Gerrit Rietveld Academie/Sandberg Instituut

Transcriptie

1 Gerrit Rietveld Academie/Sandberg Instituut Opleiding: Variant: Vrije Vormgeving, hbo master voltijd Visitatiedatum: 21 juni 2006 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2006

2 2 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

3 Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per onderwerp Schematisch overzicht oordelen Totaaloordeel 12 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstellingen van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van personeel 30 Onderwerp 4 Voorzieningen 33 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 37 Onderwerp 6 Resultaten 41 Deel C: Bijlagen 45 Bijlage 1 Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 46 Bijlage 2 Deskundigheden panelleden 51 Bijlage 3 Bezoekprogramma 54 Bijlage 4 Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 56 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 3

4 4 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 5

6 6 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de masteropleiding Vrije Vormgeving van de Gerrit Rietveld Academie / Sandberg Instituut heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is feitelijk gestart in april 2006, het moment waarop de opleiding haar zelfevaluatierapport bij NQA heeft aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek was er een panelbezoek aan de opleiding. Dit bezoek vond plaats op woensdag 21 juni In het panel hebben de volgende personen zitting genomen: De heer drs. R.A. (Rob) Huisman (voorzitter en domeinpanellid); De heer P.P.A. (Paul) Derrez (domeinpanellid); De heer W.G.N. (Wouter) Haarsma (studentpanellid); De heer drs. G.J.H. (Hans) Vermeulen (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (22 augustus 2005). Het panel beschikt over domeinspecifieke deskundigheid, onderwijs- en auditdeskundigheid en deskundigheid over de internationale ontwikkelingen van de discipline (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) zoals die door de NVAO is voorgeschreven. Dit facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Gerrit Rietveld Academie is een onderwijsinstelling die kunstopleidingen aanbiedt. De academie is gehuisvest in Amsterdam en telt in totaal 735 studenten. Het onderwijsaanbod omvat de bachelor opleidingen Autonome Beeldende Kunst en Vormgeving. Binnen deze opleidingen wordt een groot aantal differentiaties aangeboden. De voortgezette kunstopleidingen van de Gerrit Rietveld Academie zijn ondergebracht bij het Sandberg Instituut. Dit instituut is vernoemd naar de oud-directeur van het Stedelijk Museum, Willem Sandberg. Sinds 2001 vormt het instituut een bestuurlijke eenheid met de Gerrit Rietveld Academie. De directeur van het Sandberg Instituut heeft de algemene leiding en is tevens lid van het college van bestuur. Het Sandberg Instituut verzorgt drie opleidingen: Autonome Kunst, Grafisch Ontwerp en Vrije Vormgeving. Het instituut is conform het onderwijsaanbod NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 7

8 opgedeeld in drie afdelingen. Elke afdeling staat onder leiding van een afdelingshoofd, geassisteerd door één of meer medewerkers. Het Sandberg Instituut heeft een duidelijk profiel: onderdeel van het onderwijs is dat studenten worden gestimuleerd ook naar buiten te treden, in contact te komen met het beroepenveld en zich daar een eigen plek te veroveren. Het instituut onderneemt verschillende activiteiten om studenten de kans te bieden daadwerkelijk aan de kunstpraktijk deel te nemen. Voorbeelden zijn de Kunstvlaai (alternatieve kunstbeurs), De Een Minuten (video s), de curatorenworkshops en De Verenigde Sandbergen (kunsttijdschrift). Verder is het instituut uitgever van boeken, tapes, dvd s en cd-roms. Het instituut moedigt studenten aan praktijkgericht te werken middels reële projecten en tentoonstellingen in de kunst- en vormgevingswereld. Deze naar buitengerichte blik is een belangrijk element in de filosofie van het instituut. Het Sandberg Instituut is internationaal georiënteerd. Ongeveer de helft van de studenten is afkomstig uit het buitenland. De opleiding Vrije vormgeving is in Nederland de enige opleiding in zijn soort. De opleiding bevindt zich op het snijvlak van autonome en toegepaste kunst. Het unieke is het onder één noemer brengen van disciplines die traditioneel als aparte gebieden worden beschouwd, zoals textiel, keramiek, glas en edelsmeden. De opleiding Vrije Vormgeving is in 1995 van start gegaan. De opleiding heeft een nominale studieduur van twee jaar en wordt aangeboden als voltijd opleiding. Het curriculum is sterk vraaggestuurd en de studenten volgen aan de hand van hun studieplan een individuele leerroute. De opleiding heeft vrijheid en individualiteit hoog in het vaandel staan. Voor veel onderwijsactiviteiten worden gastdocenten aangetrokken; jaarlijks maakt de opleiding gebruik van 20 à 25 gastdocenten. In het studiejaar 2005/2006 staan er bij de opleiding 14 studenten ingeschreven, verdeeld over twee studiejaren. De opleiding streeft naar uitbreiding van het aantal bekostigde studieplaatsen. De opleiding is kleinschalig, maar heeft een groot netwerk, en is nadrukkelijk op de buitenwereld gericht. Het Sandberg Instituut is eind 2004 verhuisd naar een nieuw pand aan de Fred. Roeskestraat in Amsterdam. Het instituut gebruikt de bovenste drie verdiepingen van het door Benthem & Crouwel ontworpen gebouw dat is gelegen naast het gebouw van de Gerrit Rietveld Academie. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel heeft plaatsgevonden conform de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. De visitatie vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. 8 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

9 De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecheckt op kwaliteit en compleetheid (de informatieanalyse) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Nadat het zelfevaluatierapport met de bijlagen in orde was bevonden, heeft de auditor met de opleiding tezamen besproken welke facetten of welke thema s naar verwachting de meeste aandacht zullen krijgen tijdens het bezoek van het panel aan de opleiding. Daardoor konden de opleiding en het visitatiepanel zich op adequate wijze voorbereiden op dit bezoek. In diezelfde periode (mei en juni 2006)) bereidden de panelleden zich inhoudelijk voor op het bezoek (21 juni 2006). Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel concreet voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met management, studenten, afgestudeerden, docenten en werkveldvertegenwoordigers. Ook zijn de werkplaatsen van studenten bezocht en is door de opleiding een presentatie verzorgd over de werkzaamheden van studenten en afgestudeerden. Aan het begin en tijdens het bezoek is ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel zogenaamde schakelmomenten ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport wordt door de opleiding accreditatie aangevraagd bij de NVAO. In het facetrapport wordt door NQA gerapporteerd op facetniveau. De opleiding heeft in oktober 2006 een concept van dit rapport voor een check op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het onderwerprapport wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in december 2006 voor een check op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 9

10 Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in december 2006 en ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van weging van de oordelen op facetniveau. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. 1.5 Oordelen per onderwerp Doelstellingen opleiding De facetten Domeinspecifieke eisen, Niveau master en Oriëntatie hbo-master zijn gewaardeerd met het oordeel goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Programma De facetten Eisen hbo, Studielast, Duur, Afstemming tussen vormgeving en inhoud zijn door het panel gewaardeerd met het oordeel goed. Het oordeel voldoende is toegekend aan de facetten Relatie doelstellingen en inhoud programma, Samenhang in het opleidingsprogramma, Instroom en Beoordeling en toetsing. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Inzet van personeel Het facet Eisen hbo is gewaardeerd met het oordeel excellent. Het panel heeft aan het facet Kwantiteit personeel het oordeel goed toegekend en aan het facet Kwaliteit personeel het oordeel voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Voorzieningen Aan het facet Materiële voorzieningen is het oordeel onvoldoende toegekend. Het facet Studiebegeleiding is door het panel gewaardeerd met het oordeel goed. Het panel heeft het facet Materiële voorzieningen als onvoldoende gekwalificeerd vanwege de beperkte omvang van de werkruimtes en de praktische problemen die zich voordoen bij het gebruik van de werkplaatsen van de Gerrit Rietveld Academie. De opleiding is zich hiervan bewust 10 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

11 en het Sandberg Instituut heeft inmiddels de stap gezet nieuwe ateliers buiten het hoofdgebouw te huren. Het panel heeft aan het facet Studiebegeleiding het oordeel goed toegekend, vooral vanwege de wijze waarop de opleiding vinger aan de pols houdt en recht doet aan de zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid van masterstudenten. Het panel is van mening dat aan de Studiebegeleiding meer gewicht moet worden toegekend dan aan de Materiële voorzieningen. Ook stelt het panel vast dat ondanks de materiële beperkingen studenten in staat zijn de beoogde eindkwalificaties op overtuigende wijze te realiseren gezien het oordeel goed voor het Gerealiseerde niveau. Op grond van deze overwegingen komt het panel tot de conclusie dat het oordeel op het onderwerp positief is. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding positief Interne kwaliteitszorg Aan de facetten Evaluatie resultaten, Maatregelen tot verbetering en Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld is het oordeel voldoende toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Resultaten Aan de facetten Gerealiseerd niveau en Onderwijsrendement heeft het panel het oordeel goed toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 11

12 1.6 Schematisch overzicht oordelen Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Masteropleiding Vrije Vormgeving (voltijd) 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed 1.2 Niveau bachelor Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Totaaloordeel Positief 2.1 Eisen HBO Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende 2.4 Studielast Goed 2.5 Instroom Voldoende 2.6 Duur Goed 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Totaaloordeel Positief 3.1 Eisen HBO Excellent 3.2 Kwantiteit personeel Goed 3.3 Kwaliteit personeel Voldoende Totaaloordeel Positief 4.1 Materiële voorzieningen Onvoldoende 4.2 Studiebegeleiding Goed Totaaloordeel Positief 5.1 Evaluatie resultaten Voldoende 5.2 Maatregelen tot verbetering Voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het Voldoende beroepenveld Totaaloordeel Positief 6.1 Gerealiseerde niveau Goed 6.2 Onderwijsrendement Goed Totaaloordeel Positief 1.7 Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan in paragraaf 1.5 waaruit blijkt dat de opleiding op de zes de onderwerpen positief scoort, is de conclusie dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 12 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 13

14 14 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

15 Onderwerp 1 DOELSTELLINGEN VAN DE OPLEIDING Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criteria: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel is gebaseerd op de volgende argumenten: Het centrale doel van de opleiding is studenten op te leiden tot een vrije vormgever die zich professioneel staande kan houden. Dit doel wordt gerealiseerd door verdieping en verbreding te bewerkstelligen van de artistiek-inhoudelijke ontwikkeling van de student en door hem of haar voor te bereiden op een zelfstandige beroepsuitoefening. De doelstellingen van de opleiding zijn afgeleid van een visie op ontwikkelingen in het (internationale) werkveld van de Master in Design (Mdes). De opleiding leidt op tot een hbo master in Design. Als beroepsopleiding betekent dat een nadruk op het maken van artistiek werk. De visie van de opleiding is beschreven in het beroepsprofiel van de opleiding dat is opgenomen in het zelfevaluatierapport. Het profiel is gedeeltelijk gebaseerd op het rapport van de Tijdelijke Adviescommissie Vormgeving van de Raad voor Cultuur (2001). Het profiel is voorgelegd aan de werkveldadviescommissie van de Gerrit Rietveld Academie. In 2002 is op initiatief van de HBO-raad een landelijk competentieprofiel voor de Bachelor Vormgeving ontwikkeld. De opleiding heeft een daarvan afgeleid competentieprofiel voor de Master in Design opgesteld. Bij de ontwikkeling ervan is rekening gehouden met het in de Dublin descriptoren geformuleerde masterniveau. De aanvullende mastercompetenties zijn een verbreding en verdieping ten opzichte van de bestaande bachelorcompetenties. Het Competentieprofiel Master in Design (opleiding Vrije Vormgeving Sandberg Instituut, 2005) omvat acht categorieën: creërend vermogen, onderzoekend vermogen, vermogen tot kritische reflectie, vermogen tot groei en vernieuwing, operationaliserend vermogen, communicatief vermogen, omgevingsgerichtheid en vermogen tot samenwerken. Elke competentie is analoog aan het competentieprofiel voor de Bachelor Vormgeving nader geoperationaliseerd in deelcompetenties en gedragsindicatoren. Het profiel is in samenwerking met een vertegenwoordiging van het werkveld tot stand gekomen. De opleiding heeft op basis van het Competentieprofiel Master in Design en de algemene niveau-aanduidingen voor de hbo master zoals verwoord in de Dublin descriptoren elf eindkwalificaties geformuleerd. Deze eindkwalificaties hebben het uitgangspunt dat de bij de bachelorfase behorende competenties zijn verworven. De elf eindkwalificaties hebben betrekking op kennis en inzicht, reflectief vermogen, het leggen van relaties, positioneren en communiceren, argumenteren en verantwoording afleggen, tactisch inzicht, het functioneren in samenwerkingsverbanden en het bijstellen van werkwijzen en opvattingen naar aanleiding van nieuwe ontwikkelingen. NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 15

16 De beschrijving van de eindkwalificaties dient voor studenten om hun individuele beroepsopvatting (met accenten en aanvullingen) aan te spiegelen en te realiseren aan de hand van een persoonlijk curriculum. De opleiding vindt het belangrijk dat de eindkwalificaties worden gekenmerkt door een zekere bandbreedte en individuele accenten mogelijk maken. De opleiding Vrije Vormgeving van het Sandberg Instituut is in Nederland de enige opleiding in zijn soort. Het unieke is het onder één noemer brengen van disciplines die traditioneel als aparte vakgebieden worden beschouwd, zoals textiel, keramiek, glas en edelsmeden. Ook meubelvormgeving, productvormgeving en accessoires vallen onder het domein van de opleiding. In Engeland zijn een paar nieuwe opleidingen die zich op vergelijkbare wijze presenteren zoals de MA Matrix bij Guildhall aan de London Metropolitan University. Als voortgezette kunstopleiding verhoudt de opleiding zich binnen Nederland naar eigen zeggen het best tot het Master-programma van de Design Academy in Eindhoven en het Dutch Fashion Institute in Arnhem. Gemeenschappelijk element is het onderwijs op voortgezet niveau gericht op drie-dimensionale vormgeving op basis van inhoudelijke en persoonlijke opvattingen van de studenten. De opleiding beschouwt vrije vormgeving als één vakgebied met een duidelijke kern en vage grenzen. De overgang naar de autonome beeldende kunsten is gradueel. Net als kunstenaars maken ontwerpers vrij werk door op eigen initiatief producten te ontwikkelen. Het panel is van oordeel dat de geformuleerde competenties en eindkwalificaties goed aansluiten bij de beroepspraktijk van een vrije vormgever en een passende omschrijving geven van wat van een master in design mag worden verwacht. Facet 1.2 Niveau master Goed Criteria: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master. Het oordeel is gebaseerd op de volgende argumenten: De eindkwalificaties en het niveau van de bachelor (BDes) zijn het uitgangspunt bij de instroom. Het masterniveau blijkt uit de aandacht voor het internationale veld als inspiratiebron en potentieel werkterrein. Ook is de uitoefening van het beroep vaker vakoverstijgend. Volgens de opleiding is vindingrijkheid binnen een vakgebied dat laveert tussen autonome kunst en productvormgeving een belangrijke eigenschap van de master. Om het masterniveau van de opleiding te duiden wordt gebruik gemaakt van de Dublin descriptoren zoals die zijn uitgewerkt in het Referentiekader HBO Kunstmasteropleidingen (2005). De opleiding geeft in de zelfevaluatie voor iedere descriptor (kennis en inzicht, toepassen van kennis en inzicht, oordeelsvorming, communicatie en leervaardigheden) aan wat wordt nagestreefd. Aan de hand van 16 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

17 een groot aantal voorbeelden wordt een beeld gegeven van de manier waarop dat in de praktijk wordt gerealiseerd. Om het masterniveau meer reliëf te geven, is aan de hand van de competentieprofielen een vergelijking gemaakt tussen de eindkwalificaties die horen bij het bachelor- respectievelijk het masterniveau. Hieruit blijkt dat een aantal beschrijvingen verschillen. Zo is in het bachelorprofiel sprake van omschrijvingen als ambieert en heeft de intentie, terwijl in het masterprofiel het aantonen van vermogens centraal staan. Ook zijn aanvullend masterspecifieke vermogens toegevoegd: onderzoekend (probleemstellend, -definërend, en oplossend) en leidinggevend (voortrekkersrol). Voorts is (practice based) onderzoek als extra competentie opgenomen. De elf door de opleiding geformuleerde eindkwalificaties geven aan waar verbreding en verdieping plaatsvindt ten opzichte van het bachelorniveau. De opleiding stelt in dit verband dat verbreding en verdieping met name betrekking heeft op probleemstellende, probleemdefiniërende, onderzoekende en leidinggevende vermogens. Het panel is van oordeel dat de nagestreefde eindkwalificaties aantoonbaar aansluiten bij de Dublin descriptoren voor masteropleidingen en daarmee bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master. Facet 1.3 Oriëntatie hbo-master Goed Criteria: - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van een beroepsbeoefenaar op masterniveau in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel is gebaseerd op de volgende argumenten: In 1.1 en 1.2 is reeds beschreven welke eindkwalificaties de opleiding hanteert en hoe deze aansluiten bij de beroepspraktijk van een vrije vormgever. De opleiding is nadrukkelijk beroepsgericht. Uit het gehanteerde Beroepsprofiel blijkt dat studenten worden opgeleid om artistiek werk te maken waarbij het gebruik van het werk bij vrije vormgeving een rol speelt. Om zich in de beroepspraktijk staande te kunnen houden, moeten studenten een eigen signatuur ontwikkelen, hun talenten en inzichten verdiepen en hun horizon verbreden. Kenmerkend voor de opleiding is de bundeling van verschillende vormgevingsdisciplines. Een belangrijke doelstelling van de opleiding betreft professionalisering ofwel de voorbereiding op een beroepspraktijk in een zeer divers en dynamisch werkveld en de ontwikkeling van de voorwaarden om uit eigen werk een inkomen genereren. Om hun werk aan de man te brengen kijken vrije vormgevers steeds meer over nationale NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 17

18 grenzen heen. Ook neemt de samenwerking onderling én met beroepsbeoefenaren uit verschillende disciplines toe. Producten van vrije vormgeving en toegepaste kunsten kunnen in kleine oplagen vervaardigd worden, maar de te stellen eisen zijn niet hetzelfde als die voor de producten van industriële vormgeving. Bij vrije vormgeving kan gebruik een inspiratiebron zijn en kan het gebruik zeer specifiek zijn. Bij industriële vormgeving spelen technieken voor massaproductie een belangrijke rol en moet bij de vormgeving meer rekening worden gehouden met gewoontes, ergonomie, trends en de wensen van een bredere doelgroep dan bij vrije vormgeving. Een belangrijke doelstelling van de opleiding is dat de student ontdekt welke verbijzondering van het beroepsprofiel het beste bij hem past, bijvoorbeeld een vast dienstverband of juist een autonome positie. Ook blijkt dat afgestudeerden functioneren binnen het onderwijs in binnen- en buitenland als gastdocent, projectbegeleider, vakdocent en als hoofd van een afdeling. De opleiding schrijft in de zelfevaluatie dat studenten in de loop van de studie tot een werkelijke verdieping en verbreding van hun inzichten, ervaringen en vakkennis komen. Als zij dit bereiken is de overgang naar een volledig zelfstandige beroepspraktijk niet groot meer. Het panel is op grond van de eindkwalificaties van mening dat afgestudeerden als zelfstandige beroepsbeoefenaars adequaat kunnen functioneren. Onderwerp 2 PROGRAMMA Facet 2.1 Eisen hbo Goed Criteria: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal, interactie met de beroepspraktijk en via vakliteratuur en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel is gebaseerd op de volgende argumenten: Het tweejarige programma is opgebouwd uit vier modulen van een half jaar. Het programma start met oriëntatie en kennismaken in de eerste module. Vervolgens is er aandacht voor cursussen, workshops, presentaties, theorie en het opbouwen van een netwerk. De vierde module is het sluitstuk van de opleiding en staat in het teken van masterproef. Er is geen sprake van een vast programma, maar het onderwijs wordt op maat aangeboden. Dit betekent dat studenten, naast alle gemeenschappelijke programmaonderdelen, hun programma kunnen aanpassen en sturen op basis van hun individuele doelstellingen. Keuzes van studenten blijken niet pas na de opleiding adequaat te zijn, maar worden door de confrontatie met de praktijk tijdens de 18 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

19 opleiding al getest. Dit waarborgt de inhoudelijke relevantie van het programma en de ontwikkeling van een visie op het vakgebied voor de toekomstige beroepspraktijk. Studenten schrijven hun projectvoorstel als onderdeel van hun aanmelding. Dit zijn over het algemeen tamelijk globale plannen. Bij aanvang van de studie en bij elke tussentijdse evaluatie (zie facet 2.8) worden de plannen verder geconcretiseerd en getoetst aan de eindkwalificaties. Een student stelt zijn plan bij als de haalbaarheid in het geding is of wanneer het studieverloop daartoe aanleiding geeft. Ook kan een student in loop van de studie tot andere inzichten komen. Het studieplan is bedoeld om richting te geven aan de studie, maar onderweg worden indien nodig de beoogde doelen aangepast. Het programma van de opleiding Vrije Vormgeving heeft, mede naar aanleiding van de uitkomsten van tevredenheidsonderzoek, een zwaardere theoretische component gekregen. Theorie staat in het programma ten dienste van artistiek-inhoudelijke verdieping. Er is voor gekozen het theorieaanbod gradueel op te bouwen, te beginnen met schrijfoefeningen (excursieverslag, recensie, persbericht) in voorbereiding op het afleveren van een projectdossier dat deel uitmaakt van de exameneisen. Door te schrijven en discussiëren over eigen en andermans werk wordt (zelf)reflectie geoefend. Deze benadering heeft als voordeel dat de vaardigheden zowel als de resultaten direct bruikbaar zijn in de beroepsuitoefening. Er wordt gebruik gemaakt van vakliteratuur wanneer studenten de eigen beroepsopvatting, visie en plannen relateren aan theorie en bij de theoretische verantwoording in de meesterproef. Vanwege het individuele programma is er geen sprake van een verplichte literatuurlijst. Wel worden studenten geattendeerd op relevante literatuur en wordt literatuur beschikbaar gesteld. Beroepsvaardigheden worden aangeleerd via individuele werkbesprekingen met staf en gastdocenten, groepsdiscussies, deelname aan wedstrijden, workshops, stages, het werken in projecten met andere studenten, schrijfoefeningen, het uitvoeren van opdrachten uit het veld en het opbouwen van een netwerk. Als er door een individuele student een behoefte aan informatie van inhoudelijke of technische aard wordt geformuleerd, dan kan dat vaak geregeld worden. De opleiding Vrije Vormgeving onderhoudt contacten met andere opleidingen en instituten in binnen- en buitenland. Studenten worden in de gelegenheid gesteld elders een programma, cursus of workshop te volgen. Ook kunnen de studenten deelnemen aan activiteiten van de twee andere opleidingen van het Sandberg Instituut. Volgens de studenten is de uitwisseling tussen de drie opleiding in de praktijk echter beperkt. Wel zijn er een aantal projecten die onder de naam van het Sandberg Instituut worden georganiseerd en toegankelijk zijn voor alle studenten van het instituut. Het betreft de Kunstvlaai (een alternatieve kunstbeurs), De Een Minuten (videofestival), de Visual Powershow (evenement over beeldcultuur) en de Curatorenworkshop. Bij de uitvoering wordt een wisselende groep van gastdocenten ingezet. Deze docenten zijn afkomstig uit alle geledingen van de beroepspraktijk waardoor het aanbod gevarieerd en actueel is. De studenten voeren individuele gesprekken met de gastdocenten over hun werk waardoor zij te maken krijgen met verschillende visies en benaderingen. Studenten waarderen deze aanpak en het helpt hen de eigen NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 19

20 plaats in de vormgevingswereld te onderzoeken en te bepalen. Ook versterkt de inzet van gastdocenten de beroepsgerichtheid van de opleiding. Voorts organiseert de opleiding tentoonstellingen en stimuleert deelname aan externe workshops. Aldus geeft de opleiding vorm aan het uitgangspunt dat de praktijk langskomt bij de studenten en de studenten langsgaan bij de praktijk. Om voeling te houden met ontwikkelingen in het vakgebied onderhoudt de opleiding contacten met verwante opleidingen in binnen- en buitenland, met beroepsorganisaties, werkplaatsen en podia voor de presentatie van vrije vormgeving. Ook organiseert de opleiding vakoverstijgende activiteiten die een goed middel zijn om de studenten praktijkervaring te laten opdoen bij het organiseren van projecten en om een eigen netwerk op te bouwen. Deze extra activiteiten resulteren in een actieve dialoog met het beroepenveld; de opleiding is aldus in staat impulsen op te doen die worden omgezet in nieuwe workshops, symposia, publicaties, excursies en tentoonstellingen. Het zelfevaluatierapport voorziet in vele voorbeelden van activiteiten zoals lezingen, workshops, symposia, presentaties, tentoonstellingen en publicaties. Hiermee toont de opleiding op overtuigende wijze aan een brug te slaan tussen de opleiding en het werkveld. Genoemde activiteiten passen bij de primaire doelstellingen van de opleiding omdat studenten hierin participeren. Ook het daaruit voortvloeiende netwerk staat ten dienste van de studenten. Er ligt daarbij een nadruk op de regio Amsterdam. De opleidingsomgeving strekt zich nadrukkelijk uit tot de buitenwereld. Toegepast onderzoek is een belangrijk onderdeel van het vormgeverschap. Aan de opleiding wordt door de studenten onderzoek gedaan in verschillende richtingen: onderzoek naar eigenschappen van nieuwe materialen, onderzoek naar de toepassing van nieuwe technieken en technologieën, onderzoek naar presentatiewijzen, onderzoek naar distributiekanalen en marktonderzoek, gebruiksgericht onderzoek, historisch onderzoek en theoretisch onderzoek. De opleiding wordt afgesloten met de masterproef. Deze proef bestaat uit een presentatie van een substantiële hoeveelheid en kwalitatief hoogwaardig werk (expositie of anderszins) op een hoog niveau wat betreft de uitvoering en locatie. De student verantwoordt zich schriftelijk en mondeling over zijn project. De student schrijft een thesis over zijn werk en brengt dat in relatie met het werk van anderen. De student moet daarbij kritische, theoretische en communicatieve competenties tonen. Uit tevredenheidsonderzoek (2006) blijkt dat studenten over het algemeen (heel) positief oordelen over het programma (waardering 3,5 of hoger op 5-puntsschaal). Het betreft aspecten als het verder ontwikkelen van eigen visie, mogelijkheden en interesses, het vertrouwen dat na de studie het vakmanschap verder ontwikkeld en verdiept kan worden, de interactie als vormgever/ontwerper binnen een brede culturele en maatschappelijke context en het opzetten en bijhouden van een professioneel netwerk. Ook oordelen de studenten positief over de mogelijkheden het beschouwen, duiden en beoordelen van eigen werk en dat van anderen, het mondeling en schriftelijk presenteren en toelichten van de eigen artistieke visie aan een publiek, het samenwerken met anderen en het werken in opdracht verder te ontwikkelen. Voorts zijn de studenten tevreden over de keuzevrijheid in het 20 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

21 studieprogramma, de aandacht voor nieuwe ontwikkelingen in de beroepspraktijk, de samenhang tussen het onderwijsaanbod en de beroepspraktijk en de aandacht voor de plaatsen van de eigen beroepspraktijk in een brede culturele en maatschappelijke context. Enkele onderwerpen die de studenten missen in het programma zijn: een nog betere voorbereiding als zelfstandig ondernemer, bijvoorbeeld aandacht voor het beprijzen van producten en het opzetten van een eigen lijn, het opstarten van een eigen ontwerppraktijk, het opzetten van productieprocessen en contacten met reclame- en ontwerpbureaus. Uit het tevredenheidsonderzoek (2006) blijkt dat studenten het item Mijn opleiding is van belang bij de uitvoering van werk in opdracht van derden, of bij het verkrijgen van opdrachten waarderen met 4,1 (5-puntsschaal); het item Mijn werk in opdracht van derden is van belang voor mijn opleiding wordt gewaardeerd met 4,6. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende Criteria: - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel is gebaseerd op de volgende argumenten: De opleiding biedt kaders waarbinnen de student een keuze maakt. Elke student stelt zijn eigen programma samen met eigen doelstellingen. Dit is vastgelegd in een individueel werkplan dat door de opleiding moet worden goedgekeurd. Het werkplan heeft een dynamisch karakter dat aan bijstellingen en verfijningen onderhevig is en dat ieder half jaar wordt geëvalueerd. De opleiding schrijft in de zelfevaluatie dat er door de opleiding en de student beredeneerd van het competentieprofiel kan worden afgeweken. De eindkwalificaties hebben een zekere bandbreedte en individuele accenten zijn mogelijk. Dat sluit aan bij de opvattingen over de inrichting van het onderwijs, met een zelfsturend karakter in de vorm van een individueel bepaald curriculum. Het eerste studiejaar start met een aantal algemene programmaonderdelen zoals lezingen, excursies, atelierbezoeken en werkbesprekingen met gastdocenten. Iedere student heeft vier maanden de tijd om zich te oriënteren. Vervolgens is er aandacht voor het opstellen van een persoonlijk curriculum, presentaties aan medestudenten en staf, deelname aan cursussen, workshops en excursies. Het tweede jaar wordt benut voor verdere verdieping, het werken aan een eigen oeuvre en de theoretische onderbouwing daarvan. Ook voorziet het tweede jaar in schrijfoefeningen (persberichten, recensies) en in reflectie op en explicitatie van de eigen beroepsopvatting. Studenten worden in deze fase van de opleiding gestimuleerd om te exposeren en op andere manieren naar buiten te treden. De masterproef bestaat uit het samenstellen van een projectdossier en uit een eindpresentatie. In het projectdossier doet de student verslag van zijn leerperiode aan het NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 21

22 Sandberg Instituut en plaatst dit in de context van het werkveld en zijn (toekomstige) plaats daarin. Onderdelen van het curriculum staan vast, maar de feitelijke inhoud ervan is afhankelijk van de inbreng van de docenten en de vraag van studenten. De student maakt onder begeleiding op basis van zijn werkplan een keuze uit de mogelijkheden die de opleiding aanreikt om zijn leerdoelen te realiseren. Van meet af aan worden studenten geconfronteerd met diverse invullingen van de vrije vormgeving en wordt er gediscussieerd over het niveau en ontwikkelingen binnen specifieke vakgebieden als bijvoorbeeld keramiek en productvormgeving. Dit gebeurt in de vorm van atelierbezoek en andere excursies, lezingen en literatuur. Door de mengeling van disciplines binnen de vrije vormgeving wordt de horizon van de studenten verbreed en worden impulsen en mogelijkheden aangereikt die eerder buiten hun blikveld lagen. In de loop van het eerste studiejaar worden de persoonlijke leerdoelen van de studenten in zijn of haar programma betrokken. De student legt deze vast in zijn werkplan en doet voorstellen voor activiteiten om deze te realiseren. Deze dienen binnen de reikwijdte van de nagestreefde eindkwalificaties te vallen. Het panel heeft tijdens de visitatie vastgesteld dat de dossiers van de studenten niet altijd concrete leerdoelen bevatten. Er is vaker sprake van ruim geformuleerde ambities en plannen om deze te realiseren. Ook heeft het panel vastgesteld dat voor de afzonderlijke curriculumonderdelen geen leerdoelen zijn geformuleerd. Hierdoor is moeilijk vast te stellen of de gekozen onderdelen aansluiten bij de persoonlijke leerdoelen en ambities van de student. Wel heeft het panel van de studenten vernomen dat zij tevreden zijn over de aansluiting van het onderwijsaanbod op hun doelen en ambities. Het panel is op grond van wat zij heeft gezien en gehoord van mening dat het programma een adequate uitwerking geeft van de beoogde eindkwalificaties. Wel vindt het panel dat er concretere leerdoelen moeten worden geformuleerd, zowel door de studenten in hun werkplannen als door de docenten voor de aangeboden programmaonderdelen. Indien hieraan is voldaan kan de opleiding veel beter de relevantie van programmaonderdelen beoordelen en op basis hiervan de wensen van studenten al dan niet honoreren. Facet 2.3 Samenhang in het opleidingsprogramma Voldoende Criteria: - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel is gebaseerd op de volgende argumenten: Hoewel de studenten individuele programma s volgen, kan in algemene zin worden gesproken van een opbouw waarin in eerste instantie oriëntatie en kennismaking centraal staan naar (steeds meer nadruk op) reflectie, theoretische verdieping, deelname aan projecten en het opbouwen van een eigen oeuvre. Ook neemt in de loop van de studie de buitenwereld een belangrijker plaats in. Studenten worden gestimuleerd deel te nemen aan tentoonstellingen en exposities, aan hun netwerk te bouwen en projecten in opdracht uit te voeren. Dit culmineert in de masterproef waarin wordt nagegaan of de eindkwalificaties zijn behaald. 22 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

23 Het programma van de opleiding bestaat uit algemene onderdelen, bestemd voor alle studenten, en individuele onderdelen, bestemd voor afzonderlijke studenten. De individuele onderdelen worden in overleg tussen student en begeleiders vastgesteld. Algemene onderdelen zijn lezingen, excursies, cursussen en workshops. Individuele onderdelen zijn werkbesprekingen door stafdocenten of gastdocenten, projectdeelname, praktisch en theoretisch onderzoek. Gedurende het eerste studiejaar ligt de nadruk meer op algemene onderdelen. Studenten geven in hun werkplannen een eigen invulling aan het programma. De inhoud en opbouw van deze plannen wordt door de opleiding bewaakt aan de hand van evaluatiegesprekken. In de loop van de studie dienen studenten hun ambities specifieker in te vullen en wordt, gebruik makend van verworven inzichten en ervaringen, een hoger niveau bereikt. De sterke en in de loop van de studie aan belang toenemende gerichtheid op de beroepspraktijk kan als een rode draad in het programma worden beschouwd. Het panel heeft van de studenten vernomen dat de werkplannen houvast bieden bij het bepalen van een richting en het maken van keuzes; doordat het werkplan kan worden bijgesteld werkt het niet als een harnas. De opleiding schrijft in de zelfevaluatie dat de flexibiliteit en informaliteit die mogelijk zijn door de kleinschaligheid door studenten onder bepaalde omstandigheden kunnen worden ervaren als gebrek aan structuur. Dit geldt met name in de eerste fase van de studie. Het draait volgens de opleiding om het vinden van een juiste balans tussen flexibiliteit en structuur. Het panel onderschrijft dit standpunt. Uit het studenttevredenheidsonderzoek (2006) blijkt dat studenten kritisch oordelen over de samenhang tussen de theorievakken en de praktijkvakken (gemiddelde score 3,2). De opleiding concludeert in het zelfevaluatierapport dat de samenhang tussen het theorieonderwijs en het praktijkonderwijs voor verbetering vatbaar is. Facet 2.4 Studielast Goed Criteria: - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel is gebaseerd op de volgende argumenten: De opleiding schrijft in de zelfevaluatie dat het risico van een te hoge of te lage studiebelasting voor dit type opleidingen in feite niet van toepassing is. Aan de studenten worden dezelfde eisen gesteld als aan een vormgever in de beroepspraktijk. Van de studenten wordt bovendien verwacht dat zij weerstand hebben en bestand zijn tegen hoge druk. De 120 EC zijn gelijkmatig verdeeld over de verschillende onderwijsperioden: het programma is opgebouwd uit vier halfjaarlijkse modulen van elk 30 EC. Vanwege het feit dat studenten hun eigen programma bepalen, is een objectief systeem van studiepunten moeilijk te realiseren. Ook kan vanwege de individuele invulling van de NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 23

24 studieprogramma s niet worden gesproken van één efficiënte leerroute die voor alle studenten van toepassing is. Studiepunten worden toegekend op basis van de uitkomsten van halfjaarlijkse evaluatiegesprekken (zie facet 2.8). Studenten die problemen ondervinden met de studielast kunnen dit ter sprake brengen tijdens evaluaties of dit op informele wijze aan de orde stellen bij de staf. Vervolgens wordt gezocht naar oplossingen. Omdat de mogelijkheden voor studiefinanciering voor de studenten beperkt zijn, zijn de meeste studenten genoodzaakt om een bijbaan te nemen. Hierop kan de opleiding geen invloed uitoefenen. Wel heeft de opleiding ervoor gekozen het onderwijsaanbod te concentreren op de maandag, dinsdag en woensdag. Onvermijdelijk gevolg is dat activiteiten niet evenwichtig over de week zijn verdeeld. Het panel heeft geen aanwijzingen dat dit leidt tot onoverkomelijke problemen bij de studenten. Volgens de studenten heeft vrijwel iedereen een bijbaan. De combinatie van werk en studie wordt vaak als zwaar ervaren. Toch stellen zij nadrukkelijk veel met de studie bezig te zijn ( het is je leven ). Studenten ervaren geen structurele belemmeringen vanuit de opleiding die de studievoortgang in negatieve zin beïnvloeden. Wel is er sprake van pieken en dalen in de studiebelasting, maar de studenten beschouwen dit als onvermijdelijk gezien de aard van het programma en de aard van het vak. Uit het tevredenheidsonderzoek (2006) blijkt dat een grote meerderheid van de studenten tussen de 26 en 45 uur per week aan hun studie besteedt (lessen en zelfstudie). Ruim de helft van de studenten besteedt per week gemiddeld minder dan 35 uur aan de studie. De studenten besteden buiten het studieprogramma om gemiddeld 10 uur per week aan betaald werk. Er is geen duidelijke relatie tussen het gemiddeld aantal uren dat wordt besteed aan de studie en het gemiddeld aantal uren dat wordt besteed aan werk. Uit het tevredenheidsonderzoek (2006) blijkt dat studenten het item De totale studiebelasting is aanvaardbaar met 4,3 waarderen (5-puntsschaal). Het item De studielast (lessen, zelfstudie en exposities) is gelijkmatig verdeeld over het jaar met 3,9 waarderen; het item De contacturen (lessen) zijn evenwichtig gespreid door de week met 3,3. Studenten vinden de gemiddelde studielast zeker aanvaardbaar en de studielast is voldoende verdeeld. Facet 2.5 Instroom Voldoende Criteria: - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: relevante bacheloropleiding of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel is gebaseerd op de volgende argumenten: De opleiding Vrije Vormgeving heeft de afgelopen jaren jaarlijks ongeveer zeven nieuwe studenten aangenomen. De nieuwe bekostigingssystematiek vanaf 2005 maakt het mogelijk meer studenten aan te nemen (zie facet 6.2). Naast gewone aanmeldingen worden er studenten actief geworven door te scouten tijdens eindexamenpresentaties, op 24 NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master

25 de initiële opleidingen in Nederland. Dit gebeurt vooral door studenten die met de eindexamenkandidaten over het tentoongestelde werk praten. Als formele toelatingseis geldt het bezit van een hbo bachelor-diploma van een Nederlandse kunstopleiding of een daarmee vergelijkbare opleiding in het buitenland. Ook is het mogelijk dat aspirant-studenten vergelijkbare ervaring hebben opgedaan in de beroepspraktijk. Het hoofd van de opleiding bepaalt in overleg met de projectcoördinator of een kandidaat kan deelnemen aan het toelatingsexamen. De opleiding kent elk jaar meer aanmeldingen van nieuwe studenten dan het kan plaatsen: jaarlijks melden 25 à 30 studenten zich aan. De opleiding kan dus aan de poort selecteren. Een eerste selectie vindt plaats op grond van het ingezonden werk en een schriftelijke motivatie. Het ingezonden werk moet basiskwaliteit hebben (talent, passie, technische vaardigheid tonen) en aanknopingspunten bieden door te groeien als vormgever. De motivatietekst moet inzicht geven in de mate waarin de aspirant-student reële verwachtingen heeft van wat de opleiding te bieden heeft. De criteria zijn omschreven in de folder van het instituut en op de website. In de toelatingscommissie van de opleiding Vrije Vormgeving hebben naast medewerkers van de opleiding een student en één of meer externe deskundigen op een van de vakgebieden zitting. Als onderdeel van het toelatingsexamen wordt aan kandidaten gevraagd een projectvoorstel (werkplan) in te dienen, op basis waarvan getoetst kan worden of de aspirant-student in staat is zijn eigen doelstellingen en de manier waarop hij deze wil realiseren te formuleren. Aspirant-studenten moeten open staan voor onderwijs in de confrontatie met de praktijk, moet ondernemend zijn en de blik naar buiten willen richten. Het panel heeft vastgesteld dat de opleiding een duidelijk profiel heeft en dit in de gesprekken duidelijk naar voren brengt. Studenten kiezen bewust voor de opleiding op basis van het profiel, de opzet van het programma en de reputatie van het instituut. Voor buitenlandse studenten is de opleiding bovendien aantrekkelijk vanwege de internationale reputatie van de Nederlandse vormgeving en de standplaats Amsterdam. Studenten vinden het toelatingsgesprek informeel, prettig en intensief. Er wordt vooral gesproken over hun werk, hun plannen voor de komende twee jaar en hun motivatie. Het panel vindt de gehanteerde selectiemethode en -criteria echter niet helder. Begrippen als motivatie en talent zijn in de optiek van het panel te vaag en de aanpak is te intuïtief. Het gevaar van zelfbevestiging is daarom niet ondenkbaar. De voertaal aan het instituut is Nederlands, maar in veel gevallen wordt Engels gesproken. Buitenlandse studenten wordt aangeraden een cursus Nederlands te volgen die voor de start van de studie door de Rietveld Academie wordt aangeboden. Bij de toelating wordt nagegaan of de kandidaat de Engelse taal voldoende machtig is. Voor studenten buiten de EU heeft de opleiding de Code of Conduct ondertekend. Bij het samenstellen van nieuwe groepen wordt gelet op de beschikbare werkplekken en de verhoudingen binnen de groep. De opleiding streeft naar synergie tussen studenten die in verschillende disciplines werken, verschillende media hanteren en uit verschillende culturen afkomstig zijn. NQA - visitatie Gerrit Rietveld Academie /Sandberg Instituut, opleiding Vrije Vormgeving, hbo master 25