Belgisch Biodiversiteits Platforum
|
|
- Nathalie van Dijk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Belgisch Biodiversiteits Platforum Sonia Vanderhoeven Etienne Branquart [HET HARMONIA INFORMATIESYSTEEM EN HET ISEIA PROTOCOL] Verklarend document voor het Life + Project AlterIAS Oktober 2010
2 Algemene context Belgische landbeheerders en beleidsmakers worden geconfronteerd met een toenemend aantal niet-inheemse soorten die nadelige gevolgen hebben voor het milieu. Om hen te adviseren bij de identificatie van de belangrijkste invasieve soorten die preventieve of beheers-acties vragen werd het HARMONIA systeem voor invasieve planten in België ontwikkeld. Dit systeem werd in het leven geroepen op initiatief van enkele wetenschappers die zich verenigd hebben in het Belgisch Forum voor Invasieve Planten ( HARMONIA is gebaseerd op een gestandaardiseerd evaluatie protocol, ISEIA, dat toelaat om niet-inheemse soorten van elke taxonomische groep te evalueren en te categoriseren, afhankelijk van hun invasie stadium in België en hun impact op inheemse soorten en ecosystemen. Directe effecten op menselijke belangen zoals volksgezondheid, gewasbescherming of economische kosten worden niet in rekening gebracht. Het ISEIA protocol is één van de eerste nationale, gestandaardiseerde risico-taxatie instrumenten voor niet-inheemse soorten die ontwikkeld werden in Europa en gebruikt worden als model voor de ontwikkeling van andere gelijkaardige initiatieven in Europa. Het ISEIA protocol en het Belgische lijstensysteem Het ISEIA protocol is gericht op het categoriseren van niet-inheemse soorten aan de hand van een gestandaardiseerde methode die ontwikkeld werd om subjectieve meningen te minimaliseren en om het classificatieproces transparant en herhaalbaar te maken. De ISEIA benadering maakt gebruik van invasiegeschiedenissen, gedocumenteerd in peerreviewde publicaties en wetenschappelijke rapporten van België en buurlanden. Er wordt van uitgegaan dat niet-inheemse soorten, die reeds aanzienlijke effecten op inheemse soorten en ecosystemen in de ons omringende landen onder gelijkaardige klimaatcondities veroorzaakt hebben, dit ook in België kunnen doen. Het referentiegebied dat betrokken wordt in de beoordeling zijn Europese gebieden met eco-klimatologische omstandigheden die vergelijkbaar zijn met België (winterhardheidszone tussen 7 en 8, gemiddelde jaarlijkse minimumtemperatuur tussen -7 en -17 C). Dit omvat België, Denemarken, Nederland en grote delen van Duitsland, Frankrijk, Ierland, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk (figuur 1). De soorten die betrokken worden in de beoordeling zijn degene die reeds schadelijk zijn in buurlanden of een aanzienlijke expansie hebben in natuurlijke Belgische habitats (gerapporteerd door landbeheerders). 2 Het Harmonia systeem en het ISEIA protocol
3 Figure 1 USDA winterhardheidszones van West-Europa gebaseerd op de mogelijkheid van een soort om de minimumtemperaturen van deze zone te weerstaan. Het referentiegebied dat gebruikt wordt in het ISEIA protocol omvat de zones 7 en 8. Het Belgische lijsten systeem is gebaseerd op 3 verschillende categorielijsten, zoals aanbevolen in de Europese Strategie voor invasieve, uitheemse planten in Deze categorieën worden ingedeeld op basis van milieu-effecten: geen negatieve effecten (witte lijst), vermoedelijke negatief effect (grijze of bewakingslijst), bewezen negatief effect (zwarte lijst). De classificatie van een uitheemse soort in één van de drie categorieën berust op vier criteria: 1) verspreidingsmogelijkheid, 2) de kolonisatie van natuurlijke habitats en 3) negatieve effecten op inheemse soorten en 4) verandering van functies van ecosystemen. Zoals bij andere risico-evaluatie standaarden wordt een gelijk gewicht toegekend aan alle vier de criteria, de totaalscore van alle criteria wordt aan een vierpuntenschaal gekoppeld: laag (of onwaarschijnlijk), gemiddeld (of waarschijnlijk) en hoog. De globale ISEIA score wordt berekend als de som van de risico scores van deze vier criteria. Daarnaast bevat de alarmlijst alle soorten die nog niet genaturaliseerd zijn in België maar invasief zijn in onze buurlanden. Enkel niet-genaturaliseerde soorten met een gemiddelde of hoge milieu-impact worden opgenomen in de alarmlijst. Meer informatie over technische aspecten en definities van de criteria kan u terugvinden op de website van het Belgisch Biodiversiteisforum voor Invasieve soorten. ( Uitheemse, invasieve soorten worden gerangschikt in verschillende categorieën van het Belgische lijstensysteem dat informatie van de ISEIA score en het invasiestadium van de plant in België combineert (figuur 2). Figuur 2 Voorgesteld Belgisch lijstensysteem van uitheemse planten waarvoor preventieve of uitroeiingsacties sterk aanbevolen worden. 3 Het Harmonia systeem en het ISEIA protocol
4 De beoordelingsprocedure Vijf verschillende werkgroepen werden opgericht (vaatplanten, vissen, amfibieën, vogels en zoogdieren) die zijn samengesteld uit drie tot zes wetenschappers van verschillende onderzoeksinstellingen en Universiteiten in België. Aangezien de beoordeling gebeurt op basis van de milieu-effecten van invasieve soorten, werden de 24 wetenschappers gekozen omwillen van hun kennis over de problematiek van invasieve soorten, biologische karakteristieken en verspreiding van soorten en/of milieu-effecten invasieven. Ze zijn verantwoordelijk om de wetenschappelijke informatie te verzamelen en analyseren. Voorafgaand aan de beoordelingsprocedure wordt er voor gezorgd dat de experten op dezelfde lijn zitten wat betreft de criteria en definities. Elke expert beoordeelt afzonderlijk de impact van de invasieve soort op het milieu, wat soms resulteert in uiteenlopende meningen. Deze resultaten worden later bediscussieerd in een vergadering met de werkgroep. Er wordt informatie en meningen uitgewisseld en gewerkt naar een consensus voor elke soort. Op basis van deze discussies werd het ISEIA protocol al herhaaldelijk verbeterd. Het protocol is flexibel genoeg gebleken om de milieu-impact van uitheemse soorten uit verschillende taxonomische groepen te beoordelen. Deze lijsten zullen verder evolueren afhankelijk van de vooruitgang van de wetenschappelijke kennis of de expansie van de soorten in de onderzochte gebieden. Daarom wordt er verwacht dat sommige planten van de ene naar de andere lijst zullen switchen. Dit is voornamelijk het geval voor sommige soorten die momenteel nog op de bewakingslijst staan maar naar verwachting zullen overgaan naar de zwarte lijst zodra negatieve effecten zullen vastgesteld worden. Effectenbeoordeling is gemakkelijker voor wijdverspreide soorten. Er bestaat meer onzekerheid voor soorten die nog maar bij de start van hun invasieproces staan. Dus moet een portie onzekerheid in rekening gebracht en dit moet aanvaard worden als een integraal deel van om het even welke beoordelingsprocedure. Als er geen besluiten worden genomen voor de onzekere, niet bewezen soorten, zullen beheerders waarschijnlijk het risico lopen hun doel te missen door te late actie. Van wetenschap tot beheer Het Belgisch lijstensysteem is geen bindend juridisch instrument. Het is enkel een wetenschappelijke methode die kan gebruikt worden door beleidsmakers om prioritaire acties en nieuwe regelgeving voor te stellen. Ongeveer een kwart van de uitheemse soorten, die zware milieu-effecten hebben, zijn nog niet gevestigd in België (A0) of werden op een beperkt aantal plaatsen teruggevonden (A1). Voor deze soorten is preventie en vroege opsporing prioritair. De ecologische schade die deze soorten kunnen veroorzaken is nog beperkt en goedkoop als er directe actie ondernomen wordt. 4 Het Harmonia systeem en het ISEIA protocol
5 Eén derde van de schadelijke soorten is reeds wijdverspreid in België (A2 & A3) en kunnen niet meer verwijderd worden. Toch is het nog steeds nuttig om verspreiding naar waardevolle natuurgebieden te vermijden en hun verspreidingsproces in het leefmilieu te vertragen. Voor soorten van de zwarte lijst zijn acties noodzakelijk afhankelijk van het invasiestadium, geprefereerde habitat of beschikbare beheersmethoden. Bij soorten van de bewakingslijst, waarvan de impact lager is of vermoed wordt, worden acties geadviseerd als er socioeconomische problemen ontstaan. 5 Het Harmonia systeem en het ISEIA protocol
De Universele Verklaring tot Exoot
De Universele Verklaring tot Exoot Roelf Pot P Waarom zo n verklaring? P Wat verklaren anderen? P Hoe verklaar ik de verschillen? P Voorstel Aanleiding P Behoefte aan uitspraak over sommige soorten: is
Nadere informatieAdviescomité SEA. Is er al dan niet een strategische milieubeoordeling (SEA) vereist voor het ontwerp beleidsplannen mariene beschermde gebieden?
Directoraat-generaal Leefmilieu EUROSTATION Blok II 2 e verdieping Victor Hortaplein 40, bus 10 B 1060 BRUSSEL www.environment.fgov.be Secretariaat van het Adviescomité SEA: Sabine WALLENS t: + 32 2 524
Nadere informatieGloednieuwe Europese verordening invasieve uitheemse soorten. Wat betekent dit op het terrein? Myriam Dumortier Europese Commissie DG Milieu
Gloednieuwe Europese verordening invasieve uitheemse soorten Wat betekent dit op het terrein? Myriam Dumortier Europese Commissie DG Milieu ANKONA-ontmoetingsdag Antwerpen, 14 februari 2015 Invasieve uitheemse
Nadere informatieRISICO'S EN REGULERING VAN BIOLOGISCHE GEWASBESCHERMING. Patrick DE CLERCQ
RISICO'S EN REGULERING VAN BIOLOGISCHE GEWASBESCHERMING Patrick DE CLERCQ Laboratorium voor Agrozoölogie Vakgroep Gewasbescherming Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Universiteit Gent EXOTEN IN DE BIOLOGISCHE
Nadere informatieEnquete over invasieve Exoten (Invasive Aliens). Graag uw aandacht en hulp gevraagd. Thursday, 22 March 2012 12:01
De Europese commissie gaat er van uit dat vreemde exotische (niet inheemse) planten en diersoorten schadelijk kunnen zijn voor het plaatselijke ecologische evenwicht in Europa. Dit is in bepaalde gevallen
Nadere informatieBIOLOGISCHE INVASIES IN BELGIE
I. INLEIDING BIOLOGISCHE INVASIES IN BELGIE Steeds meer en meer uitheemse soorten ingevoerd in België Momenteel telt men meer dan 200 uitheemse soorten op het Belgisch grondgebied. 80% daarvan zijn superieure
Nadere informatieGedragscode invasieve soorten ook voor de openbare groenvoorziening
Projet LIFE «Information & Communication» Gedragscode invasieve soorten ook voor de openbare groenvoorziening Heemers Leen (PCS) Solidago gigantea 1758 Cotoneaster horizontalis 1877 Aster lanceolatus 17ème
Nadere informatie1nvexo. Interreg Vlaanderen Nederland. minder invasieve planten en dieren. Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
1nveo minder invasieve planten en dieren Interreg Vlaanderen Nederland Europa investeert in uw regio Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling Communiceren over invasieve eoten Paul Bogaert
Nadere informatieExoten. Inhoud. 8/12/ Roeselare. Bram D hondt Agentschap voor Natuur en Bos Regionaal Overleg Milieu Prov. West-Vlaanderen
Exoten Bram D hondt Agentschap voor Natuur en Bos Regionaal Overleg Milieu Prov. West-Vlaanderen 2016-12-08 Inhoud Inleiding Aanpak Wetgeving Uitvoering 1 Inleiding exoten = invasieve, uitheemse soorten
Nadere informatieEnquête EU invasieve exoten
Enquête EU invasieve exoten Beste vogelliefhebber, DE EUROPESE COMMISSIE gaat er van uit dat vreemde exotische (niet inheemse) planten en diersoorten schadelijk kunnen zijn voor het plaatselijke ecologische
Nadere informatiehttp://ec.europa.eu/environment/consultations/invasive_aliens.htm
The European Commission has just launched a Consultation on a dedicated legislative instrument on invasive alien species. If you wish to take part in this then please complete the questionnaire which can
Nadere informatieBiodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers
Biodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers Myriam Dumortier Natuurrapport www.natuurindicatoren.be www.nara.be www.inbo.be Haalt Vlaanderen de 2010-doelstelling? Biodiversiteit Verstoringen/bedreigingen
Nadere informatieINDICATOR : INVASIEVE UITHEEMSE SOORTEN
Methodologische fiche INDICATOR : INVASIEVE UITHEEMSE SOORTEN THEMA : BIODIVERSITEIT 1. BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vraag achter de indicator : Exotische soorten zijn door het
Nadere informatieKudzu Pueraria lobata
Kudzu Pueraria lobata Algemene opmerkingen: Noot 1: De soorten Fallopia japonica, F. x bohemica en F. sachalinensis hebben veel overeenkomsten en deze soorten zijn in het verleden vaak door elkaar gehaald
Nadere informatieInvasieve, uitheemse soorten. Bram D hondt Agentschap voor Natuur en Bos ANKONA-ontmoetingsdag
Invasieve, uitheemse soorten Bram D hondt Agentschap voor Natuur en Bos ANKONA-ontmoetingsdag 2017-02-03 Inhoud Inleiding Aanpak Wetgeving Uitvoering Inleiding exoten = invasieve, uitheemse soorten Invasieve,
Nadere informatie6/4/2010. Beleidscyclus. Opzet van de presentatie. En wat doet het Team Invasieve Exoten? Wiebe TIE bestaat uit: José Tom. Team Invasieve Exoten
Opzet van de presentatie Beleidscontext Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting 2 En wat doet het? Wiebe TIE bestaat uit: Biodiversiteitsverdrag (1992) (Convention
Nadere informatieOpzet van de presentatie. Beleidscontext Team Invasieve Exoten Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting
Opzet van de presentatie Beleidscontext Team Invasieve Exoten Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting 2 En wat doet het Team Invasieve Exoten? Wiebe TIE bestaat
Nadere informatieDUURZAAMHEIDSMETER WIJKEN voor de (her)ontwikkeling van woongebieden in Vlaanderen versie 1.0 THEMA 9 INNOVATIE
DUURZAAMHEIDSMETER WIJKEN voor de (her)ontwikkeling van woongebieden in Vlaanderen versie 1.0 THEMA 9 INNOVATIE INN INNOVATIE a. Belang De idee van een duurzame wijk met een integraal duurzame benadering
Nadere informatieHormoonverstoorders (HV)
Hormoonverstoorders (HV) KarimaAZDAD, Belgische Bevoegde Overheid BIOCIDEN Martine RÖHL, Belgische Bevoegde Overheid REACH Forum biociden - 30 november 2017 Inhoud Expertengroep hormoonverstoorders (HV)
Nadere informatieBijlage 3: Natuurtoets Westhavendijk (KuiperCompagnons)
Bijlage 3: Natuurtoets Westhavendijk 14-16 (KuiperCompagnons) NATUUR Kader De Flora- en faunawet (hierna: Ffw) beschermt alle in het wild levende zoogdieren, vogels, reptielen en amfibieën. Van deze soortgroepen
Nadere informatieGEDELEGEERDE VERORDENING (EU) 2018/968 VAN DE COMMISSIE
10.7.2018 L 174/5 GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) 2018/968 VAN DE COMMISSIE van 30 april 2018 tot aanvulling van Verordening (EU) nr. 1143/2014 van het Europees Parlement en de Raad wat betreft risicobeoordelingen
Nadere informatieniet-inheemse vaatplanten in Nederland
niet-inheemse vaatplanten in Nederland Wil Tamis & Ruud van der Meijden in samenwerking met de PGO FLORON naar het proefschrift van W.L.M Tamis: Changes in the flora of the Netherlands in the 20th century
Nadere informatiePerzische berenklauw Heracleum persicum
Perzische berenklauw Heracleum persicum Algemene opmerkingen: Noot 1: De soorten Fallopia japonica, F. x bohemica en F. sachalinensis hebben veel overeenkomsten en deze soorten zijn in het verleden vaak
Nadere informatieInvasieve planten en de Gedragscode
Projet LIFE «Information & Communication» AlterIAS als communicatieen sensibiliseringsproject Mariijke Dierickx (Proefcentrum voor Sierteelt) Wat kunnen WIJ doen? Solidago gigantea 1758 Cotoneaster horizontalis
Nadere informatieinspireren en innoveren in MVO
inspireren en innoveren in MVO Inleiding Gert Van Eeckhout Beleidsondersteuner MVO - Departement WSE Wat is MVO? Waarom MVO? Beleidslijnen Vlaamse overheid MVO? een proces waarbij ondernemingen vrijwillig
Nadere informatieBestrijding Invasieve wateren oeverplanten
Bestrijding Invasieve wateren oeverplanten wet- en regelgeving 2 mei 2014 Doel presentatie: Inzicht nieuwe/aankomende wet- en regelgeving m.b.t. aanpak invasieve water- en oeverplanten Inzicht nieuwe/aankomende
Nadere informatieExpansie & Grassroots
Expansie & Grassroots Expansie A. D. Visie Volt activeert mensen op lokaal niveau om bij te dragen aan positieve verandering. B. Goede introductie in Volt voor vrijwilligers. Doelen 40 lokale teams met
Nadere informatieBoodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010
Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie: Conferentie over Biodiversiteit in een veranderende wereld 8-9 september 2010 Internationaal Conventiecentrum
Nadere informatieZELFEVALUATIE VAN DE THEMA S HOOG RISICO MEDICATIE IDENTITOVIGILANTIE
COÖRDINATIE KWALITEIT EN PATIËNTVEILIGHEID TWEEDE MEERJARENPLAN 2013-2017 Contract 2013 ZELFEVALUATIE VAN DE THEMA S HOOG RISICO MEDICATIE IDENTITOVIGILANTIE Sp-ziekenhuizen 1 1. Inleiding Hierna volgt
Nadere informatieEINDTERMEN Bosbiotoopstudie
EINDTERMEN Bosbiotoopstudie Eerste graad A-stroom Vakgebonden eindtermen aardrijkskunde De mens en het landschap Het landelijk landschap 22 milieueffecten opnoemen die in verband kunnen gebracht worden
Nadere informatieRECREATIE & NATUUR EN STARING ADVIES
RECREATIE & NATUUR EN STARING ADVIES In een groot deel van de Nederlandse bos- en natuurgebieden wordt veel gerecreëerd; op land, op het water en in de lucht. In de meeste gevallen kunnen de natuurfunctie
Nadere informatieObservatorium voor Gezondheid en Welzijn OPERATIONEEL PLAN 2011-2014
Observatorium voor Gezondheid en Welzijn OPERATIONEEL PLAN 2011-2014 1. OPDRACHTEN VAN HET OBSERVATORIUM VOOR GEZONDHEID EN WELZIJN 1.1 Wettelijke basis De opdrachten van het Observatorium staan opgesomd
Nadere informatiehttp://keyconet.eun.org
Europees Beleidsnetwerk met betrekking tot Sleutelcompetenties in het onderwijs http://keyconet.eun.org it her Health & Consumers Santé & Consommateurs Over het KeyCoNet project KeyCoNet (2012-14) is een
Nadere informatieSWOT - analyse. november 2007 van Dromen naar Scoren 1
SWOT - analyse Een handige methode om uw organisatie te leren kennen en te kijken waar uw organisatie staat en naartoe moet, is de SWOT-analyse. De vier letters staan voor Strengths, Weaknesses, Opportunities
Nadere informatieActiepunten 2016 van de overheid m.b.t. de uitvoering van het Convenant ten aanzien van de verbeteringen in de steenkoolketen
Actiepunten 2016 van de overheid m.b.t. de uitvoering van het Convenant ten aanzien van de verbeteringen in de steenkoolketen 1.Inleiding In het Steenkoolconvenant, dat in 2014 is gesloten, zijn het Ministerie
Nadere informatieInstroom 1. Inclusie. Uitstroom. Doorstroom. Universiteit Utrecht 1
Instroom 1 4 Uitstroom 3 Inclusie 2 Doorstroom Universiteit Utrecht 1 Rapportage 2018 Prof. Dr. Naomi Ellemers Prof. Dr. Jojanneke van der Toorn Dr. Wiebren Jansen Inhoud Voorwoord 4 Algemeen 6 Hoe is
Nadere informatieInvasieve plantensoorten zijn in de laatste decennia sterk toegenomen in Nederland
Invasieve plantensoorten zijn in de laatste decennia sterk toegenomen in Nederland Indicator 5 januari 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met
Nadere informatieWorkshop over ecologische verbindingszones in het. Guyanaschild met als doel de steunacties voor de verwezenlijking van de Aichi
Workshop over ecologische verbindingszones in het Guyanaschild met als doel de steunacties voor de verwezenlijking van de Aichi Biodiversiteitsdoelstellingen te stroomlijnen ONTWERP ACTIEPLAN Voorwoord:
Nadere informatieCommon Assessment Framework
Common Assessment Framework 0 1 INHOUD Het gemeenschappelijk zelfevaluatiekader voor Overheidsdiensten - Evaluatie van de criteria - Factoren Criterium 1 : Leiderschap Criterium 2 : Strategie en Planning
Nadere informatieEerste graad A-stroom
EINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Vijverbiotoopstudie Eerste graad A-stroom Vakgebonden eindtermen aardrijkskunde Het natuurlijk milieu Reliëf 16* De leerlingen leren respect opbrengen voor de waarde van
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 30.10.2017 COM(2017) 628 final 2017/0277 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende het standpunt dat op de zevenendertigste vergadering van het Permanent Comité
Nadere informatieRaad van de Europese Unie Brussel, 24 juli 2017 (OR. en)
Raad van de Europese Unie Brussel, 24 juli 2017 (OR. en) 11470/17 ADD 1 AGRILEG 145 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 20 juli 2017 aan: de Europese Commissie het secretariaat-generaal van de Raad Nr. Comdoc.:
Nadere informatieCompensatieverordening gemeente Midden-Drenthe
Compensatieverordening gemeente Midden-Drenthe Verordening vastgesteld: 26-06-2003 In werking getreden: 15-09-2003 COMPENSATIEVERPLICHTING Artikel 1 Voor de toepassing van deze verordening wordt verstaan
Nadere informatieCOMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD
COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 1.4.2009 COM(2009) 156 definitief VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD overeenkomstig artikel 18, lid 3, van Richtlijn 2000/60/EG
Nadere informatieConcreet wordt aan de respondent de volgende ultieme vraag gesteld:
De Net Promoter Score SM (NPS ) is een eenvoudig maar krachtig instrument om met één enkele vraag klantentevredenheid te meten, en bijgevolg een indicatie te krijgen van het groeipotentieel van je bedrijf
Nadere informatieFederaal fonds ter bestrijding van de verslavingen - oproep 2008 -
Federaal fonds ter bestrijding van de verslavingen - oproep 2008 - Minister Onkelinx en de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu zijn erg betrokken bij de problematiek van het
Nadere informatieEUROPESE COMMISSIE DIRECTORAAT-GENERAAL MILIEU
EUROPESE COMMISSIE DIRECTORAAT-GENERAAL MILIEU De Directeur-generaal Brussel, 2 3 JAN. 2017 ENV/C2/LMR/gm Ares(2016) Zijne Excellentie de heer Pieter de Gooijer Buitengewoon en Gevolmachtigd Ambassadeur
Nadere informatieDe wet van 22 april 2012 ter bestrijding van de loonkloof tussen mannen en vrouwen
De wet van 22 april 2012 ter bestrijding van de loonkloof tussen mannen en vrouwen 12 februari 2015 1 I. Intersectoraal niveau II. Sectoraal niveau 2 1 I. Intersectoraal niveau Twee maatregelen : A. Opname
Nadere informatieDe wet van 22 april 2012 ter bestrijding van de loonkloof tussen mannen en vrouwen. 12 februari 2015
De wet van 22 april 2012 ter bestrijding van de loonkloof tussen mannen en vrouwen 12 februari 2015 1 I. Intersectoraal niveau II. Sectoraal niveau 2 I. Intersectoraal niveau Twee maatregelen : A. Opname
Nadere informatieAquacultuur. Kirsten Schoonaert. LNE- Afdeling Milieuvergunningen. Vlaremtrein-2013. VLAREM-trein 2013. Kirsten Schoonaert
Aquacultuur Vlaremtrein-2013 LNE- Afdeling Milieuvergunningen 1 DOEL Verordening nr. 708/2007 van de Raad van 11 juni 2007 inzake het gebruik van uitheemse en plaatselijk niet-voorkomende soorten in de
Nadere informatieInhoud. 1. Het wat en hoe van een beleidsplan 2. De voorbereidingen voor het schrijven van een beleidsplan 3. Het opstellen van een beleidsplan
Verwachtingen? Inhoud 1. Het wat en hoe van een beleidsplan 2. De voorbereidingen voor het schrijven van een beleidsplan 3. Het opstellen van een beleidsplan Goed om weten Niet elke club kan / wil evenveel
Nadere informatie27 APRIL Koninklijk besluit betreffende de kwalitatieve toetsing van de verpleegkundige activiteit in de ziekenhuizen
27 APRIL 2007. - Koninklijk besluit betreffende de kwalitatieve toetsing van de verpleegkundige activiteit in de ziekenhuizen BS 04/06/2007 gdp 1 / 6 HOOFDSTUK I. - Algemene bepalingen Artikel 1. Met het
Nadere informatieTOWARDS A PARTNERSHIP BUSINESS AND BIODIVERSITY
TOWARDS A PARTNERSHIP BUSINESS AND BIODIVERSITY Biodiversiteit beschermt ons, zorgt voor ons en voedt ons. Biodiversiteit is een bron van inspiratie, verwondering en innovatie. Biodiversiteit vormt een
Nadere informatieBuitengebruik rodenticiden verdwijnt! Integrated Pest Management. Rodenticiden. Integrated Pest Management. Samenwerking met partners in de keten
Samenwerking met partners in de keten Buitengebruik rodenticiden verdwijnt! Of toch niet helemaal? Rodenticiden Samenwerking met partners in de keten Bruce Schoelitsz Kennis- en Adviescentrum Dierplagen
Nadere informatieInvasieve exoten in de tuin. KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018
Invasieve exoten in de tuin KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018 In de media 2 Invasieve exoten (definitie) dieren, planten en micro-organismen die door menselijk handelen in een nieuw gebied terechtkomen
Nadere informatieWetgeving en beleid op weg naar een volwaardige bescherming van het erfgoed op zee? Knelpunten en opportuniteiten
Wetgeving en beleid op weg naar een volwaardige bescherming van het erfgoed op zee? Knelpunten en opportuniteiten Thary Derudder en Marijn Rabaut Maritiem Instituut Eindconferentie SeArch project Gent,
Nadere informatieInleiding. Johan Van der Heyden
Inleiding Johan Van der Heyden Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 26 E-mail : johan.vanderheyden@iph.fgov.be
Nadere informatieEvaluatie National Contact Point-werking van het Vlaams Contactpunt Kaderprogramma
Evaluatie National Contact Point-werking van het Vlaams Contactpunt Kaderprogramma Departement Economie, Wetenschap en Innovatie Afdeling Strategie en Coördinatie Koning Albert II-laan 35 bus 10 1030 Brussel
Nadere informatieBossen en Biodiversiteit
Bossen en Biodiversiteit Kris Verheyen Labo Bos & Natuur, UGent www.fornalab.ugent.be Bossen en biodiversiteit: de Vlaamse context De Keersmaeker et al. (2001) +/- 150 000 ha (11%) Sterk versnipperd (2x)
Nadere informatieGrensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland
MEMO/08/76 Brussel, 7 februari 2008 Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland 1. Operationeel programma voor
Nadere informatieCommissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid ONTWERPRESOLUTIE
Europees Parlement 2014-2019 Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid 21.10.2016 2016/2903(RSP) ONTWERPRESOLUTIE naar aanleiding van vraag met verzoek om mondeling antwoord B8-0000/2016
Nadere informatieHoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Achtergrond
Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Achtergrond Het wordt algemeen erkend dat de werkzaamheid van geneesmiddelen bij kinderen kan afwijken van die bij volwassenen. Om te komen tot passende farmacotherapeutische
Nadere informatieBiodiversiteit in 2010
Biodiversiteit in 2010 Wim Veraghtert Natuurpunt Educatie Graatakker 11 2300 Turnhout Wat is biodiversiteit? Jeugd, Sport en Brussel 2 Wat is biodiversiteit? Jeugd, Sport en Brussel 3 Genetische variatie
Nadere informatieSecundair onderwijs - Tweede graad ASO/KSO/TSO - Natuurwetenschappen - Vakgebonden eindtermen
Eindtermen educatief project Korstmossen, snuffelpalen van ons milieu 2 de en 3 de graad SO Secundair onderwijs - Tweede graad ASO/KSO/TSO - Natuurwetenschappen - Vakgebonden eindtermen I. Gemeenschappelijke
Nadere informatieGEÏNTEGREERDE GEWASBESCHERMING IN DE WITLOOFTEELT INLEIDING EN WETGEVEND KADER
GEÏNTEGREERDE GEWASBESCHERMING IN DE WITLOOFTEELT INLEIDING EN WETGEVEND KADER Marleen Mertens Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (ADLO) INVLOED VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN Positieve effecten: Bijdrage
Nadere informatieBIJLAGEN. bij de MEDEDELING VAN DE COMMISSIE. over het Europese burgerinitiatief "Eén van ons"
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 28.5.2014 COM(2014) 355 final ANNEXES 1 to 5 BIJLAGEN bij de MEDEDELING VAN DE COMMISSIE over het Europese burgerinitiatief "Eén van ons" NL NL BIJLAGE I: PROCEDURELE ASPECTEN
Nadere informatieMINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN, VOLKSGEZONDHEID EN LEEFMILIEU
MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN, VOLKSGEZONDHEID EN LEEFMILIEU Europese Unie LIFE. - Communautair Financieel instrument voor het Leefmilieu Programma LIFE Natuur 1999 1. Context. In het kader van de verordening
Nadere informatieANNEX BIJLAGE. bij VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 21.9.2018 COM(2018) 651 final ANNEX BIJLAGE bij VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD over de werking van Richtlijn 2011/24/EU betreffende de toepassing
Nadere informatieQUICKSCAN FLORA EN FAUNA
QUICKSCAN FLORA EN FAUNA Behorende bij project: Oostkanaalweg 44, te Ter Aar Gemeente Nieuwkoop Opdrachtgever : Keijzer Dakbedekking b.v. Projectnummer : PS.2017.714 Datum : 21 augustus 2017 Niets uit
Nadere informatieGeeft u liever uw mening via of per post?
Geeft u liever uw mening via e-mail of per post? U kan ook: - de vragenlijst op papier invullen. In dat geval drukt u de vragenlijst (hieronder) af en stuurt u hem naar ons terug via e-mail of per post.
Nadere informatie: : : dhr. C.L. Jonkers : dhr. H. Teeuwen
RAADSVOORSTEL ter besluitvorming in de raad Datum Forum vergadering Datum Raadsvergadering Portefeuillehouder Verantwoordelijk MT-lid : 02-12-2013 : 16-12-2013 : dhr. C.L. Jonkers : dhr. H. Teeuwen Zaaknummer
Nadere informatieWetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. Verwerking van gecensureerde waarden
Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Dienst Kwaliteit van medische laboratoria Verwerking van gecensureerde waarden 1 ste versie Pr. Albert (februari 2002) 2 de versie Aangepast door WIV (toepassingsdatum:
Nadere informatieConclusies van de Raad betreffende de bestrijding van het tabaksgebruik
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 17 november 1999 (OR. en) 12545/1/99 REV 1 LIMITE SAN 171 Betreft : Conclusies van de Raad betreffende de bestrijding van het tabaksgebruik DG I CONCLUSIES VAN DE RAAD
Nadere informatieDe horizontale sociale clausule en sociale mainstreaming in de EU
Belgisch voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie De horizontale sociale clausule en sociale mainstreaming in de EU De horizontale sociale clausule als oproep voor het intensifiëren van de samenwerking
Nadere informatieVerbeteren van de slechte schoolresultaten voor wiskunde en wetenschap blijft uitdaging voor Europa
EUROPESE COMMISSIE - PERSBERICHT Verbeteren van de slechte schoolresultaten voor wiskunde en wetenschap blijft uitdaging voor Europa Brussel, 16 november 2011 Beleidsmakers moeten scholen beter ondersteunen
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 22 112 Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie Nr. 2113 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN
Nadere informatieSteun aan jonge innovatieve ondernemingen
Steun aan jonge innovatieve ondernemingen Reglement Oproep van mei 2013 A) Ondernemingen die in aanmerking komen Elke onderneming die aan volgende voorwaarden voldoet, kan zich, met oog op de toepassing
Nadere informatiede heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie
Raad van de Europese Unie Brussel, 5 september 2017 (OR. en) 11882/17 ADD 1 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 4 september 2017 aan: ENV 727 MI 607 AGRI 443 CHIMIE 78 SAN 319 CONSOM 293 DELACT 149 de heer
Nadere informatieN Mensenrechten A Brussel, 15 december 2015 MH/JC/AS ADVIES. over HET VOORONTWERP VAN NATIONAAL ACTIEPLAN BEDRIJVEN EN MENSENRECHTEN
N Mensenrechten A Brussel, 15 december 2015 MH/JC/AS 740-2015 ADVIES over HET VOORONTWERP VAN NATIONAAL ACTIEPLAN BEDRIJVEN EN MENSENRECHTEN Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO WTC III (17 e verd.)
Nadere informatieL 320/8 Publicatieblad van de Europese Unie
L 320/8 Publicatieblad van de Europese Unie 17.11.2012 VERORDENING (EU) Nr. 1078/2012 VAN DE COMMISSIE van 16 november 2012 betreffende een gemeenschappelijke veiligheidsmethode voor de controle die moet
Nadere informatiePATIËNTENINFORMATIE ECHOSCOPIE TIJDENS DE ZWANGERSCHAP
PATIËNTENINFORMATIE ECHOSCOPIE TIJDENS DE ZWANGERSCHAP 2 ECHOSCOPIE TIJDENS DE ZWANGERSCHAP Door middel van deze brochure wil Maasstad Ziekenhuis, u enige informatie geven. Deze brochure geeft algemene
Nadere informatieAlgemene informatie over de respondent
Openbare raadpleging over de Refit-evaluatie van de EU-wetgeving inzake gewasbeschermingsmiddelen en bestrijdingsmiddelenresiduen Velden met een * zijn verplicht. Algemene informatie over de respondent
Nadere informatieDE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED DE VLAAMSE MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT
DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED DE VLAAMSE MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT DE VLAAMSE MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW NOTA AAN DE LEDEN VAN DE
Nadere informatieMediawijsheid protocol Basisschool Op t Hof
Mediawijsheid protocol Basisschool Op t Hof Helga Bongers & Kim van Dooijeweert Tricht, 2013 'Mediawijsheid is niet gewoon belangrijk. Het is absoluut cruciaal. Mediawijsheid bepaalt of kinderen een instrument
Nadere informatieLessen uit de studiedag en praktische tips van de wetenschappers. Ivan Nijs (UA) & sprekers van de wetenschappelijke studiedag
Lessen uit de studiedag en praktische tips van de wetenschappers Ivan Nijs (UA) & sprekers van de wetenschappelijke studiedag Studiedag = finale workshop van het project INPLANBEL (2003-2006), 2006), Federaal
Nadere informatieLUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT:
Op weg naar een Kamer Mondzorg Josef Bruers LUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT: Quality for the future 4 oktober 2013 Kamer Mondzorg Werktitel voor een initiatief om in Nederland te komen
Nadere informatieOriënterend!onderzoek!naar!beschermde!flora!en! fauna!aan!de!dorpsstraat!94!te!aarlanderveen!!
FREYRARCHITECTEN t.a.v.deheerm.vanderneut AntonievanLeeuwenhoekweg38b10 2408ANAlphenaandenRijn Datum Kenmerk Uwkenmerk Auteur(s) 10maart2015 BE/2015/29/r Emaild.d.23februari2015 C.J.Blom Oriënterendonderzoeknaarbeschermdefloraen
Nadere informatieNatuurnetwerk in Wallonië
Natuurnetwerk in Wallonië Catherine Hauregard, Waalse Overheidsdienst Afdeling Natuur en Bos «Networking event over de Nationale biodiversiteitsstrategie» 19 mei 2014, KBIN Biodiversiteit in Wallonië Ecologische
Nadere informatieRichtlijnen Dierplaagbeheersing laatst bijgewerkt: 14-4-2009
Kip (Gallus gallus domesticus) Ontwikkelingssnelheid Afhankelijk van menselijk voeren Afhankelijk van zwerfvuil Risico om ziek te worden Schadelijk gedrag Samenvattend werkprotocol voor beheerder Bij Kippenoverlast
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 17.8.2016 COM(2016) 508 final 2016/0248 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD tot vaststelling van het standpunt van de Unie met betrekking tot de wijzigingen van de bijlagen
Nadere informatie21.10.2015 A8-0249/139. Door de Commissie voorgestelde tekst
21.10.2015 A8-0249/139 139 Jens Rohde e.a. Artikel 4 lid 1 1. De lidstaten beperken op zijn minst hun jaarlijkse antropogene emissies van zwaveldioxide (SO2), stikstofoxiden (NOx), vluchtige organische
Nadere informatieVOETAFDRUKKEN VAN NEDERLANDSE CONSUMPTIE
VOETAFDRUKKEN VAN NEDERLANDSE CONSUMPTIE De ecologische effecten van Nederlandse consumptie in het buitenland PBL-Notitie Trudy Rood, Harry Wilting en Aldert Hanemaaijer 22 januari 2016 Colofon Voetafdrukken
Nadere informatieBIJLAGE I. EMEA/CVMP/495339/2007-NL november 2007 1/10
BIJLAGE I NAAM, FARMACEUTISCHE VORM, STERKTE VAN DE GENEESMIDDELEN, DIERSOORTEN, TOEDIENINGSWEGEN EN HOUDER/AANVRAGER(S) VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN EMEA/CVMP/495339/2007-NL november
Nadere informatieInvasieve uitheemse planten in het beheer
Invasieve uitheemse planten in het beheer Casper de Groot september 2011 Aanleiding project Keuze voor zes soorten: Japanse duizendknoop, reuzenberenklauw, reuzenbalsemien, Amerikaanse vogelkers, rododendron
Nadere informatieUNITING THE ORGANIC WORLD
International Federation of Organic Agriculture Movements Principles of Organic Agriculture 1 Beginselen van de Biologische Landbouw De Beginselen vormen de wortels, waaruit de biologische landbouw groeit
Nadere informatie9 Europese regelgevende agentschappen
9 Europese regelgevende agentschappen Bij de uitvoering van Europese regelgeving spelen in toenemende mate Europese regelgevende agentschappen een belangrijke rol. Het gaat daarbij om organen die los staan
Nadere informatie#BeActive Reglement ondersteuning clubs in het kader van Europese uitwisseling
#BeActive Reglement ondersteuning clubs in het kader van Europese uitwisseling Artikel 1: Situering De Europese Week van de Sport is een initiatief van de Europese Commissie om sport en lichaamsbeweging
Nadere informatieBelangrijke informatie: de Gemeenschappelijke Prioriteit met het Frans-Engelse Kanaal programma
Belangrijke informatie: de Gemeenschappelijke Prioriteit met het Frans-Engelse Kanaal programma 1. Uittreksel uit het 2 Zeeën Operationeel Programma, Prioriteit 4 : Gemeenschappelijke Prioriteit met het
Nadere informatieCodex over het welzijn op het werk. Boek I.- Algemene beginselen. Titel 2. Algemene beginselen betreffende het welzijnsbeleid
Codex over het welzijn op het werk Boek I.- Algemene beginselen Titel 2. Algemene beginselen betreffende het welzijnsbeleid Omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn 89/391/EEG van de Raad
Nadere informatieRaad van de Europese Unie Brussel, 30 juni 2015 (OR. en)
Raad van de Europese Unie Brussel, 30 juni 2015 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2013/0021 (E) 10010/15 CORDROGUE 49 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: Ontwerp-UITVOERINGSBESLUIT
Nadere informatie