Jongeren (met autisme) ervaren nog te vaak een onevenwicht tussen enerzijds hun mogelijkheden en beperkingen en anderzijds de kansen die de omgeving hen biedt. Met het oog op stage en tewerkstelling kan de Wai-Pass bijdragen tot een afstemming tussen deze persoonsgebonden en omgevingsfactoren. Een zo optimaal mogelijke stage of tewerkstelling wordt beoogd. WAT De W(ho) A(m) I-Pass is een digitaal portfolio dat autismevriendelijk is maar door iedere jongere kan gebruikt worden. Dit instrument is voor iedereen toegankelijk op www.waipass.be. De invulling van de Wai-Pass dien je te zien als een proces gedurende de gehele schoolloopbaan van de jongere. De Wai-Pass is een portfolio waarbij een leerling al dan niet samen met zijn begeleider reflecteert over zichzelf en gegevens invoert. De verschillende luiken die men kan doorlopen zijn: Binnen elk luik worden arbeidsgerelateerde vragen aan de jongere gesteld. De antwoorden die de jongere geeft op de vragen kunnen door middel van één eenvoudige muisklik worden omgezet in een overzichtelijke mindmap. Enkel die zaken die voor de jongere belangrijk zijn en die door hem worden ingevuld en geselecteerd, komen in de uiteindelijke mindmap voor stagebegeleider of werkgever terecht. 1
De Wai-Pass geeft bij de verschillende luiken en hun vragen extra ondersteuning. Deze ondersteunende documenten (bijv. karakterkaarten, beroepenfilmpjes, hoe schrijf ik een sollicitatiebrief en CV, ) kunnen door de jongere alsook de begeleider worden gehanteerd. Daarenboven kan de jongere per luik persoonlijke documenten uploaden. Tevens is er de mogelijkheid voor de jongere om een CV te genereren. Naast het digitaal portfolio kunnen scholen en bedrijven gesensibiliseerd worden rond autisme via een affiche. Er bestaan 2 versies: Naar een autismevriendelijke school en Naar een autismevriendelijk bedrijf. Via deze affiches kan aan scholen en bedrijven beknopte informatie en tips over autisme worden meegegeven. DOEL De doelstellingen die we met de Wai-Pass beogen zijn: - Jongeren leren stilstaan bij en reflecteren over hun mogelijkheden en beperkingen. Hierdoor kan de jongere een realistischer zelfbeeld opbouwen. - De stages en de doorstroming naar tewerkstelling van jongeren optimaliseren. - Scholen en bedrijven sensibiliseren. DOELGROEP De Wai-Pass werd ontwikkeld voor: - Jongeren binnen het gewoon secundair onderwijs (al dan niet met GON-begeleiding) - Jongeren binnen het buitengewoon secundair onderwijs, opleidingsvormen 3 en 4. DOOR WIE De Wai-Pass is een portfolio dat door de jongere ingevuld wordt. Met het oog op het opbouwen van een meer realistisch zelfbeeld en een betere zelfkennis is het aangewezen dat er samen met een begeleider (leerkracht, GON-begeleider, ouders, psychologe, ) hierbij wordt stilgestaan en gereflecteerd. Ook bij het schoolverlaten blijft de jongere eigenaar van zijn portfolio, kan hij hierop terugvallen en indien nodig wijzigingen aanbrengen. 2
IMPLEMENTATIE Een implementatie is een verandering die in een bepaalde (school)cultuur verankerd zal worden. Veranderingen vragen de nodige tijd en dus ook een tijdsinvestering. Het is daarom belangrijk om binnen de school te bekijken op welke manier de Wai-Pass geïmplementeerd kan worden. De vragen die bij een implementatie oprijzen moeten gedragen worden door het gehele schoolteam. De keuzes die de school en het schoolteam maken, zullen ertoe leiden dat elke implementatie anders verloopt. Mogelijke tips en voorbeelden hiervan worden aangereikt op de website, zowel voor het regulier secundair onderwijs als het buitengewoon secundair onderwijs. HOU ER REKENING MEE DAT - een portfolio nooit klaar is - het nooit een volledig beeld van de jongere zal geven - het enige tijdsinvestering vergt MAAR ER ZIJN OOK HEEL WAT STERKTES - het zet de jongere aan tot zelfreflectie - het geeft een duidelijk gestructureerde informatieoverdracht naar werkgever en andere betrokkenen - het start vanuit de mogelijkheden van de jongere en niet vanuit de beperkingen - ondersteunende documenten bieden handvatten voor leerling en begeleider - het is zeer eenvoudig in gebruik - heeft een overzichtelijke lay-out en aantrekkelijke vormgeving 3
Een eerste kennismaking De W(ho) A(m) I-Pass is een digitaal portfolio dat door alle jongeren kan gebruikt worden. Een grote troef hierbij is dat dit portfolio tevens autismevriendelijk werd opgesteld. Je kan hem terugvinden op www.wai-pass.be. Op deze site vind je het portfolio, bestaande uit 6 luiken met daarenboven vele extra s: tips en tricks voor de implementatie van het portfolio in de klas of school aanvullende documenten ter ondersteuning van lessen of individuele gesprekken genereren van een gestructureerde output (mindmap) mogelijkheid tot uploaden van eigen documenten automatisch genereren van een CV Specifiek voor jongeren met autisme en hun begeleiders vind je: sensibiliserende affiches voor scholen en bedrijven praktische brochure autisme en tewerkstelling bundeling van interessante links en bronnen Om makkelijker je weg te vinden doorheen de website is er zowel voor de gebruiker als voor de begeleider een handleiding opgesteld. Hiervoor kan je een kijkje nemen op de website. 4
De meerwaarde van de Wai-Pass als portfolio De Wai-Pass is niet zomaar een portfolio, maar een portfolio dat veel extra mogelijkheden biedt. Doelstellingen De invulling van het portfolio dien je te zien als een proces gedurende de gehele schoolloopbaan van de jongere. Al dan niet samen met een begeleider leert de jongere op deze manier stilstaan bij en reflecteren over zijn mogelijkheden en beperkingen. Hierdoor kan hij een meer realistisch zelfbeeld opbouwen. Bovendien kunnen het portfolio en de ondersteunende documenten gebruikt worden om stages en de doorstroming naar tewerkstelling van jongeren te optimaliseren. De school speelt in dit proces een belangrijke ondersteunende rol. Zij waakt er met behulp van de Wai-Pass over dat de persoonsgebonden (de jongere) en de omgevingsfactoren (de stageplek of tewerkstellingsplek) optimaal op elkaar afgestemd worden. Ondersteunende documenten en uploaden De luiken in het portfolio zijn op eenzelfde manier opgebouwd. Zo vind je onder elk luik een aantal hoofdtakken. Binnen elke hoofdtak worden vragen aan de jongere gesteld, waarbij hij een antwoord kan intypen of aanvinken. Om de jongere en de begeleider wegwijs te maken worden bij heel wat vragen ondersteunende documenten aangeboden. Deze documenten zijn gemaakt door of in samenwerking met de scholen, de bedrijfssector en de gespecialiseerde begeleidingscentra. Daarnaast kan de jongere per luik een aantal persoonlijke documenten uploaden zoals bijvoorbeeld een diploma of getuigschrift, een rijbewijs, een sollicitatiebrief en CV, stagedocumenten, inschrijvingsformulieren voor de VDAB, 5
Dynamisch portfolio De jongere blijft gedurende zijn schoolloopbaan niet stilstaan maar is steeds volop in ontwikkeling. Niemand blijft dezelfde persoon als enkele jaren voorheen. Het is vanuit deze gedachte dat de jongere binnen de Wai-Pass zijn gegevens kan aanpassen. De laatste wijzigingen worden opgeslagen en kunnen terug opgevraagd worden. Mindmap en CV genereren Een andere belangrijke troef is dat de jongere per luik een mindmap kan genereren. Hierbij worden de ingevulde antwoorden op een duidelijke en overzichtelijke manier weergegeven. Deze mindmaps kunnen voor verschillende doeleinden gebruikt worden: voor zelfreflectie, tijdens en ook na de schoolloopbaan, ter ondersteuning van het schoolteam en ter ondersteuning van de stageplaats of werkgever. Afhankelijk van het doel, selecteert de jongere welke elementen de mindmap dient te bevatten. Hij bepaalt welke informatie wordt doorgegeven aan anderen. We gaven eerder al aan dat het gebruik van de Wai-Pass een langdurig proces is, gedurende de gehele schoolloopbaan maar ook daarna. Vandaar dat het niet onbelangrijk is, om op regelmatige basis een mindmap van elk luik op te slaan. Op deze manier kan de jongere ook een evolutie waarnemen bij zichzelf. Wel willen we duidelijk meegeven dat de wai-pass een ondersteunend instrument is om zelfreflectie, zelfinzicht en informatiedoorstroming aan te wakkeren. Het is niet de bedoeling dat het als evalutie-instrument wordt gehanteerd. Naast de mindmaps is het ook mogelijk om een CV te genereren. Deze CV wordt ontwikkeld met de gegevens die de jongere in het portfolio invulde. Kortom, we hopen met de Wai-Pass bij te dragen tot een warme overdracht tussen onderwijs en tewerkstelling. In het volgende stuk nemen we je even mee doorheen de verschillende luiken. 6
De 6 luiken onder de loep genomen: terecht. In het luik wie ben ik worden persoonlijke gegevens van de jongere bevraagd. Gegevens die de jongere in de aanloop naar tewerkstelling vaak zal moeten invullen zoals thuisadres, adres van de school, opleiding, werkervaring,. Vele gegevens die in dit luik worden ingevuld komen ook op het curriculum vitae Ter ondersteuning worden aansluitend documenten aangeboden met tips en voorbeelden rond het schrijven van een sollicitatiebrief en curriculum vitae. In dit luik wordt er ook even ingegaan op het karakter. Aan de hand van karakterkaarten kan de jongere, al dan niet met ondersteuning van een begeleider, reflecteren over het (eigen) karakter. Per karakterkaart wordt getracht op een beknopte en eenvoudige manier één karaktertrek te omschrijven. Zowel positieve als minder positieve karaktertrekken komen aan bod. - Een sollicitatiebrief schrijven - Een curriculum vitae schrijven - Karakterkaarten met/zonder pictogrammen. Het luik welk werk doe ik graag omvat 3 verschillende hoofdtakken. In een eerste hoofdtak wordt nagegaan wat de jongere zijn wensen zijn op vlak van werk. Kortom, welk soort werk hij graag of niet graag doet. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid om via de tweede hoofdtak de jongere kennis te laten maken met de beroepensector. De kennis van de verschillende beroepensectoren kan verworven worden aan de hand van beroepenfilmpjes en beroepenfiches van de VDAB. Deze fiches en filmpjes kunnen meteen via de site bekeken worden. Een derde hoofdtak tot slot peilt naar de werkwaarden. Om inzicht te verkrijgen in de eigen werkwaarden wordt aanvullend een vragenlijst Werkwaarden aangeboden. - Beroepenfiches VDAB - Beroepenfilmpjes VDAB - Vragenlijst Werkwaarden - Omschrijvingen werkwaarden 7
In het luik mijn sterke kanten en werkpunten worden verschillende vaardigheden van de jongere bevraagd. Er wordt uitgebreid ingegaan op de schoolse vaardigheden waaronder taal-, reken- en computervaardigheden vervat zitten. Daarnaast kunnen ook de arbeids- en vakspecifieke vaardigheden in kaart gebracht worden. Op deze manier kan de jongere leren stilstaan bij zijn eigen vaardigheden en werkpunten en kan het zelfinzicht groeien. - Evaluatie arbeidsvaardigheden door ouders - Evaluatie arbeidsvaardigheden door begeleiders In het luik wat vind ik moeilijk wordt dieper ingegaan op enkele belangrijke attitudes voor het welslagen van een goede stage of tewerkstelling. De jongere kan aangeven of hij al dan niet moeilijkheden ondervindt op vlak van communicatie, sociale omgang, veranderingen en omgevingsprikkels. Op deze manier leert de jongere stil te staan bij deze attitudes. - Evaluatie moeilijkheden door ouders - Evaluatie moeilijkheden door begeleider Waar in het vorige luik de focus wordt gelegd op de moeilijkheden van de jongere wordt er in het luik hoe kan ik goed werken? gefocust op mogelijke oplossingen. Wat kunnen we doen opdat de jongere zo optimaal mogelijk functioneert op de stage of de werkplek. Hierbij wordt de opsplitsing gemaakt in fysieke en sociale werkomgeving. 8
In het luik mijn stage wordt er getracht de jongere zo goed mogelijk voor te bereiden op zijn stage. Er is plaats voor meerdere stages voorzien zodat de informatie van vorige stages bewaard blijft. Op 3 momenten (voor, tijdens en na) kan worden stilgestaan bij de stage. In dit luik worden dan ook een heel aantal ondersteunende documenten aangeboden zoals hieronder beschreven. - Mijn vervoer - Mijn eerste werkdag - Mijn dagindeling - Waar leg ik mijn persoonlijke spullen - Ik ben te laat - Ik ben ziek - Mijn taakfiche - Zelfevaluatieformulier voor de leerling - Zelfevaluatieformulier voor de stagementor 9