Bedrijfsnaam: Heijmans Vastgoed en Woningbouw Webadres: www.heijmans.nl Contactpersoon: Saskia Pijnenburg Telefoonnummer +31 (0)65 260 72 98 e-mailadres: SPijnenburg@heijmans.nl 1
Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Aanleiding en inleiding... 2 Gebouwen energiezuiniger maken... 3 Enkele voorbeelden van onze manier van werken... 4 Woonzorgcentrum Nimmerdor... 4 Nationaal militair museum Soesterberg... 4 Onderhoud... 4 Heijmans als meedenker... 5 De zes opgaven... 7 Algemeen... 7 Alrecht te Zeist.... 7 Het Baken te Elburg... 7 Amarant te Tilburg... 7 St Josefoord te Nuland... 8 Florence te Voorburg... 8 Parkhoven van Palet... 8 Tot slot... 8 Aanleiding en inleiding Energiesprong-zorg plaatste een oproep voor een kansdag; Waar eigenaren van zorggebouwen en bouwpartijen elkaar ontmoeten voor kennismaking en voor verkenning van zorgvastgoed zonder energiekosten.. Daarbij zijn kort 6 cases geschetst van vijf bestaande en één nieuw te bouwen situaties. In geen van de cases vraagt de zorginstelling om gebouwen zonder energiekosten. De cases zijn ook niet vergelijkbaar; van een gebouw uit de jaren vijftig tot nieuwbouw. En het is dan ook meteen duidelijk; er is niet één antwoord. We zouden wat algemeenheden kunnen uiten zoals beter isoleren of doe maar zonnepanelen. En desgewenst kunnen we ook heel creatieve algemeenheden roepen zoals een Irwes-turbine of dakvlakken die we ter plekke voorzien van een print van zonnepanelen. Maar is dat de bedoeling van de kansdag? Wij denken van niet. Maar we geloven wel in verduurzaming. Onze eigen bedrijfsvoering wordt ieder jaar duurzamer en in 2020 ontwikkelen we alleen nog energieleverende woningen. En bestaande gebouwen moeten en kunnen energiezuiniger, zeker ook in de zorg. Daarom bieden wij de zorginstellingen hulp aan. In dit stuk willen we laten zien dat Heijmans bij uitstek de partij is die de kennispartner kan zijn voor zorginstellingen. Hoe gaan we dit doen? Eerst schetsen we kort hoe we in het algemeen denken over het energiezuinig maken van gebouwen in de zorg. Dan stellen we enkele van onze mensen voor. En tenslotte gaan we kort op de zes geschetste cases in. 2
Gebouwen energiezuiniger maken In een ideale wereld waar budgetten eindeloos zijn maken we alle gebouwen natuurlijk volkomen energieneutraal. Sterker nog; dan maken we alleen gebouwen die helemaal geen belasting op het milieu geven. Maar de wereld is niet ideaal en budgetten zijn beperkt. We streven er dus wel naar alle gebouwen nul-op-de-meter te maken maar de praktijk moet uitwijzen wanneer dit wel en niet haalbaar is. Om goed zorg te kunnen verlenen is het niet per definitie nodig dat de gebouwen zo min mogelijk energie gebruiken. Het is wel noodzaak dat de energielasten als component in de totale exploitatie zo laag mogelijk zijn. Anders gezegd; het zou wel eens zo kunnen zijn dat wat extra energiegebruik, bijvoorbeeld voor domotica, leidt tot een lagere exploitatie. Of dat zeer energiezuinige maatregelen te duur uitvallen waardoor ze (nog) niet zinvol zijn. De zorg bevindt zich in een tumultueuze tijd; budgetten en taken worden herverdeeld. Zorg en wonen worden ontvlochten en niemand weet nog echt zeker wat dit gaat betekenen. Techniek ontwikkelt zich ook voortdurend. Zonnepanelen waren tien jaar geleden geen (economisch) zinvolle investering, tegenwoordig ontwikkelen we bijna geen gebouwen meer zonder zonnepanelen. Momenteel is de hybridewarmtepomp in opkomst maar hoe gaat deze techniek zich in de toekomst bewijzen? Zie de analogie van de WKO-systemen; theoretisch een geweldig systeem om energie te besparen maar met veel problemen in de praktijk. Wij denken daarom dat het verstandig is om op kleine schaal te experimenteren en vervolgens hetgeen als beste uit die experimenten komt, breed in te zetten. In hoeverre de betrokken instellingen meer willen experimenteren of liever kiezen voor bewezen oplossingen zal uit een dialoog moeten blijken. Wij geloven niet in dogma s. Wij zijn geen aanhanger van een bepaalde geloofsrichting in duurzaamheidsland. Wij geloven dat vrijwel alle benaderingsmethoden hun sterke en minder sterke kanten hebben. In een projectaanpak zullen we bijvoorbeeld altijd aandacht besteden aan de luchtdichtheid, maar niet noodzakelijk tot op het niveau van Passiefbouw. Het gebruik van fossiele brandstoffen moet zoveel mogelijk beperkt worden. Maar als een oplossing met aardgas leidt tot de totaal meest duurzame oplossing dan mag all-electric nog wel even wachten. 3
Enkele voorbeelden van onze manier van werken Woonzorgcentrum Nimmerdor Nimmerdor in Grijpskerke is door Heijmans gebouwd in opdracht van Woonburg en Marsaki. Het omvat 30 luxe appartementen die geheel volgens het passiefbouw-principe zijn ontwikkeld en gebouwd. Een voorbeeld van extreem zuinig bouwen in de zorg. Nationaal militair museum Soesterberg De hoogste kwaliteit heeft op basis van de economisch meest voordelige inschrijving (EMVI), geresulteerd in de beste aanbieding en daarmee heeft Heijmans deze opdracht verworven. Heijmans Heijmans sluit hiermee goed aan bij de wens van de klant: een meerjarig commitment om gezamenlijk het museum tot een succes te maken. Heijmans brengt voor deze opdracht kennis en kunde van al haar disciplines samen. Heijmans blijft ook 25 jaar verantwoordelijk voor het gehele gebouw inclusief de hospitality. Dit is een voorbeeld integraal ontwikkelen en van langdurig commitment bij onze gebouwen. Onderhoud Heijmans voert alle onderhoud uit voor Univeste. Univeste verzorgt langdurige financieringscontracten voor vve s. Heijmans voert al het onderhoud uit. Wij hebben hiervoor eigen mensen plus een landelijk netwerk van onderaannemers en leveranciers. 4
Heijmans als meedenker Heijmans is een bouwbedrijf, en een vastgoedbedrijf, en een installatiebedrijf en een ingenieursbureau. En deze bedrijven zijn gewend samen te werken. Ook de fysieke afstanden zijn kort. Zo zitten bijvoorbeeld in Rosmalen de mensen van vastgoed en van bouw samen op één gang. Hierdoor is er bij alle disciplines begrip voor elkaars belangen. Hierdoor zijn de mensen van Heijmans, beter dan wie ook, in staat om integraal over opgaven na te denken. Dit leidt tot betere producten die beter aansluiten bij de klantwensen. Heijmans is een innovatief bedrijf. We zetten bestaande middelen innovatief in, we werken mee aan nieuwe innovaties en we ontwikkelen zelf nieuwe producten. Voorbeelden van dit laatste zijn de Smart Highway (de snelweg van de toekomst) en de Hydrea Thermpipe (warmteterugwinning uit het riool). Soms merkten we dat we te weinig aandacht gaven aan onze eigen, duurzame, successen. Zelfs binnen Heijmans wist niet iedereen dat we al meer dan tien jaar geleden in Boxtel energieneutrale woningen hebben ontwikkeld en gebouwd. En dat we een paar jaar geleden al nul-op-de-meter woningen opgeleverd hebben in Grijpskerke was ook niet bij iedereen bekend. En soms waren we dan jaloers op andere mensen, die hetzelfde veel later hebben gedaan maar er wel groot mee in de krant zijn gekomen. Tegenwoordig zijn al onze duurzame voorbeelden te vinden op onze website www.heijmans.nl. Hier staat ook een overzicht van onze concepten alsmede onze jaarverslagen, waaronder ons duurzaamheidsverslag. Hoewel we een zeer breed bedrijf zijn, weten we zeker niet alles zelf. We weten niet alles van bouwen en zeker niet alles van de zorg. We werken daarom graag samen met partijen die ons met hun kennis ondersteunen. Enkele voorbeelden van dergelijke partners zijn Adviesbureau Nieman voor alles rondom regelgeving en bouwfysica. Of IOB die alles weten van brandveiligheid speciaal in de zorg. Of Philips waar ze alles weten over wat verlichting met de beleving van een gebouw kan doen en welke invloed licht op mensen heeft.. En speciaal met bedrijven als Promava, waar ze alles weten van mensen die zorg nodig hebben en mensen die in de zorg werken. Puck Loevendie, van Promava, komt zelf uit de wereld van de zorg. Ze heeft ons geleerd dat geld en rekenen erg belangrijk zijn maar dat het in de zorg toch altijd om mensen gaat. Mensen die er wonen, maar ook mensen die er werken. 5
Maar we hebben natuurlijk veel kennis in eigen huis. Graag willen we enkele van onze mensen voorstellen die een deel zijn van die kennisbron: Willem van den Berg zag in ons concept voor appartementenbouw, Morph, dat de ontsluitingen erg efficiënt waren, maar minder geschikt voor zorgfuncties. Hij is hierop gaan studeren en ontwikkelde Morph-plus. Hierin zit een ontsluiting die geschikt is voor alle toepassingen; appartementen, studentenhuisvesting, kantoren of. Zorg. Door deze ontsluiting is Morph-plus ideaal om diverse functies te combineren in één gebouw. Ramon van Zijderveld is de man die binnen Heijmans bezig is met trranformatie, renovatie- en beheer & onderhoud. Hij kijkt daarbij nooit alleen naar wat kost het nu maar vooral naar de total-cost-of-ownership. Zo voorkomt hij dat goedkoop duurkoop wordt. Een van de concepten waar Ramon veel succes mee behaald is Zero-Ready. Dit is een renovatiemethode waardoor gebouwen zeer snel en met minimale overlast voor de bewoners, energiezuinig worden gemaakt. Door te spelen met de energielasten, huurwaarde, exploitatieperiode, en beheersen onderhoudskosten is hij in staat deze woningen voor de komende exploitatieperiode (weer) rendabel te maken. Theo Smits geeft projectadviezen en denkt mee over de toekomst van duurzaam bouwen. Duurzaamheid is voor hem altijd een integraal onderdeel van een ontwikkeling en nooit een doel op zich. Ook ontwikkelt hij duurzame concepten. Zijn jongste bedenksel is een woning die zoveel energie oplevert dat zelfs het vastrecht hieruit betaald kan worden. Dit concept heet Brighthouse. In dit concept laat hij zien wat nu al te bereiken is door de innovatieve technieken te combineren. Maar tegelijk is het een woning waar de gebruiker niets van merkt. Er zijn geen dikke handleidingen nodig, want voor de bewoner is het in het gebruik een gewone woning. En last, but not least, Saskia Pijnenburg. Saskia is communicatie-specialist. Hierdoor kan zij, beter nog dan anderen, de verbindende factor zijn tussen Heijmans en alle andere betrokkenen, inclusief de bewoners. Saskia neemt vaak de leiding bij deze complexe opgaven. En ook hiermee laten we zien dat Heijmans geen standaard aannemer is. Door de inbreng van mensen als Saskia lopen processen beter. Alle betrokkenen leveren maximale meerwaarde in het proces. En dit komt het eindresultaat altijd ten goede. 6
De zes opgaven Zoals u inmiddels begrepen zult hebben; wij leveren geen kant-en-klaar-oplossingen voor de zes partijen die zich hebben aangesloten bij het zorg-initiatief van Platform-31. Toch willen we kort aangeven wat ons per opgave als eerste opviel en hoe we een verduurzaming zouden benaderen. Algemeen De projecten worden nu als individuele cases gepresenteerd. Uit de praktijk weten we dat er vaak aanvullende mogelijkheden zijn. Zo kan het soms zinvol zijn diverse gebouwen (ook buiten het plangebied) energetisch te koppelen. Soms komen er grote budgetten beschikbaar door energie anders in te kopen. Soms bieden leaseconstructies mogelijkheden die bij kopen onmogelijk zijn. Onderhoud plegen op noodzaak en niet op een vast tijdstip kan de energiekosten verlagen. Op al deze mogelijkheden (en nog veel meer) wordt nu nog niet verder ingegaan maar in een vervolgtraject zouden we dergelijke opties zeker willen meenemen. Alrecht te Zeist. In de teksten van Alrecht valt op dat er weinig budget is en dat maatregelen kostendekkend moeten zijn. Tegelijk heeft Altrecht, van de zes projecten, de hoogste energierekening per vierkante meter. In deze situatie lijkt ons de meest zinvolle oplossing om de status van het gebouw, de beschikbare onderhoudsbudgetten en de verbetermogelijkheden te verwerken tot een plan van aanpak voor de komende tien jaar. Hierin moet, door uitgekiende investeringen, budget worden gegenereerd om de onderhoudskosten en energiekosten steeds verder omlaag te brengen. Het Baken te Elburg In de teksten van Het Baken zien we een grote discrepantie tussen de opgegeven energieverbruiken en de energierekening. Als de energieverbruiken kloppen is het al een redelijk zuinig gebouw. Omdat er een ruim budget beschikbaar is voor verbouw en onderhoud kan dan gekeken worden naar verdere energiezuinigheid in combinatie met comfortverbetering. Als het bedrag van de energierekening klopt dan verbruikt het Baken ongeveer hetzelfde per vierkante meter als Altrecht. Een zelfde aanpak kan dan ook tot een goede oplossing leiden al kan hier mogelijk een wat snelle tijdschema mogelijk door de hogere beschikbare budgetten. Amarant te Tilburg Ook bij de Amarant is het energieverbruik nog niet helder. Er wordt wel een bedrag genoemd maar hierbij wordt een ander aantal vierkante meters vermeld dan het opgegeven BVO. Verder past Amarant in hetzelfde patroon als de twee voorgenoemde projecten. 7
St Josefoord te Nuland St Josefoord is verreweg het oudste gebouw binnen de cases maar heeft verreweg het laagste energieverbruik van de vijf bestaande gebouwen. De tekeningen bij de uitvraag laten zien dat er onlangs verbouwd is. Waarschijnlijk heeft men toen al veel aandacht besteed aan de energiezuinigheid. Om St Josefoord nog energiezuiniger te maken is een goede analyse nodig van de reeds genomen maatregelen. Puur vanuit een kostenbaten-analyse zou het wel eens verstandig kunnen zijn om op korte termijn slechts enkele ondergeschikte verbeteringen aan te brengen en grootschaliger verbeteringen te integreren in de onderhoudsplannen voor de komende jaren. Florence te Voorburg De teksten in de uitvraag geven hier eigenlijk al de aanpak aan zoals wij die bij Alrecht en Het Baken hebben voorgesteld; nu doen wat er kan en een totaalplan opstellen voor de toekomst. Hierdoor kan na 2020 de gewenste 45% besparing wordt gehaald. De drie drivers die genoemd worden; gebruik, beheer en techniek, zijn niet meer dan logisch. Slechts als al deze drivers goed bediend worden is er een gebouw dat goed is om zorg in te verlenen. Het verwaarlozen van één van die pijlers zou op termijn tot problemen leiden. Parkhoven van Palet Dit project is een vreemde eend in de bijt omdat het blijkbaar een nog te bouwen project is. Bij reeds ontworpen nieuwbouw is het vooral van belang het ontwerp goed te leren begrijpen. Waarom zijn de plattegronden en gevels zoals ze zijn, waarom zijn déze constructies, materialen en installaties gekozen. Pas daarna kan gekeken worden wat er aan het ontwerp te verbeteren valt, zonder afbreuk te doen aan het reeds gemaakte ontwerp. Mogelijk dat wij met onze kennis en ervaring nog iets kunnen toevoegen aan het ongetwijfeld reeds zeer energiezuinige ontwerp. Tot slot Heijmans is een breed georiënteerd, duurzaam, innovatief bedrijf. Wij geloven in verantwoordelijkheid nemen voor ons werk. Langdurig onderhoud of garanties op energieprestaties doen we graag! Wij zijn liever sparringpartner dan een uitvoerder van reeds bedachte plannen, die niet optimaal duurzaam zijn. En we geloven in het pragmatisch aanpakken van uitdagingen. We geloven in concepten maar we geloven niet in eenheidsworst. Wij hebben de mensen die opgaven als de deze aankunnen. We hopen dat we u hebben kunnen overtuigen van onze kennis, kunde en visie. Rosmalen 2 juni 2014 8