Kanker en genetisch testen

Transcriptie

1 Kanker en genetisch testen Dirk Jan Boerwinkel Freudenthal Instituut voor didactiek van wiskunde en natuurwetenschappen Nascholing Reizende DNA labs als voorbereiding voor het examen 4 november 2011

2 Definitie van genetisch testen Alle testen die een genetisch kenmerk aantonen, ongeacht of de test genotypen, eiwitten, metabolieten of andere kenmerken bepaalt. Genetic testing is "the analysis of, chromosomes (DNA), proteins, and certain metabolites in order to detect heritable diseaserelated genotypes, mutations, phenotypes, or karyotypes for clinical purposes."

3 A.Zijn dit genetische testen? 1. De testen uit het DNA lab 2. De hielprik 3. PGD op BRCA-1 Wat wordt bekeken in deze testen? Gaat het om erfelijke kenmerken?

4 DNA RNA/eiwit/ metaboliet Cellen/ fenotype Erfelijk Niet erfelijk, wel verandering in genoom

5 B.Vul in in het schema: 1. Diagnose gemuteerd gen voor Cystic Fibrosis 2. Echografie nekplooi 3. DNA test in tumorweefsel 4. Karyotype bij trisomie 5. Onderzoek foetaal DNA in bloed moeder 6. Hielprik 7. Verdikte hartspier bij congenitale Hypertrofe Cardiomyopathie 8. Forensisch DNA onderzoek 9. Uitstrijkje 10.Microarray tumor 11.Eiwit-biomarkers bij kankeronderzoek

6 DNA RNA/eiwit/ metaboliet Cellen/ fenotype Erfelijk Diagnose gemuteerd gen voor CF Hielprik Verdikte hartspier bij HCM Forensisch DNA onderzoek Niet erfelijk, wel verandering in genoom DNA test in tumorweefsel Karyotype bij trisomie Eiwit biomarkers in tumor Microarray tumor Uitstrijkje Echografie nekplooi Foetaal DNA in bloed moeder

7 De praktijk van genetisch testen Complexe praktijk Niet alle genetische testen betreffen DNA Niet alle genetische testen betreffen erfelijke eigenschappen Niet alle genetische testen betreffen patienten Verbonden met veel maatschappelijke en persoonlijke vragen Wel of niet testen Embryo s wel of niet selecteren op Wel of geen kinderen Wel of niet verwanten informeren Wel of geen preventieve amputatie

8 Diagnostische test Bijv. borstkanker in de familie Gericht op individu Uitslag meestal definitief Test op verzoek Aangedane of bezorgde personen (bijv. door familieleden met ziekte) Vaak gericht onderzoek in DNA naar specifieke mutatie (bijv. bekend uit familie) Vaak kostbaar en langere tijd nodig Screenende test Bijv. hielprik Doorgaans gericht op grote groepen Uitslag vaak nog voorlopig Doorgaans ongevraagd aanbod Personen zonder klachten of symptomen Vaak onderzoek naar metabolieten of naar meerdere mutaties in het DNA met vergelijkbaar effect. Vaak goedkoop en snel

9 C.Diagnostisch of screening? De testen in het DNA-lab Preconceptuele test op cystic fibrosis in het VUMC PGD test op BRCA-1 Personal genome test op o.a. darmkanker23andme

10 Stadia in de levenscyclus Preconceptioneel Pre-implantatie Prenataal Perinataal Volwassen

11 D. In welke stadia zou een genetische test kunnen plaatsvinden die te maken heeft met kankerdiagnostiek? Preconceptioneel Pre-implantatie Prenataal Perinataal Volwassen

12 Wanneer Screening Diagnostiek Preconceptie Nog geen toepassing voor erfelijke kanker, wel in VS. In Nederland wel voor CF Dragerschap voor de mutatie die bij de verwanten is gevonden voor BRCA Pre-implantatie De mutatie die bij de ouders voorkomt voor BRCA Prenataal Neonataal (hielprik) Volwassen [Bevolkingsonderzoek op borstkanker en baarmoederhalskanker] De mutatie die bij de verwanten is gevonden voor BRCA (cascadescreening) Volwassen Markers voor monogene ziekten, o.a. BRCA 1 en 2 (personal genome test) Expressieprofiel (RNA) Chromosoom-mutaties zoals Philadelphia

13 Samenvattend: Niet alles wat genetisch is, is ook erfelijk Een genetische test kan ook andere zaken onderzoeken dan DNA Monogenetisch betekent niet dat er maar een allel is dat tot ziekte kan leiden (bijv.brca-1) Diagnostiek en screening zijn praktijken met verschillende doelgroepen, doelen en uitslagen. Personal genome tests lijken diagnostisch maar zijn in feite screeningen.

14 Toetsvraag! BRCA-1 test opnemen in de hielprik?