.000 Tabel. Overzicht kosten verschillende scenario s re-integratie in 2016 Binnen de huidige kaders kan de Wsw nog zonder bijsturing uitgevoerd worden. Wordt er gekozen om ook andere klantgroepen te ondersteunen dan houdt dit in dat er extra kosten gemaakt gaan worden. Het budget voor deze kosten zal op een andere wijze gevonden moeten worden. Voordat hier een keus in gemaakt kan worden dient er een aantal vragen beantwoord te worden: Welke doelgroepen willen we binnen de gemeente Reimnerswaal ondersteunen in het kader van de Participatiewet? Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 19 van 24

Willen we de Participatiewet budgetneutraal uitvoeren of zijn er andere middelen beschikbaar? Welke rol zien we als gemeente in de toekomst voor De Betho? Welke (on-)mogelijkheden biedt de arbeidsmarkt in de regio voor een effectieve uitvoering van de Participatiewet en hoe spelen we hier als gemeente op in? Op basis van de antwoorden op deze vragen kan vervolgens bepaald worden op welke wijze de financiering van de keuzes tot stand kan komen: Er worden eigen middelen toegevoegd aan het gebundelde re-integratiebudget. Of vanuit het sociaal deelfonds wordt meer budget voor de Participatiewet ingezet. Dit heeft als gevolg dat er minder geld beschikbaar is voor de WMO en Jeugdzorg (andere financiering). Binnen het de gebundelde uitkering wordt een andere verdeling van het budget gehanteerd. Dit houdt in dat de Wsw goedkoper uitgevoerd dient te worden om op deze wijze budget voor andere doelgroepen vrij te spelen (focussen). De Wsw kan op een andere wijze ingericht worden. Hierbij hebben gemeenten de afweging om De Betho op termijn geheel af te bouwen of om de bestaande infrastructuur kostendekkend te exploiteren (verdienmodel optimaliseren). In de onderstaande beslisboom staan deze mogelijkheden nader uitgewerkt. Bezuiningen gebundeld re-integratiebudget Nee Bijstorten? Ja Salamitechniek Focussen Verdienmodel optimaliseren Andere financiering Instrumenten Doelgroepen Wsw Wwb Gemeente Extern Taakstellend bezuinigingspercentage over het gehele pakket Arbeidsparticipatie Maatschappelijke participatie Meeste rendement Goedkoopst Kansrijken op arbeidsmarkt Kansarmen op arbeidsmarkt Middengroep Werk van binnen naar buiten brengen Mensen van binnen naar buiten brengen Acquireren werk Besparen op staf Besparen op infrastructuur Instroom beperken Uitstroom bevorderen Verdiencapaci teit kapitaliseren Voorkomen misbruik Algemeen middelen Overschot BUIG Middelen sociaal deelfonds Provincie Fondsen (bv ESF) Beperken loonkosten Wsw Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 20 van 24

6. Conclusies In deze prognose hebben we een zo actueel mogelijk inzicht verschaft in de effecten van de Participatiewet voor de gemeente Reimerswaal. Deze prognose geeft een eerste inzicht in de effecten van ongewijzigd beleid. Uit deze prognose komt een aantal zaken naar voren: Het aantal bijstandsuitkeringen zal in de periode 2013-2018 met 30% toenemen, naar een niveau van 229 bijstandsuitkeringen. De doelgroep Wsw-oud neemt af van 59 plekken in 2013 naar 47 Sw-plekken in 2018. Door efficiencykortingen en een verminderde doelgroep Wsw-oud zal het gebundeld reintegratiebudget in de periode 2013-2018 met 26% zal afnemen, naar een niveau van 1.493.000,-. Zonder bijsturing van beleid en bij een budgetneutrale uitvoering zal in 2018 het volledige gebundelde re-integratiebudget worden besteed aan Wsw-oud. Het gaat op dat moment nog om 47 oude Sw-plekken, oftewel 15% van het totale doelgroepvolume. Er zal in 2018 geen re-integratiebudget resteren voor re-integratie van mensen in de bijstand. Het gaat dan om 229 bijstandsuitkeringen, oftewel 85% van het totale doelgroepvolume voor de Participatiewet. Daarmee loopt de gemeente een financieel risico op het inkomensdeel WWB. Wanneer de gemeente Reimerswaal er voor kiest om de kosten voor re-integratie van bijstandsgerechtigden voor te laten gaan op de kosten voor de Wsw-oud, dan ontstaan er oplopende tekorten. In 2018 zal er dan een tekort ontstaan van 362.000, oftewel 24% van het totale gebundelde re-integratiebudget. De gemeente Reimerswaal kan er ook voor kiezen om het beleid te wijzigen. Deze keuzes hebben gevolgen voor het financiële kader, dat dan ook aangepast dient te worden. Waar binnen de huidige kaders de Wsw nog zonder bijsturing uitgevoerd kan worden, zorgt een keuze om ook andere klantgroepen te ondersteunen voor extra kosten. De financiële dekking voor deze kosten zal op een andere wijze gevonden moeten worden. Hiervoor zijn diverse mogelijkheden: Er worden eigen middelen toegevoegd aan het gebundelde re-integratiebudget. Binnen de gebundelde uitkering wordt een andere verdeling van het budget gehanteerd. Dit houdt in dat de Wsw goedkoper uitgevoerd dient te worden om op deze wijze budget voor andere doelgroepen vrij te spelen. Vanuit het sociaal deelfonds wordt meer budget voor de Participatiewet ingezet. Dit heeft als gevolg dat er minder geld beschikbaar is voor de WMO en Jeugdzorg. De Wsw kan op een andere wijze ingericht worden. Hierbij hebben gemeenten de afweging om De Betho geheel af te bouwen of om de infrastructuur kostendekkend zien te krijgen. Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 21 van 24

Prognose Participatiewet gemeente Reimerswaal pagina 22 van 24