Juridische aspecten van samenwerking tussen organisaties @AstridCoates EMK vormingsaanbod 18 november 2013
Samenwerkingsverbanden? Functionele samenwerkingsverbanden Structurele samenwerkingsverbanden Fusie tussen vzw s
Samenwerkingsverbanden Samenwerking zoeken met anderen om tegemoet te komen aan een behoefte 1. Bestaande werkvorm 2. Nieuwe structuren
Welke soort verbanden? 1. Functionele samenwerkingsverbanden Logistieke oplossingen uitwerken taken vergemakkelijken samenaankoop samen huren gemeenschappelijke investering gemeenschappelijk secretariaat Zonder aparte juridische structuur de betrokken vzw s blijven bestaan Overeenkomst: voorwaarden samenwerking
Welke soort verbanden? 2. Structurele samenwerkingsverbanden Bepaalde taken overnemen of belangen behartigen Een aparte rechtspersoon wordt opgericht Vzw of vennootschap (met sociaal oogmerk)? Iedereen participeert RP kan zelfstandig naar buiten treden, goederen verkrijgen, personeel in dienst nemen,
Feitelijke vereniging Kan geen contracten sluiten Men sluit contract met alle leden Volmachtenregeling uitwerken Leden vertegenwoordigen Risico s voor leden! <-> Niet voor projecten van lange duur Personeel aanwerven Leningen Samenwerkingsovereenkomst Hoe zal de vereniging functioneren? Inhoud statuten
Organisatie Feitelijke vereniging Wie neemt deel? Leden = ondertekenaars OEK Mogelijkheid om groep uit te breiden? Omschrijven wie in aanmerking komt Welke meerderheid aanvaarding? Vetorecht? Aandacht ledenstructuur
Expertise Bepaalde materiële handelingen stellen ihkv werking Geen specifieke publicatieregels Wie kan optreden als vertegenwoordige r? Samenwerking met vennootschap heeft niet automatisch tot gevolg dat een vzw handelaar wordt - Geen activiteiten ontplooien in strijd met de statutaire doelomschrijv. - Niet tot gevolg hebben dat aan de leden (on)rechtstreek s een bepaald voordeel toekomt
NP Feitelijke vereniging Vennootschap Vzw Feitelijke vereniging Voorwaarden/formaliteiten uittreding? Aansprakelijkheid lid? Zijn er nog voldoende schaalvoordelen?
Organisatie Feitelijke vereniging Eigendom? Feitelijk samenwerkingsverband: geen eigenaar Geen afzonderlijk persoon die zelf drager is van rechten en plichten Deelnemende leden = mede-eigenaar Verschil met vzw! Verschil Pure feitelijke vereniging De onverdeeldheid
Pure feitelijke vereniging Noch feitelijke vereniging, noch leden eigenaar van de kas Doelvermogen Vermogen louter bestemd voor realisatie doel van de vereniging Leden kunnen er geen aanspraak op maken Onverdeeldheid Meerdere personen eigenaar van een vermogen Leden kunnen elk aanspraak maken op een deel van het vermogen Hebben elk een deel van dat vermogen verworven
Werking Feitelijke vereniging Besluitvorming Veel vrijheid AV en RvB Courante overeenkomsten: informele werkwijze Werking evalueren/bijsturen: formele werkwijze Duidelijk communicatieplan Goede volmachtenregeling
Werking Feitelijke vereniging Volmachtenregeling Wat? Recht om in naam en voor rekening van de OG bepaalde rechtshandelingen te stellen Deelnemende verenigingen onmiddellijk verbonden Algemeen of specifiek Meestal voor specifieke rechtshandelingen Grenzen omschrijven bij totstandkoming verband
Werking Feitelijke vereniging Volmachtenregeling Wie? A. Eén of meerdere betrokken vzw s of andere RP B. Eén of meerdere NP Elk van de vzw s moet zich akkoord verklaren Wie is bevoegd? Derde als volmachtdrager? Bij sluiting OEK = Zich ondubbelzinnig identificeren als volmachtdrager <-> persoonlijk gebonden voor de nakoming engagementen in OEK Verschillende contracten ontstaan (indien in naam van verschillende vzw s)
Werking Feitelijke vereniging Volmachtdrager Moet zorgvuldig handelen= Risico op aansprakelijkheid Technieken voor meer ademruimte? OEK onder opschortende voorwaarde Bekomen van akkoord alle leden Een geldige OEK komt tot stand Uitvoering wordt opgeschort Optiecontract Optienemer bekomt gedurende bepaalde periode het recht om contract te sluiten met tegenpartij Met uitsluiting van iedere derde Tegen vooraf bedongen voorwaarden Optiegever verbindt zich om gedurende die periode met niemand anders te contracteren Er komt nog geen OEK tot stand
Werking Feitelijke vereniging Contracteren met meerdere personen? Meerdere partijen leveren een gelijk deel van de prestatie Tenzij andere regeling bedongen Blijft één van de partijen in gebreke? SE kan zich enkel richten tot de vereniging die in gebreke blijft Technieken om SE te beschermen? Ondeelbaarheid Alle debiteuren kunnen voor het geheel worden aangesproken Hoofdelijkheid SE kan bedingen dat iedere debiteur hoofdelijk en ondeelbaar gehouden zijn tot betaling van de schuld Vereniging kan dan andere verenigingen aanspreken In verhouding tot ieders deel in het geheel
Andere verwante vormen van samenwerking Personele Unie Juridische structuren worden behouden Verschillende subsidieregelingen, contractuele engagementen, eigenheid toch behouden, Leden AV en RVB worden uitgewisseld: samenstelling is identiek Dubbele besluitvorming wel nog nodig Elke vzw moet de wettelijke formaliteiten blijven vervullen (omslachtig?) Tussenstap voor fusie?
Andere verwante vormen van samenwerking Aanneming Taken onderling verdelen Knelpunten Activiteiten niet in strijd met statutair doel vereniging Bijkomende activiteit mag niet hoofdzaak worden Verrekening geleverde prestaties: btw?
Andere verwante vormen van samenwerking Kostendelende vereniging Bepaalde activiteiten onderbrengen in externe entiteit Met of zonder rechtspersoonlijkheid Elk van de vzw s betaalt een vergoeding aan de entiteit Btw?
BTW Voorbeeld Vzw A volgt voor vzw B de boekhouding op tegen betaling van een daarvoor afgesproken vergoeding BTW is hierop verschuldigd Het voeren van een boekhouding voor derden moet wel vallen binnen het statutair doel Oplossing? vb. Kostendelende vereniging: art. 44 2, 1 bis WBTW
BTW Ook nog Vrijstelling: Art. 44 2, 2 WBTW Diensten en leveringen van goederen die nauw samenhangen met maatschappelijk werk, met de SZ en met de bescherming van kinderen en jongeren en die worden verricht door publiekrechtelijke lichamen of door andere orgs die door de overheid als instellingen van sociale aard worden erkend
BTW Vrijstelling: Art. 44 2, 2 WBTW Voorwaarden: De handeling wordt verricht door een in artikel 44 2, 2 WBTW beoogde zorginstelling De handeling moet rechtstreeks betrekking hebben op een prestatie die tot doel heeft het stellen van een diagnose, behandeling, genezing, opvang, begeleiding, verzorging van een zorgbehoevende persoon (noodzakelijk) Het vrijstellen van de prestatie mag niet leiden tot concurrentieverstoring tov een niet-vrijgestelde belastingplichtige
BTW Vrijstelling Artikel 44 2, 2 WBTW Diensten van verzorging Persoon X van instelling B wordt begeleid door instelling A Kosten die instelling A aan B doorrekent ivm begeleiding = vrijgesteld TBS van goederen of infrastructuur Paarden worden tbs ihkv hippotherapie door instelling A aan instelling B Wanneer beide instellingen deze paarden kunnen gebruiken ihkv therapie Kosten die instelling A aan B doorrekent = vrijgesteld TBS van zorgpersoneel Instelling A verricht vervoer instelling B met een bus Gespecialiseerd begeleidingspersoneel wordt ingezet Kosten dienst van opvang en begeleiding = vrijgesteld
Samenaankoop materiaal, papier, computers, stoelen, tafels, verzorgend materiaal, Betere voorwaarden bedingen Bestelbon -> welke vzw s = koper? 10 kopers? Allemaal op formulier staan Niet doorverkopen Levering Op exploitatiezetel van de betrokken vzw s In verhouding tot de bestelling Ieder een afzonderlijke factuur (hoofdelijkheid en ondeelbaarheid?) Elk moet instaan voor de betaling vd factuur Grote groep: Administratie van de operatie? RvB geeft akkoord over werkwijze Delegatie van een deel van de bevoegdheden (statuten?)
Samen een bus, gebouw, aankopen Onverdeeldheid Wettelijke principes Partijen kunnen deels van afwijken in OEK Vb. Onroerend goed Keuze voor stelsel van de appartementseigendom Privatieve en gemeenschappelijke delen (schuldeisers?) Notaris: basisakte + reglement van mede-eigendom Rechten partijen Nadelen? Schuldeisers kunnen beslag nemen
Samen een gebouw huren (1) Samen een huur OEK sluiten Meerdere huurders <-> één verhuurder In contract vaak hoofdelijk en ondeelbaar gehouden tot betaling van de huurprijs Vertegenwoordigers ondertekenen OEK Vzw s kunnen één of twee vertegenwoordigers aanduiden Sluiten OEK en regeling andere aspecten Duidelijke afspraken maken Welke kosten voor vzw en welke gemeenschappelijk, verdeelsleutel gemeenschappelijke kosten, regeling indien vzw uitstapt,
Samen een gebouw huren (2) Eén vzw als hoofdhuurder Bepaalde delen van gebouw onderverhuren OEK sluiten met de vzw s Meestal akkoord nodig van verhuurder Zware verantwoordelijkheid Aanspreekpunt Betalen huur, huurwaarborg, schade, onderhoud,
Initiatieven van ruimere omvang Juridische zelfstandigheid behouden => Nieuwe juridische entiteit oprichten Bepaalde taken op zich nemen Ten dienste staan van de betrokken vzw s Zwaardere engagementen aangaan Personeel aanwerven -> In de vorm van een vzw -> In de vorm van een vennootschap
Vzw of vennootschap? Gemeenschappelijk doel nastreven Rechtsvorm kiezen <-> feitelijke vereniging: samenwerking bestaat niet in rechte, geen rechtssubject die rechten kan verwerven en verplichtingen opnemen => de leden zullen handelen Welke rechtsvorm is het meest aangepast aan de specifieke noden van de samenwerking? Fiscaal regime? Zijn de wettelijke/statutaire vereisten verenigbaar met de rechtsvorm?
Samenwerken in de vorm van een vzw Bepaalde activiteiten in onderbrengen Voordeel bekomen via kostenbesparingen, kortingen bij gebruik diensten vzw, Voorbeelden Structuur voor een kostendelende vereniging Patrimonium vzw die onroerende goed beschikbaar stelt aan een aantal exploitatie vzw s Belangenorganisatie die advies verstrekt aan de leden en contacten onderhoudt met de overheid Eigenaar van een roerend patrimonium (bv een bus), die ten dienste staat van meerdere vzw s
Samenwerken in de vorm van een vzw Statuten Wie wordt lid? Vzw-oprichters Voorwaarden om achteraf aangenomen te worden om samen te werken Vzw s zelf lid? NP is lid?
Samenwerken in de vorm van een vzw Doel Precies omschrijven (<-> nietigheid) Bepaalde schaalvoordelen bieden aan de leden Diensten? Omschrijven! Ideële doel niet uit het oog verliezen Geen te sterke gelijkenissen met die van handelsvennootschap
Samenwerken in de vorm van een vzw Inbreng Omvang? Brengt ieder evenveel in? Afhankelijk van grootte? Criteria? aantal personeelsleden, omzet, balanstotaal, subsidie, Wijze waarop kapitaal of bepaalde goederen ingebracht worden? Beperkingen inbouwen vertrekkende vzw Vzw bepaalde termijn geven om som terug te betalen
Samenwerken in de vorm van een vzw Stemrecht Grote vs kleine vzw s Meer inbrengen= meer inspraak? Afwijken van 1 lid, 1 stem? Samenstelling RvB Vzw s zelf bestuurder? Kandidaten voordragen die vertegenwoordigen? Aantal mandaten RvB Grootte vzw?
Samenwerken in de vorm van een vennootschap Bepaalde commerciële activiteiten ontplooien die aansluiten bij de activiteiten Aandeelhouder in een vennootschap Met beperkte aansprakelijkheid Nv, bvba, cvba, Onbeperkt? Vzw = handelaar! Indien niet in strijd met een bepaling in de statuten Geen meerderheidsparticipatie of controleparticipatie Participatie moet in het verlengde liggen van het maatsch. doel Participatie mag niet verboden zijn door subsid. overheid Dividenden moeten aangewend worden voor de realisatie van het maatsch. doel
Samenwerken in de vorm van een vennootschap Vennootschap met sociaal oogmerk = label Nauwkeurige omschrijving SO Wijze winstbesteding Beperking stemrecht AV (10%, of 5%) Modaliteiten verwerving aandelen WN (vennoot) Bijzonder jaarverslag toezicht SO Geen/beperkt vermogensvoordee l voor de vennoten Modaliteiten exit WN Plafond winstuitkering (6%) Bestemming activa bij vereffening
Samenwerken in de vorm van een vennootschap Coöperatieve vennootschap minimum 3 vennoten variabel kapitaal soepele toe en uittreding vennoten vennoten brengen K in en maken gebruik van de coöperatie mogelijkheid loskoppeling kapitaalsinbreng zeggenschap mogelijkheid creatie verschillende soorten aandelen enorme flexibiliteit in regelgeving = statutaire vrijheid
Structurele samenwerkingsverbanden E.M.M.A cvba-so (2008) Eva vzw, MMN, Aksent vzw Kochten gebouw -> renovatie => Maison Biloba huis vzw 15 woongelegenheden voor senioren, alleenstaanden of koppels een solidaire leefruimte voor de bewoners een onthaalruimte voor de buurt
Inclusie-Invest cvba-so (2011) Nood aan aangepaste gebouwen voor mensen met een handicap Aandeel: 2000 euro -> Belegging in vastgoed, verhuring aan een haalbare prijs Rendement op investering door dividenduitkering (1,5 %) Beveiligingsmechanismen: 4 cat. aandeelhouders A: RP gehandicaptenzorg (3-6 bestuurders + voorzitter) B: Andere RP en openbare instellingen (1-2 bestuurders) C: NP (1-2 bestuurders) D: PMV re Vinci NV (1 bestuurder) bestuurders worden niet vergoed
Structurele samenwerkingsverbanden Disha groep cvba-so (2012) DVC Sint-Jozef Rotonde vzw Spectrum vzw De Ploeg vzw Huize Walden vzw Gedifferentieerde, vraaggestuurde zorg bieden Gezamenlijke organisatie van diverse diensten (ICT, vervoer, administratie, comité voor preventie, aankoopbeleid, financiële, fiscale en juridische structuren, onderzoek en ontwikkeling, een kenniscentrum) Actieve, gemeenschappelijke bijdrage leveren aan de regionale zorgafstemming
Structurele samenwerkingsverbanden Geen vzw? Activiteiten & diensten die aan de leden aangeboden zullen worden: commerciële activiteiten Gezamenlijk realiseren van ondersteunende diensten sluit niet aan bij maatschappelijk doel van de vereniging Financiële inbreng wordt niet vergoed Wel cvba-so? Makkelijk in- en uittreden van vennoten Gelijkheid tussen de partners garanderen Mogelijkheid om de verschillende financiële inbreng door de leden te valoriseren Mogelijk regime van de RP belasting (indien geen dividenduitkering!)
Fusie tussen vzw s Eén of meer verenigingen gaan op in een groter geheel Besparingen realiseren Kosten Algemene wettelijke verplichtingen Subsidiërende overheid Wettelijk verplicht? Voldoen aan de opgelegde voorwaarden voor erkenning en/of subsidiëring Bepaalde omvang hebben?
Fusie tussen vzw s Voorbereidende fase Keuze Welke vzw blijft over, welke verdwijnt/verdwijnen? Alles ontbinden -> A&P naar nieuwe vzw? Wie heeft belangrijkste onroerende patrimonium? Raad van bestuur: fusieovereenkomst Nieuwe structuur uittekenen Algemene Vergadering: stemrecht? Garanties stem behouden in AV fusie-vzw RvB, DB, directie?
Fusie tussen vzw s Voorbereidende fase Statuten: nieuwe statuten of statutenwijziging fusiedragende vzw Inventaris maken van het vermogen Banken consulteren Akkoord ter goedkeuring voorleggen aan AV Ontbinding en vereffening vzw Wijziging statuten
Fusie tussen vzw s Ontbinding en vereffening Buitengewone AV Ontbinding vermeld op de agenda (bijlage bij de oproeping) Ontwerp OEK (bijlage bij de oproeping) Minstens 2/3 van de leden aanwezig of vertegenwoordigd Niet? Tweede AV 15 dagen na de eerste AV ten vroegste Geldig beraadslagen ongeacht het aantal aanwezige of vertegenwoordigde leden Minstens 4/5 de van de aanwezige of vertegenwoordigde leden moet zich akkoord verklaren
Fusie tussen vzw s Ontbinding en vereffening Verschillende AV s moeten akkoord gaan Ontbinding en vereffening onder opschortende voorwaarde Alle betrokken vzw s de fusieovereenkomst hebben goedgekeurd Klok kan immers niet teruggedraaid worden! Volledige A en P inbrengen in de fusie-vzw
Fusie tussen vzw s Uitwerken van de nieuwe structuur Oprichting nieuwe vzw Inbreng actief en passief Als vzw rechtspersoonlijkheid heeft Bij neerlegging statuten griffie Rb Koophandel Aanpassing statuten bestaande vzw Structuur AV en RVB aanpassen
Fusie tussen vzw s Publicatie documenten Via dossier griffie Rb Koophandel Ontbinding en vereffening Beslissing tot ontbinding Aanstelling vereffenaar en einde mandaat Bestemming vermogen Notariële akte (bij inbreng van een algemeenheid of van een bedrijfstak) Oprichting van de nieuwe vzw/aanpassing statuten Benoemingen bestuurders fusie-vzw/ Aanstelling nieuwe bestuurders en ontslag aantal bestuurders
Fusie tussen vzw s en andere rechtspersonen? RP zonder winstoogmerk? Stichting, internationale vzw, beroepsvereniging Aard en statutair doel is belangrijk Gelijkaardig doel en zonder winstoogmerk? Fusie toelaatbaar
Fusie tussen vzw s en andere rechtspersonen? Met handelsvennootschappen? Gewone handelsvennootschap: neen Vzw zou vermogen aanwending geven die in strijd is met haar wettelijke specialiteit Participatie in handelsvennootschap kan wel Met vennootschap met sociaal oogmerk? Tot gevolg dat vzw vermogen inbrengt in een vso? Procedure omzetting van de vzw in een vso (unanimiteit leden) Ontbinding vso? Inbreng vermogen in een vzw mogelijk