Bijlage 1: Publicatie Stadswerk magazine 2009 # 4

Bijlagen Bijlage 1: Publicatie Stadswerk magazine 2009 # 4 Bijlage 2: Middelenmix Ridderkerk met de bijlagen: 1. Methodologie 2. Burgerschapsstijlen gemeente Ridderkerk 3. Advies ten aanzien van aanpak afkoppelen Rijsoord Bijlage 3: Brochure Ridderkerk Bijlage 4: Publicatie project Rijsoord in lokale krant Ridderkerk Bijlage 5: Participatie bij natuurvriendelijke oevers Delft Bijlage 6: Publicatie Stadskrant Delft Bijlage 7: Communicatieplan Apeldoorn Bijlage 8: Draaiboek Apeldoorn Bijlage 9: Cursus Maak van je tuin een klimaattuin Bijlage 10: Evaluatie cursus Klimaattuinen Apeldoorn

Bijlage 1: Publicatie Stadswerk magazine 2009 # 4

Bijlage 2: Middelenmix Ridderkerk met de bijlagen: 1. Methodologie 2. Burgerschapsstijlen gemeente Ridderkerk 3. Advies t.a.v. aanpak afkoppelen Rijsoord

Bewoners aan de Bak! Ridderkerk: Middelenmix Definitief In opdracht van Leven met water en gemeente Ridderkerk Opgesteld door MWH B.V. Projectnummer W06A0158 Documentnaam F:\data\project\Water06\W06A0158\Ridderkerk Datum 28 mei 20099 Postadres Postbus 270 2600 AG DELFT Nederland T +31(0)15 7512300 F +31(0)15 2625365 Bezoekadres Delftechpark 9 2628 XJ DELFT Nederland www.mwhglobal.nl KVK Haaglanden 27 18 43 23 ING Bank Delft 65 93 74 331 IBAN NL 63 ING B 0659 374331/BIC INGBNL2A MWH is ISO9001:2000 en VCA** gecertificeerd

2 Opgesteld door Datum MWH B.V. 28 mei 20099, Definitief

Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Middelenmix gemeente Ridderkerk 7 2.1 Inleiding 7 2.2 Burgerschapsstijlen gemeente Ridderkerk 7 2.3 In te zetten communicatiemiddelen buitenstaanders 8 2.4 In te zetten communicatiemiddelen verantwoordelijken 9 2.5 In te zetten communicatiemiddelen plichtsgetrouwen 10 2.6 In te zetten communicatiemiddelen pragmatici 10 2.7 Samenvatting communicatiemiddelenmix 11 Bijlagen Bijlage 1: Methodologie Bijlage 2: Burgerschapsstijlen gemeente Ridderkerk Bijlage 3: Advies t.a.v. aanpak afkoppelen Rijsoord 3 Opgesteld door Datum MWH B.V. 28 mei 20099, Definitief

4 Opgesteld door Datum MWH B.V. 28 mei 20099, Definitief

1 Inleiding Opdracht In augustus 2008 hebben het Klimaatverbond en MWH B.V. de opdracht gekregen om in het kader van het Leven met Water project Bewoners aan de Bak! de gemeente Ridderkerk te assisteren bij het ontwikkelen van een participatiewerkwijze. Deze werkwijze geeft de gemeente Ridderkerk, het Waterschap Hollandse Delta en de Natuurvereniging Ridderkerk handvatten om met de bewoners, bedrijven en instellingen te communiceren over het waterplan en om draagvlak te creëren voor de te nemen maatregelen uit het waterplan. Tevens is het streven om ook ná de aanleg van deze maatregelen, zoals afkoppelvoorzieningen, de diverse partijen bewust te houden van het belang van een goed beheer van het afgekoppelde stelsel (watergangen en riolering). Deelprojecten Daarmee bestaat het project uit drie deelprojecten: a. Het doorlopen van het proces om te komen tot een algemene participatiewerkwijze voor de Gemeente Ridderkerk. b. Uitwerken van een mix van middelen voor een algemene, gemeentebrede communicatie over de maatregelen uit het waterplan. c. Uitwerken van een mix van instrumenten om de bewoners van Rijsoord te stimuleren mee te doen aan het afkoppelproject. Deelproject a is een proces geweest dat wij samen met de gemeente hebben doorlopen en dat uiteindelijk heeft geresulteerd in onder meer deze rapportage. In deelproject c zijn wij heel concreet aan de slag gegaan met de uitwerking van één van de maatregelen uit het waterplan: het afkoppelen van het oppervlaktewater in de wijk Rijsoord. In bijlage 3 doen wij hiervan verslag. In deze rapportage gaan wij verder in op de middelenmix (deelproject b) die nodig is om het waterplan in de Gemeente Ridderkerk onder de aandacht te brengen. 5 Opgesteld door Datum MWH B.V. 28 mei 20099, Definitief

6 Opgesteld door Datum MWH B.V. 28 mei 20099, Definitief

2 Middelenmix gemeente Ridderkerk 2.1 Inleiding Om te komen tot een ideale middelenmix om over het waterplan te communiceren hebben wij gebruik gemaakt van het Triademodel van Poiesz en het Motivaction onderzoek naar burgerschapsstijlen in Ridderkerk. Met behulp van het Triademodel is het mogelijk een inschatting te maken van het gedrag van bewoners aan de hand van drie factoren. De drie factoren zijn Motivatie (M), Capaciteit (C) en Gelegenheid (G). Deze drie factoren hangen onderling sterk samen. Wanneer één van de factoren niet voldoende aanwezig is, beïnvloedt dit het totaalresultaat sterk, ook al zijn de andere factoren wel aanwezig. Dit model is verder uitgewerkt in bijlage 1. Het Motivaction onderzoek beschrijft het Mentality-model dat het mogelijk maakt de Nederlandse bevolking in te delen in vier groepen, die ieder een andere houding hebben ten opzichte van de overheid, ook wel burgerschapsstijlen genoemd. Deze diverse stijlen maken het mogelijk om de burger beter te begrijpen en daardoor ook gerichter te kunnen communiceren. In bijlage 2 hebben wij een koppeling gelegd tussen het gedragsmodel en de vier burgerschapsstijlen. Wij hebben per burgerschapsstijl onderzocht in hoeverre de factoren motivatie, capaciteit en gelegenheid op peil waren. Per factor hebben wij vervolgens aangegeven welke interventie er nodig is om tot een hogere score te komen die uiteindelijk tot het gewenste gedrag leidt. Leeswijzer In paragraaf 2.2 gaan wij in op de burgerschapsstijlen zoals die in Ridderkerk voorkomen. In de paragrafen daarop volgend beschrijven wij welke communicatiemiddelen geschikt zijn om in te zetten per burgerschapsstijl. Hierbij hebben wij gebruik gemaakt van de informatie zoals beschreven in bijlage 2. Wij sluiten het hoofdstuk af met een samenvatting van de in te zetten communicatiemiddelen. 2.2 Burgerschapsstijlen gemeente Ridderkerk In de gemeente Ridderkerk komen de burgerschapsstijlen buitenstaanders en verantwoordelijken het meest voor. Dit komt grotendeels overeen met het landelijke beeld. Het valt op dat in Ridderkerk relatief minder pragmatici wonen en meer plichtsgetrouwen vergeleken bij het landelijk gemiddelde. 7 Opgesteld door Datum MWH B.V. 28 mei 20099, Definitief

Bron figuur: Burgerschapsstijlen in de gemeente Ridderkerk, Motivaction. 2.3 In te zetten communicatiemiddelen buitenstaanders De burgerschapsstijl buitenstaanders is in Ridderkerk ten opzichte van het landelijke gemiddelde sterker vertegenwoordigd (34%), met name in Ridderkerk Centrum en Ridderkerk West. Buitenstaanders zijn passieve en argwanend ingestelde burgers, die zich niet begrepen en gehoord voelen door de gemeente. Daarnaast vindt deze groep officiële teksten saai, leest daarom gemeentelijke brieven en het gemeentejournaal niet en zal zelden de website van de gemeente raadplegen. Ook zijn dit de mensen die in de regel niet naar voorlichtingsavonden komen. Bezien vanuit het gedragsmodel scoren alle drie de factoren motivatie, capaciteit en gelegenheid laag. Om deze groep te bereiken zal de gemeente alle zeilen moeten bijzetten en op alle drie de factoren moeten inspelen om deze groep kennis te laten nemen van het Waterplan en de maatregelen. Voor de factoren motivatie, capaciteit en gelegenheid hebben wij beschreven hoe de groep buitenstaanders het beste kan worden benaderd. Motivatieverhogend Om de motivatie te verhogen moet de communicatie goed aansluiten bij zaken die door deze groep wel belangrijk wordt gevonden, zoals de onderwerpen kinderen en stedelijk groen. Verder is het organiseren van feesten een activiteit waarvoor buitenstaanders zich bovengemiddeld willen inzetten. Hieronder volgen enkele communicatie mogelijkheden. Communiceer via scholen en bibliotheken. Voorbeelden: Aandacht voor het waterplan in het lesmateriaal op school: informeer intern of er reeds contacten zijn met diverse scholen. Leg vervolgens contact met scholen en onderzoek of aspecten uit het waterplan kunnen worden opgenomen in het lesmateriaal. Geven van gastlessen door watermensen van de gemeente. Organiseren van tentoonstellingen van het waterplan en/of demonstratie units in de aula s van de scholen en bij bibliotheken door de gemeente. Aanwezigheid van de gemeente met een interactieve waterstand op schoolmanifestaties. Maak gebruik van posters of flyers binnen de scholen en bibliotheken om de informatie onder de aandacht te brengen. 8 Opgesteld door Datum MWH B.V. 28 mei 20099, Definitief

Leg in de bovenstaande communicatie uit dat er een relatie bestaat tussen (openbaar) groen en waterplan maatregelen. Bijvoorbeeld: Het openbaar groen waar buitenstaanders gebruik van maken heeft ook een functie om water te infiltreren. Dat betekent dat activiteiten in het waterplan zoals wadi s een positieve uitwerking hebben op de hoeveelheid en kwaliteit van het openbare groen. Meer ruimte voor water resulteert in meer stedelijk groen. Gebruik feestelijke momenten om aandacht te vragen voor (maatregelen uit) het waterplan. Wees als gemeente aanwezig op buurtfeesten. Laat wijkvertegenwoordigers met buitenstaanders samen een waterfeest organiseren. Capaciteitsverhogend Om de capaciteit te verhogen dient de informatie op een presenteerblaadje te worden aangereikt. Hieronder hebben wij enkele tips hiervoor beschreven. Maak de informatie amusant: Gebruik stripfiguren, gebruik humor in de tekst, gebruik sprekende foto s en een kleurige opmaak die gelijk in het oog springt. Maak de informatie laagdrempelig: Buitenstaanders lezen in het algemeen de huis-aan-huisbladen. Maak hiervan gebruik door het plaatsen van artikelen over water met een herkenbaar logo. Of kies als opmaak de vorm van een advertentie zodat het meer opvalt. Maak gebruik van tekeningen en foto s, gebruik weinig tekst. Maak gedurende een bepaalde periode een quiz met vragen over wateronderwerpen. Diegenen met de juiste antwoorden maken kans op bijvoorbeeld een cadeau of een kortingsbon. Gemeentelijke sites worden door deze groep weinig bezocht, maar de groep is wel een fervent internetgebruiker. Wellicht zou de gemeente een forum op Hyves kunnen starten waar watermaatregelen aan de orde komen. Plaats informatieborden bij werken uit het waterplan. Gelegenheidsverhogend Wij zien niet veel mogelijkheden om de participatie aan bewonersavonden van deze doelgroep te verhogen anders dan de middelen die wij onder Motivatie hebben genoemd: organiseer een waterfeest. 2.4 In te zetten communicatiemiddelen verantwoordelijken Verantwoordelijken zijn betrokken en goed geïnformeerde burgers (27%), die zich actief inzetten in bestuur, overleg en inspraak. Vaak werken zij in hun dagelijks leven zelf ook voor of bij de overheid. De verantwoordelijken concentreren zich met name in de wijk Drievliet. De geijkte middelen van de gemeente, zoals het inzetten van nieuwsbrieven en het organiseren van bewonersavonden is voor deze groep voldoende. Er hoeven in principe geen extra middelen ingezet te worden om de motivatie en gelegenheid van deze groep te verhogen. Qua capaciteit is er nog wel het een en ander te verbeteren: voor deze groep is, net als voor de gemiddelde burger, een begrip als afkoppelen vrij abstract. Men kan zich er weinig bij voorstellen. Wij adviseren meer aandacht te besteden aan het wat, waar, wanneer en waarom van de maatregelen uit het waterplan. 9 Opgesteld door Datum MWH B.V. 28 mei 20099, Definitief

Bijvoorbeeld: wat houdt afkoppelen precies in (beschrijving)? Hoe ziet zo n voorziening er uit (plaatje)? Waar worden ze gepland (kaartje)? En wanneer gaat er iets gebeuren (aankondiging in krant)? Volgens het Motivaction rapport is de deelname van de verantwoordelijken aan het verenigingsleven relatief hoog. Zowel het lidmaatschap van sportverenigingen, vakbonden, beroepsverenigingen en studieclubs is hoger dan gemiddeld. Net als pragmatici zijn verantwoordelijken vaker lid van een internetforum of internetcommunity. Wij adviseren, naast de geijkte gemeentemiddelen, gebruik te maken van deze wegen om uit te leggen wat bijvoorbeeld afkoppelen inhoudt en hoe zo n voorziening er uitziet. 2.5 In te zetten communicatiemiddelen plichtsgetrouwen Plichtsgetrouwen zijn traditioneel ingestelde burgers die de overheid in beginsel zien als een te respecteren autoriteit, maar die moeite hebben met grote veranderingen en complexe besluitvorming. Plichtsgetrouwen zijn in de gemeente Ridderkerk sterker vertegenwoordigd dan in het gemiddelde van Nederland. Deze burgerschapsstijl is met name sterk vertegenwoordigd in Slikkerveer, Oostendam, Rijsoord en Ridderkerk Oost. Er hoeft niets aan extra middelen ingezet te worden om de motivatie en gelegenheid te verhogen. Qua capaciteit is er nog wel het een en ander te verbeteren. Hiervoor verwijzen wij naar dezelfde aanbevelingen als voor de verantwoordelijken ten aanzien van factor capaciteit ( 2.4). Volgens het Motivaction rapport zijn plichtsgetrouwen vaak actief binnen traditionele verenigingsverbanden zoals Oranjeverenigingen, koren en vrijwilligersorganisaties. Wij adviseren, naast de geijkte gemeentemiddelen, gebruik te maken van deze wegen om uit te leggen wat bijvoorbeeld afkoppelen inhoudt en hoe zo n voorziening er uitziet. 2.6 In te zetten communicatiemiddelen pragmatici Pragmatici zijn calculerende burgers die beleidsissues in eerste instantie vertalen naar voor of nadelen voor zijn of haar eigen situatie. Pragmatici zijn in de gemeente Ridderkerk ten opzichte van het Nederlands gemiddelde minder sterk vertegenwoordigd dan landelijk. De pragmatici concentreren zich met name in de nieuwbouwwijk t Zand en Oostendam. Zij zijn selectief op de hoogte, en op zoek naar praktische informatie en maatregelen. Informatie heeft voor deze groep alleen zin als deze (grotendeels) is toegesneden op de eigen situatie. Middelen om pragmatici bij het waterplan te betrekken moeten dan ook vooral gericht zijn op het verhogen van de motivatie en het vergroten van de capaciteit. Hieronder hebben wij enkele tips hiervoor opgeschreven. Motivatieverhogend De motivatie van deze groep kan verhoogd worden door in de communicatie te appelleren aan welbegrepen eigenbelang. Voorbeelden: De gemeente zou in de communicatie naar deze groep kunnen benadrukken dat door de gemeentelijke maatregelen de burger minder overlast zal ondervinden van water op straat'. 10 Opgesteld door Datum MWH B.V. 28 mei 20099, Definitief

Ook zou men aan kunnen geven dat deze maatregelen leiden tot lagere maatschappelijke kosten. De gemeente kan aangeven dat, als de betreffende maatregel niet op die manier kan worden uitgevoerd, er veel drastischere maatregelen genomen moeten worden. De gemeente kan ook aangeven dat door het water de omgeving er mooier uit komt te zien, etc. Capaciteitsverhogend Dit kan door de informatie beknopt en overzichtelijk weer te geven: Een zakelijke tone of voice met een duidelijk overzicht van plussen en minnen van maatregelen. 2.7 Samenvatting communicatiemiddelenmix Om in Ridderkerk het waterplan goed onder de aandacht van de inwoners te krijgen is het verstandig de inwoners op diverse wijzen te informeren of te betrekken. Zoals uit de vorige paragrafen bleek zijn er vier groepen te onderscheiden. In deze tabel hebben wij per burgerschapstijl de diverse communicatiemiddelen op een rij gezet. Burgerschapsstijl Buitenstaanders (34%) Verantwoordelijken (27%) Plichtsgetrouwen (22%) Pragmatici (17%) Communicatiemiddel Tentoonstellingen, posters, flyers op scholen, bibliotheken en andere gelegenheden waar ouders met de kinderen komen. Aanwezigheid met stand op buurtfeesten of het samen organiseren van een waterfeest. Eenvoudige, humoristische boodschappen in huis-aan-huisbladen. Informatieborden met veel plaatjes, borden langs de kant. Waterplan Hyves. Normale middelen als brief en voorlichtingsavond voldoen. Maar wel met eenvoudige uitleg van de maatregelen zonder jargon met foto s, tekeningen, kaarten, en het wat, waar, waarom en hoe. Normale middelen als brief, en voorlichtingsavond voldoen. Maar wel met eenvoudige uitleg van de maatregelen zonder jargon met foto s, tekeningen, kaarten, en het wat, waar, waarom en hoe. Normale middelen als brief, en voorlichtingsavond voldoen. Maar dan moet er wel geappelleerd worden aan welbegrepen eigenbelang. Verder geen ambtelijk jargon maar kort en krachtig uitleggen waar het om gaat, wat de voordelen zijn en wat de nadelen. 11 Opgesteld door Datum MWH B.V. 28 mei 20099, Definitief

Bijlagen Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Methodologie Burgerschapsstijlen Ridderkerk en onderbouwing aanbevelingen interventies Advies t.a.v. aanpak afkoppelen Rijsoord

Bijlage 1: Methodologie De werkwijze voor Ridderkerk is gebaseerd op het participatiemodel de Watertrap dat binnen het project Bewoners aan de bak! is ontwikkeld. In deze bijlage bespreken wij dit participatiemodel en geven we in het kort in een stappenplan aan hoe de Watertrap in de gemeente Ridderkerk kan worden toegepast. Het participatiemodel de Watertrap Het gedragsmodel van Poiesz en de participatieladder zijn gecombineerd tot één eenvoudige participatiesleutel die toegepast kan worden in stedelijke waterprojecten. Zie figuur 1 voor de Watertrap. Capaciteit Samenwerken Samenwerken of Raadplegen of Informeren en Gelegenheid en Motivatie Figuur 1: De Watertrap, Triademodel gecombineerd met participatieladder. De participatieladder De participatieladder is het eerste deel van de Watertrap. Participatie is mogelijk in vele gradaties 1. Omwille van de praktische hanteerbaarheid hebben wij deze in het kader van Bewoners aan de bak! teruggebracht tot drie gradaties van participeren: Informeren: de overheid is actief sturend en de bewoner is passief. Raadplegen: de overheid is raadplegend/participatief en vraagt de bewoner om advies. De rol van de bewoner is actiever: het inbrengen van diens mening en ervaring. Samenwerken: bij samenwerken zoeken overheid en bewoner samen actief naar de beste oplossing; de overheid is delegerend tot faciliterend en de bewoner is (mede)beslisser tot initiatiefnemer. 1 Zie bijvoorbeeld: http://www.instrumentenwijzer.nl

Wij willen benadrukken dat het toepassen van drie gradaties geen oordeel inhoudt over de wenselijkheid van een bepaalde vorm van participatie. De ene vorm is niet beter of slechter dan de andere vorm. Hieronder wordt aangegeven welke vorm van participeren aansluit bij welk type project en wat het onder die condities inhoudt: Informeren is geschikt als alle (rand)voorwaarden van een project reeds vastliggen. Dit is het geval voor de communicatie over de geplande stedelijke waterprojecten uit het waterplan: de projecten liggen vast en de bewoners en bedrijven worden geïnformeerd over de projecten. Raadplegen is geschikt voor stedelijke waterprojecten waarbij er verschillende alternatieven zijn om de openbare ruimte in te richten en waarbij er gelegenheid is de ontwerpen (de plannen) aan te passen en/of bij te sturen aan datgene wat uit de raadpleging naar voren is gekomen. Samenwerken is de aangewezen methode bij stedelijke waterprojecten waarbij op het eigen terrein van de bewoners activiteiten plaats moeten vinden. Gedragsmodel van Poiesz Het tweede deel van de Watertrap is het Triademodel voor gedragmanagement van Prof. Dr. Theo B.C. Poiesz 2. Het Triademodel voorspelt aan de hand van drie factoren het gedrag van bewoners. De drie factoren zijn Motivatie (M), Capaciteit (C) en Gelegenheid (G). Deze drie factoren hangen onderling sterk samen. Wanneer één van de factoren niet voldoende is, beïnvloedt dit het totaalresultaat sterk, ook al zijn de andere factoren goed geregeld. In formulevorm is ziet het Triademodel er als volgt uit: Gedrag = Motivatie * Capaciteit * Gelegenheid Nadere toelichting Motivatie, Capaciteit en Gelegenheid Motivatie Motivatie is de mate waarin een persoon belangstelling heeft voor het resultaat van een project of bepaald gedrag. De motivatie kan vanuit de persoon zelf (intern) of door externe factoren worden beïnvloed. Interne motivatie, vanuit de persoon zelf, kan bestaan uit: interesses; wensen; doeleinden. Voorbeeld: het afkoppelen van hemelwater en het vergroten van de capaciteit van het afvalwatersysteem levert een bijdrage aan het voorkomen van (mijn) wateroverlast in onze wijk. 2 Gedragsmanagement: waarom mensen zich (niet) gedragen, Prof. Dr. Theo B.C. Poiesz, 1999

Motivatie wordt beïnvloed door externe factoren die de persoon onder andere bereiken via gerichte communicatie. Chialdini 3 onderscheidt zes verschillende principes om mensen over te halen. 1. Voor wat hoort wat : men is geneigd te voldoen aan een verzoek van iemand waarvan men iets ontvangen heeft. 2. Consistentie : men is geneigd in een bepaalde beweging te bewegen als dat in lijn is met iets waaraan men zich reeds gecommitteerd heeft. 3. Autoriteit : men is geneigd om de aanwijzingen of aanbevelingen te volgen van iemand die zij een bepaalde autoriteit of expertise toedichten. 4. Sociale validatie : mensen zijn meer geneigd een aanbevolen actie te ondernemen als anderen, in het bijzonder gelijkgestemden, die actie ook ondernemen. 5. Schaarsheid : mensen vinden zaken en kansen meer aantrekkelijk als ze schaars of bijzonder zijn of afnemen in beschikbaarheid. 6. Aardig vinden/ vriendschap : mensen zeggen graag ja tegen diegenen die ze kennen en aardig vinden. 8 Voorbeeld van sociale validatie (4): huishoudens zijn meer geneigd mee te doen aan een afkoppelproject als meerdere mensen in de straat meedoen; men wil geen spelbreker zijn. Capaciteit Capaciteit is de mate waarin een persoon over eigenschappen en middelen beschikt om het gewenste gedrag te vertonen. Capaciteit kan vanuit de persoon zelf (intrinsieke capaciteit) en/of door externe factoren (extrinsieke capaciteit) worden beïnvloed. Intrinsieke capaciteit gaat over de eigen inzetbaarheid voor de uitvoering van een taak. Extrinsieke capaciteit is de hoeveelheid hulp, ondersteuning of assistentie die de eigen mogelijkheden van een persoon vergroten. De intrinsieke capaciteit is in te delen in drie aspecten: Het financiële aspect: de hoeveelheid geld die een persoon beschikbaar/ over heeft voor een bepaalde taak. Voorbeeld: het bedrag dat een huishouden op kan brengen om de investering te dragen voor het aanpassen van zijn hemelwaterafvoer en het aanleggen van de afvoerleiding van zijn perceel naar het hemelwaterriool van de gemeente. Het fysieke aspect: de fysieke mogelijkheden die een persoon heeft voor het verrichten van een bepaalde taak. Voorbeeld: ouderen zullen niet zomaar in staat zijn om zelf aansluitingen te maken op het hemelwaterriool van de gemeente. De mentale vaardigheden en beschikbaarheid van hulpmiddelen: de hoeveelheid mentale inspanning die de persoon over heeft om zich een taak eigen te maken. Dit hangt samen met het IQ en het abstractievermogen. Voorbeeld: een huishouden begrijpt niet wat afkoppelen is of denkt dat het ontwerp, de aanschaf, de aanleg, het beheer en/of het onderhoud van een afvoergoot te ingewikkeld is. 3 Influence, The Psychology of Persuasion, Robert B. Chialdini

De extrinsieke capaciteit (hulp van buiten) is ook in te delen in drie soorten aspecten: Financiële hulp; afkomstig van subsidies, uitkeringen en dergelijke. Voorbeeld: als mensen niet voldoende geld (over) hebben voor het afkoppelen kan dit gesubsidieerd worden. Fysieke hulp; ondersteuning van derden. Voorbeeld: als mensen het aansluiten aan het hemelwater riool te inspannend vinden (bijvoorbeeld ouderen) of er geen tijd voor hebben (tweeverdieners met weinig tijd) kan hiervoor een aannemer ingeschakeld worden. Mentale hulp; bijvoorbeeld handleidingen, adviezen, coaching e.d. Voorbeeld: als mensen het afkoppelen te ingewikkeld of te moeilijk vinden, het technische jargon en/of de tekeningen niet begrijpen kunnen persoonlijke instructies gegeven worden of kan de uitleg eenvoudiger worden gemaakt met makkelijker leesbare instructies. Gelegenheid Gelegenheid is de mate waarin de situatie stimulerend of belemmerend werkt op het gewenste gedrag. Gelegenheid is in te delen in: Intrinsieke gelegenheid: de hoeveelheid tijd en ruimte die een persoon reserveert om een bepaalde taak uit te voeren. Voorbeeld: tijd vrijmaken voor het bijwonen van een bewonersavond. Extrinsieke gelegenheid: een gelegenheid waar een persoon geen invloed op heeft en waaraan hij zich niet kan onttrekken. Voorbeeld: wanneer de regenafvoer aan de achterkant van de gevel onder de woning loopt en daardoor onder de woning is aangesloten op het vuilwaterriool, kan de regenafvoer niet afgekoppeld worden op de hemelwaterafvoer.

Bijlage 2: Burgerschapsstijlen gemeente Ridderkerk Het onderzoek Burgerschapsstijlen in de gemeente Ridderkerk uitgevoerd door Motivaction 4 geeft een rijke bron aan informatie, waarmee een groot deel van de factoren M, C en G kunnen worden ingeschat. Het onderzoek onderscheidt de volgende vier burgerschapsstijlen: a. plichtsgetrouwen; b. buitenstaanders; c. verantwoordelijken; d. pragmatici. a. Plichtsgetrouwen Plichtsgetrouwen zijn traditioneel ingestelde burgers die de overheid in beginsel zien als een te respecteren autoriteit, maar die moeite hebben met grote veranderingen en complexe besluitvorming. Prioriteiten plichtsgetrouwen Behoud van fysieke en sociale dorpse structuren. Overzichtelijkheid van de samenleving en herkenbaarheid van beleidsmakers. De manier waarop mensen met elkaar omgaan. Sociale veiligheid en meer law and order. Voorzieningen in de eigen omgeving. Kwaliteit van de openbare ruimte. Communicatie plichtsgetrouwen Communicatie moet concreet zijn, met een laag abstractieniveau. Een persoonlijke aanpak en toon, waarbij het duidelijk is wie voor wat als aanspreekpunt fungeert. Deze groep leest officiële brieven plichtsgetrouw, maar het internetgebruik is laag. b. Buitenstaanders De passieve en argwanend ingestelde burgers, die zich niet begrepen en gehoord voelen door de overheid, maar zichzelf slechts in beperkte mate inzetten voor hun leefomgeving. Prioriteiten buitenstaanders Bij de buitenstaanders zijn de volgende aandachtspunten van belang: Meer mogelijkheden voor directe democratie. De integratie van Nieuwe Nederlanders. Voorzieningen voor kinderen en openbaar groen. Communicatie buitenstaanders Argwaan wegnemen door de buitenstaanders ervan te doordringen dat hun mening wel degelijk belangrijk is voor de gemeente Ridderkerk. De betrokkenheid bij de overheid is laag en buitenstaanders zijn niet bereid zich erg in te spannen om op de hoogte te blijven. Informatie moet dus op een presenteerblaadje worden aangeleverd. Het internetgebruik is bij deze groep redelijk hoog, en daarmee een goede mogelijkheid voor contact. Een lichte en vrolijke tone of voice' heeft de voorkeur: buitenstaanders vinden officiële teksten al snel saai of moeilijk te begrijpen en haken dan af. 4 Burgerschapsstijlen in de gemeente Ridderkerk: in contact met bewoners, Motivaction, oktober 2006.

c. Verantwoordelijken De betrokken en goed geïnformeerde burgers, die zich actief inzetten in bestuur, overleg en inspraak. Vaak werken zij in hun dagelijks leven zelf ook voor of bij de overheid. Prioriteiten verantwoordelijken Solidariteit en het blijvend belang van de rol van de overheid in de maatschappij; geen Amerikaanse toestanden. Tegengaan van racisme en vreemdelingenhaat. Niet teveel toegeven aan populisme en de waan van de dag. Behouden van de groene ruimte rond het verstedelijkt gebied. Communicatie verantwoordelijken Deze groep is meer dan de andere burgerschapsstijlen in staat en geneigd zich te laten horen en informeren via de bestaande communicatiekanalen als bewonersavonden en officiële beleidsdocumenten. Een informerende en genuanceerde tone of voice. Een nieuwsbrief via e-mail, met daarin links naar de digitale dossiers is een goed medium om deze grootverbruikers van informatie te bedienen. d. Pragmatici De calculerende burger die beleidsissues in eerste instantie vertaalt naar voor- of nadelen voor zijn of haar eigen situatie. Zij zijn selectief op de hoogte en op zoek naar praktische informatie en maatregelen. Prioriteiten pragmatici De eigen woonsituatie en de eigen financiële gevolgen zijn leidend voor deze burgerschapsstijl. Bereikbaarheid. Verkeersveiligheid. Technologische vooruitgang. Communicatie pragmatici Informatie heeft voor deze groep alleen zin als deze (grotendeels) is toegesneden op de eigen situatie. Betrokkenheid is te genereren door te appelleren aan welbegrepen eigenbelang. Informatie moet beknopt en overzichtelijk zijn voor deze snel ongeduldige groep. Een zakelijke tone of voice met een duidelijk overzicht van plussen en minnen van maatregelen werkt goed voor deze snel ongeduldige groep. Stappen 3, 4 en 5: Bepalen factoren M, C en G, noodzaak interventies en voorgestelde mix instrumenten voor informeren over de waterontwikkelingen, het Waterplan 2 of een maatregel uit het waterplan.

Verdeling burgerschapsstijlen in de gemeente Ridderkerk In de gemeente Ridderkerk komen de burgerschapsstijlen plichtsgetrouwen en buitenstaanders vaker voor dan in Nederland en de verantwoordelijken en (met name) pragmatici veel minder vaak (zie tabel). Bron figuur: Burgerschapsstijlen in de gemeente Ridderkerk, Motivaction. In de navolgende paragrafen is voor de verschillende burgerschapsstijlen die in de gemeente Ridderkerk voorkomen afzonderlijk het Triademodel toegepast. Dit is gedaan door middel van een inschatting in de vorm van een percentage over het bij een bevolkingsgroep aanwezige niveau van M, C en G. Bij de inschatting van de scores hebben wij de volgende maatstaf gebruikt: 10% minimaal; 20% zeer laag; 30% laag; 50% acceptabel; 60% voldoende; 70% ruim voldoende; 80% goed; 90% zeer goed. Op basis van deze informatie stellen wij vast of er een noodzaak is de factoren Motivatie, Capaciteit en/of de Gelegenheid door middel van een interventie te verhogen en welke interventies het meest geschikt zijn voor een bepaalde burgerschapsstijl. Buitenstaanders De bevolking van de Gemeente Ridderkerk bestaat voor 34% uit Buitenstaanders. Wij schatten in dat de buitenstaanders niet makkelijk bereikt zullen worden met de geijkte middelen zoals berichten in het gemeentejournaal van de Combinatie en de gemeentelijke website. Onze inschatting is een totaal score van 0,1%. In de volgende tabel geven wij de score, de verklaringen, mogelijke interventies en de score na interventie.

Aspect Score Verklaring score Mogelijke interventie Score na interventie Motivatie 10% Uit het Motivaction onderzoek: buitenstaanders zijn passieve, argwanende burgers, weinig maatschappelijk betrokken. Vandaar onze inschatting dat de motivatie om kennis te nemen van het waterplan minimaal zal zijn. Capaciteit 10% Uit het Motivaction onderzoek blijkt dat Buitenstaanders het gemeentejournaal niet lezen en de website van de gemeente niet lezen mede omdat zij officiële teksten saai vinden en zich uitgesloten voelen. Gelegenheid 10% Buitenstaanders komen niet naar voorlichtingsavonden. Buitenstaanders wonen vooral in het centrum van Ridderkerk en Ridderkerk West. Wij vermoeden dat daar de implicatie/ activiteiten van de gemeente niet zo ingrijpend zijn en wij vermoeden dat de woonsituatie van de mensen ook zodanig is dat men niet veel voelt van gemeentelijke waterplannen. Uit het Motivaction onderzoek blijkt dat men Kinderen en groen erg belangrijk vindt; daarom: Leg de link waterplan/kinderen, b.v. communicatie via scholen. Koppel maatregelen in waterplan aan openbaar groen. Maak inzichtelijk dat het waterplan effect heeft op stedelijk groen. Uit het Motivaction onderzoek blijkt dat het organiseren van feesten een activiteit is waar buitenstaanders zich bovengemiddeld willen inzetten. Daarom stellen wij voor om het Waterplan te presenteren op een waterfeest. Informatie moet op een presenteerblaadje aangereikt worden, de groep moet verleid en geamuseerd worden, internet gebruik is relatief hoog en huis-aan-huisbladen worden goed gelezen: Leg het waterplan op een luchtige (strip?) manier uit in huis-aan-huisbladen. Start een waterplan 2 Ridderkerk hyves waar een en ander uitgelegd wordt. Vooralsnog zie ik niet zo veel mogelijkheden om de gelegenheid te vergroten: Wij vermoeden dat de maatregelen uit het waterplan niet zo ingrijpend zijn in het centrum van Ridderkerk en Ridderkerk West. Je kunt je afvragen of hier veel gelegenheid is. Totaal score 0.1% Interventie nodig! 2,5% 50% 50% 10%

Samenvatting Door een gerichte informatiestrategie kan de totale score enorm opgevoerd worden van een score van 0,1% naar 2,5%. Dat kan met name door de motivatie van de doelgroep te beïnvloeden door: De link te leggen tussen waterplan en kinderen, b.v. communicatie op scholen; De maatregelen in waterplan te koppelen aan openbaar groen: bijvoorbeeld door wadi s in het stadspark. Dat is de plek waar buitenstaanders komen en geïnteresseerd kunnen raken. Inzichtelijk te maken dat het waterplan effect heeft op stedelijk groen: meer open ruimte om te recreëren. Bovenstaande maatregelen voor de bevolkingsgroep Buitenstaanders vallen buiten de maatregelen die de gemeente nu voor ogen heeft (informeren over het Waterplan 2 via de website van de gemeente en in het gemeentejournaal van de Combinatie ). Wil de Gemeente Ridderkerk deze groep benaderen dan zal een extra inspanning moeten worden gedaan. Verantwoordelijken en Plichtsgetrouwen (49% bevolking Ridderkerk) en voorstel verbeterpunten Wij schatten in dat de Verantwoordelijken en Plichtsgetrouwen goed bereikt zullen worden met de geijkte middelen zoals berichten in het gemeentejournaal van de Combinatie en de gemeentelijke website: onze inschatting is een totaal score van 13%. In de volgende tabel geven wij de score, de verklaringen, mogelijke interventies en de score na interventie: 32%. Aspect Score Verklaring Mogelijke interventie Score na interventie Motivatie 80% Verantwoordelijken zijn betrokken en goed geïnformeerde burgers. Plichtsgetrouwen zien de overheid in beginsel als een te respecteren autoriteit. Capaciteit 20% Onze ervaring is dat de meeste mensen weinig begrijpen van afkoppelen. Termen uit Waterplan zijn vaak te abstract en te weinig concreet. Gelegenheid 80% Komt wel naar voorlichtingsavonden, woont in het delen van Ridderkerk waar ook daadwerkelijk wat gaat gebeuren. Niet nodig, geijkte middelen voldoen. 80% Communicatie moet concreet zijn met een laag abstractieniveau; goed laten zien wat de maatregelen zijn in het Waterplan 2: WAT er precies WAAR gaat gebeuren en WANNEER. Goed informeren WAAROM. 50% Niet nodig, geijkte middelen voldoen. 80% Totaal score 13% Interventie nodig! 32%

Samenvatting Door een gerichte interventie kan de totaalscore enorm opgevoerd worden: van 13% naar 32%. Wij adviseren dit vooral te doen door meer aandacht te aan het wat, waar, wanneer en waarom van de maatregelen. Bijvoorbeeld: wat houdt afkoppelen precies in (beschrijving)? Hoe ziet zo n voorziening er uit (plaatje)? Waar worden ze gepland (kaartje)? En wanneer gaat er iets gebeuren (aankondiging in krant)? Volgens het Motivaction rapport zijn plichtsgetrouwen vaak actief binnen traditionele verenigingsverbanden zoals Oranjeverenigingen, koren en vrijwilligersorganisatie. Wellicht kan de gemeente Ridderkerk gebruik maken van deze wegen om uit te leggen wat bijvoorbeeld afkoppelen inhoud en hoe zo n voorziening er uit ziet.

Bijlage 3: Advies t.a.v. aanpak afkoppelen Rijsoord Inleiding Op 8 december 2008 hebben wij (Rien Maaskant en Aart den Hartog van de gemeente en Jan Spit van MWH) overleg gehad over de stand van zaken en hoe wij vervolg gaan geven aan het project Bewoners aan de bak in Ridderkerk. In dit overleg hebben wij afgesproken dat MWH: de conclusies van de interviews uitwerkt tot een bondig advies en een informatiepakketje samenstelt voor de bewoners aan de Waaldijk. De gemeente Ridderkerk zal het volgende uitwerken: de totaalplanning van het project; een overzicht van het totaal dakoppervlak (Waaldijk); den kosteninschatting van het afkoppelen per huis; een inschatting van het minimaal aantal huishoudens dat moet deelnemen aan dit project om het project succesvol te maken. De opbouw van deze bijlage is als volgt: Advies aan Gemeente Ridderkerk ten aanzien van benadering bewoners in Rijsoord. Onderbouwing advies: Sociale kaart Rijsoord. Interviews bewoners Rijsoord. Overzicht van tips aangedragen door de geïnterviewden. Overzicht van bewoners waar contact mee is geweest en waar reeds is afgekoppeld. Advies aan de gemeente De gemeente heeft als doel om in de wijk Rijsoord de huizen aan de Waaldijk (en een klein stukje aan de Rijksstraatweg) af te koppelen. De globale aanpak, zoals wij die tot op heden hebben afgesproken, om daadwerkelijk te kunnen gaan afkoppelen in de wijk Rijsoord, is om de bewoners over het plan in te lichten, het verzoek voor te leggen of men hieraan wil meedoen en vervolgens met iedere bewoner om tafel om een afkoppelplan te maken. Uiteindelijk is het de bedoeling om bij zoveel mogelijk bewoners tot uitvoering over te gaan. In ons advies gaan wij in op de wijze van benaderen van de bewoners op basis van de Watertrap (zie bijlage 1). Op basis van de interviews en het onderzoek van Motivaction hebben wij een advies geschreven hoe de burgers in Rijsoord op dit moment het beste kunnen worden benaderd en geïnformeerd. In ons advies hebben wij ons laten inspireren door een deel van het advies van Motivaction dat een gedifferentieerde communicatie aanpak van belang is om de diverse bewoners aan de Waaldijk te benaderen.

Aanpak bewoners Rijsoord in 2009 Er zijn nu enkele interviews afgenomen. Deze zijn goed verlopen. Om een goed beeld te krijgen van de overige bewoners moet je in contact komen met alle bewoners aan de Waaldijk. Een relatief eenvoudige en effectieve manier is het sturen van een informatieve folder aan alle bewoners die eenvoudig en helder geschreven is en licht en positief van toon is. Echter, er moet wel blijken van enige noodzaak en wat de consequenties zijn. Licht kort het probleem toe en benadruk vooral het verkrijgen van een schone Waal! Licht het verhaal toe aan de hand van een plaatje. Geef ook aan wat je van ze wil: wilt u meedoen aan dit project? Geef ook een uitgebreide lijst met contactgegevens. Men kan hier op verschillende manier op reageren: Men kan zich direct via een e-mailadres, telefoonnummer, invulstrookje of een speciale website hiervoor aanmelden. Men kan voor meer informatie naar een speciale site op internet. Je zou hier ook een forum aan vast kunnen maken waar men de ideeën op kan uiten. Heeft men behoefte dat er iemand van de gemeente langs komt om het verhaal toe te lichten, dan plannen wij een gesprek in. Men kan dit zelf telefonisch of per e-mail doorgeven. In ieder geval worden de bewoners, die nog niet hebben gereageerd, na uiterlijk twee weken na ontvangst van de nieuwsbrief gebeld om te vragen hoe het bericht is ontvangen en of er nog nadere informatie gewenst is. En of men bereid is om met het project mee te doen. Bewoners die al zijn afgekoppeld krijgen een informerende brief om op de hoogte te zijn van het project. Als met alle bewoners contact is geweest (via e-mail, telefoon of persoonlijke gesprekken) gaat de gemeente bij de bewoners langs met de aannemer en worden de mogelijkheden in beeld gebracht. Samen met de bewoners wordt een afkoppelplan/tekening gemaakt. Tussentijds houdt de gemeente de bewoners op de hoogte (door de speciale website, nieuwsbrief, krant) ten aanzien van de vorderingen. Ook wordt een coördinator aangesteld die zorg draagt voor het goed verlopen van het project. Hij vangt vragen van bewoners op, is eventueel tussenpersoon tussen aannemer en bewoner, controleert of de werkzaamheden goed verlopen, e.d. Onderbouwing advies Sociale kaart van Rijsoord Het Motivaction rapport laat diverse burgerschapsstijlen zien. De meest voorkomende stijlen in Rijsoord zijn in onderstaande tabel weergegeven. Op basis van deze stijlen kan een indicatie worden gegeven hoe de diverse burgers het beste kunnen worden benaderd. Omschrijving burgerschapsstijl 41% plichtsgetrouwen (traditionele burgerij); minder geïnformeerd en lastig communicerend. Overheid wordt gezien als autoriteit, ze zijn bereid te schikken naar overheidsbeleid. Rekening houden dat deze mensen behoudend zijn en moeite hebben met complexiteit en individualisme. 22% pragmatici (opwaarts mobielen en postmoderne hedonisten); geïnformeerd en reactief. Individualisten en sterk materialistisch gedreven. Eigen belang staat voorop. Slechts op onderdelen betrokken. Wijze van communicatie Eenvoudige heldere manier van presenteren. Lichte en vrolijke toon, duidelijke taal. Amusement en verleiding. Persoonlijke aanpak en toon, bijvoorbeeld huisbezoeken. Brief, regionale kranten en huis-aan-huisbladen wordt gelezen. Inzetten van muziekvereniging, e.d. Betrekken door het belang voor deze groep aan te geven; schone Waal. Willen meewerken als het snel, makkelijk en praktisch kan, geen behoefte aan vergaderingen. Technisch geïnteresseerd. Via internet bereikbaar. Bijvoorbeeld burgerpanel.

19% buitenstaanders (moderne burgerij en gemaksgeoriënteerden); ongeïnteresseerd, recalcitrant en passief. Behoefte aan maatschappelijke erkenning. Men voelt zich (door de overheid) buitengesloten. Weinig vertrouwen in overheid. Voordat deze groep betrokken kan worden, aangespoord of bepaalde zaken te laten doen: geef het gevoel dat hun mening voor de gemeente telt, het niet opzet is van gemeente om mening er door te drukken is. 18% verantwoordelijken (nieuwe conservatieven, postmaterialisten en kosmopolieten); participerend en interactief. Werken vaak zelf ook bij overheid of charitatieve instellingen of journalistiek. Kanaliseer de drive van deze mensen naar inzet voor de directe omgeving. Opinieweekbladen, vakliteratuur, publieke omroep wordt veel van gebruik gemaakt. Behoefte aan snelle informatie, snel ongeduldig. Bereikbaarheid is belangrijk. Informatie kant-en-klaar aanbieden, maak het makkelijk. Benaderen kan via internet, mening ventileren op een messageboard, internetsite van gemeente. Participeren in forumdiscussies, Hyves. Lichte en vrolijke toon, duidelijke taal. Amusement en verleiding. Traditionele bewonersavond werkt voor deze groep als enige wel. Geef aan dat meer naar de burger wordt geluisterd, maar dat de gemeente hierdoor niet wordt geregeerd. Goed uitleg geven over het waarom. Eenvoudige verwoording is niet nodig. Toon: informerend en genuanceerd (eventueel kritisch over het eigen beleid). Informeren door middel van internet, bijvoorbeeld door een e-mailnieuwsbrief. Website. Aangeven wie relevante contactpersoon is. Het onderzoek van Motivaction laat vervolgens zien dat de gemeente drie uitdagingen heeft: Rekening houden met de prioriteiten die de burger stelt. Prioriteiten van plichtsgetrouwen en buitenstaanders zijn in eerste instantie leidend (meest ontevreden en staan het verst van de gemeente af). Opstelling gemeente als een dorpse partner. Gedaanteverwisseling van aanjager van ontwikkelingen naar dorpse partner. Meer bescheiden opstellen. Belangen van de burger voorop. Communicatiestrategie goed laten aansluiten bij burgerschapsstijlen. Gedifferentieerde aanpak gebaseerd op de burgerschapsstijlen. Interviews met bewoners van Rijsoord Rijsoord is een traditioneel ingesteld dorp, waar een lokale aanpak tot de verbeelding spreekt. Uit de interviews die wij met vijf verschillende bewoners van de Waaldijk hebben afgenomen is een positief beeld naar voren gekomen, met hier en daar nuancerende opmerkingen. Deze interviews heb ik hieronder samengevat. Ook heb ik een inschatting gemaakt welke burgerschapsstijl bij de desbetreffende persoon het beste overeenkomt. Samenvatting interviews Rijksstraatweg 85A (plichtsgetrouw): motivatie om mee te doen: schone Waal in relatie tot nieuwe toekomstige generaties en huidige kleinkinderen. Als er mensen met vakkennis in de tuin aan de slag gaan (en alles netjes achterlaten zoals het van tevoren was), willen ze meewerken aan het project. Ziet het als een kans: als ook gehoor kan worden gegeven aan overige gewenste aanpassingen. Manier van afkoppelen kan door regenwater af te laten lopen naar vijver. Bewoners zitten niet te wachten op een zak met geld om zelf aan de slag te gaan. Ze besteden het liever helemaal uit aan gemeente. Bewonersavond in kantine van voetbalvereniging organiseren.

Rijksstraatweg 163 (verantwoordelijken): is enthousiast en doet graag mee. Man zit in waterpompen, is dus bekend met de materie. Mevrouw gaat zelfs verder: heeft ook ambitie om water van buiten te gebruiken om bijvoorbeeld het toilet door te spoelen. Beste is huizenblok van vier huizen in een keer te benaderen. Ze verwacht dat buren ook meedoen, behalve een buurman. Bijkomend nadeel is dat de grond grenzend aan de achtertuin in bezit is van deze buurman die moeilijk benaderbaar is. Gemeente zal een goed aanbod moeten hebben om in gesprek te komen. Bewonersavond kan helpen het verhaal minder globaal te maken. Waaldijk 117 (pragmatici): woning is reeds afgekoppeld. Toch zeer nuttige info gegeven: motivatie is geld (beloning!). Heeft men afgekoppeld, geef dan korting op bijvoorbeeld waterschapslasten. Geen voorstander dat overheid alle verantwoordelijkheid heeft. Geef een zak met geld en men zorgt er zelf voor dat het afgekoppeld wordt (en liever natuurlijk voor minder). Geld wordt ontvangen als afgekoppeld is. Cruciaal hierbij is dat een goede controle op diverse momenten nodig is. Ook bestaande huizen die zijn afgekoppeld een korting geven, bijvoorbeeld op basis van dakoppervlakte. Precedent werken: wees niet roomser dan de paus. Je hoeft niet iedereen hetzelfde te bieden. Men heeft geen tijd om naar een bewonersavond te gaan. Waaldijk 49 en Waaldijk 55 (pragmatici): idee van gemeente wordt positief ontvangen. Motivatie is een schone Waal. Gemeente moet hele project trekken en uitvoeren en financieren. Verwacht wordt dat de buren er hetzelfde over denken. Bewonersavond wordt als niet zinvol geacht. Idee: stel een nieuwsbrief op waarin de gemeente haar plannen presenteert. Eventueel kan deze worden opgevolgd door een bewonersavond. Persoonlijk contact is belangrijk. Tips aan de gemeente Communiceer waar bewoners aan moeten denken als er wordt afgekoppeld, zoals auto wassen. Mag dat? En hoe? Etc. Let op bij verhuizingen/nieuwe bewoners: wat nu is afgekoppeld dient afgekoppeld te blijven. Hier moeten duidelijke afspraken over worden gemaakt of moet worden vastgelegd of dat men contact moet opnemen met gemeente als men hier iets aan wil veranderen. Koppel alleen hemelwater af van de daken van de huizen. Op de Rijksstraatweg is het druk en rijden auto s met olielekken als mogelijk gevolg. Dit kan in de Waal stromen en tot onnodige vervuiling leiden. Reken uit hoeveel dakoppervlak er minimaal moet worden afgekoppeld om wateroverlast de baas te zijn. Maak een begroting wat je minimaal nodig hebt om af te gaan koppelen. Los het marktconform op: kijk waar het probleem het grootst is en waar het het goedkoopst kan. Maak er een financieel model van. Wat doe je als mensen zelf willen gaan afkoppelen? Welke financiële regeling tref je hiervoor? Zorg voor een projectcoördinator die tijdens de uitvoerende werkzaamheden goed bereikbaar is en die geregeld komt kijken of alles naar wens wordt uitgevoerd. Zorg voor een aannemer die zich aan zijn woord houdt, netjes werkt en alles weer achterlaat zoals het aan het begin was. Dit is essentieel voor het slagen van dit project. Plan het starten van de werkzaamheden zorgvuldig: in het voor of najaar, en dus niet in de zomerperiode dat men in de tuin wil zitten.

Overzicht contact met bewoners Waaldijk 7 Waaldijk 9 Waaldijk 11 Waaldijk 13 Waaldijk 37 M. Bestebreurtje 2988 AT Ridderkerk 0180-428286 Waaldijk 39 H.J Maas 0180-424902 Waaldijk 41 de heer Geeve Waaldijk 51 Waaldijk 49 de heer Bahlman Waaldijk 55 de heer Kok Waaldijk 117 J.J. de Koning 2988 AW Ridderkerk 0180-490146 Waaldijk 171/173 AFGEKOPPELD AFGEKOPPELD AFGEKOPPELD AFGEKOPPELD Doet niet mee. Komt nu slecht uit. Kan evt. in januari. Geen afspraak ingepland. Was gesprek ingepland op dinsdag 25 nov. 11.00u. Mevrouw heeft afgebeld in verband met ziekte en gaf aan veel te zorgen voor moeder. Nu geen tijd, misschien andere keer. Kwam niet uit, was heel druk. Zoon gesproken. Ouders paar weken op vakantie. Hij is actief op de Waal (watersporten). Hij had een wens dat er op bepaalde stukken in de Waal harder zou mogen worden gevaren. Hij sprak min of meer namens de jeugd in Ridderkerk. Gesprek gevoerd met beide heren (de heer Kok en de heer Bahlman) op 8 december om 10.00u. Gesprek gevoerd met beide heren (de heer Kok en de heer Bahlman) op 8 december om 10.00u. AFGEKOPPELD Gesprek gevoerd op di 25 nov. 17.00u met Aart, Marleen en Marjakke. AFGEKOPPELD Rijksstraatweg 85 Info gebaseerd op interview Rijksstraatweg 85A. Is ernstig ziek, heeft voorheen bij waterschap gewerkt. Rijksstraatweg 85A E.J. Verschoor 0180-433078 Gesprek gevoerd op dinsdag 25 november 13.00u met Aart, Marleen en Marjakke. Rijksstraatweg 87 Info gebaseerd op interview Rijksstraatweg 85A. Mevrouw is oud, woont in huurwoning. Rijksstraatweg 89 Info gebaseerd op interview Rijksstraatweg 85A. Net verkocht, nieuwe mensen trekken er begin 2009 in. Rijksstraatweg 87 Doet niet mee, is ziek en heeft veel ziekenhuisbezoeken. L.J.L. Reedijk 0180-431096 Rijksstraatweg 163 M.R. Kraak 0180-430803 Afspraak ingepland op dinsdag 25 november 15.00u met Aart, Marleen en Marjakke.

Bijlage 3: Brochure Ridderkerk

Helpt u mee aan een schonere Waal en het verminderen van wateroverlast? Vul dan nu de bijgevoegde antwoordkaart in. U kunt zich ook opgeven door te mailen naar info@ridderkerk.nl ter attentie van Marleen Schelling. Twijfelt u nog of heeft u vragen neem dan contact op met dhr. H. Sikking van de gemeente Ridderkerk (zie contact gegevens). Hij zal uw vragen zo goed mogelijk beantwoorden. U heeft zich opgegeven en dan? Een medewerker van de gemeente neemt contact met u op voor het maken van een afspraak. Tijdens de afspraak wordt er bekeken welke afkoppelmogelijkheden er zijn en samen met u bepalen we wat de beste manier van afkoppelen is. Vervolgens maken wij een concept tekening die u ter goedkeuring voorgelegd krijgt. Als u hiermee akkoord gaat, komen we nog eenmaal langs met de aannemer die de uiteindelijke uitvoering verzorgt. Daarna hoeft u niets meer te doen; de gemeente zorgt ervoor dat de aannemer zijn werk zorgvuldig doet en de tuin achter laat in de staat zoals hij het aantrof. De gemeente stelt een contactpersoon aan die hierop toeziet en die u kunt bellen als u vragen of opmerkingen heeft. De kosten van de werkzaamheden komen voor rekening van de gemeente, echter wel tot een bepaalde hoogte. Handige contactgegevens: Contactpersoon: Herman Sikking Email: h.sikking@ridderkerk.nl Telefoonnummer: 0180-451489 Voor meer informatie: www.ridderkerk.nl Een schonere Waal èn droge voeten!