Hoge Raad voor de Werkgelegenheid Verslag 213 Jan Smets Persconferentie van 1 juli 213
Hoge Raad voor de Werkgelegenheid Recente ontwikkelingen op en vooruitzichten voor de arbeidsmarkt Verslag 213 2
Verloop van de werkgelegenheid en de werkloosheid (jaargemiddelden, veranderingen in duizenden personen t.o.v. het voorgaande jaar) 28 29 21 211 212 213r 214r Binnenlandse werkgelegenheid 78,7-8,8 3,8 61,6 8,2-17,7-6, Zelfstandigen 1, 4,5 5,8 9,6 6, 3,6 3,2 Loontrekkenden 68,7-13,3 25, 52, 2,2-21,3-9,2 Conjunctuurgevoelige bedrijfstakken 46, -38,1 3,4 34,5-6,5-28,4-21,1 Overheid en onderwijs 9,9 13,8 6,7,8-3,2-3,1-1,4 Overige diensten 12,8 11, 14,9 16,8 11,9 1,2 13,3 Werkloosheid -25,7 5,6 13,7-19,8 14,5 3,2 31,8 Bronnen: INR, NBB (ramingen), RVA. 3
Verloop van de bedrijvigheid, werkgelegenheid en werkloosheid (procentuele verandering t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar, seizoengezuiverde gegevens) 4% 3% 2% 1% % -1% -2% -3% -4% -5% 25 26 27 28 29 21 211 212 213r 214r Bbp naar volume (linkerschaal) Totale binnenlandse werkgelegenheid (linkerschaal) Werkloosheid (rechterschaal) 16% 12% 8% 4% % -4% -8% -12% -16% -2% Bronnen: INR, NBB (ramingen), RVA. 4
Werkgelegenheid en werkloosheid: Europees perspectief (indexcijfers, eerste kwartaal van 28 = 1; seizoengezuiverde gegevens ) 15 35 1 3 95 25 2 9 15 85 1 8 27 28 29 21 211 212 213 5 27 28 29 21 211 212 213 EU DE IE EL ES FR NL PT BE Bronnen: INR, EC (nationale rekeningen, EAK). 5
2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 Geharmoniseerde werkgelegenheidsgraden (in % van de overeenstemmende bevolking, 2-64 jaar) 8, 77,5 75, 72,5 7, 67,5 VL 22 = 76% BE 22 = 73,2% in 212 België EU Totaal 67,2 68,5 Vrouwen 61,7 62,4 65, 62,5 6, Laaggeschoolden 47,1 52,2 2-29-jarigen 59,4 6,2 55-64-jarigen 39,5 48,9 57,5 55, Niet-EU-burgers 38,9 56,9 België Brussel Vlaanderen Wallonië Bronnen: ADSEI, EC (EAK). 6
Werkloosheidssituatie 8 6 4 2-2 Verloop van de werkloosheid per gewest (in personen, veranderingen ten opzichte van de overeenstemmende maand van het voorgaande jaar) Geharmoniseerde werkloosheidsgraden (in % van de overeenstemmende beroepsbevolking, 15-64 jaar) in 212 België EU Totaal 7,6 1,6 Vrouwen 7,4 1,6 Laaggeschoolden 14,2 18,6 15-24-jarigen 19,8 22,8 55-64-jarigen 4,5 7,3-4 29 21 211 212 213 Niet-EU-burgers 3,7 21,3 Vlaams Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest Waals Gewest Duitstalige Gemeenschap Bron: RVA (op basis van gegevens van Actiris, ADG, FOREM en VDAB). 7 Bron: EC (EAK).
Hoge Raad voor de Werkgelegenheid Laaggeschoolden op de arbeidsmarkt Verslag 213 8
Kenmerken van de vraag en het aanbod op de arbeidsmarkt 9
Werkgelegenheid en werkloosheid naar scholingsniveau (in % van het totaal) 6 5 Werkgelegenheid 4 3 2 1 8 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 28 21 Werkloosheid 7 6 5 4 3 2 1 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 28 21 Laaggeschoolden Middengeschoolden Hooggeschoolden Bron: ADSEI (EAK). 1
Sociaal-economisch statuut naar scholingsniveau (in % van de bevolking op arbeidsleeftijd (15-64 jarigen), in 211, tenzij anders vermeld) Werkgelegenheidsgraad Werkloosheidsgraad 1 Inactiviteitsgraad Laaggeschoolden BE 38,4 14,1 55,3 EU 45,4 16,7 45,5 Middengeschoolden BE 65,6 6,8 29,6 EU 68,4 9, 24,9 Hooggeschoolden BE 82, 3,8 14,7 EU 82, 5,6 13,1 Bron: ADSEI (EAK). 1 In procenten van de beroepsbevolking op arbeidsleeftijd. 11
Werkgelegenheid naar leeftijd volgens scholingsniveau en beroepscategorie (in % van de overeenstemmende totale werkende bevolking, 21) Volgens scholingsniveau Laaggeschoolden (ISCED 1 tot 2) 6 5 4 3 2 1 25-34 35-44 45-54 55-64 6 5 4 3 2 1 Middengeschoolden (ISCED 3 en 4) 25-34 35-44 45-54 55-64 6 5 4 3 2 1 Hooggeschoolden (ISCED 5 en 6) 25-34 35-44 45-54 55-64 Volgens beroepscategorie Laaggekwalificeerde banen (ISCO 2 9) 6 6 Middengekwalificeerde banen (ISCO 4 tot 8) 6 Hooggekwalificeerde banen (ISCO 1 tot 3) 5 5 5 4 4 4 3 3 3 2 2 2 1 1 1 25-34 35-44 45-54 55-64 25-34 35-44 45-54 55-64 25-34 35-44 45-54 55-64 Laaggeschoolden Middengeschoolden Hooggeschoolden Bron: EC (EAK, microgegevens). 1 ISCED: International Standard Classification of Education. 2 ISCO: International Standard Classification of Occupations. 12
Kenmerken van de werkaanbiedingen (in % van het totale aantal door de diensten voor arbeidsbemiddeling ontvangen werkaanbiedingen 1, 212) Actiris FOREM VDAB Geen diploma vereist of gepreciseerd 31 5 46 Geen ervaring vereist of gepreciseerd - 79 48 Geen tweede taal gepreciseerd 52 76 76 (p.m. Absoluut aantal werkaanbiedingen) (22 531) (63 45) (263 471) Bronnen: Actiris, FOREM, VDAB. 1 Normaal economisch circuit ongerekend de uitzendarbeid voor de FOREM en de VDAB; totaal aantal ontvangen werkaanbiedingen ongerekend de uitzendarbeid en de gegevensbank EURES voor Actiris. 13
Kenmerken van de laaggeschoolden 14
België Mannen Vrouwen 15-24 jaar 25-54 jaar 55-64 jaar Belgen Andere EU-burgers Niet-EU-burgers Werkgelegenheid Werkloosheid Inactiviteit Aandeel van de laaggeschoolden in de bevolking 1 (in % van de overeenstemmende bevolking (15-64-jarigen), 211) 7 6 5 4 3 2 1 Totaal waarvan: Studenten EU-gemiddelde p.m. Werkgelegenheidsgraad Bron: EC (EAK). 1 Het aandeel van de studenten werd slechts voor twee bevolkingsgroepen geïsoleerd: de jongeren en de inactieven. 15
Jongeren Kruising van het scholingsniveau van de jongeren van 15 tot 34 jaar die het onderwijs verlaten hebben en dat van hun ouders (in % van het overeenstemmende totaal, 29) Ouders Laaggeschoold Middengeschoold Hooggeschoold Totaal Laaggeschoold 64 25 11 1 Middengeschoold 45 37 18 1 Hooggeschoold 17 34 49 1 Bron: EC (EAK, ad-hocmodule 29, microgegevens). 16
Landbouw Industrie Bouwnijverheid Handel Vervoer Horeca Informatie en communicatie Financiële dienstverlening en verzekeringen Exploitatie van en handel in onroerend goed Vrije beroepen en administratieve en ondersteunende diensten Overheid, onderwijs, gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening waarvan: gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Andere dienstverlening Opsplitsing naar scholingsniveau van de werkgelegenheid in de verschillende bedrijfstakken (in % van het totaal, 211) 1 8 6 4 2 Laaggeschoolden Middengeschoolden Hooggeschoolden Bron: EC (EAK, microgegevens). 17
Kenmerken van de werkgelegenheid: opsplitsing naar scholingsniveau (in % van de overeenstemmende werkgelegenheid, 211) Laaggeschoolden Middengeschoolden Hooggeschoolden Totaal Deeltijdwerk 33 28 23 27 Tijdelijke arbeid 12 8 8 9 Uitzendarbeid 3 2 1 2 Bron: EC (EAK, microgegevens). 18
Transities tussen werkgelegenheid, werkloosheid en inactiviteit 19
Transitie van werkloosheid naar werk binnen de twaalf maanden (in % 1 ) Laaggeschoolden Middengeschoolden Hooggeschoolden Totaal 28 42 45 (p.m. Absoluut aantal) (281 7) (137 988) (64 891) 15-24 jaar 44 57 72 25-54 jaar 3 41 47 55-64 jaar 4 7 11 Minder dan twee jaar werkloos 4 52 56 Tussen twee en vier jaar werkloos 28 36 35 Langer dan vier jaar werkloos 9 16 17 Brussel 21 3 34 Vlaanderen 37 49 52 Wallonië 24 39 44 Bron: RVA. 1 Aantal personen die in de loop van het tweede kwartaal van 211 zijn opgetekend als werkzoekende uitkeringsgerechtigde volledig werkloze (UVW-WZ) en die, tijdens de twaalf daaropvolgende maanden, gedurende ten minste één volledige maand werden geregistreerd als aan het werk zijnd, in procenten van het totale aantal UVW-WZ. 2
1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 Transities op jaarbasis (in %) 6 Van werkloosheid naar werk 5 5 Van werk naar werkloosheid 5 5 4 4 4 3 3 3 4 2 2 2 3 1 1 1 2-1 -1-1 1-2 -2-2 -3-3 -3 Bbp naar volume [rechterschaal] Laaggeschoolden Hooggeschoolden linkerschaal Bronnen: INR, EC (EAK, niet-gewogen microgegevens). 21
Twee jaar beroepsleven per scholingsniveau 1 (personen van 3 tot 44 jaar, gevolgd van januari 28 tot december 29) Laaggeschoolden (14 personen) 2 Middengeschoolden (278 personen) 2 Hooggeschoolden (31 personen) 2 Bron: EC (SILC). 1 Elke kolom vertegenwoordigt het traject van een persoon. Elk vierkant vertegenwoordigt een maand. Alle personen zijn gevolgd gedurende 24 maanden. Een groen vierkant betekent aan het werk, een geel vierkant werkloos, een rood vierkant inactief. Het betreft ongewogen gegevens. 2 Aantal personen die behoren tot deze categorie in de steekproef van de SILC-enquête. 22
Initiële en voortgezette opleiding 23
Jongeren die de school voortijdig hebben verlaten¹ 14 In % van de bevolking tussen 18 en 24 jaar (211) 6 Werkgelegenheidsgraad van de overeenstemmende bevolking (211) 12,3 12,3 12 5 1 8 Lager secundair = 8,1 Werkgelegenheid = 5,7 4 3 6 4 2 Basisonderwijs = 2,2 Zonder diploma = 2, Bereikt scholingsniveau Inactiviteit = 3,7 Werkloosheid = 2,9 IAB-statuut NEET 2 = 6,6 2 1 Zonder diploma Basisonderwijs Lager secundair Bron: EC (EAK, microgegevens). 1 Personen tussen 18 en 24 jaar die niet studeren en evenmin een opleiding volgen en van wie het hoogst behaalde studieniveau beperkt is tot het lager secundair onderwijs. 2 NEET = Not in Employment, Education nor Training. 24
Participatie aan opleiding buiten het regulier onderwijs door 25-64-jarigen tijdens de twaalf maanden vóór de enquête (in % van het overeenstemmende totaal, 211) 35 3 25 2 15 1 5 Laaggeschoolden Middengeschoolden Hooggeschoolden Totaal Werkloos Werkend Inactief Bron: ADSEI (EAK, microgegevens). 25
Kans dat 25-64-jarigen tijdens de twaalf maanden vóór de enquête opleiding hebben gevolgd buiten het regulier onderwijs 1 (in %, 211) 4 35 3 25 2 Referentiepersoon 2 15 1 5 Inactief Laaggeschoold Werkzoekend 55-64 jaar Woonachtig in Wallonië Woonachtig in Brussel 25-34 jaar Staatsburger ander EU-land Vrouw Niet-EUstaatsburger Hooggeschoold Bron: ADSEI (EAK, microgegevens). 1 De kansen die in deze grafiek zijn opgenomen, zijn niet additief. De voorstelling is van het type ceteris paribus: telkens wordt één kenmerk gewijzigd ten opzichte van de referentiepersoon. 2 De referentiepersoon is een werkende man, middengeschoold, tussen 35 en 54 jaar, Belg en woonachtig in Vlaanderen. 26
Arbeidskost en tewerkstellingsmaatregelen 27
Gemiddeld uurloon volgens scholingsniveau (in, 29) 5 45 4 35 3 Lager Lager secundair Secundair technisch of beroepsonderwijs Algemeen secundair 25 Hoger korte type 2 15 Hoger lange type en universitair Post-universitair en doctoraat 1 15-24 jaar 25-29 jaar 3-44 jaar 45-54 jaar 55 jaar en ouder Bron: ADSEI (SES). 28
Rendement van het behalen van een diploma hoger onderwijs tijdens de initiële opleiding (%) Mannen Vrouwen België 12, 14,4 Denemarken 7,9 8,7 Duitsland 9,6 8,2 Frankrijk 9,9 9,4 Nederland 7,9 7, Verenigd Koninkrijk 7,4 7,3 Zweden 6,4 5,7 Bron: OESO (212). 29
Minimumloon in België 18 Minimumloon per paritair comité (PC¹) (in per uur, 29) 6 Aandeel van werknemers die ongeveer het minimumloon ontvangen (in % van het overeenstemmende totaal, 29) 16 5 14 12 4 1 3 8 2 6 1 4 2 PC 2xx PC 3xx minimumloon gewogen gemiddelde GGMMI Bronnen: ADSEI, FOD WASO, NAR. 1 PC 1XX = PC's die enkel betrekking hebben op arbeiders; PC 2XX = PC's die enkel betrekking hebben op bedienden; PC 3XX = PC's die betrekking hebben op arbeiders en bedienden. 3 PC 1xx maximaal het minimumloon alle observaties laaggeschoolden... plus 5 %... plus 1 % laaggeschoolde jongeren laaggeschoolde jonge vrouwen
Een ruim palet aan financiële tewerkstellingsmaatregelen Beogen beïnvloeding van Betrokken werknemers arbeidsaanbod arbeidsvraag algemeen laaggeschoolden overige direct indirect 1 werkbonus X X verminderingen van werkgeversbijdragen verminderingen van bedrijfsvoorheffing X X X X X X X X loonsubsidies dienstencheques X X X X doorstromingsprogramma's (X) X X X X ACTIVA (X) X X X X SINE (X) X X X X werkhervattingstoeslag X X PWA X X X X Degressiviteit werkloosheidsuitkering X X X 1 Indirect via systemen die gericht zijn op lage lonen, langdurig werklozen of ploegenarbeid, waarbij het vaak om laaggeschoolden gaat. 31
Aanbevelingen 1. Voortijdige schoolverlating verminderen 2. Begeleiden en opleiden 3. Banencreatie ondersteunen 32
1) Voortijdige schoolverlating verminderen vroegtijdig en systematisch voorkomen, rekening houdend met gezinssituatie (o.m. migranten) positief oriënteren naar technisch en beroepsonderwijs informeren over rendement studies alternerend leren bedrijfsstages veralgemenen inschakeling via arbeidsbemiddelingsdiensten, bv. door plaatsingsdienst in scholen tweede kans verruimen, bv. door learnfare opleidingen opsplitsen in modules 33
2) Begeleiden en opleiden Overheidsdiensten voor arbeidsbemiddeling individuele begeleiding met concrete doelstellingen korte trajecten in arbeidscircuit helpen om basiskennis te verwerven en job coaching, met follow up Overheid validering vaardigheden/diploma's (migranten) Ondernemingen overkwalificatie tegengaan (ook generieke) opleiding voor lager geschoolden (competentiemanagement) 34
3) Banencreatie ondersteunen "Meesleepeffect" tussen "kennisjobs" en jobs voor laaggeschoolden Sociale partners minimumloon => insider-outsider maar belangrijk tegen fenomeen van working poor en werkloosheids- of inactiviteitsval Overheid efficiëntie maatregelen onderzoeken arbeidskosten verminderen door lastenverlaging op lage lonen (eenvoudig / transversaal / stabiel) tijdelijke maatregelen voor nieuwkomers buurtdiensten / niet-marktdiensten / sociale economie Ondernemingen persoonlijke ontwikkelingsplannen invoegformules jobsplitsing 35
Hoge Raad voor de Werkgelegenheid Verslag 213 Jan Smets Persconferentie van 1 juli 213