Stap 1 : vóór de informatiesessie Stap 2 : tijdens de informatiesessie Identificeren van invasieve planten... 6
|
|
- Erna Hermans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 AlterIAS
2 Inleiding... 3 Educatie over invasieve planten in 3 stappen... 4 Stap 1 : vóór de informatiesessie... 4 Stap 2 : tijdens de informatiesessie... 5 o Module 1 en module o Klassikale animaties... 6 Identificeren van invasieve planten... 6 Invasieve planten en natuurlijke milieus... 6 Invasieve planten reizen... 7 Hoe invasieven aanpakken... 8 o Op de sites van PCS en CTH Stap 3 : na de informatiesessie Documentatiemateriaal
3 Het bewaren van de biodiversiteit is één van de belangrijkste milieu-uitdagingen van deze eeuw. De introductie en verspreiding van invasieve planten (of exotische, woekerende planten) wordt momenteel beschouwd als één van de belangrijkste oorzaken van het wereldwijde verlies aan biodiversiteit. Daarnaast zorgen deze planten voor de degradatie van de ecosystemen, veroorzaken ze soms problemen voor de volksgezondheid en vormen een enorme economische belasting voor de maatschappij. Het overgrote deel van deze planten zijn sierplanten die werden ingevoerd en geteeld omwille van hun tuinbouwkundige eigenschappen. Daarom is preventie in de groensector essentieel. De problematiek van invasieve planten is redelijk recent en blijft, ondanks het groeiend bewustzijn, ook in het onderwijs redelijk onbekend. De wetenschappelijke discipline nl. de invasiebiologie is ook weinig geïntegreerd in de opleidingen in de groensector (tuin- en landschaparchitectuur, groenmanagement, tuinbouwkunde, ). Aangezien deze opleidingen direct betrokken zijn bij de problematiek, is het dus belangrijk om nu de toekomstige groenvoorzieners te vormen die later met dit probleem zullen geconfronteerd worden. Het LIFE project AlterIAS [ALTERnatives to Invasive Alien Species] verzorgt een sensibilisatiecampagne in het tuinbouwonderwijs. Daarnaast werden een aantal didactische middelen uitgewerkt om het fenomeen van biologische invasies, invasieve planten en preventieve maatregelen voor de groensector te illustreren bv. PowerPoint presentatie, interactieve animaties, documentaire DVD, folders, brochures, website, pedagogisch dossier, Dit pedagogisch dossier stelt een methode voor die in het onderwijs kan gevolgd worden om de thematiek van invasieve planten te integreren. 3
4 Stap 1 : voorbereiding Informatie opzoeken Discussie Breng een bezoek aan de website van AlterIAS ( waar reeds vele begrippen aangaande invasieve planten worden uitgelegd (definitie, gevolgen, situatie in België, ). Raadpleeg ook eens FAQ (veelgestelde vragen), u zal er vele antwoorden terugvinden maar sommige vragen kunnen ook de basis voor discussies vormen. Er zijn nog een aantal andere interessante websites die u kan bezoeken, bijvoorbeeld : Belgisch biodiversiteitsplatform (Belgisch forum voor invasieve planten) : Cellule de gestion des plantes invasives de l Unité Biodiversité & Paysage (ULg GxABT) Le plan d action «Berce du Caucase» en Wallonie Portail Biodiversité en Wallonie (bonnes pratiques de lutte): Het INTERREG project INVEXO (project over het beheer van verschillende invasieven): Agentschap voor natuur en bos BE/Natuurbeleid/Soortenbeleid/Overlast_schade/door_uith_soorten.aspx Waarschuwingssysteem invasieve exoten Als voorbeiding op de informatiesessie en om het kennisniveau/perceptie in te schatten kunnen er vooraf een aantal eenvoudige vraagjes in de klas besproken worden. De bedoeling is om het debat te openen. Enkele voorbeeldvragen : Wat is een invasieve plant? Kan je een aantal invasieve planten opnoemen? Kan je een aantal sites met invasieve planten lokaliseren? Zoek of beschrijf een geïnvadeerde site in de buurt van de school Welke planten zijn volgens jou een alternatief voor invasieve planten? Wat betekent «biodiversiteit»? Hoe kunnen invasieve planten de diversiteit beïnvloeden? 4
5 Stap 2 : de informatiesessie Er worden 2 opleidingsformules/animaties voorgesteld. Een module van 50 minuten (module 1) of een module van 100 minuten (module 2). Deze opleidingen kunnen ter plaatse in de schoolinstelling of in de onderzoeksinstellingen (Proefcentrum voor Sierteelt te Destelbergen of le Centre Technique Horticole de Gembloux) gegeven worden. Module 1 (50'): PPT presentatie "Invasieve planten " Tijdens een algemene presentatie komen de belangrijkste aspecten met betrekking tot invasieve planten aan bod. : Invasieve planten: definitie, gevolgen, verspreidingsfactoren, situatie in België Beheer & preventie Gedragscode invasieve planten Alternatieve planten: concept & voorbeelden In functie van tijd en vraagstelling, kan de presentatie gevolgd worden door een debat en/of DVD-fragmenten. Op de CD in de bijlage wordt u een uitgebreidere PPT presentatie aangeboden die dieper ingaat op volgende onderwerpen : Een uitgebreidere inleiding over de problematiek met ook voorbeelden van invasieve diersoorten. Verklaring van enkele specifieke, wetenschappelijke termen zoals de regel van Williamson, latentieperiode, ERH of Enemy Release Hypothesis Beheer invasieve planten (principes beheer, enkele concrete voorbeelden) Voorstelling AlterIAS project Module 2 (100'): Interactieve animaties Bij module 2 worden er 100 minuten voorzien waarin de voorgaande presentatie wordt gegeven, die gevolgd worden door (1) meerdere interactieve animaties met de studenten (voor het hoger onderwijs) of (2) het klassikaal bekijken van de DVD (voor het middelbaar onderwijs). De animaties worden in de volgende pagina s beschreven zodat docenten ze zelf ook kunnen begeleiden. Voor elke animatie wordt de doelstelling, opzet en discussiemogelijkheden beschreven. 5
6 Klasssikale animaties Deze animaties worden begeleid door een PPT-presentatie (zie bijgevoegde CD). In deze module worden er vier animaties voorgesteld. Voor sommige animaties dienen thematische fiches gebruikt te worden (af te drukken). De animaties steunen verder op de begrippen en informatie die tijdens de voorgaande presentatie aan bod kwamen (zie module 1). Animatie 1 : Identificeren van invasieve planten Doelstelling: Deze activiteit is opgebouwd rond het identificeren van invasieve planten in het landschap. Beschrijving: Er worden meerdere foto s aan de groep getoond (projectie PPT) waarna de studenten de invasieve planten klassikaal identificeren. Discussie : De volgende soorten worden ter identificatie voorgesteld : Foto 1 : Japanse duizendknoop Foto 2 : Japanse duizenknoop, reuzenberenklauw, reuzebalsemien, Foto 3 : hemelboom Foto 4 : vlinderstruik, Canadese guldenroede Foto 5 : gewone robinia Foto 6 : Japanse duizendknoop Animatie 2 : Invasieve planten en natuurlijke milieus Doelstelling : Tijdens deze activiteit worden invasieve planten gelinkt aan de semi-natuurlijke milieus waar ze zich ontwikkelen. Doelstelling is om (1) de link te leggen tussen de ecolgische kenmerken van het milieu en de invasieve planten ; (2) te duiden dat bepaalde invasieve planten wijdverspreid in verschillende milieus voorkomen alsook dat er invasieven zijn die zich enkel in specifieke milieus ontwikkelen. Beschrijvig : Zowel de PPT presentatie als de fiches uit de presentatie (dienen uitgeprint te worden) worden gebruikt tijdens deze animatie. Verdeel de groep in 4 Iedere groep dient tussen de voorgestelde invasieven (in fichevorm), de planten te selecteren die invasief worden in het door hun gekozen milieu. Iedere groep presenteert zijn lijst. Associaties tussen de semi-natuurlijke milieus en invasieve planten is weergegeven in tabel 1. 6
7 Tabel 1 : Semi-natuurlijke milieus en invasieve planten Semi-natuurlijke milieus Kustduinen Kalkrijke graslanden, rotsachtige milieus Heide en bossen Rivieroevers, vochtige milieus Invasieve soorten Rosa rugosa (Cotoneaster horizontalis) Cotoneaster horizontalis, Ailanthus altissima Rhododendron ponticum, Prunus serotina Fallopia japonica, Heracleum mantegazzianum, Impatiens glandulifera, Spiraea alba, Hydrocotyle ranunculoides, Solidago canadensis, (Buddleja davidii) Discussie : Kustduinen en kalkrijk grasland Zowel kustduinen als kalkrijk grasland zijn zeldzame en beschermde habitats in Europa. Ze zijn geklasseerd als Natura 2000 en het zijn habitats van communautair belang in de Habitatrichtlijn van de Europese Gemeenschap. Het zijn gebieden met een groot ecologisch belang met een typische fauna en flora. Het is daarom zeer belangrijk om deze milieus te beschermen. Om de risico s van invasies te beperken, moet men de aanplant van invasieve planten in de buurt van deze milieus beperken. Heide en bossen Heide (vochtige en droge heide) hebben eveneens een belangrijke, ecologische waarde. Heel kenmerkend voor deze milieus zijn de zure bodems. Pontische rhododendron (Rhododendron ponticum) is zeer invasief in dit milieutype waar de plant ondoordringbare massieven vormt. Deze Rhododendron, alsook de Amerikaanse vogelkers ((Prunus serotina) invadeert ook bossen op zure bodems. Bossen hebben zowel een ecologische als economische functie. Invasies in bossen hebben een niet te verwaarlozen economische impact ; naast de extra beheerskosten van het terrein veroorzaken ze ook een rentabiliteitsverlies in de geïnvadeerde zones. Rivieroevers en vochtige milieus Rivieroevers en vochtige milieus zijn zeer interessante gebieden voor de biodiversiteit. Maar daarnaast spelen deze milieus ook een belangrijke rol in de verspreiding van invasieve planten. Het water transporteert de zaden, wortel-, wortelstok- of stengelfragmenten over soms lange afstanden. Daarom treft men ook veel invasieve planten aan langs waterwegen. Invasieve waterplanten kunnen grote wateroppervlakken (meren, vijvers) bedekken en de werking van het ecosysteem wijzigen. Dit heeft enorme economische gevolgen. Elk jaar worden er enorme bedragen uitgegeven om de verdere progressie van deze soorten te beperken. 7
8 Animatie 3: invasieve planten «reizen»! Doelstelling: Tijdens deze activiteit worden de verspreidingsfactoren van invasieve planten geïdentificeerd. Hiermee wordt aangetoond dat planten gemakkelijk kunnen ontsnappen van de plaats waar ze werden aangeplant. Talrijke natuurlijke of menselijke verspreidingsfactoren dragen bij tot hun verspreiding in de natuur (tabel 2). Tabel 2: Belangrijkste verspreidingsfactoren van invasieve planten Natuurlijke factoren Verspreiding van zaden & vruchten (wind, vogels, etc.) Verspreiding van wortel, wortelstok- en stengelfragmenten Vegetatieve vermenigvuldiging (stolonen, wortelstokken, uitlopers) Menselijke factoren Aanplant of inzaaien Groenafval Grondtransport Beschrijving: De groep wordt in 4 verdeeld Elke subgroep ontvangt een foto waarop ze een maximaal aantal verspreidingsfactoren voor invasieve planten dienen te identificeren. Discussie Zaden worden gemakkelijk vervoerd via vogels en de wind. Lineaire elementen zoals transportwegen (autosnel-, spoor- of waterwegen) fungeren als verspreidingsnetwerk van invasieve planten. De stroom van auto s of treinen begunstigt de verspreiding van zaden (bv. vlinderstruik, bezemkruiskruid). Waterwegen vervoeren eveneens zaden of plantfragmenten (rhizomen, stengels,..), soms zelf over lange afstanden (bv. reuzebalsemien). Al deze verspreidingsfactoren zijn geassocieerd aan bepaalde omgevingen (tabel 3). Tabel 3 : Enkele verspreidingsfactoren voor verschillende omgevingen Omgeving Stad Ommuurde tuin Werf Boomkwekerij Verspreidingsfactoren Auto-, water- en spoorwegen Vogels, wind, uitwisseling planten of zaden tussen buren, groenafval Grondtransport Vogels, wind, verkoop, groenafval 8
9 Animatie 4 : Hoe invasieven aanpakken? Doelstelling: Tijdens deze activiteit wordt aandacht besteed aan de gevolgen van de aanwezigheid van invasieve planten, het belang van preventieve maatregelen en de gevolgen van de beheersmaatregelen. Beschrijving : De groep wordt onderverdeeld in 4 subgroepen. Iedere groep vertegenwoordigt een type van gebruikers van sierplanten: Openbare groendiensten Tuinaanleggers of -architecten Tuinliefhebbers Boomkwekers Er worden een reeks vragen gesteld. Elk team verdedigt een standpunt vanuit zijn gevoeligheden en beperkingen. Elke vraag wordt gelinkt aan een foto. Volgende vragen komen aan bod : Moet deze populatie reuzenberenklauw verwijderd worden? Moet deze Japanse duizenknoop aangepakt worden? Moet men de verkoop van Buddleja verbieden? Wat met dit massief Cotoneaster horizontalis die deze talud bedekt? Hoe kunnen we de verspreiding van invasieve planten beperken? Wat met groenafval van invasieve planten? Discussie : Debat tussen de groepen. De animator confronteert de meningen van de verschillende groepen. Hij kan ook het standpunt van de ecologisten aanbrengen. Elke vraag opent het debat voor een aantal gerelateerde vragen over het onderwerp. Moet deze reuzenberenklauw verwijderd worden? Stelt deze populatie een probleem? Is er een risico voor de volksgezondheid? Hoe kan de plant zich verspreiden? In geval van beheer dient gewezen te worden op het belang van beschermende kledij en dient op een gecoördineerde manier het stroomgebied (stroomafwaarts) aangepakt te worden. Voor de tuinliefhebbers of imkers het belang van de plant bespreken. Wat doen als een particulier deze plant in zijn tuin wenst te behouden? Moet men verplicht worden om de plant te verwijderen? Er zijn al groendiensten die de bestrijding van deze plant in hun gemeentereglement hebben opgenomen. Moet dit massief Japanse duizenknoop aangepakt worden? Hoe Japanse duizendknoop beheren? Het moeilijke beheer van deze soort ter sprake brengen. Voor de openbare en private groendiensten en tuin de risico s op verspreiding door grondtransport en groenafval uitlokken. Voor de tuinliefhebbers zorgt deze plant voor problemen met de buren aangezien ze zich uitbreidt. Moet men de verkoop/aanplant van deze soort stopzetten? 9
10 Moet men de verkoop van Buddleja verbieden? In welke milieus is de vlinderstruik invasief? Hoe de verspreiding van de plant tegengaan? Waarom is deze plant zo gegeerd in tuinen? Deze plant is aantrekkelijk voor bestuivers, soms komt ze in concurrentie met de inheemse planten, de inheemse planten zijn belangrijk voor de voortplanting van insecten. Wat met dit massief Cotoneaster horizontalis die deze talud bedekt? Wat zijn de voornaamste functies van Cotoneaster horizontalis? In welke specifieke milieus is deze plant invasief? Waar vindt men vooral deze milieus terug? Hoe verspreidt Cotoneaster horizontalis zich? Welke aanbeveling kan je doen naar aanplant? Welke alternatieve plant kan voorgesteld worden? Een inheems of exotisch alternatief? Wat is het risico als men exotische alternatieven gaat voorstellen? Wat kunnen we doen om de verspreiding van invasieven tegen te gaan? Dit is een algemene vraag over preventieve maatregelen. Deze vraag laat toe om na te gaan of de inhoud van de presentatie verwerkt is. De discussie buigen naar preventieve maatregelen die iedereen kan toepassen, met referentie naar de Gedragscode. Wat met groenafval van invasieve planten? De problematiek van het dumpen van groenafval aankaarten. Te vermijden handelingen ( dumpen van groenafval in de natuur, rivieren of braakliggende terreinen). Hoe zich ontdoen van tuinafval (composteren ). 2. Op de sites van PCS of CTH Naast de theoretische presentaties en interactieve animaties in de klas, kan bij bezoek aan de onderzoekscentra de opleiding afgerond worden met een didactisch parcours op de site. Elk onderzoekscentrum beschikt over didactisch materiaal zodat de studenten een aantal invasieve planten en hun alternatieven ter plaatse kunnen leren kennen. I. Invasieve planten in vivo Van een aantal invasieve planten in pot worden de belangrijkste botanische eigenschappen besproken, verspreidingsmanieren, maatregelen ter preventie en beheer. II. Alternatieve tuin Bezoek aan «de alternatieve tuin» waar heel wat alternatieven met verschillende functies bv. boom, haag, waterplant, ter vervanging van invasieven worden voorgesteld. 10
11 Stap 3 : na de sessie Er kunnen na de sessie verschillende, bijkomende activiteiten uitgevoerd worden: Bekijken DVD en debat Reflectie in de klas : "Wat kan ik /kunnen wij als klas doen?" Formuleren van een aantal voorstellen die klassikaal en/of individueel kunnen ondernomen worden. Zich aansluiten bij de Gedragscode als tuinliefhebber, docent of onderwijsinstelling Bezoek brengen aan geïnvadeerde sites. Als school communicatie-acties opzetten over invasieve planten (bv. tijdens opendeurdagen, ). Groepswerken op een specifieke sites: analyse probleem en voorstellen beheer uitwerken. Uitwerken van een tuin zonder invasieven Deelname aan vervroegd detectiesysteem (richtlijn Gedragscode) 11
12 Aan de docenten en studenten wordt er documentatiemateriaal ter beschikking gesteld : PPT presentatie Deze presentatie vormt de basis van de opleiding. De belangrijkste begrippen worden aangekaart (definitie, gevolgen, preventie en beheer, etc.). De docent kan deze presentatie vrij gebruiken en aanvullen. Er wordt zowel een korte als een uitgebreidere presentatie ter beschikking gesteld. Folder LIFE project AlterIAS «Preventie begint in onze tuin» Deze folder illustreert de problematiek van invasieve planten met de nadruk op het belang om op een preventieve manier actie te ondernemen. Nota over het informatiesysteem Harmonia Deze toelichting is geschreven door het Belgisch Biodiversiteitsplatform. Het protocol dat door wetenschappers gebruikt wordt om planten in te delen in een zwarte lijst, bewakingslijst en alarmlijst wordt beschreven. DVD "Invasieve planten: een zaak van biodiversiteit, een uitdaging voor de samenleving" Tijdens deze didactische DVD van 40 minuten wordt het thema invasieve planten via interviews, beheerswerken, getuigenissen, animaties, geïllustreerd in 4 hoofdstukken : Hoofdstuk 1 : Inleiding Hoofdstuk 2 : Het verhaal van een duizendknoop uit Japan Hoofdstuk 3 : Enkele invasieve planten en hun impact Hoofdstuk 4 : Preventie begint in onze tuinen Gedragscode invasieve planten in België De Gedragscode voor de professionele groenvoorziener die in onderling overleg met de groensector werd opgesteld. Ook tuinbouwleerkrachten en tuinbouwscholen kunnen de Gedragscode ondertekenen. Folder Gedragscode «Plant anders» In deze folders wordt de Gedragscode en de preventieve richtlijnen voorgesteld.. Folder "Stop de verspreiding van invasieve waterplanten" In deze folder wordt de problematiek van invasieve waterplanten geschetst en worden er enkele alternatieve planten voorgesteld. Brochure "Alternatieven voor invasieven" Deze geïllustreerde brochure (60 pagina s) is een selectie van inheemse planten die ter vervanging van invasieve planten kunnen gebruikt worden. CD met diverse informatie, artikels, documenten Pedagogisch dossier PowerPoint presentatie (2 versies) & animatie Wetenschappelijke literatuur,. 12
13 Dit document werd uitgewerkt in januari 2012 door C. Mathys, M. Halford, L. Heemers & G. Mahy in het kader van het LIFE+ project AlterIAS dat gecoördineerd wordt door l Unité Biodiversité & Paysage de l Université de Liège Gembloux Agro-Bio Tech In samenwerking met: Le Centre Technique Horticole de Gembloux Proefcentrum voor Sierteelt De Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Het Belgisch Biodiversiteitsplatform en het Belgisch forum voor invasieve planten (BFIS) Gesteund en gecofinancierd door: AlterIAS Alternatieven voor invasieve planten is een communicatieproject dat gewijd is aan invasieve planten en preventieve maatregelen voor de professionele groensector ( AlterIAS [ ] wordt gesteund en gecofinancierd door het LIFE + programma van de Europese Commissie en door de regionale en federale administraties verantwoordelijk voor leefmilieu in België (Agentschap voor Natuur en Bos, Leefmilieu Brussel, Service Public de Wallonie). 13
Gedragscode invasieve planten in België
LIFE + Information & Communication Gedragscode invasieve planten in België Halford Mathieu (ULg GxABT) Mathys Catherine (CTH) Heemers Leen (PCS) Proefcentrum voor Sierteelt - Destelbergen 15 september
Nadere informatieInvasieve planten en de Gedragscode
Projet LIFE «Information & Communication» AlterIAS als communicatieen sensibiliseringsproject Mariijke Dierickx (Proefcentrum voor Sierteelt) Wat kunnen WIJ doen? Solidago gigantea 1758 Cotoneaster horizontalis
Nadere informatieGedragscode invasieve soorten ook voor de openbare groenvoorziening
Projet LIFE «Information & Communication» Gedragscode invasieve soorten ook voor de openbare groenvoorziening Heemers Leen (PCS) Solidago gigantea 1758 Cotoneaster horizontalis 1877 Aster lanceolatus 17ème
Nadere informatieALTERIAS - NIEUWSBRIEF N 1 - FEBRUARI 2011
ALTERIAS - NIEUWSBRIEF N 1 - FEBRUARI 2011 Beste, ONZE COFINANCIERS WEBSITE ONLINE ALTERIAS ONLINE 2 HARMONIA SYSTEEM ALTERNATIEVEN VOOR INVASIEVEN SOCIO- ECONOMISCHE STUDIE INTERESSANTE LINKS 5 NIEUWS
Nadere informatieWetenschappelijke namen
Vraag advies aan uw groenvoorziener alvorens de soorten van deze lijst aan te planten. Deze planten kunnen in sommige natuurlijke habitats of onder bepaalde omstandigheden, inclusief in tuinen en parken,
Nadere informatieEindconclusies AlterIAS
Eindconclusies AlterIAS Communicatie over invasieve planten en de Gedragscode invasieve planten in België Dorien Van Wesemael (PCS) AlterIAS-team Demonamiddag Groenvoorziening Destelbergen, 27/09/2013
Nadere informatieGedragscode invasieve planten in België. Plant anders
Gedragscode invasieve planten in België Plant anders September 2011 Deze Code werd ontwikkeld in het kader van het LIFE project AlterIAS dat gecoördineerd wordt door het Departement Biodiversiteit en Landschap
Nadere informatieCommunicatielijst (Bijlage II van de Gedragscode) Wetenschappelijke namen
Enkele vormen van de planten (cultivars, variëteiten, hybriden) van deze communicatielijst kunnen invasief worden in sommige natuurlijke habitats of onder bepaalde omstandigheden, en occasioneel ook in
Nadere informatieAanpak Invasieve exoten. Henk Siebel mei 2014
Aanpak Invasieve exoten Henk Siebel mei 2014 Aanpak probleem met invasieve exoten in bos- en natuurgebieden Waar hebben we het over? Welke strategie is de beste? Algemene opties Struiken, bomen en ruigtekruiden
Nadere informatie2. Voorstelling van de strategie om de communicatie de komende jaren voort te zetten. Dit After LIFE-programma is gepland voor vijf jaar [2014 2018].
Gedrag wijzigen is een langetermijnproces voor elk thema gerelateerd aan biodiversiteitsbehoud. Het AlterIAS-project en de Belgische Gedragscode invasieve planten moeten gezien worden als een eerste stap
Nadere informatieGedragscode invasieve planten in België. Plant anders
Gedragscode invasieve planten in België Plant anders December 2013 Document opgemaakt in september 2011 door M. Halford, C. Mathys, L. Heemers, S. Vanderhoeven, E. Branquart & G. Mahy, in samenwerking
Nadere informatieInvasieve uitheemse planten in het beheer
Invasieve uitheemse planten in het beheer Casper de Groot september 2011 Aanleiding project Keuze voor zes soorten: Japanse duizendknoop, reuzenberenklauw, reuzenbalsemien, Amerikaanse vogelkers, rododendron
Nadere informatieBelgisch Biodiversiteits Platforum
Belgisch Biodiversiteits Platforum Sonia Vanderhoeven Etienne Branquart [HET HARMONIA INFORMATIESYSTEEM EN HET ISEIA PROTOCOL] Verklarend document voor het Life + Project AlterIAS Oktober 2010 Algemene
Nadere informatieBestrijding invasieve exotische planten, struiken en bomen
Bestrijding invasieve exotische planten, struiken en bomen Laatste update: 26 november 2015 Reuzenbalsemien Trosbosbes (Foto s: Johan van Valkenburg) Waarom een advies over bestrijding? In toenemende mate
Nadere informatiePerceptie van invasieve planten door de groensector in België
LIFE + Informatie & Communicatie ALTERnatives to Invasive Alien Species Perceptie van invasieve planten door de groensector in België Het AlterIAS-project en gedragswijzigingen na vier jaar sensibilisatie
Nadere informatieALTERIAS - NIEUWSBRIEF N 3 - SEPTEMBER 2012
ALTERIAS - NIEUWSBRIEF N - SEPTEMBER 2012 ONZE COFINANCIERS CAMPAGNE GE- DRAGSCODE ALTERIAS ONLINE 2 SCHOOLBANKEN HARMONIA SYS- TEEM AANGEPAST GETUIGENISSEN AANBEVELINGEN WERKEN BIO- DIVERSITEIT EEN ALTERNATIEVE
Nadere informatieGEDRAGSCODE INVASIEVE PLANTEN
GEDRAGSCODE INVASIEVE PLANTEN Resultaten & eerste lessen Dorien Van Wesemael AlterIAS-team Proefcentrum voor Sierteelt (PCS) Slotsymposium LIFE AlterIAS Gembloux, 25/09/2013 BOS & HOUT ENERGIE CHEMIE VISSERIJ
Nadere informatieALTERIAS - NIEUWSBRIEF N 4 - SEPTEMBER 2013
ALTERIAS - NIEUWSBRIEF N - SEPTEMBER 201 ONZE COFINANCIERS Beste, PERCEPTIE GEDRAGSCODE ALTERIAS ONLINE 2 ENKELE HARMONIA SYS- TEEM AANGEPAST STANDPUNTEN GETUIGENISSEN DIVERSITEIT NIEUWS SYMPOSIUM WERKGROEP
Nadere informatieInvasieve exoten in de tuin. KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018
Invasieve exoten in de tuin KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018 In de media 2 Invasieve exoten (definitie) dieren, planten en micro-organismen die door menselijk handelen in een nieuw gebied terechtkomen
Nadere informatieJapanse duizendknoop Fallopia japonica
panse duizendknoop Fallopia japonica Algemene opmerkingen: Noot 1: De soorten Fallopia japonica, F. x bohemica en F. sachalinensis hebben veel overeenkomsten en deze soorten zijn in het verleden vaak door
Nadere informatiePerzische berenklauw Heracleum persicum
Perzische berenklauw Heracleum persicum Algemene opmerkingen: Noot 1: De soorten Fallopia japonica, F. x bohemica en F. sachalinensis hebben veel overeenkomsten en deze soorten zijn in het verleden vaak
Nadere informatieBoheemse duizendknoop Fallopia x bohemica
Boheemse duizendknoop Fallopia x bohemica Algemene opmerkingen: Noot 1: De soorten Fallopia japonica, F. x bohemica en F. sachalinensis hebben veel overeenkomsten en deze soorten zijn in het verleden vaak
Nadere informatieALTERIAS - NIEUWSBRIEF N 5 - DECEMBER 2013
ALTERIAS - NIEUWSBRIEF N 5 - DECEMBER 2013 Beste, ONZE COFINANCIERS TWEE JAAR GEDRAGSCODE ALTERIAS ONLINE 2 SLOTSTUDIE HARMONIA SYS- TEEM AANGEPAST GETUIGENISSEN 3 WERKEN AAN BIO- SLOTSYMPOSIUM 3 DIVERSITEIT
Nadere informatieMaak plaats, maak plaats!
Maak plaats, maak plaats! Oorspronkelijk: «Pousse toi, que je m installe» (Les Jardins d Eden, 1 er trim. 2011, p. 88-96) Tekst: Dominique Guerrier Dubarle Voorliggende tekst: herwerkte en gecorrigeerde
Nadere informatieLessen uit de studiedag en praktische tips van de wetenschappers. Ivan Nijs (UA) & sprekers van de wetenschappelijke studiedag
Lessen uit de studiedag en praktische tips van de wetenschappers Ivan Nijs (UA) & sprekers van de wetenschappelijke studiedag Studiedag = finale workshop van het project INPLANBEL (2003-2006), 2006), Federaal
Nadere informatieOmgaan met exoten. een controversiële en beladen discussie. Gerard Oostermeijer
Omgaan met exoten een controversiële en beladen discussie Gerard Oostermeijer Ecologische effecten van exoten Positief soortenrijkdom bloemenrijkdom grote hoeveelheden voedsel - nectar en stuifmeel voor
Nadere informatieBIOLOGISCHE INVASIES IN BELGIE
I. INLEIDING BIOLOGISCHE INVASIES IN BELGIE Steeds meer en meer uitheemse soorten ingevoerd in België Momenteel telt men meer dan 200 uitheemse soorten op het Belgisch grondgebied. 80% daarvan zijn superieure
Nadere informatieDe aanpak ervan is afhankelijk van de plaats en de mogelijkheden voor verspreiding. Onze aanpak verschilt naargelang de exoten voorkomen
Beheerrichtlijn van de Stad Gent voor de aanpak van invasieve exotische planten Doelstelling Een aantal plantensoorten in het Gentse openbaar groen vormen een bedreiging voor de natuur of een gevaar voor
Nadere informatieHet verlies van biodiversiteit in de stad: oorzaken, gevolgen en oplossingen
Stedelijke biodiversiteit Natuur in Brussel 23/04/2018 Het verlies van biodiversiteit in de stad: oorzaken, gevolgen en oplossingen René-Marie Lafontaine & Mathilde Oger Conservation Biology Unit Koninklijk
Nadere informatieHoe invasieve planten stoppen? Preventie begint in onze tuin! Invasieve planten versus biodiversiteit
ANTenne JULI- SEPTEMBER 2011 JAARGANG 5 NR. 3 19 Sablon, R. Vercauteren, T., Lammens, S., Ghyselbrecht, E., 2010b.: Freshwater Molluscs introduced in Belgium in the last two Decades Abstracts of the World
Nadere informatieBestrijding Duizendknoop
Bestrijding Duizendknoop (Japanse) duizendknoop: een invasieve soort Invasieve soorten zijn soorten die niet van nature in Nederland voorkomen en vormen een bedreiging voor de Nederlandse planten en dieren.
Nadere informatieEnquete over invasieve Exoten (Invasive Aliens). Graag uw aandacht en hulp gevraagd. Thursday, 22 March 2012 12:01
De Europese commissie gaat er van uit dat vreemde exotische (niet inheemse) planten en diersoorten schadelijk kunnen zijn voor het plaatselijke ecologische evenwicht in Europa. Dit is in bepaalde gevallen
Nadere informatieKudzu Pueraria lobata
Kudzu Pueraria lobata Algemene opmerkingen: Noot 1: De soorten Fallopia japonica, F. x bohemica en F. sachalinensis hebben veel overeenkomsten en deze soorten zijn in het verleden vaak door elkaar gehaald
Nadere informatieINDICATOR : INVASIEVE UITHEEMSE SOORTEN
Methodologische fiche INDICATOR : INVASIEVE UITHEEMSE SOORTEN THEMA : BIODIVERSITEIT 1. BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vraag achter de indicator : Exotische soorten zijn door het
Nadere informatieInvasieve exoten: Japanse duizendknoop. Rotterdam, 7 november 2017
Invasieve exoten: Japanse duizendknoop Rotterdam, 7 november 2017 Inhoud presentatie Invasieve exoten, wat zijn dat? Voorbeeld: Japanse duizendknoop Regelgeving Hoe nu verder? Invasieve exoten dieren,
Nadere informatieSocio-economische studie over invasieve sierplanten in België
LIFE + «Information & Communication» AlterIAS project Socio-economische studie over invasieve sierplanten in België - Eindrapport februari 2011 - M. Halford, L. Heemers, C. Mathys, S. Vanderhoeven, G.
Nadere informatie1nvexo. Interreg Vlaanderen Nederland. minder invasieve planten en dieren. Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
1nveo minder invasieve planten en dieren Interreg Vlaanderen Nederland Europa investeert in uw regio Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling Communiceren over invasieve eoten Paul Bogaert
Nadere informatie7 e biologische diversiteit een moeilijk te vrijwaren rijkdom
D 7 e biologische diversiteit een moeilijk te vrijwaren rijkdom In Ukkel Onze Gemeente Ukkel maakt deel uit van de groenste gemeenten van Brussel. In een Ukkelse straat of in het Zoniënwoud kan u soms
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieWAALSE OVERHEIDSDIENST
WAALSE OVERHEIDSDIENST N. 2012 2798 [2012/205052] 30 AUGUSTUS 2012. Besluit van de Waalse Regering betreffende de uitbreiding en de aanneming van nieuwe beheersvoorwaarden van het erkende natuurreservaat
Nadere informatie6/4/2010. Beleidscyclus. Opzet van de presentatie. En wat doet het Team Invasieve Exoten? Wiebe TIE bestaat uit: José Tom. Team Invasieve Exoten
Opzet van de presentatie Beleidscontext Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting 2 En wat doet het? Wiebe TIE bestaat uit: Biodiversiteitsverdrag (1992) (Convention
Nadere informatieSamenwerken rond het terug dringen van woekerende (invasieve) planten in Noord- Limburg
Samenwerken rond het terug dringen van woekerende (invasieve) planten in Noord- Limburg Inhoud Onze landschapselementen vroeger, nu en morgen: een blik op het verleden de huidige situatie en de toekomst
Nadere informatieOpzet van de presentatie. Beleidscontext Team Invasieve Exoten Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting
Opzet van de presentatie Beleidscontext Team Invasieve Exoten Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting 2 En wat doet het Team Invasieve Exoten? Wiebe TIE bestaat
Nadere informatieNATUUR EN BIODIVERSITEIT
NATUUR EN BIODIVERSITEIT Wat hebt u eraan? Biodiversiteit is de verscheidenheid van leven op onze planeet. Het is het fundament van ons welzijn en de economie. We zijn van de natuur afhankelijk voor ons
Nadere informatiehttp://ec.europa.eu/environment/consultations/invasive_aliens.htm
The European Commission has just launched a Consultation on a dedicated legislative instrument on invasive alien species. If you wish to take part in this then please complete the questionnaire which can
Nadere informatieChemievrij beheer groene ruimte Burgerparticipatie bij bestrijding invasieve exoten
Chemievrij beheer groene ruimte Burgerparticipatie bij bestrijding invasieve exoten Lodewijk van Kemenade Landschapsbeheer Flevoland Inhoud Invasieve exoten in de groene ruimte Wettelijke aspecten Samenwerking
Nadere informatieThemadag Exoten, 2 december
OPENHEID maakt KWETSBAAR Rob Leewis NCB Naturalis OF BIOLOGISCHE WEERSTAND??? STEL JEZELF OPEN OP EN JE WORDT KWETSBAAR CONCLUSIE: DAT MOET JE DUS ALLEEN DOEN ALS JE STERK (WEERBAAR) BENT Themadag Werkgroep
Nadere informatieBELVUE MUSEUM. Jongeren eerst!
BELVUE MUSEUM Jongeren eerst! HET BELvue Beheerd door de Koning Boudewijnstichting Geopend in 2005 als centrum voor democratie en geschiedenis Belangrijkste doelgroep: jongeren 2 Democratische waarden
Nadere informatieniet-inheemse vaatplanten in Nederland
niet-inheemse vaatplanten in Nederland Wil Tamis & Ruud van der Meijden in samenwerking met de PGO FLORON naar het proefschrift van W.L.M Tamis: Changes in the flora of the Netherlands in the 20th century
Nadere informatiePromouvoir la biodiversité sur le site de Solvay Campus Bevordering van de biodiversiteit op de site van Solvay Campus
Promouvoir la biodiversité sur le site de Solvay Campus Bevordering van de biodiversiteit op de site van Solvay Campus DEPRET Pierre SIPP Solvay Campus DUQUENNE Etienne Ferme Nos Pilifs asbl 07/06/2013
Nadere informatieHet Probleem. Groeiwijze
Het Probleem Japanse duizendknoop (Fallopia japonica of Polygonum cuspidatum) werd in Nederland omstreeks 1840 geïntroduceerd toen hij aankwam bij de plantenkwekerij van Philippe von Siebold in Leiden.
Nadere informatieOpenbare raadpleging in het kader van de "fitness check" van de EU-natuurwetgeving (vogel- en habitatrichtlijn)
Openbare raadpleging in het kader van de "fitness check" van de EU-natuurwetgeving (vogel- en habitatrichtlijn) Over u Uw naam of de naam van uw organisatie: Geen censuur op natuur! Mogen wij uw bijdrage
Nadere informatieGewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw: gebruiksverbod en uitzonderingen
Gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw: gebruiksverbod en uitzonderingen Geschreven door José Vos (Waterschap De Dommel), Maloe Dekker en Ronald Gylstra (Waterschap Rivierenland) Sinds eind 2017
Nadere informatiePersdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010
Persdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010 Persbericht Wat vind je in de virtuele edukit? Een dynamische website Activiteiten in detail De algemene campagne ikgeeflevenaanmijnplaneet.be
Nadere informatie(98/C 364/02) Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, inzonderheid op artikel 130 S, lid 1,
bron : Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen PB C 364 van 25/11/98 GEMEENSCHAPPELIJK STANDPUNT (EG) Nr. 59/98 door de Raad vastgesteld op 20 juli 1998 met het oog op de aanneming van Richtlijn
Nadere informatieEnquête EU invasieve exoten
Enquête EU invasieve exoten Beste vogelliefhebber, DE EUROPESE COMMISSIE gaat er van uit dat vreemde exotische (niet inheemse) planten en diersoorten schadelijk kunnen zijn voor het plaatselijke ecologische
Nadere informatie1nvexo. Interreg Vlaanderen Nederland. minder invasieve planten en dieren. Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
1nvexo minder invasieve planten en dieren Interreg Vlaanderen Nederland Europa investeert in uw regio Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling Casus Grote waternavel en andere invasieve
Nadere informatieBestrijding Duizendknoop
Bestrijding Duizendknoop (Japanse) duizendknoop: een invasieve soort Invasieve soorten zijn soorten die niet van nature in Nederland voorkomen en vormen een bedreiging voor de Nederlandse planten en dieren.
Nadere informatieLaat je tuinplanten niet ontsnappen!
Laat je tuinplanten niet ontsnappen! Wat gebeurt er met jouw Plantafval? Na de nodige snoei- en opruimwerken in je tuin zit je waarschijnlijk met een berg groenafval. Veel mensen gooien dit in een hoekje
Nadere informatieWetgeving en beleid op weg naar een volwaardige bescherming van het erfgoed op zee? Knelpunten en opportuniteiten
Wetgeving en beleid op weg naar een volwaardige bescherming van het erfgoed op zee? Knelpunten en opportuniteiten Thary Derudder en Marijn Rabaut Maritiem Instituut Eindconferentie SeArch project Gent,
Nadere informatieBiodiversiteit in stedelijk groen
Bestuurlijke conferentie groen in Gemeente IJsselstein Biodiversiteit in stedelijk groen Marco Hoffman 2010 jaar van de biodiversiteit Belang van biodiversiteit onder de aandacht brengen Veel planten en
Nadere informatieInvasieve plantensoorten zijn in de laatste decennia sterk toegenomen in Nederland
Invasieve plantensoorten zijn in de laatste decennia sterk toegenomen in Nederland Indicator 5 januari 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met
Nadere informatieDe vier seizoenen in de boomgaard
Verantwoordelijke uitgever: Ann Cloet - Tel 056.860.150 De vier seizoenen in de boomgaard Draaiboek de animatie rond «Boomgaard» Voornaam:... Realisatie : CRIE Moeskroen en (Stad Moeskroen) Editie Jaar
Nadere informatieBiodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers
Biodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers Myriam Dumortier Natuurrapport www.natuurindicatoren.be www.nara.be www.inbo.be Haalt Vlaanderen de 2010-doelstelling? Biodiversiteit Verstoringen/bedreigingen
Nadere informatieFrank Van de Meutter, Floris Vanderhaeghe, Maud Raman & Andy Van Kerckvoorde INBO.R.2012.13 INBO.R.2012.13
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek - Kliniekstraat 25-1070 Brussel - T.: +32 (0)2 525 02 00 - F.: +32 (0)2 525 03 00 - info@inbo.be - www.inbo.be Invasieve uitheemse planten langsheen bevaarbare waterlopen
Nadere informatie(Invasieve*) exoten wandeling Schothorst
(Invasieve*) exoten wandeling Schothorst Een exoot is een plant, dier of ander organisme dat van nature niet in Nederland voorkomt. Als een soort schadelijk is voor de natuur noemen we ze invasieve exoten.
Nadere informatieLezing waterschap en exoten bestrijding
Lezing waterschap en exoten bestrijding -Wie -Waarom -Wat -Hoe 20 mei 2017 Jeff Samuels, afd.kennis & Advies Samenwerken! Bestrijding van invasieve exoten vraagt om: Een gezamenlijke aanpak! Het maken
Nadere informatieHendrik Segers Nationaal Knooppunt Biodiversiteit Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen
Hendrik Segers Nationaal Knooppunt Biodiversiteit Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen Verband met andere Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen Internationale context: 7 biodiversiteit-gerelateerde
Nadere informatieALTERIAS - NIEUWSBRIEF N 2 - DECEMBER 2011
ALTERIAS - NIEUWSBRIEF N 2 - DECEMBER 2011 ONZE COFINANCIERS GEDRAGSCODE ALTERIAS ONLINE 2 CEREMONIE - VL CEREMONIE HARMONIA SYS- - WAL 3 TEEM AANGEPAST ONDERTEKENING WERKEN AAN BIO- BRUSSEL DIVERSITEIT
Nadere informatieAdviescomité SEA. Is er al dan niet een strategische milieubeoordeling (SEA) vereist voor het ontwerp beleidsplannen mariene beschermde gebieden?
Directoraat-generaal Leefmilieu EUROSTATION Blok II 2 e verdieping Victor Hortaplein 40, bus 10 B 1060 BRUSSEL www.environment.fgov.be Secretariaat van het Adviescomité SEA: Sabine WALLENS t: + 32 2 524
Nadere informatiemilieu- en natuureducatie
algemene informatie milieu- en natuureducatie contact: adres: Natuur Educatief Centrum (NEC) 09 210 32 72 NEC Waterrijk Verlorenbroodstraat 106 A 9820 Merelbeke Praktische info De lessen vinden plaats
Nadere informatieTournesol - Zonnebloem zelf! Centre Régional d'initiation à l'écologie Ferme d'uccle
OPGELET! De volgende presentatie mag niet gebruikt of verspreid worden aangezien de afbeeldingen niet allemaal eigendom zijn van onze vzw! asbl Tournesol-Zonnebloem vzw Enkel voor didactisch gebruik van
Nadere informatieIn het groenlandschap geïntegreerde duurzaamheid
In het groenlandschap geïntegreerde duurzaamheid Dorien Van Wesemael 2014 Ruth Verhoeven 2015 Dit LEADER-project kwam tot stand met de steun van Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa
Nadere informatieEen wandeling door het natuurbeleid
Een wandeling door het natuurbeleid Wat heb IK hier nu aan? Wat is natuurbeleid? = spelregels rond natuur Natuurgidsen & natuurbeleid? Doe de BBB-test (bedreigd, beschermd, beheerd?) 5 Hoe overleef je
Nadere informatieANIMATIES VOOR UW KLAS
ANIMATIES VOOR UW KLAS VERENIGINGEN 1. APIS BRUOC SELLA Deze vereniging wil de stadsbewoners warm maken voor het milieu en mikt meer bepaald op stadsnatuureducatie. Als lesmateriaal maakt ze daarbij op
Nadere informatieU weet nu wat u moet doen bij een Seveso-ongeval!
U weet nu wat u moet doen bij een Seveso-ongeval! Opvolging van de Seveso Informatiecampagne 2012 8 november 7 december 2012 FOD Binnenlandse Zaken AD Crisiscentrum Op 8 november 2012 startte de AD Crisiscentrum
Nadere informatieStedenbouwkundige voorschriften voor percelen in woonparkgebied
Stedenbouwkundige voorschriften voor percelen in woonparkgebied Algemene voorschriften 1. Indien voor de aanpalende eigendommen de achteruitbouwstrook vastligt, dient deze aangehouden te worden. 2. Bij
Nadere informatieEcologisch Beheer. Speeldernis.nl, Rotterdam
Ecologisch Beheer Speeldernis.nl, Rotterdam Inleiding Koen van der Hauw Ecologisch: Aandacht voor mens Aandacht voor inheemse planten en dieren Aandacht voor milieu Groenling: Ecologisch Beheer 2 Opbouw
Nadere informatieAdviescomité SEA. Brussel, 11 april 2008
Directoraat-generaal: Leefmilieu EUROSTATION Blok II 2 de verdieping Victor Hortaplein, 40 bus 10 B 1060 BRUSSEL www.environment.fgov.be Secretariaat van het SEA Adviescomité : Sabine WALLENS t : + 32
Nadere informatietitel Opbouw Vis, exoten en KRW Visexoten en achtergrond MWTL 2008 Visexoten in Nederland Oorzaken
Opbouw Vis, exoten en KRW visexoten- achtergrond en ecologie KRW-maatlatten en visexoten andere exoten (rivierkreeften) en vis signalering nieuwe visexoten Themadag exoten en de KRW 10 dec 09 Willie van
Nadere informatieBOS IN SINT-TRUIDEN Nota
BOS IN SINT-TRUIDEN Nota Ir. Koenraad Van Meerbeek 12/03/2012 1. Wat is bos? Wanneer we over bos spreken, is er een duidelijke definitie nodig van een bos. Iedereen moet immers over hetzelfde praten. Een
Nadere informatieHerontwikkeling van verlaten industrieterreinen en beheer van potentieel verontreinigde terreinen in Wallonië. Geschiedenis en Actualiteit
Herontwikkeling van verlaten industrieterreinen en beheer van potentieel verontreinigde terreinen in Wallonië Geschiedenis en Actualiteit Arnaud Péters, Doctor in de Geschiedenis Olivier Defêchereux, Senior
Nadere informatieLeni Duistermaat, Naturalis sectie Botanie, onderzoeker Nederlandse flora
Herbariummateriaal verzamelen nog van deze tijd?! Leni Duistermaat, Naturalis sectie Botanie, onderzoeker Nederlandse flora Leni.Duistermaat@naturalis.nl Nederland kent een lange traditie van het inventariseren
Nadere informatieWat zijn springzaden? Springzaden in Nederland en Noord-Brabant Gevolgen uitheemse springzaden Bestrijding en monitoring Wat kan jij doen?
Joop Foto: Verburg Piet Bremer Wat zijn springzaden? Springzaden in Nederland en Noord-Brabant Gevolgen uitheemse springzaden Bestrijding en monitoring Wat kan jij doen? Thomas Meyer Eenjarige planten
Nadere informatieDoel Met de antwoorden kan de gemeente Wageningen een algemeen beeld formuleren van de groenbeleving door de bewoners van Wageningen Hoog.
Enquête Wageningen Hoog. U vindt hier het overzicht van de resultaten uit de bewonersenquête voor de wijk Wageningen Hoog. De enquête kon zowel digitaal als schriftelijk worden ingevuld tot 9 december
Nadere informatienr. 820 van TINNE ROMBOUTS datum: 20 juli 2016 aan JOKE SCHAUVLIEGE Invasieve exoten - Bestrijding
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 820 van TINNE ROMBOUTS datum: 20 juli 2016 aan JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW Invasieve exoten - Bestrijding Invasieve exotische dier- en plantensoorten
Nadere informatieInvasieve, uitheemse soorten. Bram D hondt Agentschap voor Natuur en Bos ANKONA-ontmoetingsdag
Invasieve, uitheemse soorten Bram D hondt Agentschap voor Natuur en Bos ANKONA-ontmoetingsdag 2017-02-03 Inhoud Inleiding Aanpak Wetgeving Uitvoering Inleiding exoten = invasieve, uitheemse soorten Invasieve,
Nadere informatieVelt presenteert: de ecotuin
Velt presenteert: de ecotuin Behoefte aan duidelijkheid over ecotuin Begrip ecotuin niet altijd voor iedereen duidelijk verwarring over begrip ecotuin onduidelijkheid onder collega s begrip wordt niet
Nadere informatieAquatische exoten. Didier Soens Directeur dienst Waterbeleid Provinciebestuur Antwerpen. Departement Leefmilieu. Departement Leefmilieu
Aquatische exoten Didier Soens Directeur dienst Waterbeleid Provinciebestuur Antwerpen Dienst Waterbeleid Uitheemse soorten Via tuinvijvers, aquaria, in milieu Niet elke soort zorgt voor problemen 2 Drie
Nadere informatieKoppel kuifeenden. Kuifeenden
42 Ecologie en natuurfuncties Het IJsselmeergebied is een uniek natuurgebied van (inter-)nationale betekenis. Het is een van de zee afgesloten, benedenstrooms gelegen, zoet laaglandmeer met een relatief
Nadere informatieTechnisch Vademecum Beheer van Invasieve Uitheemse Planten
Technisch Vademecum Beheer van Invasieve Uitheemse Planten vildaphoto.net De specialist in opleidingen bos- groen- en natuurbeheer. Bekijk ons volledige cursusaanbod op www.inverde.be Andere vademecums
Nadere informatieDe Universele Verklaring tot Exoot
De Universele Verklaring tot Exoot Roelf Pot P Waarom zo n verklaring? P Wat verklaren anderen? P Hoe verklaar ik de verschillen? P Voorstel Aanleiding P Behoefte aan uitspraak over sommige soorten: is
Nadere informatieNATUUR in de Toekomstbestendige Leefbare Stad Interactieve Inspiratiesessie
NATUUR in de Toekomstbestendige Leefbare Stad Interactieve Inspiratiesessie Inhoud Voorstellen Marcel Wenker senior adviseur groen Gemeente Deventer Marc Siepman Humist maar vooral zichzelf Dubbel presentatie
Nadere informatiePesticidenreductie. Wetgevend kader: historiek
Pesticidenreductie - Wetgevend kader - Alternatieve technieken - Welke afwijkingen zijn mogelijk - Aangevraagde afwijking: case UZA Wetgevend kader: historiek 2001, 2004 en 2008: Vlaams pesticidenreductie-besluit
Nadere informatieDe auto s van de toekomst Handleiding leerkracht
De auto s van de toekomst Handleiding leerkracht Aantal lestijden: ± 5 Graad: 2 e Jaar: 1 e en 2 e Gelinkte vakken: aardrijkskunde, biologie, chemie, Nederlands, economie, P.O. 1. Korte inhoud De titel
Nadere informatieWaarom Ecologisch Bermbeheer?
Bijeenkomst 1 21 maart 2019 Waarom Ecologisch Bermbeheer? Stichting Landschapsbeheer Gelderland Bijzondere bermbewoners in Gelderland. Onlangs verschenen rapportage van provincie Gelderland: Introductie
Nadere informatieExoten in terreinen van HZL. Lucien Calle, Ecologie en kwaliteitszorg HZL
Exoten in terreinen van HZL Lucien Calle, Ecologie en kwaliteitszorg HZL Soorten Hoeveel soorten aanwezig? Totaal > 500? Aanwezigheid, talrijkheid en effecten van de meeste soorten niet precies bekend
Nadere informatie1. INFOSESSIE MANAGEMENTTEAM
1. INFOSESSIE MANAGEMENTTEAM (INFO) 1. INFOSESSIE MANAGEMENTTEAM (INFO) Deze infosessie is opgesteld voor het managementteam van een organisatie. De infosessie geeft de eerste informatie voor managers
Nadere informatiestimuleert ondernemerschap BRochure STEVE
BRochure STEVE 2015/2016 DreamStorm presenteert STEVE het introductie programma ondernemend leren Steve is een individueel lesprogramma voor studenten in het Middelbaar Beroeps Onderwijs. In 12 lesuren
Nadere informatiegezondheidsdienst EEN EXOTISCH DIER ALS HUISDIER? BEZINT EER GE BEGINT
gezondheidsdienst EEN EXOTISCH DIER ALS HUISDIER? BEZINT EER GE BEGINT EEN EXOTISCH DIER ALS HUISDIER? BEZINT EER GE BEGINT Houdt u een kat in een visbokaal of geeft u een hond enkel groenten? Welnu, net
Nadere informatie