Keuzedeel Gezonde leefstijl

Keuzedeel Gezonde leefstijl

Colofon Edu Actief b.v. Postbus 1056 7940 KB Meppel 0522-235235 service@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Bert Geenen Inhoudelijke redactie: Cios Nederland Titel: Keuzedeel Gezonde leefstijl Copyright 2017 Edu Actief b.v. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Inhoudsopgave 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. Hoe werk je met een keuzedeel? Over dit keuzedeel Determinanten van gezondheidsgedrag Leefstijlinterventies Het leefstijlplan en advies Theoriebronnen Bron - Adviseren Bron - Alcoholgebruik Bron - Analyse van de leefstijl Bron - Beweeggedrag en gezondheid Bron - BRAVO-kompas Bron - Burn-out Bron - Centrum Gezond Leven Bron - De leefstijlfactor roken Bron - Diabetes type 2 Bron - Effectieve leefstijlinterventies Bron - Gezondheidsbeleid Bron - Gezondheidsrisico's van ongezond eten Bron - Het leefstijlplan Bron - Het voedingspatroon in kaart Bron - Jongeren Bron - Leefstijlfactor ontspanning Bron - Meedoen in de samenleving Bron - MET waarde en beweegnormen Bron - Model volksgezondheid Bron - Omgevingsfactoren Bron - Ouderen Bron - Overgewicht Bron - Persoonskenmerken Bron - Preventie en gezonde leefstijl Bron - Stress Bron - Stress in kaart Bron - Succesvolle leefstijlinterventies Bron - Voorlichting Bron - Wat is gezonde voeding? 4 8 12 26 37 47 48 52 55 58 61 63 68 70 73 76 81 85 90 96 98 99 100 102 104 105 110 115 118 120 121 124 126 129 131

Hoe werk je met een keuzedeel? In iedere opleiding volg je een aantal keuzedelen. Ze zijn bedoeld om je beter op de arbeidsmarkt voor te bereiden. Je school bepaalt het aanbod waaruit je kunt kiezen en wanneer je zo n keuzedeel kunt volgen. Hoelang je aan een keuzedeel werkt, varieert: 240, 480 of 720 studiebelastingsuren (SBU). Die informatie vind je in de inleiding Over dit keuzedeel, waarmee elk keuzedeel begint. Waar en wanneer je aan een keuzedeel werkt, bepaalt je school. Dat kan op school zijn, op je stageadres of thuis. Meestal zal het een mix van deze drie zijn. Inleiding Een keuzedeel van Edu Actief begint met een introductie. Dat kan naast een korte inleiding bijvoorbeeld een filmpje zijn over iemand die binnen zijn werkveld te maken krijgt met de inhoud van dit keuzedeel. Vervolgens vind je vermeld uit welke onderwerpen (leereenheden) het keuzedeel bestaat. Uitdaging In elk keuzedeel werk je stap voor stap toe naar een eindopdracht: de uitdaging, waarvoor je de stof van het gehele keuzedeel gebruikt. Het kan bijvoorbeeld gaan om de verzorging van een wijnproeverij met bijpassende hapjes, een compleet ondernemersplan voor een startup, een gevuld zorgdossier waarin je hebt gedocumenteerd welke begeleiding je een cliënt hebt gegeven en wat de resultaten waren, etc. Je werkt in een aantal stappen naar de eindopdracht toe. Elke stap levert per leereenheid ten minste één beroepsproduct op, dat wil zeggen een document, een (video)verslag van een gesprek of een fysiek product zoals je dat ook in de beroepspraktijk maakt. Dat kan bijvoorbeeld een wijnkaart zijn of het financiële hoofdstuk van een ondernemingsplan. Resultaten Daarna vind je een beschrijving van de doelen waaraan je gaat werken: een opsomming van de resultaten aan het eind van het keuzedeel. Beoordeling Je werkt individueel en soms samen met medestudenten aan je opdrachten. De beoordeling van je werk gebeurt op verschillende manieren en momenten. Het kan zijn dat je een of meer kennistoetsen maakt die mee tellen in de eindbeoordeling. Je zult ook een beoordeling krijgen van de beroepsproducten die je tijdens dit keuzedeel oplevert. En natuurlijk wordt je eindopdracht beoordeeld. Je vindt de beoordelingscriteria telkens kort beschreven in de inleiding Over dit keuzedeel op elke leereenheid. Hoe zwaar een onderdeel meetelt, hoor je van je docent. Oriëntatieopdrachten Voordat je met de eerste leereenheid van een keuzedeel begint, maak je een aantal opdrachten waarmee je je nader op de stof oriënteert. Zo verken je het terrein van dit keuzedeel. Bronnen en verwijzingen In dit keuzedeel vind je verwijzingen naar bronnen. Deze kun je herkennen aan een icoontje. Dit kan een theoriebron zijn, een internetlink of een filmpje. Zo zien de icoontjes eruit: 4

Hoe werk je met een keuzedeel? Internetsite Theoriebron Filmpje De theoriebronnen op alfabetische volgorde vind je na de opdrachten in dit boek. Je kunt de inhoudsopgave gebruiken om de juiste bronnen snel te vinden. Let op! Bronnen worden op verschillende manieren bij de opdrachten aangegeven: 1. bron voor een opdracht. In dit geval is de theoriebron van toepassing op de daaropvolgende opdrachten. 2. bron in een opdracht. In dit geval is de theoriebron alleen van toepassing op deze specifieke opdracht. Wordt er in een opdracht geen bron aangegeven, maar heb je wel bepaalde informatie nodig, dan zoek je de informatie in een van de eerder genoemde bronnen binnen deze leereenheid. De internetsites en filmpjes kun je vinden op 24boost, het leerplatform waarop de digitale versie van dit keuzedeel staat. Het keuzedeel in ingedeeld in leereenheden. De titel van de leereenheid vind je bovenaan de pagina in je boek. Zoek in dezelfde leereenheid op 24boost naar het juiste opdrachtnummer en/of de juiste bron. Om toegang te krijgen tot 24boost moet je eerst een account aanmaken en je licentie activeren. 1. Ga naar https://start.24boost.nl 2. Ga naar ACCOUNT AANMAKEN 5

3. Vul alle gevraagde gegevens in en klik op ACCOUNT AANMAKEN 4. Activeer je account via de link in de e-mail die je hebt ontvangen. Let op! De e-mail kan in je ongewenste e-mail terechtkomen. 5. Log in met jouw Gebruikersnaam en Wachtwoord. 6. Klik op OVERSLAAN in het scherm waar je nu op komt 6

Hoe werk je met een keuzedeel? 7. Klik op Activeer je licentie. 8. Voer de licentiecode in die voorin je boek staat en kies voor Uitgeverij Edu Actief. Klik op ACTIVEER. 9. Onder LEREN tref je de bronnen aan. Voor het gebruik van 24boost heb je een tablet, laptop of computer met internettoegang nodig. Je werkt je opdrachten uit op papier of digitaal. 7

1. Over dit keuzedeel Over dit keuzedeel Inleiding De afgelopen jaren is er een duidelijk groeiende belangstelling voor het onderwerp leefstijl. Dit heeft enerzijds te maken met het feit dat we steeds ouder worden en de zorgkosten die mede hierdoor toenemen. Een van de speerpunten van het overheidsbeleid is dan ook preventie. Deze preventie wordt vooral gezocht aan de kant van een gezonde leefstijl. Door het verbeteren van de leefstijlfactoren bewegen, roken, alcoholgebruik, voeding en ontspanning, de zogenaamde BRAVO, kunnen verschillende chronische aandoeningen zoals obesitas, diabetes type 2, kanker en hart- en vaatziekten in enige mate voorkomen worden. Anderzijds gaan we steeds later met pensioen. Dit vraagt aandacht voor een duurzame inzetbaarheid van werknemers. Dit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van werknemers en werkgevers. Ook hier is een gezonde leefstijl het centrale begrip. Werkgevers zetten onder andere in op het bevorderen van het beweeggedrag, gezonde voeding en het reduceren van de (werk)stress. Deze aandacht voor een gezonde leefstijl heeft geleid tot tal van leefstijlinterventies voor uiteenlopende doelgroepen (kwetsbare ouderen, kinderen met obesitas, inactieve werknemers) en voor een uiteenlopende setting (onderwijs, zorg, welzijn, sport, bedrijfsleven). De groeiende belangstelling voor een gezonde leefstijl vraagt om professionals die de werkzaamheden die hieruit voortvloeien uit kunnen voeren. Je kunt hierbij denken aan het in kaart brengen van de gezondheid, de BRAVO-factoren, het opstellen van leefstijlplannen en het uitvoeren en begeleiden van leefstijlinterventies voor uiteenlopende doelgroepen. Dit zijn dan ook de belangrijkste werkzaamheden van de leefstijlcoach. Om deze taken uit te kunnen voeren, is een gedegen kennis van de factoren die een rol spelen bij onze gezondheid van belang. Daarnaast moet de leefstijlcoach op de hoogte zijn van de belangrijkste doelgroepen en leefstijlinterventies. Vandaar dat dit keuzedeel opgebouwd is uit de volgende drie leereenheden: 1. determinanten van gezondheidsgedrag a. leefstijlfactoren b. omgevingsfactoren c. persoonlijke factoren 2. leefstijlinterventies a. gezondheidsbeleid en preventie b. belangrijke doelgroepen c. succesvolle interventies 3. het leefstijlplan en advies a. analyse van de leefstijl, beeldvormingsfase b. opstellen van het leefstijlplan (doelen, acties) c. uitvoeren van het leefstijlplan (coachen en begeleiden) d. geven van voorlichting en advies. Hoe werk je met een keuzedeel Bekijk het filmpje bij deze inleiding 8

Over dit keuzedeel De uitdaging Toch wat kortademig Conny is een vrouw van 46 jaar en woont met haar drie kinderen in een achterstandswijk. Acht jaar geleden is ze gescheiden en ze moet rondkomen van een minder dan modaal inkomen. Ze rookt vanaf ongeveer haar 16e jaar en heeft een buikomvang van 116 centimeter. Ze voelde zich tot een aantal jaren geleden redelijk fit en ervaart haar gezondheid nog steeds als redelijk goed. Een sigaretje roken met haar vriendinnen uit de buurt moet kunnen. Het burengroepje benoemt zichzelf als gezellige dikkerds. Toch merkt ze dat ze bijvoorbeeld bij het traplopen wat kortademig wordt. Buurvrouw Mathilde heeft verteld dat ze bij haar op het werk wat aan fitheid willen doen en dat ze mee mogen doen aan een health check. Mathilde vindt het maar flauwekul. Conny twijfelt. Misschien moet ze toch maar eens zo n apk voor haar lijf laten doen. Ze heeft alleen geen idee wat dat inhoudt en wat haar te wachten staat als ze aan de slag moet naar aanleiding van de uitkomsten van een health check. Na een succesvolle afronding van het keuzedeel Gezonde leefstijl ben je in staat om een vrouw als Conny te begeleiden naar een gezondere leefstijl. Overeenkomstig de opbouw van dit keuzedeel levert dit het volgende leerresultaat op: Je brengt de belangrijkste determinanten van het gezondheidsgedrag van iemand in kaart. Je selecteert een geschikte leefstijlinterventie voor een bepaalde doelgroep. Je analyseert de leefstijl van iemand. Je stelt een leefstijlprogramma op. Je voert een leefstijlprogramma uit. Je geeft advies met betrekking tot een gezonde(re) leefstijl. Dit is dan ook de inhoud van de eindopdracht die aan dit keuzedeel gekoppeld is. De resultaten 1. Je kunt de belangrijkste determinanten van gezondheidsgedrag beschrijven. 2. Je kunt de gezondheidstoestand van iemand in kaart brengen. 3. Je kunt de leefstijl van iemand aan de hand van de vijf leefstijlfactoren analyseren. 4. Je kunt iemand adviseren ten aanzien van een gezondere leefstijl. 5. Je kunt iemand adviseren ten aanzien van een of meerdere geschikte leefstijlinterventies. 6. Je kunt een leefstijlplan voor iemand opstellen, uitvoeren en evalueren. De beoordeling kennistoetsen beoordeling van de beroepsproducten per leereenheid beoordeling van de eindopdracht. 1.1 Oriëntatie Opdracht 1: Gezondheidsgedrag Website - Beïnvloedbare factoren Website - Gezondheidsdeterminanten 9

Onderzoek welke factoren het gezondheidsgedrag van mensen bepalen en maak een indeling naar de verschillende factoren. Maak hierbij gebruik van de bronnen. Opdracht 2: Interventieprogramma Website - Leefstijlinterventies Website - Beweegtuin leefstijlinterventies Website - Dossier leefstijlinterventies a. Zoek op internet naar de inzet van leefstijlinterventies voor verschillende doelgroepen en maak een indeling op basis van deze doelgroepen. b. Geef een aantal namen van interventieprogramma s die de afgelopen jaren ontwikkeld en uitgevoerd zijn. Maak hierbij gebruik van de bronnen. Opdracht 3: Leefstijlplan Website - Interventies Website - Interventies Database Website - Leefstijl- en afslankchallenge Geef aan welke ervaringen je met een leefstijlplan hebt of in welke situaties je met dit leefstijlplan in aanraking bent gekomen. Maak hierbij gebruik van de bronnen. 1.2 Eindopdracht Opdracht 1: Gezondheidsgedrag Eindopdracht Algemene uitdaging: Stel een leefstijlplan op voor iemand naar keuze en begeleid hem of haar gedurende ongeveer twee maanden. Voor deze uitdaging doorloop je de volgende stappen: 1. Beschrijf wat de invloed van de omgevingsfactoren en de persoonlijke factoren van degene op zijn/haar gezondheid is. 2. Breng de gezondheidstoestand van de persoon in kaart. Denk hierbij ook aan zijn of haar ziektegeschiedenis. Breng daarnaast algemene factoren in kaart, zoals lengte, gewicht, BMI, buikomvang, vetpercentage en als het kan bloeddruk en cholesterolgehalte. Beschrijf hoe je de persoon die je gaat begeleiden zijn gezondheid ervaart. 3. Breng aan de hand van de BRAVO de leefstijl van de betreffende persoon in kaart. Bewegen Bepaal het sport- en beweegverleden en -heden van de persoon. Inventariseer actuele wensen en behoeften. 10

Over dit keuzedeel Bepaal aan welke beweegnormen de betreffende persoon voldoet. Breng eveneens het sedentair gedrag in kaart. Maak bij dit onderdeel gebruik van een intake(formulier) en een of meerdere vragenlijsten. Roken Breng het rookgedrag van de persoon in kaart (verleden en actueel). Neem een rookvragenlijst af, als dit van toepassing is. Alcoholgebruik Breng het alcoholgebruik van de persoon in kaart (verleden en actueel). Gebruik hiervoor een (gevalideerde) vragenlijst. Voeding: Breng het voedingspatroon van de persoon in kaart. Gebruik hiervoor een intake(formulier) en een (gevalideerde) voedingsvragenlijst. Denk hierbij aan de nieuwe richtlijnen van de Gezondheidsraad. Ontspanning Breng de ontspanning/stress van de persoon in kaart. Maak hierbij onder andere gebruik van een (gevalideerde) stress/burn-out vragenlijst. 4. Oriënteer je op een aantal relevante interventies voor deze persoon en kom tot een keuze voor een of twee meest geschikte interventies. 5. Formuleer voor elke leefstijlfactor een advies en neem hier het resultaat van punt 4 in mee. 6. Formuleer een hoofddoel en enkele concrete doelen met betrekking tot minimaal twee leefstijlfactoren. 7. Stel een leefstijlplan op waarin je duidelijk maakt met welke acties, activiteiten en dergelijke de persoon de betreffende doelstellingen gaat realiseren. 8. Voer het plan uit en begeleid en coach de persoon. 9. Evalueer het resultaat en beschrijf wat je van de opdracht geleerd hebt. 11