Verbruik en mogelijk misbruik van opioïden in België

Transcriptie

1 Verbruik en mogelijk misbruik van opioïden in België Apr. Hans Willems, apotheker-inspecteur DGEC Mevr. Elien De Mooter, wetenschappelijk attaché DGEC 24/03/18, symposium Professionalisme en expertise, Campus Groenenborger Antwerpen 1

2 Inhoudstabel 1. Inleiding 2. Opioïden (5): verbruik nationaal 3. Medical shopping 4. Indirecte kosten 5. Basisprincipes behandeling chronische pijn 6. Besluit 2

3 1. INLEIDING 3

4 1. Inleiding Analyse op basis van tariferingsdata afkomstig alle (± 5.000) apotheken open voor publiek in België geen steekproef! 4

5 1. Inleiding DGEC: de 5 onderzochte opioïden ATC code Stofnaam Merknaam Tramadol Tradonal, Contramal, Dolzam, N02A - X - 02/J-13 (+ combi) Tramium, Zaldiar, Algotra, N02A - A - 05/55 O xycodone (+ combi) generieken Oxynorm, Oxycontin, Targinact, generieken N02A - X - 01 T ilidine Valtran, Tinalox N02A - B - 03 Fentanyl Durogesic, Matrifen, generieken N02A - C - 03 P iritramide Dipidolor 5 ATC= Anatomisch Therapeutische en Chemische classificatie

6 1. Inleiding WHO pijnladder Trap 3: ernstig sterk werkende opioïden: Trap 1: mild niet-opioïden: paracetamol aspirine NSAIDS s ± adjuvanten Trap 2: matig zwak werkende opioïden: codeïne tramadol Tilidine ± niet-opioïden ± adjuvanten morfine fentanyl oxycodone methadon hydromorfon piritramide Buprenorfine ± adjuvanten 6

7 1. Inleiding ATC DDD: Defined Daily Dose (Definitie WHO) The DDD is the assumed average maintenance dose per day for a drug used for its main indication in adults (70kg) Stofnaam DDD Toediening tramadol 300 mg Oraal/Parenteraal tramadol (+para) 150 mg Oraal oxycodone 75 mg Oraal tilidine 200 mg Oraal fentanyl 1,2 mg Transdermaal piritramide 45 mg Parenteraal 7

8 2. Verbruik nationaal opioïden (5) 8

9 2. verbruik nationaal opioïden (5) 2.1 Evolutie verbruik 5 opioïden: Hoog en chronisch verbruik 2.3 Verhouding MR / IR bij chronische behandeling 9

10 2.1 Evolutie verbruik aantal DDD OPIOIDEN aantal verzekerden DDD: Verz.: ZIV: DDD: Verz.: ZIV:

11 2.1 Evolutie verbruik DALING tilidine/naloxone (DDD en verzekerden) piritramide (verzekerden) STIJGING (DDD en verzekerden) oxycodone fentanyl (lichte daling in 2017) tramadol + tramadol/paracetamol 11

12 2.1 Evolutie verbruik aantal DDD TILIDINE/NALOXONE N02AX01 aantal verzekerden DDD: Verz.: ZIV: DDD: Verz.: ZIV:

13 2.1 Evolutie verbruik aantal DDD DDD: Verz.: ZIV: PIRITRAMIDE N02AC03 DDD: Verz.: ZIV: aantal verzekerden

14 2.1 Evolutie verbruik aantal DDD DDD: Verz.: ZIV: TRAMADOL/COMBI N02AX02/J13 DDD: Verz.: ZIV: aantal verzekerden

15 2.1 Evolutie verbruik aantal DDD OXYCODONE N02AA05/ aantal verzekerden DDD: Verz.: ZIV: DDD: Verz.: ZIV:

16 2.1 Evolutie verbruik aantal DDD DDD: Verz.: ZIV: FENTANYL (DDD getarifeerd) N02AB03 DDD: Verz.: ZIV: aantal verzekerden

17 2.1 Evolutie verbruik verzekerden in 2017: # verzekerden tramadol fentanyl tilidine oxycodone piritramide

18 2.2 Hoog en chronisch verbruik (2017) Doel studie DGEC: Analyse van HOOG én CHRONISCH verbruik opioïden bijwerkingen: gewenning, afhankelijkheid hyperalgesie 18

19 2.2 Hoog en chronisch verbruik (2017) Indeling grote verbruikers: > 365 DDD op jaarbasis (2017) theoretisch: gem. 1 DDD / dag > 730 DDD op jaarbasis (2017) theoretisch: gem. 2 DDD / dag 19

20 2.2 Hoog en chronisch verbruik (2017) Verbruik >365 DDD (2017) # verz. % verz. % DDD tramadol ,5 % 19 % oxycodone ,8 % 46 % tilidine ,2 % 63 % fentanyl(*) ,9 % 49 % piritramide 39 2,8 % 55 % totaal ,5 % 34 % 20

21 2.2 Hoog en chronisch verbruik (2017) Verbruik >730 DDD (2017) # verz. % verz. % DDD tramadol ,2 % 6 % oxycodone 737 0,9 % 27 % tilidine ,3 % 38 % fentanyl(*) ,6 % 22 % piritramide 13 0,9 % 30 % Totaal ,6 % 15 % 21

22 2.2 Hoog en chronisch verbruik (2017) # verzekerden % stijging Totaal (5 opioïden) % ook hoog chronisch verbruik opioïden stijgt # verzekerden % stijging Verbruik > 365 DDD % Verbruik > 730 DDD % 22

23 2.2 Hoog en chronisch verbruik (2017) LEEFTIJD verbruikers >365 DDD (30.635; 2017) # verzekerden ; 6,51% 4592; 15,0% 7726; 25,2% 7363; 24,0% 4968; 16,2% 2961; 9,67% TRAMADOL TILIDINE PIRITRAMIDE FENTANYL OXYCODONE ; 0,03% 376; 1,23% 625; 2,04% 11; 0,04% leeftijd 6.969; 22,8 % ; 77,2 % 23

24 2.3 Verhouding MR/IR bij chronische behandeling Indien opioïden bij chronisch pijn behandeling: onderhoudsdosis steeds Modified Release preparaten (=verlengde afgifte) doorbraakpijnen Immediate Release preparaten (= directe afgifte) max 15 % van totaal # DDD per dag 24

25 2.3 Verhouding MR/IR bij chronische behandeling Oxycodone IR: orodispergeerbare tablet (Oxynorm instant ) MR: enkel beschikbaar in tablet # DDD Totaal 36% 64% > % 74% > % 76% Top-20 6% 94% 25 0% 20% 40% 60% 80% 100%

26 2.3 Verhouding MR/IR bij chronische behandeling Tilidine/Naloxone IR: druppels (Valtran en Tinalox druppels) MR: elke beschikbaar tablet-vorm # DDD Totaal 88% 12% > % 10% > % 7% Top-20 99% 1% 26 0% 20% 40% 60% 80% 100%

27 2.3 Verhouding MR/IR bij chronische behandeling Tramadol: mono + combi met paracetamol IR: alle combinatiepreparaten (tablet-vorm, vb. Zaldiar ) druppels, bruistabletten, ampullen tabletten 50 mg (behalve Tradonal retard 50mg en Contramal retard 50mg) MR: tabletten met verlengde afgifte en zetpillen # DDD Totaal 61% 39% > % 60% > % 46% Top-20 77% 23% 27 0% 20% 40% 60% 80% 100%

28 2. verbruik nationaal opioïden (5) 2.4 Topverbruikers: Top 20 van 5 opioïden 2.5 Impact DGEC 28

29 2.4 Topverbruikers TOP 20 verbruikers (anoniem) per opioïde geboortejaar verbruik 2016 (DDD, ZIV) indicator medical shopping aantal voorschrijvers + aandeel grootste voorschrijver (> 70 %) aantal apotheken historiek verbruik opioïde (DDD) verzekerde (2008) 29

30 2.4 Topverbruikers Fentanyl (N02AB03): GETARIFEERDE HOEVEELHEID! Geb (fentanyl) Evolutie getarifeerde DDD fentanyl Getarifeerde DDD kost aan ZIV # Arts 1 arts: > 70 % vs # Apo

31 2.4 Topverbruikers TILIDINE (N02AX01) Geb (tilidine) Evolutie getarifeerde DDD tilidine Getarifeerde DDD kost aan ZIV # Arts 1 arts: > 70 % vs # Apo

32 2.4 Topverbruikers PIRITRAMIDE (N02AC03) Geb (piritramide) Evolutie getarifeerde DDD piritramide Getarifeerde DDD kost aan ZIV # Arts 1 arts: > 70 % vs # Apo

33 2.4 Topverbruikers TRAMADOL (N02AX02/J13) Geb (tramadol) Evolutie getarifeerde DDD tramadol Getarifeerde DDD kost aan ZIV # Arts 1 arts: > 70 % vs # Apo % AX02 mono % AX52 combi % 41 % % 100 % % 0 % % 0 % % 0 % % 0 % % 100 % % 0 % % 100 % % 100 % % 0 % % 100 % % 0 % % 0 % % 25 % % 0 % % 0 % % 0 % % 100 % % 0 %

34 2.4 Topverbruikers OXYCODONE (N02AA ) Geb (oxycodone) Evolutie getarifeerde DDD oxycodone Getarifeerde DDD kost aan ZIV # Arts 1 arts: > 70 % vs # Apo

35 2.5 impact DGEC Zorgverleners (artsen, apotheken): TOEREIKEND Verzekerden: ONTOEREIKEND medical shopping 35

36 3. Medical shopping 36

37 3. Medical shopping: 2016 Inschatten omvang medical shopping nationaal? >X Apotheken of >Y Artsen onvoldoende via aandeel voorschrijver in totaal verbruik verzekerde berekeningsmethode DGEC grootste voorschrijver >70 % van totaal # DDD s verzekerde objectief beeld geen medical shopping 37

38 3. Medical shopping: 2016 # verzekerden waar Top-voorschrijver <70%: (>30 DDD in 2016, verzekerden) bij ± 25 % van de verzekerden opmerking: 1) niet op basis van groepspraktijk 2) niet altijd misbruik 38

39 3. Medical shopping: 2016 Voorstel DGEC: arts en apotheker inzage in volledig medicatieprofiel verzekerde duidelijk overleg tussen de verschillende zorgverleners Pro-actiever beleid: Vermijden opstellen/afleveren onnodige voorschriften kwaliteit gezondheidszorg (objectiever) voorschrijver: geen inzage geneesmiddelen mogelijk privacy verzekerde vs. maatschappelijk belang 39

40 4. Indirecte kosten 40

41 4. Indirecte kosten Directe kost (geneesmiddelen) Indirecte kost Gezondheid Veiligheid Misdaad Productiviteit 41

42 4. Indirecte kosten Gezondheid Gezondheidzorg en hospitalisatie Morbiditeit en mortaliteit Preventie en behandeling Dealen Vervalsing Misdaad Publieke veiligheid Rijden onder invloed + ongevallen Agressief gedrag Productiviteit Geen of ondermaats werk Behandeling, hospitalisatie, gevangenis, premature dood 42

43 4. Indirecte kosten België 2012 Alle psychoactieve medicatie, waarvan opioïden deel uitmaakt 215 miljoen EUR Opioïden: Hospitalisatie psychiatrie 20,5 miljoen EUR 43 SOCOST-studie van UGent en VUB (2016)

44 5. Basisprincipes behandeling chronische pijn (prof. Dr. Guy Hans) 44

45 5. Basisprincipes behandeling chronische pijn Indien opioïden bij chronisch pijn behandeling: onderhoudsdosis steeds Modified Release preparaten (=verlengde afgifte) doorbraakpijnen Immediate Release preparaten (= directe afgifte) max 15 % van totaal # DDD per dag 45

46 5. Basisprincipes behandeling chronische pijn Alternatieven voor opioïden therapie adjuvanten (antidepressiva, anti-epileptica) topische analgesica niet-opioïden zwakke opioïden (rotatie tussen deze is ook mogelijk) lokale anesthetica niet-farmacologische modaliteiten (TENS/MET) Dowell D, Haegerich TM, Chou R. CDC Guideline for Prescribing Opioids for Chronic Pain United States, MMWR Recomm Rep 2016;65(No.RR- 46 1):1 49. DOI:

47 5. Basisprincipes behandeling chronische pijn Basisregels voorschrijven opioïden correcte selectie van patiënt dé sleutel naar goede therapie opioïden slechts één component in uitgebreid behandelingsplan voorgeschreven opioïden tijdens de proefperiode goed monitoren regelmatige herevaluatie opioïdentherapie elke behandeling kan verdergezet, gestopt of aangepast worden 47

48 6. BESLUIT 48

49 6. Besluit Hoog/stijgend verbruik: wetenschappelijk onderzoek + debat nodig over verbruik opioïden Medical shopping detectie door zorgverleners mogelijk maken geneesmiddelenprofiel verzekerde (vergoedbaar + niet vergoedbaar) zichtbaar voor artsen en apotheken 49

50 6. Besluit Doel DGEC: NIET: verzekerde toegang ontzeggen tot behandeling/medicatie WEL: controlefunctie: misbruik en niet medisch verantwoord verbruik aanpakken preventieve aanpak: sensibiliseren sector hoog verbruik/mogelijk misbruik responsabilisering verzekerden samenwerken met partners voor structurele oplossingen 50

51 contactgegevens RIZIV-hoofdzetel Tervurenlaan Brussel DGEC-hoofdzetel Tervurenlaan Brussel Meer informatie: 51