Grote Marktstraat 43 Postbus 66 2501 CB Den Haag Telefoon 088 5445 100 E-mail: informatie@mrdh.nl Internet: w ww.mrdh.nl Bankrekeningnummer: NL96 BNGH 0285 1651 43 M E M O KvK nummer:62288024 Aan Van Bestuurscommissie Economisch Vestigingsklimaat Rosanne Meulenbeld Broer Duursma CC MRDH netwerk energie Telefoon 06 202 88 536 Onderwerp Energietransitie MRDH Datum 25-10-2017 Voor de economie van de regio is een stevige en serieuze aanpak van de energietransitie van vitaal belang. Belangrijke sectoren van onze economie, zoals het haven industrieel cluster en de greenport zijn sterk afhankelijk van betaalbare, betrouwbare en schone energie. Het beperken van de CO 2 -uitstoot als één van de centrale thema s in het nieuwe regeerakkoord bevestigt nog eens de grote noodzakelijke aanpassingen van de huidige fossiel georiënteerde economie. Om met onze regio een aantrekkelijk vestigingsklimaat te blijven bieden voor bedrijven en inwoners is het zaak de energietransitie offensief aan te pakken. Investeringen die gepaard gaan met het realiseren van de energietransitie, zoals woningrenovatie, aanleg van infrastructuur en innovatie bieden bovendien kansen voor bedrijven en dragen bij aan de werkgelegenheid in de regio. Ook het nieuwe kabinet ziet, naar aanleiding van het verduurzamen van de gebouwde omgeving, de regio als het juiste schaalniveau om de energietransitie vorm te geven:.. Een eerste stap is het opstellen van regionale plannen met gemeenten, provincies, waterschappen en netbeheerders om per regio te komen tot een doelmatige aanpak met een optimale mix van energiebesparing, duurzame warmte en duurzame opwekking 1. In deze notitie worden vanuit dit belang de belangrijkste ontwikkelingen rondom de energie transitie en het economisch vestigingsklimaat toegelicht aan de hand van drie voorstellen voor de bestuurscommissie Economisch Vestigingsklimaat: 1. kennis te nemen van het regionale energiemix overzicht; 2. te bevestigen dat het slagen van de energietransitie van belang is voor het economisch vestigingsklimaat van de regio en dat het opstellen van een regionale energiestrategie door de gemeenten in de regio een goede stap is die daar aan bijdraagt; 3. op grond van de aanvragen en de bijdrageregeling versterking economisch vestigingsklimaat MRDH 2015 artikel 4b4, 4c3 en 4c7 de volgende bijdragen te verlenen: o 100.000 aan de gemeente Brielle voor het project Ketenontwikkeling Circulaire Economie; o 100.000 aan de gemeente Leidschendam-Voorburg voor het project Toepassen en opschalen aquathermie; 1 Regeerakkoord 2017, paragraaf 2.3 1
o 100.000 aan de gemeente Rotterdam voor het project Blocklab energy track; o 100.000 aan de gemeente Zoetermeer voor het project Hybride onderwijs binnen de energietransitie. Ad 1: oplevering energiemix overzichten Eén van de opgaven uit de Agenda Economisch Vestigingsklimaat van de MRDH is om bij te dragen aan het realiseren van een duurzame energie infrastructuur in de regio. Daarom is in 2015 door de bestuurscommissie EV besloten het initiatief te ondersteunen van de energie wethouders om een bestuurlijke tafel voor het thema energie te organiseren. De MRDH faciliteerde de afgelopen twee jaar dit informele netwerk energie. Het netwerk energie kent een ambtelijk en een bestuurlijk overleg, waar op informele basis goede voorbeelden rondom het energiebeleid van gemeenten wordt uitgewisseld. Aan het bestuurlijk netwerk nemen de wethouders energie/duurzaamheid deel. Dit overleg vindt viermaal per jaar plaats. Aan het voorbereidend ambtelijk overleg nemen de ambtenaren energie/duurzaamheid deel, dit overleg vindt zesmaal per jaar plaats. Ook de provincie Zuid- Holland, alsmede de waterschappen zijn aangesloten bij en nemen deel aan dit netwerk. Om de regionale energie infrastructuur te versterken zijn door de bestuurscommissie EV in 2016 voor alle 23 gemeenten uniforme warmte koude kaarten opgesteld. Met deze kaarten kunnen gemeenten kansen benutten om een toekomstbestendige warmte voorziening te realiseren. Bij oplevering van de warmte koude kaarten is door de bestuurscommissie EV gevraagd niet alleen voor warmte maar ook de huidige en toekomstige totale energie vraag en het aanbod voor deze regio inzichtelijk te maken. Dit is gedaan met het opstellen van 23 uniforme gemeentelijke energiemix overzichten, en een regionaal overzicht. Deze overzichten worden nu opgeleverd waarmee aan de vraag van de bestuurscommissie is voldaan. Het overzicht van de regionale energiemix is als bijlage toegevoegd. De energiemix overzichten zijn opgesteld op basis van de zogenaamde routeplannen energie die al door een dertiental gemeenten van de MRDH, verenigd in de Alliantie Duurzaam Rijnmond, waren opgesteld. Voor alle 23 gemeenten is nu op een grafische wijze de huidige vraag en het aanbod inzichtelijk gemaakt, en de vraag en het aanbod in 2050 of zoveel eerder als gemeenten hebben aangegeven CO 2 -vrij te zijn. De kaarten geven inzicht in wat de toekomstige energiebronnen van de gemeenten en de regio zullen moeten zijn en op welke onderwerpen daartoe de komende tijd opgaven geformuleerd moeten worden. Hieruit volgen bijvoorbeeld opgaven met betrekking tot zonne-energie, windenergie, geothermie en warmte-infrastructuur. Evident is dat deze opgaven groot zijn. Ad 2: Regionale Energie Strategie De ambitie uit het klimaatakkoord in Parijs, 80-95% CO 2 -reductie in 2050 t.o.v. 1990, is door de Nederlandse overheid vertaald in de Nationale Energieagenda. Dit is ook terug te vinden in het regeerakkoord, waar voor 2030 een tussendoel van 49% CO 2 -reductie is opgenomen. Deze mondiale, nationale en provinciale doelstellingen vragen om acties dicht bij huis, in de gemeenten. In de provincie Zuid-Holland en ook daarbuiten is al een groot aantal regionale energie strategieën opgesteld om over de gemeentegrenzen heen ook invulling te geven aan de energietransitie. Vanuit de provincie is gevraagd dit ook voor de regio Rotterdam Den Haag te doen. De ambities vanuit het regeerakkoord versterken dit. De oplevering van de energiemix overzichten maken duidelijk dat geen enkele gemeente de opwekking van duurzame energie volledig binnen de eigen gemeente kan invullen: er ligt ook een groot aantal regionale opgaven. Vanuit het regionale netwerk energie hebben een meerderheid 2
van de gemeenten in de MRDH en de provincie Zuid-Holland nu het initiatief genomen om een Regionale Energie Strategie te ontwikkelen voor de regio Rotterdam Den Haag. In de Regionale Energie Strategie staat de energieopgave van een regio centraal, met daarbij het potentieel voor duurzame opwekking en besparingen en de concrete plannen om de vraag en het aanbod bij elkaar te brengen. De energiestrategie omvat tevens een overzicht van wat al loopt en versneld kan worden en omvat concrete resultaten en uitvoeringsplannen voor de korte termijn. Het is een advies, besluitvorming over lokale maatregelen vindt plaats in de eigen colleges van de gemeenten, via de wethouders met het thema energie in de portefeuille. De Regionale Energie Strategie is een advies over de aanpak van regionale opgaven. In het bestuurlijk netwerk energie van 3 november bespreken de gemeenten, provincie en waterschappen de mogelijke inhoud en het proces van deelname aan een dergelijke regionale energie strategie voor de regio Rotterdam Den Haag. De 13 gemeenten die al samenwerken in de Alliantie Duurzaam Rijnmond hebben al in hun colleges tot het ontwikkelen van een regionale strategie besloten. De gemeenten uit de regio Rotterdam Den Haag die nu nog niet zijn aangesloten besluiten op collegeniveau over deelname en (financiële) bijdrage aan de groep die de Regionale Energie Strategie opstelt. Door gemeente en provincie is een stuurgroep in oprichting ingesteld om dit proces te begeleiden 2. De Regionale Energie Strategie bouwt niet alleen voort op de energiemix overzichten maar sluit aan en maakt gebruik van relevante lopende trajecten in de regio zoals onder meer: lokale aanpakken, de Provinciale Energieagenda, de Roadmap Next Economy, het Regionale Investeringsprogramma en het Energieakkoord Greenport Westland-Oostland. Thema s als investeringen, werkgelegenheid en scholing maken onderdeel uit van de Regionale Energie Strategie. Ad 3: bijdrage projecten Naast het opstellen van een Regionale Energie Strategie is het nodig om, zoals reeds al gebeurd, ook op nationaal, provinciaal en lokaal niveau met projecten invulling te geven aan de uitvoering van de energietransitie. Gemeenten ontwikkelen nu al diverse eigen projecten met lokale impact. Door de Bestuurscommissie EV is op 21 september jl. besloten om, gegeven het belang van de energietransitie voor de economie van de regio, een viertal projecten op het terrein van energie te laten uitwerken tot een aanvraag voor een financiële bijdrage. Deze bijdrage kan worden toegekend vanuit de bijdrageregeling economisch vestigingsklimaat van de MRDH. Alle 23 gemeenten van de MRDH zijn uitgenodigd om met projectvoorstellen te komen die in aanmerking zouden kunnen komen voor een bijdrage. De criteria aan de hand waarvan beoordeeld is welke projectvoorstellen in aanmerking komen voor een bijdrage-aanvraag zijn: Heeft het project een aantoonbaar effect op de werkgelegenheid in de regio? Heeft het project een innovatief karakter? Kent het project cofinanciering (in cash of in kind) vanuit diverse partijen? Draagt het project bij aan de werkvelden binnen de Agenda EV? 2 Aan de stuurgroep i.o. nemen deel: dhr. Van Belzen (burgemeester Barendrecht), dhr. Langenberg (wethouder Rotterdam), dhr. Oosterwijk (wethouder Krimpen ad IJssel), dhr. Brandligt (wethouder Delft), dhr. Weber (gedeputeerde provincie Zuid-Holland) en waterschappen. 3
Leent het project zich voor opschaling/uitbreiding in de regio? De voorgestelde projecten scoren sterk op het merendeel van de bovengenoemde punten. Hierdoor worden projecten ondersteund die bijdragen aan het realiseren van een beter economisch vestigingsklimaat en ook een no regret karakter hebben t.a.v. de te ontwikkelen Regionale Energie Strategie. Het gaat om de volgende vier projectvoorstellen: 1. Ketenontwikkeling circulaire economie (gemeente Brielle): De circulaire economie is een economisch systeem dat bedoeld is om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waardevernietiging te minimaliseren. Het energiebebruik gerelateerd aan grondstoffen maakt een significant onderdeel uit van onze energiehuishouding en daarmee heeft de circulaire economie een groot potentieel voor de energietransitie. De transitie naar deze economie is lastig omdat partijen in een circulaire keten nauw moeten samenwerken om zo n keten economisch rendabel te maken. Doel van het project is daarom een herbruikbare methode en ontwikkelomgeving op te leveren voor de succescolle ontwikkeling en implementatie van circulaire ketens. Op basis van de methode worden (Nederlandse) technische innovaties gestimuleerd en nieuwe keten verdienmodellen ontwikkeld. Een ingerichte circulaire keten wordt een internationaal verkoopbaar product dat zich binnen de metropoolregio continue blijft verbeteren. Deze verbeteringen kunnen internationaal worden verkocht. Cofinanciering partners: 100.000 2. Toepassen en opschalen aquathermie (gemeente Leidschendam-Voorburg): Het project bestaat uit twee onderdelen, namelijk: Het realiseren van een innovatieve temperatuurbuffe/ proof of concpt installatie energie uit rivierwater bij de Mall of the Netherlands en het verzwaren van de leiding voor nieuwe (vergelijkbare) projecten in de omgeving; Opschalen (identificeren en uitvoeren) van vergelijkbare aquathermie projecten in Zuid-Holland. Cofinanciering partners: 351.500 3. Blocklab energy track (gemeente Rotterdam): Blockchain technologie kan een cruciale enabler worden voor het energienetwerk van de toekomst. De prognose is dat flexibiliteit en decentrale energiehandel de sleutelfactoren worden en dat zijn precies belangrijkste assets van blockchain technologie. Het project bestaat uit de volgende onderdelen: Met technologische innovaties de potentie van blockchain voor het energienetwerk aantonen en bijdragen aan de mogelijkheden van een smart grid; Door samenwerkingen in use cases, kennisevents en de voorbeeldfunctie van de use cases de markt in beweging krijgen; Samen met de partners versneld een internationale voorsprong realiseren. Cofinanciering partners: 400.000 4
4. Hybride onderwijs binnen de energietransitie (gemeente Zoetermeer): De ambitie van dit project is om binnen de energietransitie een innovatieve praktijkomgeving voor studenten te creëren, waardoor zij onderwijs dicht op de praktijk kunnen volgen en dus goed opgeleid (met kennis en vaardigheden die voldoende aansluiten op de vraag) de arbeidsmarkt kunnen betreden. Het beoogde resultaat van dit project is om in augustus 2019 een praktijkomgeving energietransitie in de (Next Generation Woonwijk) Palenstein te hebben gerealiseerd. De gemeente zet vanuit een verbindende en faciliterende rol in op verbetering van de aansluiting onderwijs arbeidsmarkt en dit krijgt concreet vorm in deze uitdagende leerwerkomgeving van ontmoeting en uitwisseling in Palenstein. Verder wordt met dit project de verbinding aangebracht tussen innovatief onderwijs en innovaties in de energiesector. Tenslotte is dit een opstap naar een regionale uitrol. De lessons learned worden gedeeld met alle partijen in de regio (gemeenten en onderwijspartijen) via de MRDH en de RNE Education Group (crossover Next Energy). Cofinanciering partners: in kind De totale projectbijdrage die wordt gevraagd voor de vier projecten is 400.000. Per project gaat het om de volgende bijdragen: - Brielle: 100.000 - Leidschendam-Voorburg: 100.000 - Rotterdam: 100.000 - Zoetermeer: 100.000 Met de toekenning wordt een cash cofinancieringsbedrag van 851.500 gerealiseerd (68% procent van het totale investeringsbedrag van: 1.251.000). In de bijlagen is per project een uitgewerkte aanvraag opgenomen. 5