Cursus Dagvlinders van bij ons Samenstelling : Nobby Thys, Bewerking: Joeri Cortens
Warmtehuishouding
Eikenpage
Kop Antennen: verdikt uiteinde Facetogen: 3.000-18.000 -> mozaïek (blauw, groen, [rood]) Roltong: holle buizen -> opzuigen voedingssappen
Vlinderzicht
Verscheidenheid België: 2.400 soorten nachtvlinders 111 soorten dagvlinders Vlaanderen: 70 soorten dagvlinders
Dag- of Nachtvlinder?
Dag- of nachtvlinder?
Dag- en nachtvlinders * Dag of nacht? * Kleur? * Vleugelhouding? * Voelsprieten?
Verscheidenheid B: 2.405 soorten dag- en nachtvlinders B: 111 soorten dagvlinders Vl: 70 soorten dagvlinders
Levenscyclus: Ei In regel op de waardplant Wit- of geelachtig Verschillende vormen Aantal: Koninginnepage < 100; sommige nachtvlinders: ca 18.000 Na 10 tot 20 dagen rups (tenzij overwintering in eistadium)
Eikes!
Ei
Rups Begin: enkele mm lang en bijna doorzichtig Wormachtig of plat en relatief kort Bouw
Rups Vreetfase lichaam vooral spijsverteringsstelsel één of meerdere waardplanten gigantische gewichtstoename verscheidene vervellingen Gifstoffen-felle kleuren-camouflage Doorgaans solitair Verpopping na 1 maand (bv. Koolwitje) of ca 10 mnd (rups-overwinteraars)
Pop Rupsorganen afgebroken -> vlinder 1,5 tot 3 weken (7 mnd overwintering)
Pop Verpopping: enkele uren tot dagen 1) rups eet niet meer, wordt sloom en stijf 2) laatste rupsenhuid barst open en pop werkt zich naar buiten 3) pop verhardt (camouflage) Hangende pop - gordelpop - grondpop
Pop
Bouw
Kop Antennen: verdikt uiteinde Facetogen: 3.000-18.000 -> mozaïek Roltong: holle buizen -> opzuigen voedingssappen
Borststuk 3 segmenten met elk 1 paar poten 2 paar vleugels vliegspieren
Vliegkunst Bredere vleugels Voor- en achtervleugels fladderen synchroon
Achterlijf 10 segmenten Inwendig: spijsverteringsorganen Achterlijfsuiteinde: geslachtsorganen Ademhalingsporiën
Vlinder Pompen lichaamsvloeistoffen in de vleugeladers -> vleugen plooien uit en drogen Enkele dagen tot weken (tenzij bv. Kleine vos, Dagpauwoog, Citroenvlinder) Trekvlinders Distelvlinder, luzernevlinders Atalanta: uit N-afrika, Spanje, Frankrijk
Vlinderzicht
Hulpbronnen Voedsel en leefomgeving 1. Volwassen vlinders Specifieke eisen per soort Vrouwtjes meer nectar nodig als mannetjes voor voortplanting Voedselbronnen zeer divers per soort; mest, kadavers, honingdauw, rottend fruit
Hulpbronnen Voedsel en leefomgeving 2. Rupsen Specialisatie op waardplanten vb. Brandnetelvlinders; Kleine vos, Atalanta, Dagpauwoog vb. Rolklaver; Icarusblauwtje
Hulpbronnen Warmte en beschutting 1. Volwassen vlinders Koudbloedig: lichaamstemperatuur afhankelijk van omgeving Vliegen? Dus lichaamstemperatuur tenminste 20 C Zonnen Horizontaal zonnen Lateraal zonnen Zonne-reflectie Vleugeltrillen Nachtvlinders Beschutting tegen wind Bv Groentje
Andere hulpbronnen - Bruidsbomen - Territoria - Slaapplaats - Mierennesten -.
BRUIDSBOMEN EIAFZETPLAATSEN T REGELING NECTAR
T REGELING NECTAR TERRITORIA EIAFZETPLAATSEN
VIJANDEN Rupsen: sluipwespen, graafwespen, spitsmuizen, egels, padden, mollen,... Vlinders: vogels, hagedissen, kikkers, spinnen, libellen, roofvliegen,...
Belagers om de tuin leiden Camouflage
Belagers om de tuin leiden Afschrikken
Belagers om de tuin leiden Afleiden/Verleiden
Overwinteren Vlinder-overwinteraars Citroenvlinder, Dagpauwoog, Kleine vos, Gehakkelde aurelia, Pop-overwinteraars Boomblauwtje, Klein en Groot koolwitje, Rups-overwinteraars Kleine ijsvogelvlinder, Ei-overwinteraars Sleedoornpage,
Vlinderrijke biotopen Bosranden
Bosrandvlinders Volwassen vlinders in bosomgeving Waardplanten: opener terrein Bont dikkopje Oranjetipje Oranje zandoogje Bont zandoogje Citroenvlinder Landkaartje Boomblauwtje
Vlinderrijke biotopen Hooilanden & graslanden
Vlinderrijke biotopen
Vlinderrijke biotopen Heide
Vlinderrijke biotopen Tuinen
Tuinvlinders Atalanta Distelvlinder Dagpauwoog Kleine vos Klein koolwitje Klein geaderd witje Groot koolwitje (Koninginnepage) (Zwartsprietdikkopje) (Icarusblauwtje)
Bosrand : Mantel-zoom 73
Systematiek Dikkopjes (Hesperiidae) Grote pages (Papilionidae) Witjes (Pieridae), citroen- en luzernevlinders Kleine pages, vuurvlinders en blauwtjes (Lycaenidae) Schoenlappers (Nymphalidae)
Systematiek Dikkopjes (Hesperiidae) Grote pages (Papilionidae) Witjes (Pieridae), citroen- en luzernevlinders Kleine pages, vuurvlinders en blauwtjes (Lycaenidae) Schoenlappers (Nymphalidae)
Determinatie Dikkopjes Dik lijf, vleugels komen in zonhouding niet tegeneen 10-15 mm spanwijdte Rupsen vnl. op grassen
Dikkopjes Bont dikkopje Aardbeivlinder Bruin dikkopje Kaasjeskruiddikkopje Groot dikkopje Kommavlinder Zwartsprietdikkopje Geelsprietdikkopje
Bont dikkopje
Aardbeivlinder
Bruin dikkopje
Kaasjeskruiddikkopje
Groot dikkopje
Kommavlinder
Zwartsprietdikkopje
Zwart-/Geelsprietdikkopje
Systematiek Dikkopjes (Hesperiidae) Grote pages (Papilionidae) Witjes (Pieridae), citroen- en luzernevlinders Kleine pages, vuurvlinders en blauwtjes (Lycaenidae) Schoenlappers (Nymphalidae)
Determinatie Grote pages Enkel Koninginnepage(& Koningspage) 32-41 mm Rupsen op schermbloemigen ( & Sleedoorn)
De Koninginnepage houdt van wortels
Systematiek Dikkopjes (Hesperiidae) Grote pages (Papilionidae) Witjes (Pieridae), citroen- en luzernevlinders Kleine pages, vuurvlinders en blauwtjes (Lycaenidae) Schoenlappers (Nymphalidae)
Determinatie Echte witjes Overwegend wit 17-32 mm Rupsen op kruisbloemigen
Rupsen groeien als Kool(witje)
Groot koolwitje
Klein koolwitje
Klein geaderd witje
Boswitje
Boswitje
Oranjetipje
Pop
Determinatie Luzernevlinders en citroenvlinder Geel of oranje 20-30 mm Rupsen op vlinderbloemigen, vuilboom & wegedoorn
Citroenvlinder
Gele luzernevlinder
Oranje luzernevlinder
Systematiek Dikkopjes (Hesperiidae) Grote pages (Papilionidae) Witjes (Pieridae), citroen- en luzernevlinders Kleine pages, vuurvlinders en blauwtjes (Lycaenidae) Schoenlappers (Nymphalidae)
Determinatie Kleine pages Staartje aan vleugel 13-17 mm Eik, sleedoorn, iep, (dophei, bosbes, ) Vuurvlinders Oranje met zwart 12-16 mm Zuringsoorten Blauwtjes - Blauw - Allerlei bloemen
Eikenpage
Eikenpage
Bruine eikenpage
Iepenpage
Sleedoornpage
Sleedoornpage
Groentje
Kleine vuurvlinder
Bruine vuurvlinder
Boomblauwtje
Dwergblauwtje
Klaverblauwtje
Gentiaanblauwtje
Gentiaanblauwtje
Icarusblauwtje
Bruin blauwtje
Heideblauwtje
135
Systematiek Dikkopjes (Hesperiidae) Grote pages (Papilionidae) Witjes (Pieridae), citroen- en luzernevlinders Kleine pages, vuurvlinders en blauwtjes (Lycaenidae) Schoenlappers (Nymphalidae)
Schoenlappers Vele grote onmiskenbare soorten Subfamilie: zandoogjes
Rouwmantel
Kleine ijsvogelvlinder
140
Grote weerschijnvlinder
Dagpauwoog
Atalanta
Distelvlinder
Kleine vos
Grote vos
Gehakkelde aurelia
Landkaartje Vleugelonderzijde: landkaartpatroon lentevorm: oranjebruin met zwarte vlekken zomervorm: zwart met witte vlekken + oranje band
Kleine parelmoervlinder
Veldparelmoervlinder
Keizersmantel
Bruin zandoogje
Oranje zandoogje
Koevinkje
Hooibeestje
Bont zandoogje
Argusvlinder
Heivlinder
Tuinvlindertelling Koolwitjes Atalanta Bruin/Oranje zandoogje Blauwtjes Bont zandoogje Dagpauwoog Gehakkelde aurelia Distelvlinder Kleine vos Koninginnenpage C itroenvlinder Gamma uiltje Kolibrievlinder Landkaartje Koevinkje Kleine vuurvlinder 0 20 40 60 80 100 Telweekend 2007 Telweekend 2008 % van tuinen waarin aanwezig
Landelijke tuinvlindertelling Maandelijkse telling van april tot oktober 1 e weekend augustus! Nationaal telweekend Per soort grootste aantal verschillende vlinders op zelfde moment waargenomen Maxima doorgeven Online invoer op www.natuurpunt.be/tuinvlinders