Minirapportage: Waarover en waar vragen jonge bedrijven advies? inlichtingen: drs. A. Bruins datum: 12-12-2003 bestelnr.: M200310 Kennis is in de loop de jaren een sleutelfactor voor economische groei geworden. Veel bedrijven, en vooral kleinere bedrijven, beschikken niet zelf over alle noodzakelijke kennis. Daarom wenden zij zich tot bronnen buiten het bedrijf om kennis te halen en om advies te vragen. In deze minirapportage wordt geschetst op welke gebieden jonge bedrijven advies vragen en bij welke instanties of personen zij dat doen. Het zal blijken dat belastingzaken en het voeren van de administratie de belangrijkste gebieden zijn waarop jonge bedrijven advies vragen en dat de accountant de meest geraadpleegde adviseur is. Ondernemen in de kenniseconomie Internationalisering, individualisering, de tendens tot uitbesteding en ontwikkelingen op het gebied van ICT maken de samenleving, en daarmee de omgeving waarbinnen bedrijven functioneren, steeds complexer. Een belangrijk middel om die complexiteit te reduceren is het gebruikmaken van kennis. Voor bedrijven betekent het toenemende belang van kennis als concurrentiefactor dat zij zich via nieuwe kenniscreatie, nieuwe kennisabsorptie en een optimaal gebruik van aanwezige kennis dienen te onderscheiden van hun concurrenten. Hiermee kunnen bedrijven hun concurrentiepositie versterken en groei realiseren. Kennisgebieden die belangrijk zijn voor het runnen en laten groeien van een bedrijf zijn 1 : kennis over het voeren van de administratie; kennis over wet- en regelgeving; kennis over belastingzaken; marketingkennis; branchekennis; kennis over financieringsmogelijkheden; kennis over personeelsbeleid; kennis over het intermediaire veld; kennis over strategiebepaling; vakkennis; kennis over huisvestingszaken. Extern kennis halen Vorig jaar is in het onderzoek onder de deelnemers aan het EIM-Jongebedrijvenpanel nagegaan hoe het is gesteld met de kennis in jonge bedrijven 2. Kennis kan aanwezig zijn bij de ondernemer zelf, maar ook bij medewerkers. Wanneer onvoldoende kennis binnen het bedrijf aanwezig is, kan extern kennis worden gehaald. Uit het onderzoek in 2002 is naar voren gekomen dat veel bedrijven extern kennis halen op het gebied van: belastingzaken; voeren van de administratie; wet- en regelgeving. 1 Behalve deze kennis dient er operationele kennis binnen het bedrijf aanwezig te zijn, bijvoorbeeld op het gebied van productontwikkeling, productiemethoden, automatisering, etc. 2 Zie: Hoe slim zijn jonge ondernemingen?, EIM, maart 2003, pag. 22-24. Het EIM-Jongebedrijvenpanel bestaat uit ondernemers die in 1994 met hun bedrijf zijn gestart. De ondernemers en hun bedrijven worden sindsdien met jaarlijks onderzoek gevolgd. 1
Daarentegen halen weinig bedrijven extern kennis op het gebied van: marketing; huisvestingszaken; strategiebepaling; personeelsbeleid. Advies vragen Een stap verder dan extern kennis halen gaat het vragen van advies. Met het vragen van advies haalt een bedrijf niet alleen kennis binnen, maar krijgt het bedrijf ook aanwijzingen hoe het die kennis gecombineerd met de reeds aanwezige kennis kan toepassen. In het onderzoek dat in 2003 is gehouden onder de deelnemers aan het EIM-Jongebedrijvenpanel, is nagegaan op welke gebieden de bedrijven advies hebben gevraagd en bij welke personen of instanties zij dat deden. In het onderzoek zijn de hiervoor genoemde kennisgebieden, exclusief kennis over het intermediaire veld, strategiebepaling en vakkennis, maar met toevoeging van kennis over opleiding en cursussen onderscheiden. Waarover vragen jonge bedrijven advies? Veel jonge bedrijven blijken in een periode van twaalf maanden voorafgaande aan het onderzoek op ten minste een van de negen onderscheiden kennisgebieden advies te hebben gevraagd; een op de vijf bedrijven geeft echter te kennen helemaal geen advies te hebben gevraagd. Advies vragen doen veel bedrijven op dezelfde kennisgebieden als die waarop veel bedrijven extern kennis halen: belastingzaken; voeren van de administratie; wet- en regelgeving; (zie figuur 1). figuur 1 mate waarin jonge bedrijven advies vragen op verschillende kennisgebieden huisvesting marketing personeelsbeleid financiering branchekennis opleiding/cursussen wet- en regelgeving voeren van de administratie belastingzaken 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% verschilende keren een enkele keer geheel niet 2
Ook blijkt dat de gebieden waarop weinig bedrijven advies vragen dezelfde zijn als die waarop weinig bedrijven extern kennis halen: marketing; personeelsbeleid; huisvesting. De frequentie waarmee bedrijven advies vragen is veelal niet erg hoog. Voor alle kennisgebieden geldt dat er meer bedrijven zijn die slechts een enkele keer advies hebben gevraagd dan dat er bedrijven zijn die dat verschillende keren deden. Gelet op de aard van de kennisgebieden ligt het voor de hand te veronderstellen dat er verschillen zijn tussen bedrijven die werknemers in dienst hebben en bedrijven die geen werknemers in dienst hebben en tussen bedrijven die investeren en bedrijven die niet investeren. In de volgende twee paragrafen gaan we na of er daadwerkelijk sprake is van verschillen. Werknemers in dienst hebben en advies vragen 40% van de bedrijven heeft werknemers in dienst. Gemiddeld gaat het daarbij om 8 werknemers. Dat bedrijven die werknemers in dienst hebben veel vaker dan bedrijven die geen werknemers in dienst hebben advies vragen op het gebied van personeelsbeleid zal niemand verbazen, maar het al dan niet in dienst hebben van werknemers blijkt meer in het algemeen samenhang te hebben met het vragen van advies (zie figuur 2). figuur 2 aandeel jonge bedrijven met en zonder werknemers die advies vragen op verschillende kennisgebieden huisvesting marketing personeelsbeleid financiering branchekennis opleiding/cursussen wet- en regelgeving voeren van de administratie belastingzaken 0 10 20 30 40 50 60 70 80 percentage bedrijven werknemers geen werknemers Bedrijven met werknemers vragen op vrijwel alle gebieden vaker advies dan bedrijven zonder werknemers. De uitzondering wordt gevormd door branchekennis, op welk gebied beide groepen bedrijven even vaak advies vragen. Relatief is het verschil tussen bedrijven met en bedrijven zonder werknemers het geringst bij die gebieden waarop in het algemeen veel bedrijven advies vragen: belastingzaken en het voeren van de administratie. Ten aanzien van de overige gebieden (met uitzondering van personeelsbeleid) is het aandeel bedrijven die advies vragen onder de bedrijven die werknemers in dienst hebben steeds ongeveer twee keer zo groot als onder de bedrijven die geen werknemers in dienst hebben. 3
Investeren en advies vragen 50% van de bedrijven heeft in de twaalf maanden voorafgaande aan het onderzoek investeringen gepleegd. Deze bedrijven vragen vaker advies dan bedrijven die geen investeringen hebben gepleegd (zie figuur 3). figuur 3 aandeel jonge bedrijven met en zonder investeringen die advies vragen op verschillende kennisgebieden huisvesting marketing personeelsbeleid financiering branchekennis opleiding/cursussen wet- en regelgeving voeren van de administratie belastingzaken 0 10 20 30 40 50 60 70 80 percentage bedrijven investeringen gepleegd geen investeringen gepleegd Er is veel overeenstemming met de bevindingen in de voorgaande paragraaf. Het verschil tussen bedrijven die wel investeren en bedrijven die niet investeren is echter minder groot ten aanzien van de gebieden personeelsbeleid en opleidingen/cursussen. Ten aanzien van branchekennis is er nu wel sprake van enig verschil, en wel ten gunste van de investerende bedrijven. Levensfase van het bedrijf en advies vragen Behalve werknemers in dienst hebben en investeren is er blijkbaar ook nog iets anders dat leidt tot verschil in de mate waarin jonge bedrijven advies vragen. Dat blijkt wanneer we de onderzoeksuitkomsten waarop we tot nu toe de aandacht hebben gericht, vergelijken met onderzoeksuitkomsten van het EIM-Starterscohort 1998-2000. Het onderwerp 'advies vragen', is namelijk ook aan de orde gesteld in het onderzoek dat in 2003 is gehouden onder de deelnemers aan het EIM-Starterscohort 1998-2000. Deze bedrijven zijn dus recenter gestart dan de bedrijven in het EIM-Jongebedrijvenpanel. We noemen ze daarom nieuwe bedrijven. Vergeleken met jonge bedrijven hebben maar half zo veel nieuwe bedrijven (19%) werknemers in dienst en eveneens veel minder nieuwe bedrijven hebben geïnvesteerd, namelijk een op de drie (32%) in plaats van een op de twee. Toch is ten aanzien van alle kennisgebieden het aandeel bedrijven die advies vragen onder nieuwe bedrijven hoger dan onder jonge bedrijven (zie tabel 1). Dit wijst erop dat er een verband is tussen het vragen van advies en de levensfase van het bedrijf. Het grootst is het verschil ten aanzien van financiering en marketing, gevolgd door opleiding/cursussen en huisvesting. 4
tabel 1 aandeel (%) jonge en nieuwe bedrijven die advies vragen op verschillende kennisgebieden kennisgebied jonge bedrijven nieuwe bedrijven belastingzaken 60 66 voeren van de administratie 51 56 wet- en regelgeving 33 35 opleiding/cursussen 27 35 branchekennis 25 29 financiering 19 31 personeelsbeleid 12 15 marketing 12 21 huisvesting 10 17 Bron: EIM-Jongebedrijvenpanel en EIM-Starterscohort 1998-2000, meting 2003. Overigens geldt ook weer dat nieuwe bedrijven die werknemers in dienst hebben en nieuwe bedrijven die hebben geïnvesteerd vaker advies vragen dan bedrijven waarbij daarvan geen sprake is. Waar vragen jonge bedrijven advies? Hoewel advies vragen ten aanzien van belastingzaken het meest wordt genoemd, moet de belastingadviseur het ruim afleggen tegen de accountant als het gaat om de instanties of personen waar jonge bedrijven advies vragen (zie figuur 4). Tweederde van de bedrijven vraagt advies bij de accountant. Een op de drie bedrijven doet dat bij de belastingadviseur en een op de vier bedrijven wendt zich tot de Belastingdienst. In vergelijkbare mate vraagt men advies bij de bank. Van deze vier adviseurs is de accountant de enige waarbij het aandeel bedrijven die er verschillende keren advies vragen groter is dan het aandeel bedrijven die dat een enkele keer doen. Bij commerciële adviesbureaus en bij het in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken werkende innovatienetwerk voor ondernemers Syntens vragen slechts heel weinig bedrijven advies. figuur 4 mate waarin jonge bedrijven advies vragen bij verschillende instanties of personen commercieel adviesbureau Syntens ondernemersvereniging commercieel samenwerkingsverband makelaar gemeente Kamer van Koophandel branche- of beroepsorganisatie Belastingdienst bank belastingadviseur accountant 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% verschilende keren een enkele keer geheel niet 5
In grote lijnen ziet het beeld van de instanties of personen waar nieuwe bedrijven advies vragen er hetzelfde uit als dat van jonge bedrijven. De belangrijkste verschillen zitten hem in de mate waarin advies wordt gevraagd bij de belastingadviseur en bij de Belastingdienst. Nieuwe bedrijven doen dat vaker dan jonge bedrijven. Ook bij nieuwe bedrijven blijven deze adviseurs echter ver achter bij de accountant. Tot de gemeente en de Kamer van Koophandel wenden nieuwe bedrijven zich daarentegen iets minder vaak dan jonge bedrijven en tot een commercieel samenwerkingsverband juist iets vaker. 6