SPEELGOEDZAKEN BRANCHES IN DETAIL

SPEELGOEDZAKEN BRANCHES IN DETAIL 2004

INHOUD BIJLAGEHEADER PB 1 1 Inleiding 3 2 Bestedingen en marktaandelen en marktaandelen 4 3 Ondernemingen en vestigingen en vestigingen 8 4 Samenwerking en ketens en ketens 9 5 Omzet en exploitatie 11 6 Arbeidsmarkt 13 7 ICT-toepassingen 14 8 Organisaties en vakbladen vakbladen 17 2 speelgoedzaken branches in detail 2004

INLEIDING In 2003 is er in Nederland ruim 1,1 miljard (incl. BTW) aan speelgoed besteed. Bijna de helft hiervan komt voor rekening van de speelgoedzaken. Hiervoor zijn 633 ondernemingen met in totaal ruim 1.100 winkels verantwoordelijk. Tevens zijn er 300 ambulante handelaren in de branche actief. Van de winkels maakt 45% deel uit van een keten, 21% is aangesloten bij een inkooporganisatie en 34% opereert als zogenaamde ongebonden zelfstandige. Tweederde van de speelgoedzaken is gevestigd in hoofdwinkelcentra. De winkels zijn met een gemiddeld winkelvloeroppervlak van 194 m 2 iets kleiner dan gemiddeld in de totale detailhandel. De branche biedt werk aan 6.400 personen. BRANCHEAFBAKENING De speelgoedzaken staan bij het CBS geregistreerd onder de SBI-code 52495. Hieronder vallen winkels in: - speelgoed: spellen, puzzels en dergelijke; spelcomputers; modelbouwdozen. DIGITALISERING IN DE DETAILHANDEL In vijf jaar tijd (1998-2003) is het ICT-gebruik in de detailhandel toegenomen van 64% tot 77%. De vooruitgang wat betreft het gebruik van internet is zo mogelijk nog indrukwekkender. In 1998 stond het webgebruik nog in de kinderschoenen; minder dan één op de vijf winkeliers was online. Anno 2003 maken drie van de vijf ondernemers gebruik van het internet; de resultaten op brancheniveau leest u in hoofdstuk 7. DIGITALISERING VAN DE INFORMATIE Uiteraard gaat ook het HBD zélf mee in deze digitale ontwikkeling. Vandaar dat de informatie die in deze Branche in Detail is opgenomen ook via onze internetsite www.hbd.nl beschikbaar is. Via onze site kunt u bovendien vergelijkbare informatie krijgen over ruim 30 andere branches. Ook steeds meer andere publicaties worden door het HBD gratis ter beschikking gesteld via de website. Daarmee wordt www.hbd.nl hét vertrekpunt voor uw zoektocht naar kennis over de detailhandel. branches in detail 2004 speelgoedzaken 3

2 BESTEDINGEN EN MARKTAANDELEN In 2003 is er aan speelgoed ruim 1,1 miljard (incl. BTW) besteed. Speelgoed wordt op diverse plaatsen verkocht, onder meer bij warenhuizen, huishoudelijke-artikelenzaken en supermarkten. Desondanks zijn de speelgoedzaken goed voor bijna de helft van de verkopen. Via deze winkels wordt voor ruim 500 miljoen aan speelgoed verkocht. Daarnaast wordt er in de speelgoedzaken een aantal producten verkocht die niet direct tot het speelgoed gerekend kunnen worden (snoep, boeken etc.). De totale bestedingen in speelgoedzaken bedroegen in 2003 circa 650 miljoen incl. BTW. VEEL KLANTEN TUSSEN 25 EN 50 JAAR Tweederde van alle Nederlanders bezoekt één of meerdere keren per jaar een speelgoedwinkel. Er komen meer vrouwen (70%) dan mannen (61%). De meeste klanten zijn tussen de 25 en 50 jaar oud, waarschijnlijk omdat zij in die periode (jonge) kinderen hebben. Opmerkelijk is dat de opa's en oma's (de 65-plussers) juist niet vaak in een speelgoedzaak komen; slechts 40% van hen komt er wel eens. Het inkomen speelt nauwelijks een rol; in alle welstandsklassen is het percentage bezoekers en de frequentie redelijk vergelijkbaar. (Bron: NOM - doelgroep monitor, nov. 02 - okt. 03, TNS NIPO) WAARDE, PRIJS EN VOLUME In de navolgende afbeeldingen wordt onderscheid gemaakt in de ontwikkeling in waarde, prijs en volume. De ontwikkeling in waarde geeft aan hoeveel er in totaal meer of minder aan het betreffende product is besteed. Dus als er in 2000 100 miljoen werd besteed en in 2001 110 miljoen, dan is de waardeontwikkeling 10%. Als de betreffende producten in 2001 6% duurder waren dan in 2000, dan was de prijsontwikkeling 6%. Het verschil tussen de waardeontwikkeling en de prijsontwikkeling, in dit geval 4%, is de volumeontwikkeling; er zijn in 2001 4% producten méér over de toonbank gegaan dan in 2000. 4 speelgoedzaken branches in detail 2004

SPEELGOED Bron: HBD Bestedingen & Marktaandelen, bewerking HBD Bestedingen, 2003 (incl. BTW) BESTEDINGEN PER HUISHOUDEN PER HOOFD 1.132 mln 160 70 Marktaandelen 8% huishoudelijke-artikelenzaken 2% ambulant, postorder 8% niet-detailhandel 47% speelgoedzaken 9% warenhuizen 26% overig Ontwikkeling waarde, prijs en volume (1999=100) 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 '99 '00 '01 '02 '03 '99 '00 '01 '02 '03 '99 '00 '01 '02 '03 waarde prijs volume branches in detail 2004 speelgoedzaken 5

STEEDS MEER OUDEREN KOPEN SPEELGOED VOOR EIGEN GEBRUIK Steeds meer ouderen kopen speelgoed. Dat is natuurlijk goed voor de speelgoedbranche aangezien volwassenen koopkrachtige speelgoedverzamelaars zijn. De verwachting is dat deze trend zich nog enige tijd zal doorzetten omdat er momenteel een generatie ouderen aankomt, die in de kinderjaren zijn opgegroeid met mooi speelgoed en daar nu nog steeds interesse voor hebben. Bij speelgoed voor volwassenen valt bijvoorbeeld te denken aan puzzels, treinen en hobbyartikelen. Maar er is bijvoorbeeld ook een duidelijke behoefte aan knutselen. Verder komt verzamelen steeds meer in trek en ook de teddybeer wordt weer steeds populairder onder oudere verzamelaars. De markt voor bord- en kaartspellen is ook voor een groot deel voorbehouden aan volwassenen. (Bron: Speelgoed + Hobby nr. 3-2004) NOSTALGISCH SPEELGOED POPULAIR De vraag naar traditioneel speelgoed neemt steeds meer toe, meldt de Stichting SpeelGoed Nederland. Vooral de gevestigde bordspellen zijn erg gewild, net als de vraag naar actiefiguren van bekende tv-series uit de jaren tachtig. Als het economisch wat minder gaat, wil dat niet zeggen dat de Nederlandse consument minder speelgoed koopt, aldus de stichting. Wel zijn consumenten met een wat krappere beurs aan het inkopen en let men meer op aanbiedingen en koopjes. Behalve de traditionele spellen die in huiselijke kring kunnen worden gespeeld, signaleert de Stichting SpeelGoed ook veel vraag naar luxe puzzels. De vraag naar traditionele spellen lijkt dit jaar zelfs de vraag naar nieuwe spellen te overtreffen. Hobby-artikelen voor kinderen van alle leeftijden kunnen nog altijd rekenen op een vaste groep afnemers. Dit jaar staat 'creatief bezig zijn' meer in de belangstelling dan in andere jaren. Voor baby en peuter is het aanbod van speelgoed overweldigend. Op alle mogelijke manieren (kleuren, geluiden, beweging) wordt het kind in zijn of haar ontwikkeling ondersteund. Voor jongens vanaf ongeveer 6 jaar zijn de ruilkaarten behorende bij bekende tekenfilms op tv zo mogelijk nog meer in trek dan vorig jaar. Regelmatig verschijnen er aanvullingssets om de verzameling uit te kunnen breiden. Behalve de ruilkaarten is constructiespeelgoed bij deze groep nog steeds erg gewild, net als racebanen en auto's. De tienerpop heeft vorig jaar vaste voet aan de grond gekregen. Dit jaar zijn hierbij ook allerlei hippe, modebewuste artikelen, waaronder sieraden, verkrijgbaar. Meisjes kunnen niet alleen hun poppen, maar ook zichzelf versieren. (Bron: Detailhandel Magazine, december 2003) 6 speelgoedzaken branches in detail 2004

SPEELGOED VAN HET JAAR 2003 Woensdag 8 oktober 2003 is bekendgemaakt wie de winnaars van 'Speelgoed van het Jaar 2003' zijn geworden. De prijsuitreiking van deze 30ste verkiezing vond plaats in speelpark TunFun te Amsterdam. Het speelgoed dat de titel 'Speelgoed van het Jaar 2003' mag dragen: - Leeftijdscategorie Baby en Peuter 0-4 jaar: Playskool Airtivity Ballenbaan van Hasbro B.V. - Leeftijdscategorie Kleuter 4-6 jaar: Kid Knex Bug Eyed Buddies van Hasbro B.V. - Leeftijdscategorie Junior 6-8 jaar: Rewinder van Tyco RC / Mattel B.V. - Leeftijdscategorie Tiener 8-12 jaar: Bladeracers van Nikko Europe B.V. - Leeftijdscategorie 12+: Cash & Run van Jumbo Nederland B.V. (Bron: www.gebra.nl) branches in detail 2004 speelgoedzaken 7

3 ONDERNEMINGEN EN VESTIGINGEN Volgens het CBS bestond de speelgoedbranche in 2003 uit ruim 600 ondernemingen. Samen exploiteerden zij ruim 1.100 winkels. Daarnaast zijn er circa 300 ambulante handelaren actief in deze branche. Het aantal ondernemingen is sinds 2000 nagenoeg constant, terwijl het aantal winkels in de laatste drie jaar met ruim 15% groeide. Dit duidt op schaalvergroting in de branche. Aantal ondernemingen en vestigingen Bron: CBS, raming EIM 2000 2001 2002 2003 AANTAL ONDERNEMINGEN 623 634 618 633 AANTAL WINKELS 964 1.027 1.047 1.123 Speelgoedzaken zitten in verhouding tot de totale detailhandel veel in hoofdwinkelcentra. Bijna tweederde van de winkels in de branche is daar gevestigd. De speelgoedzaken zijn met een gemiddeld winkelvloeroppervlak (wvo) van 194 m 2 iets kleiner dan in de detailhandel als geheel. Verdeling van het aantal winkels en gemiddelde wvo naar type winkellocatie, 2003 Bron: Locatus verspreide bewinkeling grootschalige concentratie ondersteunende winkelcentra hoofdwinkelcentra totaal aantal winkels 14 % 1 % 21 % 64 % 100 % totale detailhandel 26 % 2 % 21 % 51 % 100 % gemiddelde wvo speelgoedzaken speelgoedzaken 100 m 2 1.240 m 2 186 m 2 203 m 2 194 m 2 totale detailhandel 286 m 2 1.347 m 2 173 m 2 183 m 2 229 m 2 8 speelgoedzaken branches in detail 2004

4 SAMENWERKING EN KETENS Van alle winkels in de speelgoedbranche maakt 45% als filiaal of franchisevestiging deel uit van een keten (met minimaal zeven vestigingen). De grootste ketens in de branche zijn Bart Smit, Toys 2 Play en Intertoys. Eén op de vijf winkels is aangesloten bij een samenwerkingsorganisatie. De overige 34% behoort tot de zogenaamde ongebonden zelfstandigen. Voor meer keteninformatie, zie de HBD-publicatie: Franchise- en Filialenregister Percentage van de winkels naar samenwerkingsvorm, 2003 Bron: Locatus 45% filiaal- en/of franchisebedrijven 34% geen samenwerking 21% inkoopsamenwerking Winkelketens, 2003 Bron: Franchise- en Filialenregister, HBD/Locatus MEER DAN 150 VERKOOPPUNTEN BART SMIT INTERTOYS MINDER DAN 25 VERKOOPPUNTEN BLOKKER (speelgoed)* TOYS 'R' US TOYS 2 PLAY (marskramer/novy) * Betreft alleen speelgoedvestigingen van Blokker en niet de huishoudelijke-artikelenzaken met speelgoed als nevenproduct Inkoopsamenwerking, 2003 Bron: Locatus MEER DAN 150 VERKOOPPUNTEN TOP 1 TOYS VAN 25 TOT 50 VERKOOPPUNTEN TECHNO HOBBY branches in detail 2004 speelgoedzaken 9

TOP 1 TOYS WIL MET PLAYCANDY KLANTEN TREKKEN De speelgoedketen Top 1 Toys heeft na een succesvolle actie met Danone nu ook Bolletje in de arm genomen om klanten te trekken. Met Bolletje spaarkaarten konden klanten bij Top 1 Toys, een samenvoeging uit 2000 van de speelgoedformules Speelboom en Wigwam, grote kortingen krijgen op producten van de speelgoedketen. Top 1 Toys brengt regelmatig zoetwaren in de speelgoedwinkels. De combinatie van snoep en speelgoed - playcandy - draagt volgens manager R. Bodewes bij aan een goed verkoopresultaat. De speelgoedketen is met name geinteresseerd in onderscheidende zoetwaren met een lange looptijd. Rageartikelen hebben een te korte levensduur. Een leverancier van een actueel, compleet en onderscheidend zoetwarenpakket is echter moeilijk te vinden. Top 1 Toys heeft in Nederland 250 winkels en is onderdeel van Otto Simon. Deze richt zich op marketingorganisaties met winkelformules in Nederland, België, Frankrijk en voor de toekomst Duitsland. (Bron: Consudel nr. 1-2004) 10 speelgoedzaken branches in detail 2004

5 OMZET EN EXPLOITATIE De speelgoedzaken realiseerden in 2003 een gezamenlijke omzet van 710 miljoen (excl. BTW). Dat is 4,6% meer dan in 2002. De prijzen daalden licht (-0,4%), terwijl het volume met bijna 5% toenam. De afgelopen vier jaar heeft de brancheomzet per saldo nagenoeg gelijke tred gehouden met de totale detailhandelsomzet, met enorme uitschieters in het vierde kwartaal (zie figuur). Voor actuele omzetgegevens, zie de HBD/CBS-uitgave: Kwartaalbericht Detailhandel Index speelgoedbranche t.o.v. totale detailhandel (kwartaalgemiddelde 2000 = 100) Bron: CBS 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 2000-I 2000-III 2001-I 2001-III 2002-I 2002-III 2003-I 2003-III Detailhandel totaal Speelgoedzaken Het vierde kwartaal, met daarin de feestmaand december, is voor de branche duidelijk het belangrijkst. De omzet is dan maar liefst circa 70% hoger dan in de andere kwartalen. branches in detail 2004 speelgoedzaken 11

Exploitatiebeeld, 2003 (in % van de netto-omzet, excl. BTW) Bron: CBS, raming EIM gehele branche netto-omzet inkoopwaarde brutowinst kosten: 100 66 34 29 - personeelskosten - huisvestingskosten - overige kosten 12 7 10 bedrijfsresultaat 5 De personeels- en huisvestingskosten kunnen per bedrijf sterk verschillen. De personeelskosten worden o.a. beïnvloed door de rechtsvorm: een BV of NV rekent het ondernemersloon tot de personeelskosten, terwijl bij een eenmanszaak het ondernemersloon onderdeel is van het bedrijfsresultaat. De huisvestingskosten zijn afhankelijk van de eigendomsverhouding: een eigen pand heeft veelal andere kosten dan een gehuurd pand. Kengetallen per winkel, 2003 (excl. BTW) Bron: CBS, raming EIM netto-omzet gehele branche 633.200 omzet per m 2 wvo omzet per fte omzetsnelheid 2.480 170.410 4,8 12 speelgoedzaken branches in detail 2004

6 ARBEIDSMARKT In de speelgoedbranche werkten in 2003 volgens het CBS bijna 6.400 personen. Bijna 4.900 hiervan waren in dienst als werknemer. Zij vulden samen 3.300 volledige arbeidsjaren. Daarnaast telde de branche ruim 1.500 ondernemers en meewerkende gezinsleden. De ambulante handelaren zijn hierin niet meegeteld, cijfers hierover zijn niet voorhanden. Aantal werkzame personen Bron: CBS, raming EIM 2000 2001 2002 2003 WERKNEMERS ONDERNEMERS EN MEEWERKENDE GEZINSLEDEN 4.060 1.505 4.292 1.531 4.616 1.493 4.858 1.529 TOTAAL WERKZAME PERSONEN 5.565 5.823 6.109 6.387 Sinds 2000 is het aantal werknemers met maar liefst 20% toegenomen, dat is ruim 6% per jaar. Het aantal ondernemers en meewerkende gezinsleden bleef in de periode 2000-2003 vrijwel constant. Dit duidt op schaalvergroting in de branche. Voor meer arbeidsmarktinformatie, zie de HBD-publicatie: Arbeidsmarkt in de detailhandel CAO VOOR DE GEMENGDE BRANCHE EN DE SPEELGOEDBRANCHE Werknemers in de speelgoedbranche vallen onder de CAO voor de gemengde branche en de speelgoedbranche. Contractpartijen - Werkgeverszijde Vereniging Gebra - Werknemerszijde FNV Bondgenoten CNV Dienstenbond Werkingssfeer Detailhandelsondernemingen in huishoudelijke artikelen, glas, porselein en aardewerk, luxe-, cadeau- en trendartikelen, kaarsen, posters en kunstvoorwerpen, alsmede speelgoed en feestartikelen. branches in detail 2004 speelgoedzaken 13

7 ICT-TOEPASSINGEN De afgelopen jaren hebben het HBD, het HBA en de brancheorganisaties ondernemers in de betreffende branches ondersteund bij het verder professionaliseren van hun bedrijfsvoering en het vergroten van hun concurrentiekracht door meer en beter gebruik te maken van ICT-toepassingen. Dit project heeft de naam 'Over de digitale drempel' (O3D) gekregen en liep van 2000 tot 2004. Om een beeld te schetsen van de stand van zaken op ICT-gebied in de speelgoedbranche worden hier drie elementen uit de eindrapportage gelicht: het gebruik van ICT-apparatuur, de mate van automatisering van de bedrijfsprocessen en de aanwezigheid op internet. voor de uitvoerige rapportages over deze en andere branches, zie www.optimaaldigitaal.nl Gebruik van ICT-apparatuur Bron: EIM, 2003 computer betaalautomaat pinnen/chippen barcodescanner intelligente kassa/weegschaal pda of handheld mobiele telefoon gebruikt geen van deze apparaten 20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% overige detailhandel gemengde en speelgoedbranche INTERNET Winkels in de gemengde branche en de speelgoedbranche hebben iets minder vaak dan de rest van de detailhandel toegang tot internet (56% versus 59%). Binnen de branche heeft 28% van de bedrijven een eigen website, tegen eveneens 28% in de sector. In 1998 had nog maar 8% van de ondernemingen in de branche een website. 14 speelgoedzaken branches in detail 2004

Mate van automatisering van bedrijfsprocessen Bron: EIM, 2003 bedrijfsprocessen kantoorautomatisering financiële administratie personeelszaken inkoop-, assortiments- en voorraadbeheer reclame en promotie verkoop en klantenservice gemengde en speelgoedbranche (%) 57 63 24 40 22 17 overige detailhandel (%) 59 61 24 37 22 17 STAND VAN ZAKEN De branche heeft niet stilgestaan. Ten opzichte van 1998 - de nulmeting van O3D - is de penetratiegraad van computers in de gemengde- en speelgoedbranche toegenomen. Gaf in 1998 59% van de ondernemers aan een computer te gebruiken, anno 2003 is dat 81%. Uit de figuur blijkt dat de gemengde- en speelgoedbranche ongeveer net zo goed geautomatiseerd is als de rest van de detailhandel. De groep achterblijvers is heel iets kleiner ten gunste van het peloton. KOPLOPERS, PELOTON EN ACHTERBLIJVERS IN DE SPEELGOEDBRANCHE EN REST VAN DE DETAILHANDEL Bron: EIM, 2003 Gemengde en speelgoedbranche 8% koploper 28% achterblijver 64% peloton branches in detail 2004 speelgoedzaken 15

Detailhandel 8% koploper 30% achterblijver 62% peloton 16 speelgoedzaken branches in detail 2004

8 ORGANISATIES EN VAKBLADEN ONDERNEMERSORGANISATIES OPLEIDINGSINSTITUTEN Vereniging GEBRA Ierlandlaan 2 Postbus 7105, 2701 AC ZOETERMEER T 079 351 43 21 F 079 320 06 35 E info@gebra.nl I www.gebra.nl Stivo Opleidingen Detailhandel & Horeca Ierlandlaan 8 Postbus 7273, 2701 AG ZOETERMEER T 079 351 21 11 F 079 352 18 08 E info@stivo.nl I www.stivo.nl Organisatie van Nederlandse Speelgoedleveranciers (ORNES) Ingelandenweg 1 Postbus 96070, 1006 EB AMSTERDAM T 020 610 08 20 F 020 619 22 15 VAKBLADEN Speelgoed + Hobby Stichting Vakbladen Gemengde Branches, Zoetermeer WERKNEMERSORGANISATIES FNV Bondgenoten (detailhandel) Varrolaan 100 Postbus 9208, 3506 GE UTRECHT T 030 273 82 22 F 030 273 82 25 E info@bg.fnv.nl I www.bondgenoten.fnv.nl CNV Dienstenbond Polarisavenue 175 Postbus 3135, 2130 KC HOOFDDORP T 023 565 10 52 F 023 565 01 50 E cnvdienstenbond@cnvdivo.nl I www.cnvdienstenbond.nl branches in detail 2004 speelgoedzaken 17

18 speelgoedzaken branches in detail 2004

C COLOFON ISBN 90-6946-599-X Deze Branches in Detail speelgoedzaken is een uitgave van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD). Als sectorinstituut ondersteunt het HBD de gehele detailhandel. Het HBD vervult een functie als kenniscentrum; maakt maatschappelijke ontwikkelingen en overheidsbeleid helder en hanteerbaar en stimuleert de professionaliteit in de sector. In het HBD werken samen: MKB-Nederland, Raad Nederlandse Detailhandel (RND), Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel (CVAH), FNV Bondgenoten en CNV Dienstenbond. Het HBD brengt onder de titel Branche in Detail beschrijvingen uit van 34 branches. Deze uitgaven en een groot aantal andere HBD-publicaties kunt u gratis downloaden van www.hbd.nl. Wilt u meer informatie over het HBD of onze publicaties dan kunt u ook bellen met onze infodesk: 070-338 56 66. Copyright 2004 Hoofdbedrijfschap Detailhandel Het HBD hecht veel belang aan de verspreiding van kennis over de detailhandel. U mag dan ook gedeelten uit deze publicatie overnemen, mits met bronvermelding. Het integraal reproduceren van de inhoud van deze publicatie is echter alleen toegestaan met schriftelijke toestemming van het HBD. branches in detail 2004 speelgoedzaken 19

Hoofdbedrijfschap Detailhandel Postbus 90703 2509 LS Den Haag T 070 338 56 66 F 070 338 57 11 E info@hbd.nl I www.hbd.nl HBD/DEL/2004/021/0.4 Uitgave: juli 2004