Werken& promoveren Centrum Regionale Kennisontwikkeling
Werken& promoveren Centrum Regionale Kennisontwikkeling De duale promovendus: schakel tussen wetenschap en beroepsveld Universiteit Leiden Faculteit Campus Den Haag Een partnerprogramma van Universiteit Leiden Campus Den Haag en de Kamer van Koophandel Den Haag
Duaal promoveren als inspiratiebron Promoveren is een topprestatie. Promoveren in combinatie met een baan - duaal promoveren - stelt dan ook bijzondere eisen. Zeker als het onderzoeksveld van de promotie bewust in de beroepspraktijk wordt gezocht. Duaal promoveren biedt extra kansen. Voor de promovendus, voor de werkgever én voor de regio. Dynamiek tussen onderzoek en beroep is de rode draad in het duale doctoraatprogramma van het Centrum Regionale Kennisontwikkeling (CRK). Duaal promoveren is zeer intensief. Daarom is voor duale promovendi een speciaal programma ontworpen door het Centrum Regionale Kennisontwikkeling. Met behulp van dit nieuwe programma werken talentvolle docenten en kenniswerkers uit onderwijs, bedrijfsleven en maatschappelijke instellingen samen met een promotor aan een proefschrift. De Kamer van Koophandel Den Haag is mede-initiatiefnemer en partner van het programma. De graduate schools en hoogleraren van de Universiteit Leiden waarborgen het wetenschappelijk niveau van de promoties. Hoogleraren van de Leidse universiteit treden op als promotor. Zij vertegenwoordigen de tientallen wetenschapsgebieden van de universiteit en stellen hun expertise aan duale promovendi beschikbaar. Het zoeken van een geschikte promotor die deze duale aanpak goed kan begeleiden is daarom een kerntaak van het Centrum Regionale Kennisontwikkeling. 2 De Universiteit Leiden biedt met dit duale doctoraatprogramma ervaren kenniswerkers de kans om door middel van een intensief programma de Leidse doctorstitel te verkrijgen. Door een samenwerking met het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties worden beroepsgerichte onderzoeksvraagstukken onderzocht. Zo heeft iedereen profijt: de promovendus, het beroepsveld en de universiteit. Prof. Mr. P.F. van der Heijden Rector Magnificus en Voorzitter College van Bestuur Universiteit Leiden
Verbinding tussen wetenschap en beroep Het Nederlandse bedrijfsleven zal nóg steviger moeten inzetten op kennis en innovatie om de mondiale concurrentie het hoofd te bieden. Ontsluiting van kennisbronnen bij kennisinstellingen zoals universiteiten en hogescholen is voor het regionale bedrijfsleven van doorslaggevend belang om die concurrentieslag te kúnnen winnen. Hoe die ontsluiting eruit ziet? Door beroepsgericht onderzoek en de inzet van wetenschappelijke kennis te combineren worden vraagstukken opgelost voor bedrijven en bedrijfssectoren. Dat levert concurrentievoordeel op. In de regio zijn voldoende (startende) bedrijven met innovatieve ideeën. Waar het vaak aan ontbreekt, is de verbinding tussen wetenschap en praktijk. Dat is de missie van het Centrum Regionale Kennisontwikkeling. Het CRK is een samenwerkingsverband dat wij als Kamer van Koophandel Den Haag samen met de Universiteit Leiden hebben gestart. In hoog tempo sluiten andere partijen zich bij dit initiatief aan. Onze wens is dat het CRK uitgroeit tot de spil van een sterk netwerk van bedrijven, bedrijfslevenorganisaties en kennisinstellingen. In dit samenwerkingsverband weet men elkaar snel te vinden door middel van interessante discussies en projecten. Dit leidt tot relevante onderzoeken waar het bedrijfsleven praktisch gezien mee verder kan. Het CRK treedt op als regisseur bij het bijeenbrengen van initiatieven en onderzoek. De kennisontwikkeling vindt plaats in een duale vorm (50% werk, 50% onderzoek) van promotieonderzoek. Op deze manier wordt de dagelijkse beroeps- en bedrijfspraktijk gecombineerd met de academische onderzoekspraktijk. 3 We staan met het CRK aan het begin van deze samenwerking. Onderzoek wijst uit dat regio s waar bedrijfsleven en kennisinstellingen goed samenwerken en tot resultaten komen, beter scoren als het gaat om innovatie. Dit is uiteraard een ambitieuze doelstelling, maar wij zijn ervan overtuigd: als je met beide voeten op de vloer blijft staan kom je geen stap verder. Marius Varekamp Voorzitter Kamer van Koophandel Den Haag
Duaal promoveren: van intake tot succes Het duale doctoraatprogramma van het Centrum Regionale Kennisontwikkeling richt zich op de bijzondere omstandigheden en wensen van duale promovendi. Zo is het onderzoeksonderwerp verbonden met de beroepspraktijk, zodat het onderzoek ook voor de werkgever van groot belang is. De werkgever stemt er op zijn beurt mee in om het salaris van de deeltijdpromovendus volledig door te betalen in haar of zijn onderzoeksperiode. 4 Het duale doctoraatprogramma richt zich op alle wetenschapsgebieden van de Universiteit Leiden. Er zijn promotietrajecten mogelijk waarbij de promovendus het onderzoeksthema zelf kiest. Daarnaast zijn er trajecten die worden ontworpen vanuit de beroepspraktijk of vanuit kennisintensieve instellingen en organisaties. Het duale doctoraatprogramma bestaat uit drie fasen: - De Oriëntatiefase: enkele weken tot een aantal maanden - De Voorbereidingsfase: een half tot anderhalf jaar - De Dissertatiefase: twee tot drie jaar Binnen het promotietraject bestaat volop ruimte voor maatwerk. Afhankelijk van de wensen van promovendi en promotores wordt door het CRK een individueel programma ontworpen. De Universiteit Leiden staat een kleinschalige en persoonsgerichte aanpak voor. Dat is nodig omdat de omstandigheden en thema s van de promovendi een grote diversiteit laten zien. Daarnaast biedt het CRK een inspirerende onderzoeksomgeving, opleidingsmogelijkheden en intensieve begeleiding. Vanaf pagina 14 worden deze fasen beschreven. Werken en promoveren - Werken en promotieonderzoek; 50% - 50% - Intensieve coaching en begeleiding - Maatwerk trajecten - Leidse expertise - In 3-5 jaar promoveren De Rector Magnificus met ambtsketen, de pedel met staf en het cortège met 580 promotores voor onze promovendi.
Promotor en promovenda Prof. dr. Paul Cliteur Hoogleraar Encyclopedie van de Rechtswetenschap, Faculteit Rechtsgeleerdheid Ik begeleid een duale promovendus bij het Centrum Regionale Kennisontwikkeling. Mijn promovendus, Margriet Krijtenburg, heeft een grote mate van energie en daadkracht. Ik heb met haar en met haar directe coach bij het CRK Adriaan in t Groen een heel plezierige werkrelatie. We lezen allemaal het manuscript en vergaderen dan in Leiden of Den Haag, afhankelijk van onze agenda s. Dat werkt bijzonder prettig. Het beoordelen van het werk van promovendi vind ik een van de moeilijkste, maar ook leukste onderdelen van het werk van een hoogleraar. Het is lastig te beoordelen wat je van iemand mag verwachten binnen een paar jaar tijd. Dan is het goed als je kunt overleggen. Ik vind het moeilijk om te beoordelen in hoeverre het onderzoek van de promovendus nuttig is in het kader van de hoofdfunctie die hij of zij bekleedt. Daarom concentreert de coach van het CRK zich op de relatie met de beroepspraktijk. Hij bespreekt dat met de promovendus en de werkgever. Vanuit academisch oogpunt vind ik overigens dat iemand moet kunnen promoveren op een onderwerp dat niets met zijn werk te maken heeft. Dat kan bij een universiteit altijd. Het bijzondere van dit programma is de wisselwerking met de beroepspraktijk en dat iemand zijn werkervaring gebruikt bij het schrijven van een proefschrift. Dat een politiecommissaris bijvoorbeeld onderzoek doet naar een onderwerp binnen het werkveld van de politie. Deze interactie met de beroepspraktijk kan het proefschrift ten goede komen. 5 Zie pagina 16 voor een interview met promovenda Margriet Krijtenburg. Promovenda Margriet Krijtenburg en haar promotor Prof. dr. Paul Cliteur
Onze missie Met de oprichting van het Centrum Regionale Kennisontwikkeling is bewust gekozen voor een vernieuwende aanpak waarbij het aanbieden van duale promotiemogelijkheden centraal staat. Het CRK is een resultaat van een samenwerking tussen Kamer van Koophandel Den Haag, Universiteit Leiden en andere regionale kennisinstellingen. De duale promovendus, een talentvolle docent of kenniswerker, legt de verbinding tussen wetenschap en beroepspraktijk. 6 De eerste resultaten van ons duale doctoraatprogramma worden nu zichtbaar. Ruim dertig duale promovendi nemen deel aan het programma. Wij zien hoe onze promovendi toewerken naar hun promotie. Er zullen nog vele promovendi volgen, want diverse maatschappelijke organisaties en bedrijven participeren inmiddels in de samenwerking. Een actueel overzicht van promovendi met hun onderzoeksprojecten is te vinden op de website van het centrum www.campusdenhaag.nl/crk. Wij zijn verheugd dat zich regelmatig nieuwe duale promovendi voegen bij het Centrum Regionale Kennisontwikkeling om te werken aan hun promotieonderzoek. Ze zijn op elk moment welkom als we samen tot de conclusie komen dat hun onderzoeksvoorstel kansrijk is. Zo ontstaat voor hen de kans om op wetenschappelijk niveau onderzoek te doen naar een probleem of vraagstuk dat ze in de praktijk van hun werk tegenkomen. Door de duale opzet van werken en promoveren ontstaan nieuwe relaties tussen beroepspraktijk en onderzoek. De onderzoeksvraag vanuit de beroepspraktijk staat daarbij centraal. Intensieve coaching, focus en maatwerk karakteriseren de aanpak. Met de komst van iedere nieuwe promovendus groeit de dynamiek en het multidisciplinaire karakter van het centrum. De output van het onderzoek van de duale promovendi komt terecht op de plek waar de kennisvraag bestaat: bij maatschappelijke organisaties of ondernemingen in de regio. Een sterkere positie van bedrijven, instellingen en beroepssectoren in de regio is daarvan het resultaat. Ook de universiteit vaart er wel bij omdat ze in aanraking komt met meerdere bronnen voor wetenschap. Dr. Adriaan in t Groen MPA Directeur Centrum Regionale Kennisontwikkeling Universiteit Leiden Faculteit Campus Den Haag
Profijt voor werkgever U wilt als werkgever of leidinggevende een knellende en complexe vraag eindelijk eens opgelost zien? U krijgt een bedrijfsproces maar niet goed op orde? U wilt een nieuw programma ontwerpen? U heeft een personeelslid dat u voor uw organisatie wilt behouden? Dan kunt u investeren in een nieuw duaal promotieprogramma waarin getalenteerde professionals door middel van beroepsgericht onderzoek een promotieonderzoek doen waar uw organisatie baat bij heeft. Door het dissertatieonderzoek krijgt uw bedrijf of maatschappelijke organisatie toegang tot recente wetenschappelijke inzichten. De promovendus legt nieuwe verbanden tussen praktijk en theorie. Rondom de promovendus ontstaan hierdoor nieuwe vormen van interactie tussen wetenschap en beroepsveld. Zij of hij spreekt zowel de taal van de praktijk als de taal van de wetenschap. Dat leidt tot nieuwe kennisketens en innovatieve processen. - Vasthouden van toptalent binnen uw organisatie - Profijt van onderzoeksresultaten - Inbreng nieuwe kennis - Bedrijfsvragen wetenschappelijk gefundeerd beantwoorden - Hoge kosten en het weglekken van kennis bij uitbesteed onderzoek voorkomen - Onderzoekscompetenties binnen eigen organisatie ontwikkelen 7 Duale promovendi met de Rector Magnificus van Universiteit Leiden prof. dr. Paul van der Heijden, één van de promotores prof. dr. Paul Cliteur, decaan van Faculteit Campus Den Haag prof. dr. Jouke de Vries en directeur CRK dr. Adriaan in t Groen MPA.
Promovendus Jos Winnink (58) Beleidsadviseur bij NL Octrooicentrum 8 Promoveren is voor mij een lang gekoesterde wens. Ik ben afgestudeerd als analytisch chemicus en werk bij NL Octrooicentrum. Samen met enkele collega s adviseer ik de overheid over innovatiebeleid. We adviseren in welke technologische gebieden geïnvesteerd zou kunnen worden. Als onderbouwing analyseren we octrooi-informatie. Nanotechnologie was tot in de jaren negentig bijvoorbeeld het academisch speeltuintje. Pas vanaf 2000 werd het gebied ontwikkeld en kwamen er praktische toepassingen op de markt. De vraag is natuurlijk of de overheid daar niet tien jaar eerder in had moeten stappen. Mijn promotieonderzoek richt zich op de vraag hoe wetenschappelijke en innovatieve doorbraken in een zo vroeg mogelijk stadium te herkennen zijn en hoe het ontwikkelingsproces vervolgens zo goed mogelijk ingeschat kan worden. Het probleem met het analyseren van octrooidatabases is dat je eigenlijk altijd achter de werkelijkheid aanloopt. Er is een periode van geheimhouding, waarin de informatie nog niet beschikbaar is voor analyse en er is natuurlijk ook de periode waarin de wetenschappelijke ontdekkingen worden gedaan; de heilige graal van de wetenschap. Voor een goede analyse zou er meer zicht moeten zijn op beide perioden. Deze vraag speelde bij NL Octrooicentrum steeds op de achtergrond. Door de werkdruk kom je er gewoon niet aan toe om dit probleem aan te pakken. Terwijl het in mijn ogen wel een essentiële vraag is. Zelf ontwikkel ik mij ook door het doen van promotieonderzoek. Promoveren is een andere manier van kijken. Je stelt andere vragen. In mijn dagelijkse werkzaamheden merk ik het aan de wijze waarop ik rapportages maak. In het verleden was dat heel technologisch gefocust. Nu kijk ik met een bredere blik en van meerdere kanten. De mensen op het beleidsniveau - voor wie ik de rapportages maak - zijn er blij mee. Promotieonderzoek Het vroegtijdig identificeren van nieuwe technologische ontwikkelingen en het inschatten van het te verwachten ontwikkelingstraject Promotor Prof. dr. Ton van Raan, hoogleraar Kwantitatieve Wetenschapsstudies, Faculteit Sociale Wetenschappen Prof. dr. Robert Tijssen, hoogleraar Science and Innovation Studies, Faculteit Sociale Wetenschappen
Werkgever Merel Heimens Visser (40) Manager Kennisontwikkeling en Voorlichting bij NL Octrooicentrum Jij moet dit boeiend vinden en wij moeten er wat aan hebben. Dat is de afspraak die Jos en ik hebben gemaakt toen hij begon aan zijn promotieonderzoek. Ik vind het heel belangrijk dat het beleidsondersteunend onderzoek van NL Octrooicentrum inhoudelijk goed en rijk is. Door het promotieonderzoek van Jos kunnen wij betere producten en diensten leveren. En niet alleen aan het einde van het onderzoek, maar ook halverwege, door middel van artikelen en presentaties. Jos heeft onlangs twee abstracts geschreven voor artikelen en die komen dan ook bij ons in het Management Team. We gebruiken zijn tussenresultaten nu al in onze beleidsondersteunende rapporten en als hij zijn artikelen uiteindelijk publiceert dan straalt dat ook af op NL Octrooicentrum. Het is een bevestiging van onze rol als expertisecentrum op het gebied van octrooien. Ik steun het promotieonderzoek ook, omdat ik het heel belangrijk vind dat onze medewerkers boeiende carrièrepaden hebben. Jos had aangegeven dat hij zich inhoudelijk verder wilde ontwikkelen. Ik zie hem er vrolijk van worden en opbloeien. Dat is ook wat waard. Het extra begeleidingsprogramma van het Centrum Regionale Kennisontwikkeling past dan ook goed bij hem. Jos heeft veel professionele ervaring en dat vereist een andere benadering dan iemand die net is afgestudeerd en aan een promotietraject begint. Voor mij als werkgever is het bovendien prettig dat er bij het CRK evaluatiemomenten zijn. Ieder jaar wordt opnieuw besloten of het traject voortgezet wordt. Dat maakt dat je als werkgever betrokken én in control bent. Zowel inhoudelijk in het begin als met de Go/No-go momenten. Het kost behoorlijk wat werkuren die iemand erin stopt en dan is het prettig als je mee kunt sturen. 9
Wetenschappelijke omgeving Een belangrijke taak van het Centrum Regionale Kennisontwikkeling is het geven van een thuisbasis aan de duale promovendi. Uit evaluatie van het verloop van promotietrajecten blijkt dat een stimulerende ambiance en participatie in een wetenschappelijke gemeenschap de kans op een succesvolle promotie vergroten. 10 Alleen thuis op een zolderkamertje werken aan een promotieonderzoek is een idee-fixe. Het CRK heeft daarom een wetenschappelijke thuisbasis gecreëerd met volledig toegeruste werkplekken, een huisbibliotheek en toegang tot de digitale wetenschappelijke catalogi. Iedere duale promovendus heeft een eigen werkplek waar zij of hij in alle rust aan het proefschrift kan werken. Tussen de promovendi en wetenschappers wordt regelmatig van gedachten gewisseld. Dankzij de uiteenlopende vakgebieden komt er interdisciplinaire intervisie tot stand. Ook wordt er aandacht geschonken aan de interactie met het werk van de promovendus en de gevolgen voor haar of zijn privéomstandigheden. Een keer per week is er een promovendi-lunch bij het Centrum Regionale Kennisontwikkeling. Tijdens deze bijeenkomst presenteert een promovendus de vorderingen van haar of zijn onderzoek aan de gehele groep promovendi, de staf van het Centrum en de decaan van Campus Den Haag, prof. dr. Jouke de Vries. Bij de lunch worden regelmatig promotores en andere wetenschappers uitgenodigd. CarelTielenburg (51) Functie Docent integrale veiligheidskunde, De Haagse Hogeschool Promotieonderzoek Complexiteit van integrale veiligheidsvraagstukken Promotor Prof. dr. Jouke de Vries, hoogleraar Bestuurskunde Ik ben van huis uit bestuurskundige en ik pas mijn kennis van de bestuurskunde toe op integrale veiligheidsvraagstukken. Veiligheid is tegenwoordig vooral een kwestie van informatie verzamelen en analyseren. Dat blijkt bijvoorbeeld bij de zogenaamde kentekenregistratie, een hulpmiddel dat de politie gebruikt bij de opsporing van verdachten. Aan de opslag en het gebruik van gegevens zijn beperkingen gesteld vanwege privacybescherming en dat maakt het een complex proces. In mijn promotieonderzoek wil ik doorgronden hoe om wordt gegaan met de complexiteit van integrale veiligheid. De omgeving van het Centrum Regionale Kennisontwikkeling werkt daarbij heel stimulerend. Het is een mooi biotoopje. Op de hogeschool kan ik niet rustig werken. Daar zou ik een bordje op de deur moeten hangen met niet storen, maar dat past niet bij de cultuur die daar heerst. Bij het CRK zijn stilteruimtes. Niemand gaat zitten bellen. Het zijn echt twee verschillende werelden. Daarnaast worden ook cursussen aangeboden. Ik vond met name de cursus Argumentatieleer een echte must. Alle promovendi volgen de cursus en het eigen onderzoek is het uitgangspunt. We analyseerden de argumentatiestructuur van onze eigen teksten. We vroegen ons af of de argumentatielijn helder, duidelijk en verdedigbaar was. Ik kijk nog regelmatig in de studieboeken die we toen kregen.
Cursussen 11 Afhankelijk van opleiding, ervaring en competenties worden aan de duale promovendus opleidingsmogelijkheden geboden. Er wordt uiteraard gebruik gemaakt van het ruime collegeaanbod van de Universiteit Leiden en de PhD-opleidingen van de Leidse graduate schools. Daarnaast heeft het CRK, speciaal voor de behoeften van de groep duale promovendi, cursussen ontwikkeld in argumentatieleer, wetenschapsfilosofie en methodologie. Enkele voorbeelden: Cursus Argumentatieleer Dr. Willem Koetsenruijter, universitair docent Journalistiek & Nieuwe Media, behandelt in de cursus Argumentatieleer diverse argumentatietechnieken en de vele verschijningsvormen van drogredeneringen. Daarnaast wordt uitgebreid aandacht besteed aan de eigen teksten van de promovendi. Cursus Toegepaste Wetenschapsfilosofie Drs. Richard t Hart, coach en docent bij het CRK, doceert de cursus Toegepaste Wetenschapsfilosofie. Aan de hand van de belangrijkste wetenschapsfilosofische discussies wordt gevoeligheid voor deze materie overgebracht. De theorie wordt zoveel mogelijk verduidelijkt aan de hand van concrete voorbeelden uit de eigen onderzoekspraktijk van de promovendi. Begeleiding en advies methodologie Dr. Huib Pellikaan, universitair docent Politicologie, begeleidt en adviseert promovendi bij de methodologische opzet en uitvoering van hun onderzoek.
Promotor en Decaan Campus Den Haag Prof. dr. Jouke de Vries Hoogleraar Bestuurskunde De doelstelling van het Centrum Regionale Kennisontwikkeling past binnen de strategie van de Faculteit Campus Den Haag om de relatie tussen wetenschap en praktijk te bevorderen. Duale promovendi hebben al een deel van hun carrière achter de rug. Daardoor hebben ze jarenlang kennis opgespaard en beschikken ze bovendien over een grote hoeveelheid data. Het is voor hen de kunst de tijd en ruimte te vinden in hun drukke agenda s om al die ervaring en kennis om te vormen tot een proefschrift. Dat levert een interessant project op. Het is mijn ervaring dat duale promovendi enorm gedreven zijn en zeer gemotiveerd. Wat er wel eens aan schort is de kennis van de methodologie. Die is in de loop der tijd wat weggezakt en de duale promovendus is ook niet altijd meer op de hoogte van de meest geavanceerde methoden en technieken. De extra begeleiding van het CRK bestaat er dan ook uit om die kennis op te frissen. Verder vind ik het heel goed hoe Adriaan in t Groen en Richard t Hart van het CRK de juiste sfeer en cultuur weten te creëren. Promoveren is meestal een enigszins eenzame bezigheid, maar uit ervaring weet ik dat het goed werkt om zo nu en dan bijeen te 12 komen met andere promovendi. Ik ben steeds weer blij verrast over de hoge opkomst bij de bijeenkomsten en de wekelijkse lunch van het CRK. Het mooie aan duaal promoveren is dat kennis uit de praktijk binnenkomt bij de universiteit en dat de opgedane kennis zich via het promotieonderzoek weer vertaalt naar de praktijk. Ik ben van mening dat een universiteit in de 21e eeuw zo moet functioneren. De universiteit is het monopolie op kennis kwijt en heeft een andere functie dan in het verleden. Samenwerking met het beroepsveld is van belang. Daarom verrijkt het mijn wetenschappelijk werk dat ik de promotor ben van duale promovendi
Promotiecontract Met de duale promovendus en werkgever wordt door de Universiteit Leiden een promotiecontract afgesloten waarin de doelen en het verloop van het duale traject staan beschreven. Het contract wordt afgestemd op de individuele wensen en omstandigheden van de promovendus. Het promotiecontract vult de algemene regels van het promotiereglement van de Universiteit Leiden aan. Daarnaast wordt ook de financiering van het duale programma beschreven. De kosten zijn afhankelijk van de competenties en kennis van de promovendus. Daarnaast zijn de aard en duur van het promotieonderzoek van invloed. Voor verschillende beroepsgroepen bestaan scholings- en onderzoeksfondsen en andere subsidiemogelijkheden waarmee de kosten al dan niet volledig worden gefinancierd. Het Centrum Regionale Kennisontwikkeling bemiddelt hierbij. Kijk voor meer informatie over de promotieonderzoeken van de promovendi op hun persoonlijke pagina op de website: www.campusdenhaag.nl/crk 13 PieterSlaman (24) Promotieonderzoek De ontwikkeling van de studiefinanciering in haar politieke en staatkundige context Promotor Prof. dr. Willem Otterspeer, hoogleraar Universiteitsgeschiedenis Faculteit der Geesteswetenschappen Tijdens de wekelijks promovendi-lunch bespreken we een onderwerp dat één van ons naar voren brengt. Een tijdje geleden had ik het gevoel dat ik teveel door de bril van staat- en natievorming keek. Ik plaatste het studiebeurzensysteem van koning Willem I volledig in het perspectief van het bevorderen van de vaderlandslievendheid, maar als ik die bril af kon zetten, zou ik misschien gewoon iemand zien die zijn opleiding kreeg. Keek ik nog wel helder naar het onderwerp? Die vraag stelde ik aan de groep en toen kreeg ik veel op- en aanmerkingen. In eerste instantie voelde dat rot, want ik had weken, of zelfs maanden, op één spoor gezeten. Toch ben ik er nu blij mee. In plaats van de tunnelvisie kwam de overzichtsblik weer terug. Die bijeenkomst was een wakeup call om het anders te gaan doen. Het is een voordeel dat het een groep is van ruim dertig promovendi met verschillende disciplines en achtergronden. Je kunt je voordeel doen met werkwijzen van andere disciplines. Daarnaast zijn veel deeltijdpromovendi wat ouder. Het zijn mensen met levenswijsheid en jarenlange werkervaring. Dat merk je. Wij als groep vormen met elkaar een gemeenschap en dat motiveert omdat je elkaar in de gaten houdt. We zitten in hetzelfde schuitje en in positieve zin leg je op die manier druk op elkaar.
14 De wekelijkse promovendi-lunch Fasen duale doctoraatprogramma Fase 1: de oriëntatiefase Essentieel voor het slagen van een promotieonderzoek is overeenstemming tussen de wensen en verwachtingen van de kandidaatpromovendus en diens mogelijkheden. Kan de universiteit de kandidaat bieden wat zij of hij wil en verwacht? Beschikt de kandidaat over de competenties en mogelijkheden om een onderzoek in samenhang met de beroepspraktijk op te zetten, uit te voeren en uiteindelijk een proefschrift te schrijven? Deze vragen dienen tijdens de oriëntatiefase positief beantwoord te worden alvorens het promotieonderzoek van start kan gaan. De intake Tijdens het eerste gesprek met de kandidaatpromovendus wordt nagegaan of de plannen van de kandidaat kansrijk zijn. Enerzijds is van belang dat het onderzoeksvoorstel aansluit bij de gevolgde opleiding en de beroepservaring. Anderzijds wordt beoordeeld of het onderzoeksthema verbonden kan worden met de expertise van één van de hoogleraren van een graduate school van de Universiteit Leiden. Een ander belangrijk aspect van de intake is het beoordelen van de mogelijkheden die de kandidaat heeft om aan zijn of haar proefschrift te werken. Een doel van het duale doctoraatprogramma is in een zo kort mogelijke tijd met een zo groot mogelijk succes aan het proefschrift te werken. In deze intensieve periode is het de bedoeling dat het promotieonderzoek de hoofdactiviteit van de promovendus is. Tijdens de intake wordt besproken hoe stap voor stap aan het slagen van het promotietraject gewerkt kan worden. Opleiding en coaching Afhankelijk van de opleiding en de competenties van de kandidaat wordt een opleidingsadvies gegeven. Als het onderzoeksthema in dit stadium al voldoende houvast geeft gebeurt dat in samenspraak met een beoogd promotor. Bezien wordt of onderdelen van de Leidse opleidingen aangeboden kunnen worden of dat op een andere manier een eventueel aanwezig kennistekort kan worden opgeheven. Deze aanpak kan gericht zijn op een enkele kandidaat of op een groep kandidaten met vergelijkbare kennisbehoeften.
Het centrum stelt aan elke duale promovendus een persoonlijke coach beschikbaar. De persoonlijke coach begeleidt de kandidaat bij de ontwikkeling van het voorlopige onderzoeksplan en biedt zo nodig aanvullende opleiding aan. De coach van het CRK let daarnaast op de speciale condities voor duale promovendi, op de interactie met de beroepspraktijk en op de voortgang van het promotieproces. De keuze van de promotor De leiding van de begeleiding van de promovendus ligt altijd bij de promotor. De Wet op het Hoger Onderwijs bepaalt wie als promotor kan optreden; wie het ius promovendi heeft. Dat recht hebben uitsluitend hoogleraren van een universiteit. De Universiteit Leiden heeft zo n 580 hoogleraren. Deze zijn naar wetenschapsdisciplines in faculteiten en graduate schools georganiseerd. De graduate schools richten zich op wetenschappelijk onderzoek. Daarom zijn zij binnen de universitaire organisatie verantwoordelijk voor het onderzoek van promovendi. De promotor staat borg voor de wetenschappelijke kwaliteit van het werk van de promovendus. De keuze van de juiste promotor en de goede graduate school van de Universiteit Leiden is van belang voor het succes van een promotietraject. De keuze wordt gemaakt op basis van de totstandkoming van de eerste, dan nog globale opzet van het onderzoeksplan. Het Centrum Regionale Kennisontwikkeling begeleidt de kandidaat-promovendus daarbij. Fase 2: de voorbereidende fase Na de oriëntatiefase volgt de voorbereidende fase. Het fundament voor het proefschrift wordt gelegd in deze gemiddeld eenjarige periode. In de eerste plaats wordt geleerd hoe een onderzoeksplan wordt ontworpen. Als het onderzoeksthema een eerste uitwerking heeft gekregen wordt contact gezocht met een beoogd promotor. Samen met 15 LaurensRaymakers (43) Functie Stafadviseur van de provinciesecretaris, provincie Zuid-Holland Promotieonderzoek Onveranderlijkheid van het huis van Thorbecke Promotor Prof. dr. Wim Voermans, hoogleraar Staats- en Bestuursrecht Faculteit der Rechtsgeleerdheid Mijn onderzoek komt voort uit verbazing. Al sinds het einde van de Tweede Wereld oorlog wordt zonder resultaat gesproken over een andere inrichting van het Huis van Thorbecke. Steeds lijkt het erop dat iedereen ervan overtuigd is dat het anders moet, maar echt wezenlijk verandert het niet. In mijn promotieonderzoek probeer ik erachter te komen waarom er toch steeds niets verandert. Mijn sterkste focus ligt op de provincie, omdat het de middenverdieping van het Huis van Thorbecke is en als het ware klem zit. Ik werk bij de provincie, dus heb ik er veel mee te maken. Inmiddels ben ik in de dissertatiefase aanbeland. Het doen van promotieonderzoek is wel anders dan ik had verwacht. Het is eigenlijk drie keer de letter L. Het is ten eerste leuk, omdat je de tijd neemt om je ergens in te verdiepen. Het is tegelijkertijd ook lastig omdat ik het erg moeilijk vind om mijn dagelijkse werk los te laten. De dynamiek in mijn baan bij de provincie is vrij fors. Als ik er niet ben op donderdag en vrijdag gebeurt er van alles. Op maandag moet ik echt een rondje lopen en vragen wat er allemaal aan de hand is. Ook tijdens mijn schrijfdagen kan ik het niet laten om toch mijn mail te lezen en snel een berichtje te sturen. Dat is mijn grootste struikelblok. De derde L is die van leerzaam. Gelukkig is die zo belangrijk dat de balans tussen leuk en lastig - die altijd wankel is - doorslaat naar de goede kant. Ik maak een verdiepingsslag en leer andere vaardigheden. Het promotie onderzoek levert veel op voor mijn persoonlijke ontwikkeling.
haar of hem wordt het globale onderzoeksplan uitgewerkt tot een definitieve opzet. In deze fase wordt met de promotor wederom bezien of de kandidaat zich verder moet ontwikkelen voor de volgende fase. De ontbrekende kennis bij de kandidaat-promovendus wordt aangevuld door middel van opleiding en training. Er worden zowel groepsgewijze als individuele sessies georganiseerd. Deze ingrediënten zorgen er voor dat er na afsluiting van de voorbereidende fase een uitgewerkt onderzoeksplan ligt. De voorbereidende fase van het duale doctoraatprogramma wordt afgesloten met een uitgewerkt en gedetailleerd onderzoeksvoorstel. Alleen als de beoogd promotor met dit voorstel instemt, kan aan het daadwerkelijke promotietraject worden begonnen en zorgt de promotor ervoor dat het onderzoek in haar of zijn graduate school wordt verankerd. In samenhang hiermee worden afspraken gemaakt over de thuisbasis van de promovendus. Dit kan de graduate school van de promotor zijn of het Centrum Regionale Kennisontwikkeling. Uitgangspunt daarbij is dat de promovendus zijn doctorstitel behaalt bij een graduate school van de Leidse Universiteit. De voorbereidende fase neemt twintig tot vijftig procent van de werktijd van de duale promovendus in beslag, plus tien uur eigen tijd per week en een enkele week vakantie. Belangrijk is dat er focus en concentratie kan ontstaan. Daarom moet de beschikbare tijd voor het promotieonderzoek worden gebundeld in aaneengesloten perioden. Dit kunnen een aantal aaneengesloten dagen per week zijn, maar ook een aantal aaneengesloten weken of maanden, waarin de duale promovendus de mogelijkheid heeft om zich volledig op het promotieonderzoek te richten. 16 MargrietKrijtenburg (51) Functie Docente Spaans aan de Academy for European Studies and Communication Management, De Haagse Hogeschool Promotieonderzoek Schumans Europa Promotor Prof. dr. Paul Cliteur, hoogleraar Encyclopedie van de Rechtswetenschap Faculteit der Rechtsgeleerdheid Ik ben altijd gefascineerd geweest door de eenwording van Europa. Een aantal jaar geleden organiseerde ik, samen met anderen, op De Haagse Hogeschool een succesvolle Europa-dag over onder andere Robert Schuman, die ook wel de vader van Europa wordt genoemd. Na afloop vroeg de lector of ik een proefschrift over Schuman wilde schrijven. Zo n kans laat je natuurlijk niet schieten. Ik was de eerste promovenda bij het Centrum Regionale Kennisontwikkeling en het voelde meteen heel vertrouwd. Er werd gevraagd welke boeken ik nog nodig had en die werden direct besteld. Er kwam ook regelmatig even iemand kijken hoe het ging. Dat vond ik bijzonder. Het was in het begin heel intiem, maar je zag het Centrum ook gelijk al groeien. Inmiddels zit ik in de eindfase van mijn onderzoek. Ook in de toekomst blijf ik bezig met dit onderwerp. Ik sprak onlangs met een Europarlementariër, die mij vertelde dat de parlementariërs nauwelijks meer weten wat de oorspronkelijke idee is achter de eenwording van Europa. Daar hebben ze ook helemaal geen tijd voor. Het is altijd maar racen, racen en hot items oplossen. De kijk op Europa is veranderd de laatste jaren. Ik zie dat ook bij mijn studenten. De economie staat nu voorop, terwijl het oorspronkelijk bedoeld is als middel om tot politieke eenwording te komen ten bate van het individu en zo vrede en veiligheid te garanderen. Hopelijk draagt het proefschrift bij aan een heroverweging van Schumans visie op de Europese eenwording, zijn tijdloze referentiekader en daarmee aan een herziening van bepaalde Europese beleidslijnen. Met studenten op de hogeschool heb ik het tijdens mijn lessen Spaans ook vaak over mijn onderzoek. Als het even kan wil ik het erover hebben. De studenten zeggen wel eens; zullen we hier maar posters van Schuman gaan ophangen?
Fase 3: de dissertatiefase Na de voorbereidende fase kan het promotietraject worden doorlopen in twee tot drie jaar. De promovendus besteedt vijftig procent van haar of zijn werkuren aan het promotietraject. Daarnaast wordt door de promovendi een wekelijkse investering gedaan van ongeveer 10 uur van de eigen vrije tijd en een enkele week vakantie. Ook in deze fase is het belangrijk dat er focus en concentratie kan ontstaan. Daarom moet de beschikbare tijd voor het proefschrift (de dissertatie) worden gebundeld in aaneengesloten perioden. De uiteindelijke duur van deze fase hangt af van de competenties van de promovendi en de opzet van het onderzoek. Het doel is een compact en zo kort mogelijk traject. Tien stappen naar de doctorstitel Oriëntatiefase (enkele weken tot maanden) Stap 1: Verkenning van onderzoeksthema, benodigde opleiding en training, verkenning van financiering, van beschikbaarheid 50% werktijd en overige voorwaarden duaal promotietraject. Eerste beoordeling door directeur CRK. De oriëntatiefase vindt plaats in een informele setting, zonder kosten en verplichtingen. Stap 2: Vervaardigen van startdocument door kandidaat-promovendus met hoofdlijnen onderzoeksplan, (voorlopige) keuze wetenschapsdiscipline en verkenning mogelijke promotor. Stap 3: Instemming van directeur CRK, werkgever en/of financiers met startdocument. Besluit tot toelating tot voorbereidende fase. Afsluiting promotiecontract tussen kandidaat-promovendus, werkgever en directeur CRK. Voorbereidingsfase (0,5 tot 1,5 jaar) Stap 4: Uitwerking startdocument door kandidaat-promovendus tot onderzoeksopzet; eerste contact met beoogd promotor. Opleiding, training en coaching. Halfjaarlijkse formele evaluatie met besluit van directeur CRK over al dan niet voortzetting van voorbereidende fase. Stap 5: Instemming beoogd promotor met opzet onderzoek en aanvaarding van promovendus door promotor, instemming van werkgever en/of financiers hiermee. Besluit toelating tot dissertatiefase. Dissertatiefase (2 tot 3 jaar) Stap 6: Aanwijzing van de promotor door decaan en inschrijving als promovendus bij een Leidse graduate school. Stap 7: Elk jaar formeel evaluatiegesprek met promotor en directeur CRK over voortgang en bereikte resultaten. Speciaal aandachtspunt daarbij is de combinatie met de beroepspraktijk. Zo nodig afspraken over compensatie van te beperkte tijdsbesteding of extra tijd om proces te kunnen versnellen. Opleiding, training en coaching. Jaarlijks besluit over al dan niet continuering. Stap 8: Goedkeuring manuscript door promotor. Stap 9: Aanvaarding manuscript door promotiecommissie. Stap 10: Verdediging en promotie. 17
Promovendus Esmeralda Vergeer (29) Beleidsadviseur Kamer van Koophandel Den Haag 18 Ik ben bedrijfsjurist en werk nu bijna vijf jaar bij de Kamer van Koophandel. Het werk bevalt mij, omdat de KvK de schakel vormt tussen overheid en bedrijfsleven. Die spin in het web -rol maakt mijn werk heel concreet en praktijkgericht. Een belangrijk aandachtspunt is de vermindering van regeldruk voor ondernemers. De rol van de KvK is onder andere om gemeenten te stimuleren om obstakels aan te pakken waar ondernemers last van hebben. Voor bepaalde thema s is nog geen oplossing voor handen en in samenwerking met de Universiteit Leiden en De Haagse Hogeschool doet de KvK daar nu onderzoek naar. Ik ben een van de duale promovendi binnen dit project en mijn promotieonderzoek richt zich op de regeldruk in het gemeentelijke welstandsbeleid (regelgeving over de uiterlijke verschijning van gebouwen, red.). Het onderzoek wordt door mij praktijkgericht ingestoken en ik zoek heel bewust de samenwerking met de ondernemers. Met de inbreng vanuit het bedrijfsleven breng ik de knelpunten in beeld en werk ik toe naar manieren om deze aan te pakken. Het wetenschappelijke onderzoek zal uitmonden in aanbevelingen om het proces van welstandsbeleid te verbeteren. Zo kunnen ondernemers optimaal gebruik maken van de kennis en expertise die de universiteit en de hogeschool in huis hebben. Met de KvK als verbindende schakel. Voor mijn onderzoek is het een voordeel dat ik al een aantal jaar rondloop in het regeldrukwereldje. Mijn onderzoek kan een nieuwe wending geven aan de discussie over de welstand. De praktijkgerichte insteek past erg bij mij. Juist omdat mijn onderzoek voorziet in een behoefte vanuit de praktijk word ik er erg enthousiast van. Promotieonderzoek Regeldruk in de welstand Promotor Prof. dr. Jouke de Vries, hoogleraar Bestuurskunde
Werkgever Ben Schuttenbeld (45) Directeur Regiostimulering Kamer van Koophandel Den Haag Als voorwaarde voor het promotieonderzoek van Esmeralda is gesteld dat het iets moet opleveren voor het regionale bedrijfsleven. Dat is immers onze taak als Kamer van Koophandel. Wij stimuleren de regionale economie zodat ondernemers verder kunnen. De insteek om in het kader van vermindering van de regeldruk nader te kijken naar het welstandsbeleid, juich ik dan ook zeer toe. Welstandsbeleid is voor veel ondernemers die nieuwbouw willen plegen een flinke hobbel om te nemen in het bouwproces. Als we door de inzet van wetenschappelijk onderzoek boven tafel krijgen hoe dat beter kan voor ondernemers, dan zijn we goed bezig. Daarnaast vind ik het belangrijk dat de ondernemers rechtstreeks betrokken worden bij het promotieonderzoek om zo dicht mogelijk bij de dagelijkse praktijk te kunnen blijven. Kortom, ik verwacht veel van het promotieonderzoek van Esmeralda. Het promotietraject neemt de helft van haar werktijd in beslag. De andere helft van haar werktijd is zij ook bezig met het verminderen van regeldruk voor ondernemers. Beide activiteiten kunnen elkaar prima versterken. Voor Esmeralda is dit een mooie nieuwe stap in haar carrière bij de Kamer van Koophandel. Wij hopen haar op deze manier langer te boeien en te binden. Bovendien verwachten wij als werkgever voordeel te hebben van de promotie-ervaring die Esmeralda gaat opdoen. Ik wens Esmeralda dan ook veel succes met haar promotieonderzoek. 19
Innovatie en de rol van de regio Nederland kampt met een kennisparadox. Er is voldoende hoogwaardige kennis aanwezig, maar die kennis vindt moeilijk haar weg naar industriële activiteiten of maatschappelijke toepassingen. De overheid heeft daarom enkele jaren geleden besloten tot een aanscherping van het Nederlands innovatiebeleid. De regio wordt hierbij beschouwd als een factor van belang. 20 Innovatieve en regionale economische groei ontstaan eerder als kennisintensieve bedrijven en instellingen in elkaars nabijheid gevestigd zijn en samenwerken. Als reactie hierop ontstaat open innovatie, waarbij innovatieprocessen in bedrijven en organisaties tot stand komen door interactie met andere partijen. De Universiteit Leiden speelt in op de kracht van open innovatie. De universiteit vervult een nieuwe rol van open, vraaggestuurde, ondernemingsgerichte kennisinstelling, naast haar klassieke rol waarin de dynamiek van de wetenschap centraal staat. Het Centrum Regionale Kennisontwikkeling (CRK), een samenwerking tussen de Universiteit Leiden en de Kamer van Koophandel Den Haag, zorgt sinds 2008 voor een vernieuwende innovatieaanpak door het aanbieden van duale promotiemogelijkheden. De duale promovendus, een talentvolle docent of kenniswerker, legt de verbinding tussen wetenschap en de beroepspraktijk. Door een duale opzet van werken en promoveren ontstaan nieuwe relaties tussen beroepspraktijk en onderzoek. De onderzoeksvraag vanuit de beroepspraktijk staat daarbij centraal, zodat nieuwe vormen van interactie tussen praktijk en theorie opbloeien. Deze duale opzet spreekt een nieuw type onderzoeker aan. De nieuwe onderzoeker wil zich wetenschappelijk verdiepen, maar houdt directe binding met de praktijk. De duale promovendus functioneert zo als katalysator voor innovatie. Nieuwe kennisketens zijn daarvan het resultaat. Het CRK werkt samen met kennisintensieve bedrijven en instellingen. Het CRK en partners ontwerpen, werven, bemiddelen en werken samen bij dissertatieonderzoek. Voor verschillende beroepsgroepen en beroepssectoren bestaan scholing- en onderzoeksfondsen en andere financieringsmogelijkheden. Enkele voorbeelden van participerende organisaties zijn Kamer van Koophandel Den Haag, De Haagse Hogeschool, Hogeschool Leiden, NL Octrooicentrum, Hogeschool Rotterdam, Provincie Zuid-Holland, Hotelschool Den Haag, het Montesquieu Instituut, de HBO-Raad en Boar Consultants. Zie voor een actueel overzicht onze website: www.campusdenhaag.nl/crk. Agentschap NL Ministerie van Economische Zaken, landbouw en Innovatie
21 Locatie Lange Houtstraat: het Centrum Regionale Kennisontwikkeling Contactinformatie Voor meer informatie over duaal promoveren en samenwerkingsmogelijkheden kunt u contact opnemen met het Centrum Regionale Kennisontwikkeling. Tel.: 070-800 9589 E-mail: crk@cdh.leidenuniv.nl Bij geen gehoor kunt u contact opnemen met het algemene nummer van Campus Den Haag. Tel.: 070-800 9500 Bezoekadres Universiteit Leiden Faculteit Campus Den Haag Centrum Regionale Kennisontwikkeling Lange Houtstraat 7 2511 CV Den Haag Postadres Universiteit Leiden Faculteit Campus Den Haag Centrum Regionale Kennisontwikkeling Postbus 13228 2501 EE Den Haag Actuele informatie: www.campusdenhaag.nl/crk
www.campusdenhaag.nl/crk