Monitor Ontwikkeling Mediagebruik Rapport editie 2018

Monitor Ontwikkeling Mediagebruik Rapport editie 2018 Dieter Verhue Bart Koenen Januari 2018 H4515

Inhoudsopgave 1. Doel en opzet onderzoek p. 3 2. Samenvatting p. 6 3. Politiek en overheidsbeleid: mediatrends p. 9 4. Impactscores p. 12 5. Via welke media kijkt, luistert en leest men? p. 27 6. Praten en het gebruik sociale media p. 42 7. Onderzoeksverantwoording p. 51 2

Hoofdstuk 1 Doel en opzet Achtergrond De Monitor Ontwikkeling Mediagebruik (MOM) geeft inzicht in het mediagebruik van het Nederlands publiek als het gaat om informatie over politiek en overheidsbeleid. De centrale vraag van het onderzoek is: Welke mediatitels hebben in Nederland onder het algemeen publiek en bij specifieke groepen de meeste impact als het gaat om informatie over politiek en overheidsbeleid? De Monitor Ontwikkeling Mediagebruik werd voor het eerst uitgevoerd in 2010. In 2012 en 2015 zijn een tweede en derde meting uitgevoerd. Omdat het medialandschap sterk aan verandering onderhevig is, is de vragenlijst dit jaar (2018) aangepast en meer toekomstbestendig gemaakt. Door deze aanpassing is in veel gevallen een directe vergelijking met de eerdere onderzoeken niet meer te maken. De resultaten zijn gebaseerd op een online onderzoek onder een representatieve steekproef van 1.996 personen van 15 jaar en ouder, dat in de periode van 7 tot en met 16 december 2017 is uitgevoerd. In dit onderzoek is het mediagebruik in kaart gebracht door voor alle relevante titels (radio, televisie, online, dagbladen, tijdschriften, sociale media) het bereik en het belang in kaart te brengen. Op basis van een combinatie van deze criteria is de impact van de titels bepaald. Het onderzoek resulteert in ranglijsten van titels op basis van hun impactscore voor vijf verschillende doelgroepen. 3

Hoofdstuk 1 Doel en opzet Uitleg impactscores De impactscore is een combinatie van bereik en belang die de kracht weergeeft van een mediatitel voor communicatie over onderwerpen die met politiek en overheidsbeleid te maken hebben. Dit levert een beter totaalbeeld op dan alleen het afzonderlijke mediumbereik en mediumbelang te meten. Van alle voorgelegde mediatitels zijn de volgende drie aspecten Bereik gemeten: het bereik; hoe groot is het bereik van de afzonderlijke mediatitels? het intrinsieke belang; hoeveel belang hecht men aan de titel als het over politiek en overheidsbeleid gaat. Het relatieve belang; belang ten opzichte van andere titels (door toekenning van punten). Intrinsieke belang Relatieve belang Belang Impact De combinatie van het intrinsieke belang, het relatieve belang en het bereik resulteert in de impactscore, waarvan hieronder een rekenvoorbeeld is gegeven. In de onderzoeksverantwoording staat een uitgebreide uitleg van de impactberekening. NU.nl bereik: 27,2 punten belang: 20,0 punten impact: 5,4 punten NU.nl scoort bij het Nederlands publiek redelijk hoog qua bereik (27,2 punten uit 100) en er wordt eveneens een redelijk hoog belang aan toegekend als het gaat om onderwerpen die met politiek en overheidsbeleid te maken hebben (20 punten). Door beide cijfers te combineren (vermenigvuldigen en delen door honderd) krijgen we een goed beeld van de impact van NU.nl als het gaat over onderwerpen die met politiek en overheidsbeleid te maken hebben (impactscore). 4

Hoofdstuk 1 Doel en opzet Doelgroepen Bij de beschrijving van de resultaten is uitgegaan van dezelfde indeling in doelgroepen als bij de voorgaande metingen. We zijn uitgegaan van een indeling in 5 doelgroepen op basis van de kenmerken leeftijd en opleidingsniveau. In onderstaande tabel zijn hun aandelen in de bevolking en in de steekproef weergegeven. Doelgroep In de bevolking (15 jaar en ouder) In de steekproef Aantal Percentage Aantal (ongewogen) Percentage (gewogen) 15 tot en met 34 jaar en lager/middelbaar opgeleid 2.471.000 17,5% 410 17,5% 15 tot en met 34 jaar en hoger opgeleid 1.714.000 12,1% 269 12,1% 35 tot en met 54 jaar en lager/middelbaar opgeleid 3.109.000 22,0% 354 22,0% 35 tot en met 54 jaar en hoger opgeleid 1.823.000 12,9% 220 12,9% 55 jaar en ouder (ongeacht opleidingsniveau) 5.010.000 35,5% 743 35,5% Totaal 14.127.000 100% 1.996 100% 5

2. Samenvatting 6

Hoofdstuk 2 Samenvatting 1 Als het gaat over onderwerpen die te maken hebben met politiek en overheidsbeleid is het NOS Journaal al jarenlang met voorsprong de titel met de grootste impact onder het Nederlands publiek van vijftien jaar en ouder. Wel zijn hierbij grote verschillen tussen de verschillende doelgroepen. Zo staat het NOS Journaal bij de groep lager en middelbaar opgeleide 15- tot en met 34-jarigen weliswaar op nummer één, maar met een veel lagere impactscore dan onder de groep 55-plussers (6,2 versus 28,3). Deze lagere score wordt vooral veroorzaakt doordat het NOS Journaal een lager bereik heeft onder lager en middelbaar opgeleide 15- tot en met 34-jarigen. 2 Het RTL Nieuws is - net als voorgaande jaren - de tweede mediatitel met veel impact. Het RTL Nieuws scoort vooral goed onder de groep 35- tot en met 54-jarigen met een laag of middelbaar opleidingsniveau. Deze hoge score is het gevolg van het relatief hoge bereik dat het RTL Nieuws onder deze groep heeft en niet zozeer van het hoge belang dat deze groep toekent aan het nieuwsprogramma. In vergelijking met de andere leeftijdsgroepen scoort het RTL Nieuws relatief minder goed onder 15- tot en met 34-jarigen met een hoog opleidingsniveau (positie vier met een impactscore van 4,2). Deze lage impactscore komt door zowel een lager bereik als een lagere belangscore onder deze groep. 3 Net als in 2015 is NU.nl de mediatitel met de derde grootste impact onder het Nederlands publiek. De nieuwssite heeft deze hoge score mede te danken aan de populariteit onder jongeren (tot en met 34 jaar). Bij zowel lager en middelbaar opgeleide jongeren als bij hoger opgeleide jongeren staat NU.nl op nummer twee als het gaat om de titel met de meeste impact. Ook bij 35- tot en met 54-jarigen met een hoge opleiding staat NU.nl op nummer twee. De nieuwssite heeft de minste impact onder 55-plussers. Bij deze leeftijdsgroep staat NU.nl op plaats nummer veertien in de impact top-40. 7

Hoofdstuk 2 Samenvatting De hoogst genoteerde nieuwkomer onder de mediatitels is Zondag met Lubach (plaats 8 in de impact top-40). Deze hoge notering dankt Lubach vooral aan de populariteit onder jongeren. Zowel veel lager- en middelbaar opgeleide 15- tot en met 34-jarigen als hoger opgeleide jongeren in deze leeftijdscategorie kijken naar dit programma dat onder deze groepen ook nog eens op een redelijk hoge belangscore kan rekenen. Ook heeft het programma een redelijk hoog bereik onder hoger opgeleide 35- tot en met 54-jarigen. Deze groep hecht overigens wel minder belang aan het programma dan jongeren. Veel mediatitels (zoals radio- en televisieprogramma s of dagbladen) worden de laatste jaren steeds vaker online of via sociale media bekeken, gelezen of beluisterd. Als het gaat over onderwerpen en programma s die te maken hebben met politiek en overheidsbeleid valt op dat het online luisteren, lezen en kijken veel vaker voorkomt dan het luisteren, lezen en kijken via sociale media. Wel is hier een leeftijdseffect zichtbaar: zo maken Nederlanders die jonger zijn dan 35 jaar ongeacht hun opleidingsniveau vaker gebruik van sociale media dan Nederlanders die ouder zijn dan 35 jaar. 13% van het Nederlandse publiek volgt organisaties en personen via sociale media om zo op de hoogte te blijven van politiek en overheidsbeleid. Facebook en Twitter worden het vaakst genoemd als sociale media waarmee men de organisaties of personen volgt. Zo volgt 9% van de Nederlanders politici en kamerleden, 7% overheidsorganisaties, 6% journalisten en opiniemakers en 2% volgt vloggers en bloggers. De meest gevolgde overheidsorganisatie is de Rijksoverheid (door 4% van de Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder gevolgd). Ook wordt de Politie (3% van de Nederlanders) of gemeenten (3% van de Nederlanders) in dit kader vaak genoemd. 8

3. Politiek en overheidsbeleid: mediatrends 9

Hoofdstuk 3 Politiek en overheidsbeleid: mediatrends Nederlands publiek Vanaf 2010 - het jaar waarin de MOM voor het eerst werd uitgevoerd - is het medialandschap sterk veranderd, evenals de wijze waarop Nederlanders zich informeren over politiek en overheidsbeleid. Deze veranderingen hebben geleid tot een aangepaste, meer actuele opzet van de vragenlijst van de MOM, editie 2018. Hoewel de berekening van de impactscores sinds 2010 hetzelfde is gebleven, leidden de aanpassingen van de vragenlijst er wel toe dat de resultaten met de eerdere onderzoeken niet meer direct met elkaar te vergelijken zijn (op score, bereik of ranking). Daarom worden de belangrijkste trends in dit hoofdstuk beschreven, in plaats van ze weer te geven in rankings zoals in eerdere onderzoeken steeds werd gedaan. Televisieprogramma s blijven door de jaren heen de meeste impact hebben als het gaat om de meningsvorming over politiek en overheidsbeleid. In 2018 staan er 13 tv-programma s in de top-20 van meest impactvolle mediatitels. Dat is ongeveer evenveel als in 2010 (12 tv-programma s) en 2012 (11 tv-programma s) en zelfs meer dan in 2015 (9 tvprogramma s). Het NOS Journaal en het RTL Nieuws zijn sinds 2010 met enige voorsprong de titels met de meeste impact op de meningsvorming. In 2018 is voor het eerst in kaart gebracht via welke mediakanalen de tv-programma s worden bekeken. Hieruit blijkt dat de traditionele televisie nog steeds het meest gebruikte kanaal is (96% kijkt het NOS Journaal en 99% het RTL Nieuws op televisie). Daarnaast geeft 16% aan het NOS Journaal ook online te bekijken. Bij het RTL Nieuws is dat 8%. Sociale media worden minder vaak gebruikt om beide journaals te kijken (NOS Journaal 5% en RTL Nieuws 6%). In de periode 2010 tot en met 2015 was het bereik van Nederlandse radioprogramma s en zenders hoog en stabiel (rond de 80%). En hoewel een directe vergelijking in de ontwikkeling van het bereik tussen 2018 en voorgaande jaren niet te maken is, is er één radiozender die sinds 2010 onafgebroken in de impact top-20 van mediatitels staat: NPO Radio 1 (plaats nummer 13 in 2018) geldt al jaren als een radiozender met een redelijk hoog bereik waaraan mensen veel belang hechten als het gaat over hun meningsvorming over politiek en overheidsbeleid. 10

Hoofdstuk 3 Politiek en overheidsbeleid: mediatrends Nederlands publiek In de periode tot 2015 nam het bereik onder het Nederlands publiek van papieren dagbladen en tijdschriften sterk af. Bij de dagbladen daalde het papieren bereik van 83% in 2010 naar 57% in 2015. In dezelfde periode gingen Nederlanders meer online dagbladen lezen (gratis en betaald). Dit compenseerde de daling van het papieren bereik enigszins. Zo was het totale bereik - dus papier, gratis en betaald online samen - van alle Nederlandse dagbladen 88% in 2010 versus 76% in 2015. Hoewel op bereik en impact geen directe vergelijking met 2018 te maken is, zijn regionale dagbladen en De Telegraaf de enige twee dagbladtitels die sinds 2010 onafgebroken in de impact top-20 staan. Bij de tijdschriften (waar voorheen nog geen onderscheid werd gemaakt tussen papieren en online versies) daalde het bereik van 86% in 2010 naar 66% in 2015. In 2012 kwam De Kampioen nog in de impact top-20 voor, maar sinds dat jaar komen er geen tijdschriften meer voor in de impact top-20. Tot 2012 speelden sociale media een marginale rol bij de meningsvorming over politiek en overheidsbeleid. Facebook stond dat jaar op nummer 61 in de impact-ranking en Whatsapp op nummer 73. Andere sociale media, zoals Snapchat, Twitter of LinkedIn, bestonden nog niet of kwamen niet hoog in de rankings voor. Drie jaar later - in 2015 - stond Facebook op nummer 19 en Whatsapp op nummer 20 in de impact top-20. Hadden in 2012 alle sociale media samen een bereik van 20% onder de Nederlandse bevolking, in 2015 was dat gestegen tot 66%. Om de stijging in bereik en impact beter te kunnen duiden werd in het najaar van 2016 een aanvullend onderzoek uitgevoerd naar de rol en invloed van sociale media op de meningsvorming over politiek en overheidsbeleid. Hieruit bleek dat de rol van sociale media als doorgeefluik (en daarmee verspreiders) van media-items over politiek en overheidsbeleid sterk was toegenomen. Ook bleek dat sociale media als Facebook en Twitter vaker werden gebruikt om nieuwssites en overheidsinstanties te volgen. Het aantal Nederlanders dat sociale media gebruikt om politieke organisaties en personen te volgen lijkt de afgelopen jaren overigens gestabiliseerd: zo bleek uit het aanvullende sociale mediaonderzoek in 2016 dat 14% van de Nederlanders politieke organisaties en personen volgt om op de hoogte te blijven van politiek en overheidsbeleid, in 2018 is dat met 13% even hoog. 11

4. Impactscores 12

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 1 NOS Journaal 17,8 47,4 37,5 2 RTL Nieuws 7,5 29,3 25,5 3 NU.nl 5,4 27,2 20,0 4 Teletekst 4,2 26,8 15,7 5 Regionaal dagblad 4,0 16,0 25,0 6 Radar 3,7 23,9 15,3 7 Een Vandaag 3,6 13,3 27,2 8 Zondag met Lubach 3,5 17,9 19,5 9 Algemeen Dagblad (AD) 3,3 14,9 22,5 10 Nieuwsuur 3,2 11,1 29,1 11 Kassa 3,1 22,4 13,7 12 De Telegraaf 3,0 15,5 19,5 13 NPO Radio 1 2,8 10,4 26,7 14 Jinek 2,3 13,3 17,4 15 De Wereld Draait Door 2,2 14,7 14,8 16 PAUW 2,2 11,5 18,8 17 Hart van Nederland 2,1 15,6 13,4 18 Buitenhof 2,1 6,5 31,8 19 Volkskrant 2,0 6,2 31,8 20 Zembla 1,8 7,7 23,6 Nederlands publiek Hoogste impact: NOS Journaal RTL Nieuws NU.nl Teletekst Regionaal dagblad Hoogste bereik: NOS Journaal RTL Nieuws NU.nl Teletekst Radar Hoogste belang: NRC Handelsblad NOS Journaal Buitenhof/Volkskrant Trouw Gesprek Minister President (Nederlands publiek; n=1.996) 13

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 21 Keuringsdienst van waarde 1,7 15,0 11,7 22 Het gesprek met de minister president 1,6 5,4 29,3 23 Opgelicht 1,5 14,3 10,7 24 De Verenigde Staten van Eva 1,5 11,3 13,2 25 De rijdende rechter 1,4 18,7 7,4 26 NRC Handelsblad 1,4 3,5 38,8 27 Brandpunt 1,4 5,7 23,6 28 Mr. Frank Visser doet Uitspraak 1,3 16,8 7,8 29 RTL Late Night 1,3 11,0 11,8 30 Kanniewaarzijn 1,3 10,8 12,0 31 WNL op zondag 1,3 5,5 22,9 32 Editie NL 1,3 8,8 14,2 33 Regionale radiozender 1,1 8,4 13,2 34 NPO Radio 2 1,1 9,7 11,0 35 Tijd voor MAX 1,1 8,1 13,2 36 BNR Nieuws Radio 1,0 3,5 29,0 37 Trouw 1,0 3,2 31,3 38 Tegenlicht 1,0 3,6 27,6 39 Nieuws op regionale tv-zender 1,0 6,4 15,6 40 RTL Boulevard 1,0 12,6 7,9 Nederlands publiek (Nederlands publiek; n=1.996) 14

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 1 NOS Journaal 6,2 20,7 30,1 2 NU.nl 5,0 23,2 21,4 3 RTL Nieuws 4,9 18,6 26,1 4 Zondag met Lubach 4,8 20,3 23,6 5 Teletekst 2,5 15,0 16,8 6 Algemeen Dagblad (AD) 1,8 9,3 19,6 7 De Telegraaf 1,8 9,7 18,4 8 Hart van Nederland 1,5 9,7 15,3 9 Radar 1,5 9,2 15,8 10 QMusic 1,3 23,1 5,7 11 Kassa 1,2 8,7 14,2 12 Mr. Frank Visser doet Uitspraak 1,2 12,8 9,6 13 Regionaal dagblad 1,2 5,6 21,8 14 Nieuwsuur 1,1 3,4 33,4 15 Opgelicht 1,1 8,5 12,4 16 Een Vandaag 1,0 4,2 24,4 17 RTL Late Night 1,0 9,1 11,4 18 Kanniewaarzijn 1,0 8,0 12,4 19 Keuringsdienst van waarde 1,0 9,8 9,9 20 Radio 538 0,9 19,1 4,7 15 tot en met 34 jaar lager en middelbaar opgeleid Hoogste impact: NOS Journaal NU.nl RTL Nieuws Zondag met Lubach Teletekst Hoogste bereik: NU.nl QMusic NOS Journaal Zondag met Lubach Radio 538 Hoogste belang: NRC Handelsblad Tegenlicht Brandpunt Buitenhof Reformatorisch Dagblad (15 tot en met 34 jaar lager en middelbaar opgeleid; n=410) 15

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 21 Volkskrant 0,9 2,5 34,5 15 tot en met 34 jaar lager en middelbaar opgeleid 22 RTL Boulevard 0,9 8,3 10,4 23 NRC Handelsblad 0,8 1,8 48,3 24 De rijdende rechter 0,8 10,6 7,9 25 Editie NL 0,8 5,7 14,4 26 Reformatorisch Dagblad 0,8 2,1 35,8 27 Buitenhof 0,8 2,1 36,4 28 De Rekenkamer 0,7 3,5 21,5 29 SkyRadio 0,7 13,8 5,2 30 De Wereld Draait Door 0,7 5,6 12,6 31 Nieuws op regionale tv-zender 0,7 2,2 33,0 32 Tegenlicht 0,7 1,7 42,5 33 Zembla 0,7 2,8 24,9 34 Brandpunt 0,7 1,9 37,1 35 Metro 0,7 5,5 12,4 36 RTL Z Nieuws (zakennieuws) 0,6 2,5 25,5 37 BNR Nieuws Radio 0,6 0,2 36,0 38 GeenStijl.nl 0,6 5,9 10,5 39 NPO Radio 2 0,6 5,1 11,8 40 Nieuws.nl 0,6 2,8 21,0 (15 tot en met 34 jaar lager en middelbaar opgeleid; n=410) 16

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 1 NOS Journaal 11,2 29,3 38,3 2 NU.nl 6,9 30,3 22,7 3 Zondag met Lubach 5,2 22,4 23,0 4 RTL Nieuws 4,2 17,9 23,2 5 Algemeen Dagblad (AD) 2,8 12,2 22,6 6 Volkskrant 1,7 5,8 28,6 7 Teletekst 1,5 12,2 12,5 8 Een Vandaag 1,4 5,1 27,2 9 NRC Handelsblad 1,4 3,9 35,2 10 Keuringsdienst van waarde 1,3 11,3 11,9 11 BNR Nieuws Radio 1,3 3,4 39,1 12 Regionaal dagblad 1,2 6,6 18,8 13 NRC next 1,1 4,3 26,6 14 De Wereld Draait Door 1,1 7,9 13,8 15 NOS op 3 1,0 4,0 25,7 16 De Telegraaf 1,0 6,9 14,7 17 Jinek 1,0 5,7 17,8 18 NPO Radio 1 0,9 4,0 22,7 19 Nieuwsuur 0,9 3,2 27,1 20 Reformatorisch Dagblad 0,8 2,1 40,6 15 tot en met 34 jaar hoger opgeleid Hoogste impact: NOS Journaal NU.nl Zondag met Lubach RTL Nieuws Algemeen Dagblad Hoogste bereik: NU.nl NOS Journaal Zondag met Lubach Radio 538 RTL Nieuws Hoogste belang: Vrij Nederland Haagse Lobby (tv-programma) Reformatorisch Dagblad Gesprek Minister President BNR Nieuws Radio (15 tot en met 34 jaar hoger opgeleid; n=269) 17

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 21 RTL Late Night 0,8 7,8 10,7 15 tot en met 34 jaar hoger opgeleid 22 Het gesprek met de minister president 0,8 2,0 40,6 23 Radio 538 0,8 21,7 3,8 24 Haagse Lobby (tv-programma) 0,8 1,6 46,2 25 Buitenhof 0,7 2,1 35,5 26 Editie NL 0,7 6,1 11,9 27 RTL Z Nieuws (zakennieuws) 0,7 3,4 21,5 28 NPO Radio 2 0,7 5,7 12,5 29 NPO Radio 3 0,7 9,0 7,9 30 Zembla 0,7 2,9 22,8 31 Radar 0,7 6,8 9,9 32 De Correspondent 0,7 1,9 33,8 33 PAUW 0,6 3,6 18,2 34 Kassa 0,6 8,1 7,8 35 WNL Opiniemakers 0,6 1,8 35,0 36 2DOC/ 3DOC 0,6 5,4 11,5 37 QMusic 0,6 16,7 3,7 38 WNL op zondag 0,6 2,9 21,3 39 Vrij Nederland 0,5 1,1 48,0 40 Nieuws.nl 0,5 2,7 19,3 18

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 1 NOS Journaal 13,8 39,1 35,2 2 RTL Nieuws 9,6 36,3 26,6 3 NU.nl 5,6 26,2 21,3 4 Teletekst 4,2 25,9 16,1 5 Regionaal dagblad 3,6 12,5 28,6 6 Algemeen Dagblad (AD) 3,3 14,8 22,4 7 Radar 3,1 21,7 14,4 8 De Telegraaf 2,8 16,0 17,3 9 Hart van Nederland 2,2 17,5 12,6 10 Kassa 2,2 20,1 10,8 11 Een Vandaag 2,1 8,0 26,8 12 Zondag met Lubach 1,9 11,2 16,8 13 Nieuwsuur 1,8 6,3 28,2 14 De Wereld Draait Door 1,8 13,5 13,0 15 RTL Late Night 1,7 12,8 13,3 16 Editie NL 1,6 10,6 15,0 17 Keuringsdienst van waarde 1,6 14,9 10,4 18 Radio 538 1,4 21,2 6,8 19 De rijdende rechter 1,3 16,6 7,7 20 Mr. Frank Visser doet Uitspraak 1,3 17,1 7,4 35 tot en met 54 jaar lager en middelbaar opgeleid Hoogste impact: NOS Journaal RTL Nieuws NU.nl Teletekst Regionaal dagblad Hoogste bereik: NOS Journaal RTL Nieuws NU.nl Teletekst Radar Hoogste belang: Nederlands Dagblad BNR Nieuws Radio Het Parool NOS Journaal Regionaal dagblad (35 tot en met 54 jaar lager en middelbaar opgeleid; n=354) 19

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 21 BNR Nieuws Radio 1,2 3,2 38,7 35 tot en met 54 jaar lager en middelbaar opgeleid 22 Zembla 1,1 5,5 20,9 23 Jinek 1,1 7,7 14,5 24 RTL Boulevard 1,1 13,4 7,9 25 Opgelicht 1,0 12,6 8,2 26 RTL Z Nieuws (zakennieuws) 1,0 4,4 23,0 27 Nieuws.nl 1,0 4,4 23,2 28 De Verenigde Staten van Eva 1,0 8,5 11,8 29 PAUW 0,9 6,1 15,1 30 QMusic 0,9 16,8 5,5 31 NOS op 3 0,9 4,6 19,5 32 SkyRadio 0,9 18,9 4,6 33 NPO Radio 2 0,9 10,3 8,3 34 Jeugdjournaal 0,8 5,8 14,5 35 NPO Radio 1 0,8 4,0 20,3 36 Volkskrant 0,8 3,7 20,7 37 Nieuws op regionale tv-zender 0,7 5,9 12,6 38 Nederlands Dagblad 0,7 1,5 47,4 39 Het Parool 0,7 2,1 35,2 40 Buitenhof 0,7 2,5 28,0 (35 tot en met 54 jaar lager en middelbaar opgeleid; n=354) 20

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 1 NOS Journaal 16,8 41,5 40,5 2 NU.nl 7,2 38,3 18,8 3 RTL Nieuws 5,8 24,5 23,8 4 NPO Radio 1 5,1 14,1 36,1 5 Zondag met Lubach 4,8 25,4 18,8 6 Teletekst 4,4 24,6 18,0 7 Regionaal dagblad 3,5 14,9 23,7 8 Algemeen Dagblad (AD) 2,8 13,7 20,4 9 NRC Handelsblad 2,7 6,7 39,9 10 Volkskrant 2,5 7,8 31,8 11 De Telegraaf 2,4 15,4 15,8 12 De Wereld Draait Door 2,2 14,0 15,8 13 Een Vandaag 2,1 8,0 26,7 14 Nieuwsuur 2,1 7,3 28,9 15 Tegenlicht 1,9 5,8 32,7 16 Keuringsdienst van waarde 1,7 16,6 10,6 17 PAUW 1,7 8,2 21,1 18 Radar 1,5 13,4 11,4 19 Jinek 1,5 8,9 16,5 20 Zembla 1,5 6,9 21,2 35 tot en met 54 jaar hoger opgeleid Hoogste impact: NOS Journaal NU.nl RTL Nieuws NPO Radio 1 Zondag met Lubach Hoogste bereik: NOS Journaal NU.nl Zondag met Lubach Teletekst RTL Nieuws Hoogste belang: NOS Journaal NRC Handelsblad NPO Radio 1 FD Tegenlicht (35 tot en met 54 jaar hoger opgeleid; n=220) 21

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 21 Jeugdjournaal 1,5 8,6 17,0 35 tot en met 54 jaar hoger opgeleid 22 Kassa 1,4 12,2 11,7 23 Radio 538 1,2 19,3 6,4 24 BNR Nieuws Radio 1,1 4,8 23,7 25 NPO Radio 2 1,1 10,8 10,1 26 De Verenigde Staten van Eva 1,1 10,0 10,8 27 RTL Late Night 1,1 11,2 9,4 28 Het Financieele Dagblad (FD) 1,0 2,9 35,9 29 NPO Radio 3 1,0 10,3 9,8 30 Het Parool 0,9 3,9 23,6 31 2DOC/ 3DOC 0,9 7,0 12,2 32 NRC next 0,9 3,4 24,8 33 Reformatorisch Dagblad 0,8 2,1 37,9 34 Trouw 0,8 3,7 21,7 35 WNL op zondag 0,8 3,8 20,7 36 NOS op 3 0,8 10,3 27,4 37 De Monitor 0,8 4,4 17,0 38 Nieuws op regionale tv-zender 0,7 5,1 14,7 39 Editie NL 0,7 7,8 9,0 40 Buitenhof 0,7 2,8 24,7 (35 tot en met 54 jaar lager en middelbaar opgeleid; n=354) 22

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 1 NOS Journaal 28,3 72,8 38,9 2 RTL Nieuws 9,2 35,8 25,8 3 Radar 7,0 41,6 16,8 4 Een Vandaag 7,0 25,3 27,5 5 Regionaal dagblad 6,8 26,4 25,6 6 Nieuwsuur 6,3 21,6 29,3 7 Kassa 6,1 38,6 15,8 8 Teletekst 5,8 38,6 15,1 9 NPO Radio 1 4,8 19,1 25,2 10 De Telegraaf 4,7 20,8 22,8 11 Jinek 4,7 25,2 18,7 12 Algemeen Dagblad (AD) 4,6 18,8 24,2 13 Buitenhof 4,5 13,8 32,4 14 NU.nl 4,4 24,7 17,9 15 PAUW 4,4 22,6 19,2 16 Hart van Nederland 3,7 24,8 14,8 17 De Wereld Draait Door 3,5 22,1 15,9 18 Het gesprek met de minister president 3,4 11,3 29,8 19 Zembla 3,3 13,2 24,8 20 Volkskrant 3,2 8,9 35,5 Hoogste impact: NOS Journaal RTL Nieuws Radar Een Vandaag Regionaal dagblad Hoogste bereik: NOS Journaal Radar Teletekst Kassa RTL Nieuws Hoogste belang: NRC Handelsblad Trouw NOS Journaal Volkskrant Buitenhof 55 jaar en ouder (55 jaar en ouder; n=743) 23

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: scores top-40 Positie titel Impactscore Bereikscore Belangscore 21 Opgelicht 3,0 23,8 12,5 55 jaar en ouder 22 De Verenigde Staten van Eva 3,0 19,0 15,5 23 Brandpunt 2,8 11,4 24,2 24 Tijd voor MAX 2,7 17,9 15,3 25 Zondag met Lubach 2,7 16,4 16,6 26 Kanniewaarzijn 2,7 19,4 13,8 27 De rijdende rechter 2,5 30,6 8,2 28 WNL op zondag 2,5 10,3 23,7 29 Keuringsdienst van waarde 2,4 18,1 13,3 30 Regionale radiozender 2,4 16,8 14,1 31 Trouw 2,3 5,8 39,3 32 Mr. Frank Visser doet Uitspraak 2,2 24,8 8,8 33 NRC Handelsblad 1,8 4,6 39,9 34 Editie NL 1,8 10,6 16,7 35 Andere Tijden 1,7 14,3 11,7 36 Nieuws op regionale tv-zender 1,6 10,5 15,5 37 NPO Radio 2 1,5 12,6 12,2 38 RTL Late Night 1,5 11,9 12,9 39 Tv-gids 1,5 20,2 7,3 40 Tegenlicht 1,4 5,1 27,5 (55 jaar en ouder; n=743) 24

Hoofdstuk 4 Impactscores Impact, bereik en belang: impactscores top-20 alle doelgroepen naast elkaar Positie Mediatitel NL Publiek 15-35 jarigen laag en middelbaar opgeleid 15-35 jarigen hoger opgeleid 35-55 jarigen lager en middelbaar opgeleid 35-55 jarigen hoger opgeleid 55 jaar en ouder 1 NOS Journaal 17,8 6,2 11,2 13,8 16,8 28,3 2 RTL Nieuws 7,5 4,9 4,2 9,6 5,8 9,2 3 NU.nl 5,4 5 6,9 5,6 7,2 4,4 4 Teletekst 4,2 2,5 1,5 4,2 4,4 5,8 5 Regionaal dagblad 4 1,2 1,2 3,6 3,5 6,8 6 Radar 3,7 1,5 0,7 3,1 1,5 7 7 Een Vandaag 3,6 1 1,4 2,1 2,1 7 8 Zondag met Lubach 3,5 4,8 5,2 1,9 4,8 2,7 9 Algemeen Dagblad (AD) 3,3 1,8 2,8 3,3 2,8 4,6 10 Nieuwsuur 3,2 1,1 0,9 1,8 2,1 6,3 11 Kassa 3,1 1,2 0,6 2,2 1,4 6,1 12 De Telegraaf 3 1,8 1 2,8 2,4 4,7 13 NPO Radio 1 2,8 0,5 0,9 0,8 5,1 4,8 14 Jinek 2,3 0,4 1 1,1 1,5 4,7 15 De Wereld Draait Door 2,2 0,7 1,1 1,8 2,2 3,5 16 PAUW 2,2 0,4 0,6 0,9 1,7 4,4 17 Hart van Nederland 2,1 1,5 0,4 2,2 0,5 3,7 18 Buitenhof 2,1 0,8 0,7 0,7 4,5 4,5 19 Volkskrant 2 0,9 1,7 0,8 3,2 3,2 20 Zembla 1,8 0,7 0,7 1,1 3,3 3,3 De blauw gearceerde titels zijn mediatitels die bovengemiddeld goed scoren binnen een bepaalde doelgroep. Deze titels zijn binnen de genoemde doelgroepen zeer impactvol als het gaat over politiek en overheidsbeleid. Zo scoort het programma Zondag met Lubach bovengemiddeld goed onder jongeren (zowel laag, middelbaar als hoog opgeleid) en onder hoger opgeleide 35- tot en met 55-jarigen. Onder de doelgroep 55-plus scoren de meeste mediatitels bovengemiddeld goed, op Zondag met Lubach en NU.nl na. 25

Hoofdstuk 4 Impactscores Bereik: met welke titels kunnen we 80% van het Nederlands publiek bereiken? + = 80% 69% van de Nederlanders kijkt het NOS Journaal* en 48% kijkt naar het RTL Nieuws. Na ontdubbeling van de cijfers blijkt dat beide journaals samen een bereik van 80% van het Nederlands hebben. + + = 86% Kan met een bepaalde combinatie van tv-programma s een groter publiek worden bereikt? Beide journaals combineren met RTL Late Night blijkt de combinatie te zijn met het hoogst haalbare bereik (86%). + + = 82% Een hoger bereik met andere programmacombinaties blijkt niet mogelijk vanwege overlap in het kijkgedrag. Zo levert een combinatie van NOS Journaal, RTL Nieuws, PAUW, Jinek en de Wereld Draait Door een bereik op van 82%, vooral omdat kijkers van PAUW, Jinek en DWDD ook naar het NOS Journaal kijken. + + + =45% Met een artikel in de vier grootste landelijke dagbladen samen bereikt men 45% van de Nederlanders, mits het artikel in alle dagbladen in de papieren, gratis en betaalde online versie wordt geplaatst. Een combinatie met beide journaals levert geen extra bereik op: alle dagbladenlezers kijken immers naar één van beide journaals. Combinaties met andere mediatypen, zoals radiozenders of nieuwssites leveren eveneens geen extra bereik op. * Deze 69% is inclusief mensen die een dag per week of minder kijken. Bij het berekenen van de bereikscore wordt deze groep weggelaten door ze het gewicht 0 toe te kennen. Daarom wijkt de bereikscore af van dit absolute percentage. 26

5. Via welke media kijkt, luistert en leest men? 27

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media Online 1 NOS Journaal 17,8 96 16 5 Sociale media Nederlands publiek 2 RTL Nieuws 7,5 99 8 6 3 NU.nl 5,4 * * * 4 Teletekst 4,2 85 35 2 5 Regionaal dagblad 4,0 73 44 9 6 Radar 3,7 97 6 1 7 Een Vandaag 3,6 98 5-8 Zondag met Lubach 3,5 83 29 12 9 Algemeen Dagblad (AD) 3,3 45 65 14 Titels met hoogste gebruik online (websites en apps): De Telegraaf Algemeen Dagblad NRC Handelsblad Volkskrant Regionaal dagblad 10 Nieuwsuur 3,2 97 7 1 11 Kassa 3,1 98 5 1 12 De Telegraaf 3,0 41 68 8 13 NPO Radio 1 2,8 98 14-14 Jinek 2,3 98 6 2 15 De Wereld Draait Door 2,2 97 8 2 16 PAUW 2,2 98 5 1 17 Hart van Nederland 2,1 99 3 1 18 Buitenhof 2,1 96 6 1 19 Volkskrant 2,0 59 57 18 20 Zembla 1,8 94 12 - Titels met hoogste gebruik sociale media: Volkskrant NRC Handelsblad Algemeen Dagblad Zondag met Lubach Trouw De weergegeven cijfers zijn de percentages van de gebruikers van de betreffende mediatitels. Dus van alle Volkskrantlezers leest 59% de krant op papier, 57% (ook) digitaal en 18% (ook) via sociale media. (Nederlands publiek; n=1.996) * Bij de online nieuwssites is de doorvraag op welke manier men deze mediatitels gebruikt niet gesteld. 28

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media online Sociale media Nederlands publiek 21 Keuringsdienst van waarde 1,7 95 13 1 22 Het gesprek met de minister president 1,6 100 3 1 23 Opgelicht 1,5 98 5-24 De Verenigde Staten van Eva 1,5 96 8 1 25 De rijdende rechter 1,4 97 7-26 NRC Handelsblad 1,4 57 60 15 27 Brandpunt 1,4 97 7-28 Mr. Frank Visser doet Uitspraak 1,3 97 5-29 RTL Late Night 1,3 97 7 5 30 Kanniewaarzijn 1,3 97 7 1 31 WNL op zondag 1,3 97 6 2 32 Editie NL 1,3 99 3 3 33 Regionale radiozender 1,1 97 14-34 NPO Radio 2 1,1 96 28 1 35 Tijd voor MAX 1,1 100 1-36 BNR Nieuws Radio 1,0 95 19 1 37 Trouw 1,0 66 41 11 38 Tegenlicht 1,0 91 21 1 39 Nieuws op regionale tv-zender 1,0 91 22 9 40 RTL Boulevard 1,0 98 4 2 (Nederlands publiek; n=1.996) * De weergegeven cijfers zijn gebruikerspercentages. 29

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media online 1 NOS Journaal 6,2 95 20 8 2 NU.nl 5,0 * * * Sociale media 3 RTL Nieuws 4,9 97 14 13 4 Zondag met Lubach 4,8 66 50 20 5 Teletekst 2,5 84 42 5 6 Algemeen Dagblad (AD) 1,8 36 76 29 7 De Telegraaf 1,8 40 68 16 8 Hart van Nederland 1,5 99 5 4 9 Radar 1,5 95 21 2 15 tot en met 34 jaar lager en middelbaar opgeleid Titels met hoogste gebruik online (websites en apps): Algemeen Dagblad (AD) De Telegraaf Tegenlicht Volkskrant Regionaal dagblad 10 QMusic 1,3 89 32 2 11 Kassa 1,2 99 15 5 12 Mr. Frank Visser doet Uitspraak 1,2 97 11-13 Regionaal dagblad 1,2 68 52 27 14 Nieuwsuur 1,1 95 19-15 Opgelicht 1,1 100 8 2 16 Een Vandaag 1,0 91 9 5 17 RTL Late Night 1,0 94 17 15 18 Kanniewaarzijn 1,0 93 17 8 19 Keuringsdienst van waarde 1,0 92 21 2 Titels met hoogste gebruik sociale media: Volkskrant Algemeen Dagblad (AD) Regionaal dagblad NRC Handelsblad RTL Z (Zakennieuws) De weergegeven cijfers zijn gebruikerspercentages. 20 Radio 538 0,9 90 32 1 (15 tot en met 34 jaar lager en middelbaar opgeleid; n=410) * Bij de online nieuwssites is de doorvraag op welke manier men deze mediatitels gebruikt niet gesteld. 30

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media online Sociale media 21 Volkskrant 0,9 47 60 55 22 RTL Boulevard 0,9 100 5 3 23 NRC Handelsblad 0,8 53 19 27 15 tot en met 34 jaar lager en middelbaar opgeleid 24 De rijdende rechter 0,8 93 15 2 25 Editie NL 0,8 97 7 10 26 Reformatorisch Dagblad 0,8 80 20 3 27 Buitenhof 0,8 75 25-28 De Rekenkamer 0,7 88 27-29 SkyRadio 0,7 88 25 3 30 De Wereld Draait Door 0,7 94 18 12 31 Nieuws op regionale tv-zender 0,7 68 32-32 Tegenlicht 0,7 36 64-33 Zembla 0,7 100 25-34 Brandpunt 0,7 75 44-35 Metro 0,7 81 20 14 36 RTL Z Nieuws (zakennieuws) 0,6 89 37 27 37 BNR Nieuws Radio 0,6 100 27-38 GeenStijl.nl 0,6 * * * 39 NPO Radio 2 0,6 83 42-40 Nieuws.nl 0,6 * * * (15 tot en met 34 jaar lager en middelbaar opgeleid; n=410) * Bij de online nieuwssites is de doorvraag op welke manier men deze mediatitels gebruikt niet gesteld. 31

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media online Sociale media 1 NOS Journaal 11,2 86 35 18 2 NU.nl 6,9 * * * 15 tot en met 34 jaar hoger opgeleid 3 Zondag met Lubach 5,2 65 53 27 4 RTL Nieuws 4,2 96 13 12 5 Algemeen Dagblad (AD) 2,8 24 75 37 6 Volkskrant 1,7 44 67 36 7 Teletekst 1,5 83 47-8 Een Vandaag 1,4 93 16-9 NRC Handelsblad 1,4 40 77 36 10 Keuringsdienst van waarde 1,3 87 30 1 11 BNR Nieuws Radio 1,3 100 12-12 Regionaal dagblad 1,2 47 64 24 13 NRC next 1,1 35 75 26 14 De Wereld Draait Door 1,1 88 22 9 15 NOS op 3 1,0 71 39 34 16 De Telegraaf 1,0 17 78 30 17 Jinek 1,0 85 22 7 18 NPO Radio 1 0,9 96 16-19 Nieuwsuur 0,9 82 29 8 Titels met hoogste gebruik online (websites en apps): Vrij Nederland De Correspondent De telegraaf NRC Next / Algemeen Dagblad (AD) Volkskrant Titels met hoogste gebruik sociale media: Reformatorisch Dagblad Algemeen Dagblad (AD) Haagse Lobby (tv-programma) WNL Opiniemakers Volkskrant / NRC Handelsblad De weergegeven cijfers zijn gebruikerspercentages. 20 Reformatorisch Dagblad 0,8 70 25 49 (15 tot en met 34 jaar hoger opgeleid; n=269) * Bij de online nieuwssites is de doorvraag op welke manier men deze mediatitels gebruikt niet gesteld. 32

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media online Sociale media 21 RTL Late Night 0,8 91 17 9 22 Het gesprek met de minister president 0,8 100 - - 23 Radio 538 0,8 95 34 2 15 tot en met 34 jaar hoger opgeleid 24 Haagse Lobby (tv-programma) 0,8 100-37 25 Buitenhof 0,7 74 42-26 Editie NL 0,7 96 4 10 27 RTL Z Nieuws (zakennieuws) 0,7 89 6 15 28 NPO Radio 2 0,7 100 41 6 29 NPO Radio 3 0,7 97 35-30 Zembla 0,7 75 50-31 Radar 0,7 88 22 5 32 De Correspondent 0,7-94 8 33 PAUW 0,6 89 14-34 Kassa 0,6 93 17-35 WNL Opiniemakers 0,6 100 31 37 36 2DOC/ 3DOC 0,6 79 64 3 37 QMusic 0,6 95 33 2 38 WNL op zondag 0,6 85 27 29 39 Vrij Nederland 0,5-100 - 40 Nieuws.nl 0,5 * * * (15 tot en met 34 jaar hoger opgeleid; n=269) * Bij de online nieuwssites is de doorvraag op welke manier men deze mediatitels gebruikt niet gesteld. 33

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media online Sociale media 1 NOS Journaal 13,8 98 12 5 2 RTL Nieuws 9,6 99 7 7 3 NU.nl 5,6 * * * 4 Teletekst 4,2 82 36 2 5 Regionaal dagblad 3,6 72 42 6 6 Algemeen Dagblad (AD) 3,3 33 71 15 7 Radar 3,1 99 2 1 8 De Telegraaf 2,8 33 74 10 9 Hart van Nederland 2,2 99 1 2 10 Kassa 2,2 99 3 2 11 Een Vandaag 2,1 99 1-12 Zondag met Lubach 1,9 96 15 11 13 Nieuwsuur 1,8 95 5-14 De Wereld Draait Door 1,8 99 2 2 15 RTL Late Night 1,7 99 3 2 16 Editie NL 1,6 99 1 4 17 Keuringsdienst van waarde 1,6 96 14 1 18 Radio 538 1,4 97 19-19 De rijdende rechter 1,3 98 8-35 tot en met 54 jaar lager en middelbaar opgeleid Titels met hoogste gebruik online (websites en apps): De Telegraaf Het Parool Volkskrant BNR Nieuws Radio Regionaal dagblad / Nederlands Dagblad Titels met hoogste gebruik sociale media: Nieuws regionale tv-zender Algemeen Dagblad (AD) Zondag met Lubach De Telegraaf RTL Nieuws / BNR Nieuwsradio De weergegeven cijfers zijn gebruikerspercentages. 20 Mr. Frank Visser doet Uitspraak 1,3 98 4 - (35 tot en met 54 jaar lager en middelbaar opgeleid; n=354) * Bij de online nieuwssites is de doorvraag op welke manier men deze mediatitels gebruikt niet gesteld. 34

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media online Sociale media 21 BNR Nieuws Radio 1,2 86 48 7 22 Zembla 1,1 97 9-23 Jinek 1,1 100-1 35 tot en met 54 jaar lager en middelbaar opgeleid 24 RTL Boulevard 1,1 99 3 2 25 Opgelicht 1,0 99 5 26 RTL Z Nieuws (zakennieuws) 1,0 94 9 2 27 Nieuws.nl 1,0 * * * 28 De Verenigde Staten van Eva 1,0 97 6 2 29 PAUW 0,9 98 3-30 QMusic 0,9 98 15-31 NOS op 3 0,9 94 8 2 32 SkyRadio 0,9 97 20-33 NPO Radio 2 0,9 96 24-34 Jeugdjournaal 0,8 100 2-35 NPO Radio 1 0,8 100 17-36 Volkskrant 0,8 45 50 5 37 Nieuws op regionale tv-zender 0,7 88 20 25 38 Nederlands Dagblad 0,7 58 42-39 Het Parool 0,7 84 73-40 Buitenhof 0,7 100 - - (35 tot en met 54 jaar lager en middelbaar opgeleid; n=354) * Bij de online nieuwssites is de doorvraag op welke manier men deze mediatitels gebruikt niet gesteld. 35

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media online Sociale media 1 NOS Journaal 16,8 94 20 6 2 NU.nl 7,2 * * * 3 RTL Nieuws 5,8 98 8 6 4 NPO Radio 1 5,1 100 23-5 Zondag met Lubach 4,8 84 30 9 6 Teletekst 4,4 74 54 2 7 Regionaal dagblad 3,5 55 61 17 8 Algemeen Dagblad (AD) 2,8 39 76 14 9 NRC Handelsblad 2,7 49 71 17 10 Volkskrant 2,5 63 55 21 35 tot en met 54 jaar hoger opgeleid Titels met hoogste gebruik online (websites en apps): NRC Next Financieele Dagblad (FD) Algemeen Dagblad (AD) De Telegraaf NRC Handelsblad 11 De Telegraaf 2,4 26 73 6 12 De Wereld Draait Door 2,2 97 11-13 Een Vandaag 2,1 97 7 2 14 Nieuwsuur 2,1 98 8-15 Tegenlicht 1,9 89 29-16 Keuringsdienst van waarde 1,7 96 16-17 PAUW 1,7 98 8-18 Radar 1,5 97 8-19 Jinek 1,5 100 11 3 Titels met hoogste gebruik sociale media: NRC Next Volkskrant NRC Handelsblad Regionaal dagblad Nieuws regionale tv-zender De weergegeven cijfers zijn gebruikerspercentages. 20 Zembla 1,5 90 14 - (35 tot en met 54 jaar lager en middelbaar opgeleid; n=354) * Bij de online nieuwssites is de doorvraag op welke manier men deze mediatitels gebruikt niet gesteld. 36

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media online Sociale media 21 Jeugdjournaal 1,5 95 13-22 Kassa 1,4 95 8 2 23 Radio 538 1,2 95 27-35 tot en met 54 jaar hoger opgeleid 24 BNR Nieuws Radio 1,1 93 22-25 NPO Radio 2 1,1 97 44 1 26 De Verenigde Staten van Eva 1,1 100 9 3 27 RTL Late Night 1,1 95 6 4 28 Het Financieele Dagblad (FD) 1,0 34 78-29 NPO Radio 3 1,0 94 19 1 30 Het Parool 0,9 46 64 11 31 2DOC/ 3DOC 0,9 97 28-32 NRC next 0,9 27 93 22 33 Reformatorisch Dagblad 0,8 73 61-34 Trouw 0,8 66 54 8 35 WNL op zondag 0,8 90 27-36 NOS op 3 0,8 100 15-37 De Monitor 0,8 100 12-38 Nieuws op regionale tv-zender 0,7 88 43 15 39 Editie NL 0,7 100 4-40 Buitenhof 0,7 90 1 10 (35 tot en met 54 jaar lager en middelbaar opgeleid; n=354) 37

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media online 1 NOS Journaal 28,3 99 11 1 Sociale media 55 jaar en ouder 2 RTL Nieuws 9,2 99 4 1 3 Radar 7,0 98 3-4 Een Vandaag 7,0 99 4-5 Regionaal dagblad 6,8 83 36 3 6 Nieuwsuur 6,3 99 4-7 Kassa 6,1 99 3-8 Teletekst 5,8 90 28 1 9 NPO Radio 1 4,8 98 9-10 De Telegraaf 4,7 55 62 3 Titels met hoogste gebruik online (websites en apps): De Telegraaf Volkskrant Algemeen Dagblad NRC Handelsblad Regionaal dagblad 11 Jinek 4,7 99 4-12 Algemeen Dagblad (AD) 4,6 62 53 2 13 Buitenhof 4,5 98 5-14 NU.nl 4,4 * * * 15 PAUW 4,4 99 3-16 Hart van Nederland 3,7 99 2-17 De Wereld Draait Door 3,5 99 3-18 Het gesprek met de minister president 3,4 100 3 1 19 Zembla 3,3 97 6 - Titels met hoogste gebruik sociale media: Het gebruik van sociale media onder 55-plussers is te laag om betrouwbare uitspraken over te kunnen doen. De weergegeven cijfers zijn gebruikerspercentages. 20 Volkskrant 3,2 70 54 5 (55 jaar en ouder; n=743) * Bij de online nieuwssites is de doorvraag op welke manier men deze mediatitels gebruikt niet gesteld. 38

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Positie titel Impact Originele media online 21 Opgelicht 3,0 98 3 - Sociale media 55 jaar en ouder 22 De Verenigde Staten van Eva 3,0 98 4-23 Brandpunt 2,8 99 3-24 Tijd voor MAX 2,7 99 1 1 25 Zondag met Lubach 2,7 98 7 1 26 Kanniewaarzijn 2,7 98 2-27 De rijdende rechter 2,5 99 3-28 WNL op zondag 2,5 99 2-29 Keuringsdienst van waarde 2,4 98 4-30 Regionale radiozender 2,4 99 11-31 Trouw 2,3 78 27 4 32 Mr. Frank Visser doet Uitspraak 2,2 99 2-33 NRC Handelsblad 1,8 74 47 2 34 Editie NL 1,8 99 2-35 Andere Tijden 1,7 97 5-36 Nieuws op regionale tv-zender 1,6 96 14 3 37 NPO Radio 2 1,5 97 17 1 38 RTL Late Night 1,5 100 3 1 39 Tv-gids 1,5 99 2-40 Tegenlicht 1,4 91 15 2 (55 jaar en ouder; n=743) * Bij de online nieuwssites is de doorvraag op welke manier men deze mediatitels gebruikt niet gesteld. 39

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Online gebruik van top-20 mediatitels: alle doelgroepen naast elkaar Positie Mediatitel NL Publiek 15-35 jarigen laag en middelbaar opgeleid 15-35 jarigen hoger opgeleid 35-55 jarigen lager en middelbaar opgeleid 35-55 jarigen hoger opgeleid 55 jaar en ouder 1 NOS Journaal 16 20 35 12 20 11 2 RTL Nieuws 8 14 13 7 8 4 3 NU.nl 83 Bij de online nieuwssites 84 is de doorvraag op welke 73 manier men deze mediatitels 53 gebruikt niet gesteld. 74 95 4 Teletekst 35 42 47 36 54 28 5 Regionaal dagblad 44 52 64 42 61 36 6 Radar 6 21 22 2 8 3 7 Een Vandaag 5 9 16 1 7 4 8 Zondag met Lubach 29 50 53 15 30 7 9 Algemeen Dagblad (AD) 65 76 75 71 76 53 10 Nieuwsuur 7 19 29 5 8 4 11 Kassa 5 15 17 3 8 3 12 De Telegraaf 68 68 78 74 73 62 13 NPO Radio 1 14 16 17 23 9 14 Jinek 6 22 11 4 15 De Wereld Draait Door 8 18 22 2 11 3 16 PAUW 5 14 3 8 3 17 Hart van Nederland 3 5 1 2 18 Buitenhof 6 25 42 5 19 Volkskrant 57 60 67 50 55 54 20 Zembla 12 25 50 9 14 6 Van de 20 meest impactvolle mediatitels is per titel nagegaan hoe hoog het online gebruik ervan is. De weergegeven cijfers zijn percentages. De blauw gearceerde titels zijn mediatitels die Ten opzichte van het totale gemiddelde bovengemiddeld goed scoren binnen een bepaalde doelgroep. Zo is het online gebruik van 15 mediatitels onder hoger opgeleide 15- tot en met 35-jarigen significant hoger in vergelijking met het Nederlands publiek. Onder lager opgeleide 35- tot en met 55-jarigen is het online gebruik van de 20 meest impactvolle mediatitels relatief laag. 40

Hoofdstuk 5: via welke media kijkt, luistert en leest men? Gebruik van top-20 mediatitels via sociale media: alle doelgroepen naast elkaar Positie Mediatitel NL Publiek 15-35 jarigen laag en middelbaar opgeleid 15-35 jarigen hoger opgeleid 35-55 jarigen lager en middelbaar opgeleid 35-55 jarigen hoger opgeleid 55 jaar en ouder 1 NOS Journaal 5 8 18 5 6 1 2 RTL Nieuws 6 16 12 7 6 1 3 NU.nl 17 Bij de online nieuwssites 13 is de doorvraag op welke 28 manier men deze mediatitels 27 gebruikt niet gesteld. 26 4 Teletekst 2 5 2 2 1 5 Regionaal dagblad 9 27 24 6 17 3 6 Radar 1 2 5 1 7 Een Vandaag 5 2 8 Zondag met Lubach 12 20 27 11 9 9 Algemeen Dagblad (AD) 14 29 37 37 15 14 2 10 Nieuwsuur 1 8 11 Kassa 1 5 2 2 12 De Telegraaf 8 16 30 10 6 3 13 NPO Radio 1 14 Jinek 2 7 1 3 15 De Wereld Draait Door 2 12 9 2 16 PAUW 1 17 Hart van Nederland 1 4 2 18 Buitenhof 1 10 19 Volkskrant 18 36 36 21 5 20 Zembla Van de 20 meest impactvolle mediatitels is per titel nagegaan hoe hoog het gebruik via sociale media is. De weergegeven cijfers zijn percentages. De blauw gearceerde titels zijn mediatitels die ten opzichte van het totale gemiddelde bovengemiddeld goed scoren binnen een bepaalde doelgroep. Het gebruik van sociale media is sterk leeftijdsgebonden. Zo is het gebruik onder 15- tot en met 35-jarigen, zowel lager middelbaar als hoger opgeleiden, hoger dan onder 35-plussers. Alleen het gebruik van 35- tot en met 55-jarigen van sociale media voor NU.nl is hoger dan gemiddeld. 41

6. Praten en het gebruik van sociale media 42

Hoofdstuk 6: praten over politiek en overheidsbeleid Over welke politieke en beleidsonderwerpen praten Nederlanders? Met een open vraag is in kaart gebracht over welke onderwerpen men praat als het gaat over politiek en overheidsbeleid. Het beeld is redelijk divers, hoewel een aantal onderwerpen duidelijk de boventoon voert. Zo wordt nieuws (vaak in combinatie met actualiteiten) vaak genoemd, evenals de economie, het onderwijs en de gezondheidszorg of zorg. Daarnaast worden financiële onderwerpen, zoals bezuinigingen, geld, prijzen en belastingen relatief vaak genoemd. Immigratie, asiel en vluchtelingen is eveneens een onderwerp waarover vaak gesproken wordt. 56% Wordcloud open vraag: over welke onderwerpen praat u zoal, als het gaat over politiek en overheidsbeleid? 43

Hoofdstuk 6: praten over politiek en overheidsbeleid Over welke politieke en beleidsonderwerpen praten Nederlanders? Economie/prijzen/ belasting 21% 56% Actualiteiten/nieuws Gezondheids(zorg) 19% 17% Immigratie/vluchtelingen 14% Van de Nederlanders praat 56% wel eens met anderen over politiek en overheidsbeleid. Bijna iedereen geeft aan dit face to face of telefonisch te doen (98%). Ruim een op de tien doet dit ook online (11%). In de meeste gevallen praat men met familie (83%), vrienden (80%), collega s (52%) of de partner (48%). Onderwijs Internationale onderwerpen Kabinet/regering Milieu en natuur 10% 7% 7% 5% 0 50 % Series2 15- tot en met 34-jarigen met een middelbare of lage opleiding praten het minst over politiek en overheidsbeleid (39%). 35- tot en met 54-jarigen en 15- tot en met 34-jarigen met een hoge opleiding praten het vaakst over politiek en overheidsbeleid (respectievelijk 69% en 65%). De open vraag over welke onderwerpen men zoal praat, is achteraf gecodeerd. Over financieel gerelateerde onderwerpen praat men het vaakst (21%), gevolgd door nieuws en actualiteiten (19%) en de gezondheidszorg (17%) en immigratie en vluchtelingen (14%). 44

Hoofdstuk 6: gebruik sociale media Het volgen van organisaties en personen 13% van het Nederlands publiek volgt organisaties en personen via sociale media om zo op de hoogte te blijven van politiek en overheidsbeleid *25% 11% 10% *17% 12% 13% van de Nederlanders volgt organisaties en personen om op de hoogte te blijven van politiek en overheidsbeleid.** Hoog opgeleide jongeren in de leeftijd van 15 tot en met 34 jaar doen dat relatief vaak (25%). Dat geldt ook voor 35- tot en met 54-jarigen (17%). 15-34 jaar, laag+midden 15-34 jaar, hoog 35-54 jaar, laag+midden 35-54 jaar, hoog 55 jaar en ouder Volgt politieke organisaties en personen (dus geen mediatitels) * Significant hoger of lager dan het totale gemiddelde van het Nederlands publiek ** Uit het onderzoek MOM Sociale Media uit oktober 2016 bleek dat 14% van de Nederlanders organisaties en personen via sociale media volgen om op de hoogte te blijven van politiek en overheidsbeleid. Dit percentage is de afgelopen twee jaar dus niet significant groter of kleiner geworden. 45

Hoofdstuk 6: gebruik sociale media Het volgen van organisaties en personen Wie of wat volgt u op sociale media om op de hoogte te blijven van politieke en overheidsbeleid (n=269)? 53% 42% In totaal volgt 13% van de Nederlanders organisaties en personen om op de hoogte te blijven van politiek en overheidsbeleid. Welke organisaties en personen volgt men dan? Het vaakst worden politici en/of kamerleden gevolgd (66% van de volgers ofwel 9% van het Nederlands publiek van 15 jaar en ouder). Ruim de helft volgt overheidsorganisaties (53% ofwel 7% van het Nederlands publiek van 15 jaar en ouder. De afzonderlijke groepen volgers zijn te klein om betrouwbare uitspraken over leeftijdsverschillen te kunnen doen. 66% 16% 46

Hoofdstuk 6: gebruik sociale media Het volgen van organisaties en personen Om op de hoogte te blijven van politiek en overheidsbeleid volgt 9% van het Nederlands publiek politici en kamerleden 65% 40% 12% 10% 10% Facebook Twitter Linkedin Instagram Youtube * Significant hoger of lager dan het totale gemiddelde van het Nederlands publiek Facebook en Twitter worden het vaakst gebruikt om politici en kamerleden te volgen. De aantallen zijn te klein om uitspraken per leeftijdsgroep te doen. 47

Hoofdstuk 6: gebruik sociale media Het volgen van organisaties en personen Om op de hoogte te blijven van politiek en overheidsbeleid volgt 7% van het Nederlands publiek overheidsorganisaties 63% Met een open vraag is in kaart gebracht welke overheidsorganisaties men volgt: 4% volgt de Rijksoverheid 3% volgt de Politie 3% volgt gemeenten 1% volgt ministeries 1% volgt politici/kamerleden 1% volgt Premier Rutte 1% volgt Jesse Klaver 37% 23% 13% 12% Facebook Twitter Linkedin Instagram Youtube Facebook en Twitter worden het vaakst gebruikt om overheidsorganisaties te volgen. De aantallen zijn te klein om uitspraken per leeftijdsgroep te doen. * Significant hoger of lager dan het totale gemiddelde van het Nederlands publiek 48

Hoofdstuk 6: gebruik sociale media Het volgen van organisaties en personen Om op de hoogte te blijven van politiek en overheidsbeleid volgt 6% van het Nederlands publiek journalisten en opiniemakers 55% 47% 13% 21% 17% Facebook Twitter Linkedin Instagram Youtube * Significant hoger of lager dan het totale gemiddelde van het Nederlands publiek Facebook en Twitter worden het vaakst gebruikt om journalisten en opiniemakers te volgen. De aantallen zijn te klein om uitspraken per leeftijdsgroep te doen. 49

Hoofdstuk 6: gebruik sociale media Het volgen van organisaties en personen Om op de hoogte te blijven van politiek en overheidsbeleid volgt 2% van het Nederlands publiek bloggers en vloggers 68% 54% 54% 34% Facebook Twitter Instagram Youtube * Significant hoger of lager dan het totale gemiddelde van het Nederlands publiek Facebook, Instagram en Youtube worden het vaakst gebruikt om vloggers en bloggers te volgen. De aantallen zijn te klein om uitspraken per leeftijdsgroep te doen. 50

Onderzoeksverantwoording 51

Onderzoeksverantwoording* Methode Online Doelgroep(en) Nederlands publiek van 15 jaar en ouder Steekproefgrootte Bruto n= 3.500 Netto n=1.996. Dit is een respons van 57%. Steekproefbron TNS Nipo base Stratificatie/quota s Nee Veldwerkperiode 7 december t/m 16 december 2017 Vragenlijstlengte Gemiddeld 18 minuten Open vragen Vragenlijst Toonmateriaal Weging Rapportage Ja, gecodeerd Op aanvraag beschikbaar Nee Ja, op de achtergrondkenmerken waarop de steekproef getrokken is (sekse, leeftijd, opleidingsniveau, grootte gezin, sociale klasse en regio) Significante verschillen zijn gerapporteerd *Meer gedetailleerde informatie over dit onderzoek is beschikbaar via uw contactpersoon bij Kantar Public 52

Uitleg berekening van de impactscore De impactscores worden bepaald op basis van het bereik en het door de respondent toegekend belang. De bereiksscore is berekend op basis van de frequentie waarmee een titel wordt gezien/gelezen. Hoe hoger de frequentie, hoe meer punten de mediatitel krijgt: aantal uitzendingen dat men bekijkt nooit een kwart de helft driekwart (bijna) alle Punten bereik 0 25 50 75 100 0-100 De belangscore is berekend op basis van het gemiddelde van scores op twee vragen: Hoe belangrijk is deze titel voor je mening? (helemaal niet van toepassing heel sterk van toepassing) Welke drie titels zijn het belangrijkst? En hoe belangrijk zijn deze titels onderling? (verdeel 100 punten) Toekenning punten voor berekening gemiddelde: helemaal niet van toepassing heel sterk van toepassing 1 2 3 4 5 6 7 Punten belangrijk voor mijn mening 0 0 0 25 50 75 100 0-100 voorbeeld: NOS Journaal bereik (punten voorbeeld: 47,4 punten voorbeeld: NOS Journaal bereik 47,4 belang 37,5 belangpunten 0-100 (verdelen over de drie belangrijkste titels) 0-100 belang totaal som bovenstaande gemiddeld belang Belang totaal/ 2 De impact is berekend op basis van de combinatie van de belangscore en het bereik met de volgende formule: voorbeeld: NOS Journaal 47,4 x 37,5 ---------------- = 17,8 = impact 100 bereik x gemiddeld belang impact = ------------------------------------ 100