Wetenschappelijk onderzoeker een onmogelijk beroep? Over het actuele onbehagen in de academische cultuur

Transcriptie

1 Wetenschappelijk onderzoeker een onmogelijk beroep? Over het actuele onbehagen in de academische cultuur Open Universiteit Promovendidag Prof. Dr. Hub Zwart RU Nijmegen Faculteit der Natuurwetenschappen - ISIS

2 De universiteit: ziektegeschiedenis of succesformule? Open Universiteit Promovendidag Prof. Dr. Hub Zwart RU Nijmegen Faculteit der Natuurwetenschappen - ISIS

3 De Universiteit als Opdracht Is de universiteit een ideaal, een opdracht, een succesformule of een onbestaanbaar organisatorisch gedrocht? Het debat over de crisis van de universiteit / het onmogelijke beroep van de universitaire wetenschapper is zo oud als de universiteit zelf

4

5 Academici

6

7 Terug naar het begin (387 v Chr)

8 Lucianus van Samosata Filosofen te koop

9 Middeleeuwse universiteit

10 Erasmus

11 Terug naar het Begin Plato: academie 387 voor Christus Bologna (1088), Parijs (1150), etc. Universiteit van Berlijn (1810)

12 Wilhelm von Humboldt (1810) Über die innere und äußere Organisation der höheren wissenschaftlichen Anstalten in Berlin Onderwijs en onderzoek Bildung Aufklärung

13 Wat is een universiteit? Universiteit = Opleidingsinstituut voor professionals + Instituut voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek

14 Wat is een universiteit? Onderwijs: niet langer schools, want wetenschap is dynamisch en onaf Onderzoek: liet langer eenzaamheid, maar blootstelling aan de kritische blik van / dialoog met anderen / andere disciplines

15 Critici: de crisis van de universiteit Professionals hebben behoefte aan een beroepsopleiding die aansluit bij loopbaan Wetenschappers worden gehinderd in hun werk door hun onderwijslast Toponderzoekers zijn slechte docenten

16 Kritiek M. Scheler (1919) Innere Widersprüche der deutschen Universitäten; M. Neeser, La crise de l'université (1945); M. Horkheimer, Gegenwärtige Probleme der Universität; W. Moberly, The crisis of the university (1949); G. van der Leeuw, De crisis van de universiteit (1951); I.A. Diepenhorst, De geprangde universiteit (1960); Gusdorf, L'Université en question (1964); J. Jansen, P. Voestermans, De vergruisde universiteit (1978), J.K.M. Gevers, De verweesde universiteit (1992), etc.

17 Immanuel Kant ( )

18 Immanuel Kant (1798)

19 Hegel Geschiedenis (van de wetenschap) = strijd Bevind je op de plaats waar het gebeurt De geschiedenis realiseert zich via acties individuen Tragiek Erkenning

20 Het wetenschappelijke tijdschrift

21 Rol van het Individu An der Spitze aller Handlungen, somit auch der welthistorischen, stehen Individuen als die das Substantielle verwirklichenden Subjektivitäten. Als diese Lebendigkeiten der substantiellen Tat des Weltgeistes, ist sie ihnen selbst verborgen

22 Michel Foucault ( )

23 Wat is een auteur Waarheidsgarantie (Aristoteles dixit) Erkenning (intellectueel eigendom) Retrieval and assessment

24 Michel Serres (1972) Het subject verdwijnt in een wereld van artefacten, het wetenschappelijke subject marginaliseert in zijn laboratorium, trekt zich terug uit het experiment. Apparaten zijn betrouwbaarder, zijn zelf zijn in een onderlinge dialoog verwikkeld geraakt: ik hoef niet meer te interveniëren, slechts monitoren, controleren, het subject wordt buitenspel geplaatst, is een potentiële fraudeur geworden.

25 26 Juni 2000

26 Ken Uzelf

27 26 June 2000 the working blueprint of the human race

28

29

30

31 A life decoded (2007)

32 Life at the speed of light (2013) 32

33 Wilhelm Ostwald (1909) Grosse Männer

34 Hysteria Chemicorum Lieber Freund, Du bist wieder etwas krank, krank an der spezifischen Krankheit der Chemiker, der Hysteria chemicorum, erzeugt durch übermäßige geistige Anstrengung, Ehrgeiz und schlechte Laboratoriumatmosphäre. Alle großen Chemiker leiden daran (Brief van Friedrich Wöhler aan Justus von Liebig) Zes ziektegeschiedenissen

35

36 Autonomie? A chain of events was sweeping me along The clang of the prison door reverberated in my ears

37 Robert Merton Hoffelijkheid, integriteit, collegialiteit, onzelfzuchtigheid, zelfkritiek, enz. Competitie, Strategisch denken, zichtbaarheid, branding, Mattheus-effect, Pareto-effect, etc. M. 25:29: Want wie heeft zal nog meer krijgen, en wel in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft worden ontnomen Perverse prikkels

38 Het postmoderne weten Jean-François Lyotard (1979) La condition postmoderne / Rapport sur le savoir

39 Het postmoderne weten Het onderwerp van deze studie is de staat waarin het weten in onze geavanceerd-liberale samenleving verkeert De grote verhalen (Emancipatie, Verlichting, Bildung, etc.) hebben afgedaan Van waarheid naar performativiteit optimalisering van het performatieve systeem Van inzicht naar vaardigheden en informatie

40 Het postmoderne weten De opkomst van de computer (machinetaal) Informatisering Van bibliotheek naar databank Bureaucratisering en marktwerking De overdracht van kennis lijkt niet langer bedoeld om een elite te vormen die de natie kan leiden, maar levert het systeem de human resources waaraan instellingen en organisaties behoefte hebben

41 Het postmoderne weten De intellectuele elite maakt plaats voor technocraten en professionals Het tijdperk van de professor is voorbij, hij is niet competenter dan de informatieve geheugennetwerken Mercantilisering en veramerikanisering

42 De postmoderne paradox

43 De postmoderne paradox Treuren om het verlies van de elitaire universiteit of bevrijding van ballast? De protestgeneratie waartoe JFL behoorde, stuurde zelf aan op de ondergang van de traditionele universiteit Universitaire intellectuelen zijn nog steeds in de positie om dergelijke analyses te verwoorden

44 Google Scholar

45 Freud Drie onmogelijke beroepen Opvoeden, regeren, genezen

46 Onbehagen aan de universiteit Het academische leven valt ons zwaar Het programma van het lustprincipe (gelukkig worden) blijkt onuitvoerbaar aan de universiteit Levenstechnieken (nog van deze tijd?): Afstand houden, distantie bewaren Trek je terug in je eigen wereld (denkbeeldige erkenning) Wees ongevoelig voor negatieve feedback

47 Onbehagen Beleef plezier aan creativiteit Echte creativiteit is maar voor weinig mensen weggelegd en maakt niet gelukkig Fascinatie voor het object: maakt wereldvreemd en eenzaam Machine: mens als prothesen-god Vriendschap en liefde Chronische ontevredenheid

48 Peter Sloterdijk ( )

49 Verticaliteit De verticale dimensie / Vertikalspannung Wij zijn ontevreden dieren Proberen onszelf te overstijgen, grenzen te verleggen De geschiedenis als optelsom van experimenten Oefening baart virtuositeit

50 Conclusie Permanente kritiek (Vertikalspannung) als onderdeel van de succesformule De universiteit als een robuust concept dat zich in wisselende contexten telkens opnieuw moet zien te realiseren De universiteit past zich aan, met behoud van oorspronkelijke ambities De universiteit als opdracht / geschenk van vorige generaties / aan toekomstige generaties, niet als gegeven