Ook leg ik de nadruk op taal, omdat alles om ideeën draait. We achten gender belangrijk omdat we gender belangrijk bedachten. Vaak wanneer we over

Transcriptie

1 Onlangs veranderde ik mijn naam onofficieel naar Simon(e). Het is een verandering die opmerkzaamheid vergt. Je hoort m niet, maar je ziet m wel: ik zette de E in Simone tussen haakjes, zodat er ook Simon kan staan. De eerste afwijzing kwam van Google, Gmail, die weigert een naamsverandering bij mijn mailaccount met haakjes daarom heb ik de E nu achter een schuine streep gezet. Haakjes zijn afwijkende tekens, de schuine streep mag wel. Al mijn hele leven wordt de e af en toe vergeten. Soms word ik aangesproken met Simon, soms schrijft iemand het boven een bericht. Ik vind dat niet erg. Wat me wel stoort zijn de verontschuldigingen die daarop volgen: oh sorry, wat stom. Alsof de mannelijke variant van mijn naam een belediging is. Ik vind het eerlijk gezegd problematischer dat ik door die verontschuldigingen aan mijn gender wordt vastgebonden. Het vrouw-zijn dat mijn geboortenaam blootlegt, mag blijkbaar niet veranderd. Ik probeer mijn E nu zo vaak mogelijk tussen haakjes te zetten. Hiermee hoop ik te benadrukken dat het eigenlijk een beetje belachelijk is dat er bij de geboorte niet alleen een vakje man of vrouw wordt aangekruist in het medisch dossier, maar er ook nog een naam bij moet worden verzonnen die het geslacht verraadt. (Ik heb hier tussen haakjes aan toegevoegd dat het doorgeven van de achternaam van de moeder aan het kind, in een heteroseksueel koppel, heel erg moeilijk is, administratief. In Nederland.) Ik zet mijn E ook graag tussen haakjes omwille van een meer poëtisch argument, namelijk dat alles wat bepalend en van grote betekenis is, misschien wel tussen haakjes plaatsvindt. De E tussen haakjes vraagt om een oplettende manier van kijken, de nadruk op de haakjes daagt een niet-hierarchisch denken uit. Ik bedoel daarmee te zeggen: onbelangrijke betekenaren bestaan niet. Als wij communiceren is er van alles gaande. Er is nauwelijks hiërarchie aan te brengen in de informatie die we delen; het opsommen van argumenten is niet per se krachtiger dan een zacht gebaar of een korte glimlach. Denk aan voetnoten in 1

2 teksten; we leren dat deze bijzaak zijn, maar vaak staat hierin onmisbare kennis, kennis die verwijzend is en verbondenheid toont. Onmisbaar, omdat de werkelijkheid oneindig rijk is, mits er constant ruimte wordt gemaakt voor complexiteit. Ik zal u ook meteen bekennen dat ik best wat moeite heb met mijn haakjes. Hoewel ik het consequent probeer door te voeren, merk ik dat ik vaak aarzel. Vaak vooral omdat ik om extra moeite vraag: kan mijn naam op de website nog worden aangepast? Ik sluit mails sindsdien af met S. In plaats van de toegevoegde ambuïgiteit ten volle te vieren, reduceer ik mijn naam tot een letter. Iedere keer dat iemand met Simon(e) terug mailt, heb ik het gevoel iets van hen gevraagd te hebben, een gunst. En tegelijkertijd, beken ik je graag, als een van mijn geliefden mij schrijft met Simon(e) dan voel ik me enorm gezien. De extra moeite die ik vraag oplettendheid is waardevol. Ik houd me vast aan het feit dat ik zeventien jaar geleden altijd schoorvoetend bekende dat ik vegetarier was, de veggie killjoy. Inmiddels vragen mensen andersom of het erg is dat ze vlees bestellen. Tijden veranderen, daar kunnen we van op aan. Maar de moraal verandert niet zomaar. Het begint met moeilijk doen. Het moeilijk doen van enkelen is straks het normaal van iedereen. Waarom leg ik in dit praatje de nadruk op taal? Allereerst omdat ik menszijn als een vorm van aangesproken worden beschouw. Je wordt aangesproken en beschreven, voor je zelf iets zeggen kan. De dokter streept je geslacht aan, daarna wordt je benaderd met van vertedering verhoogde stemmen, later, nu, loop je op straat en zegt iemand mevrouw, sist iemand lekkerding. Taal plaatst ons in de wereld. Alles wat we natuurlijk noemen of biologisch verklaren, heeft taal en beeldspraak nodig. Denk alleen al aan de zin Wij zijn ons brein. De pakkendheid van die frase is deels wat de theorie zo overtuigend maakt. 2

3 Ook leg ik de nadruk op taal, omdat alles om ideeën draait. We achten gender belangrijk omdat we gender belangrijk bedachten. Vaak wanneer we over gender spreken, wordt er naar het biologische lichaam verwezen. Maar die verwijzing stoelt op een gevoeld idee van biologische nabijheid. Is een paddestoel een plant of een dier? Meer dier dan plant, blijkt. Dat klinkt misschien onbelangrijk, maar wanneer je dat weet, kun je je afvragen waarom we over mannetjes leeuwen en vrouwtjes leeuwen spreken en het zogeheten alfamannetje gretig aan onszelf, aan ons mensen relateren, terwijl we ook naar paddenstoelen kunnen kijken om iets over ons zijnswezen te leren. Dan zouden we ontdekken dat het bestaan van paddenstoelen niet zozeer op comptetitie drijft, maar op een vorm van samenwerking, waarbij zowel het leven als de dood van een ander organisme life giving, levend-gevend en vruchtbaar is. Paddenstoelen nemen hun omgeving niet om zichzelf te voeden, ze vertalen hun omgeving, ze vertalen andere organismen. De omgeving heeft invloed op hen en zij hebben dat op de omgeving. Dat is geen winnaar-verliezer model, geen prooi en jager orde. Ik noem de paddenstoelen omdat we bij gender vaak aan biologie denken en we bij biologie vaak in vergelijking denken, maar welke vergelijkingen we zien en willen zien, is afhankelijk van onze ideeën over overeenkomst en verschil. Het is ook afhankelijk van ons idee dat we überhaupt overeenkomsten en verschillen dienen te zien. Net zoals we graag denken dat we nu eenmaal in hokjes moeten denken om de wereld een beetje te kunnen begrijpen. Kijk goed om je heen: hoeveel mensen ken je die vastzitten in hokjes, die voor de studie met de meeste status kozen, die een verkeerde diagnose kregen of met een rugzakje op pad zijn gestuurd en daarom ergens geen aanspraak meer op mogen maken? Hoeveel mensen ken je daarentegen die gek worden van chaos, wirwar en intersectionaliteit? En dan heb ik het niet over die mensen die hun chaos in een hokje moeten proppen zichzelf begrijpelijk moesten maken met een stempel als 3

4 depressie, transseksualiteit, genderdysforie, crimineel, schuldsanering. Ik ken meer mensen die gek worden van het temmen van chaos en complexiteit, dan mensen die gek worden van chaos. Ook leg ik de nadruk op taal, omdat taal bewust eindeloos is. De verandering van taal gaat eeuwig door. Er komt altijd nieuwe taal bij, woorden en begrippen verdwijnen. Denk aan Michelle Foucault, die pleitte dat homoseksualiteit een 19e eeuwse uitvinding is. Niet omdat mannen het niet met mannen deden en vrouwen niet eindeloos met vrouwen vreeën, maar omdat er geen woord voor was die bij een identiteit hoorde. Iemand kon zich schuldig maken aan de daad sodomie, maar hij was niet per se homo, als mens, volledig. Taal treft iedereen. Gender treft ook iedereen. Dat is geen toeval. De Alliantie Genderdiversiteit is gericht op het verbeteren van huidige structuren. Dat is goed. Het is nodig. Maar er is een werkelijke revolutie nodig om ons van gender te bevrijden. Revoluties worden vaak gezien als één grote kracht, een omwenteling middels een idee of macht. Maar stel je voor dat iedereen bereid is zich in te zetten voor een gender revolutie. Niet als eenheid, maar in het erkennen van verschil. Dan is de revolutie niet afhankelijk van één overname, één aanstormend idee. Dan is de revolutie dagelijks gaande. Taal treft iedereen. Gender ook. Iedereen heeft de mogelijkheid om dat wat ons allen treft te veranderen. Kleine daden van weigering, adviseerde Reina Gosset onlangs. Kleine daden van weigering: Reina Gosset vertelde daar onlangs over op een conferentie. Reina maakte een film over trans-activist Marsha Johnson die in 1992 dood werd aangetroffen in het water. Reina s materiaal werd gejat door een grote documentaire maker die met haar research en materiaal aan de slag ging om een 4

5 netflix docu te filmen. Misschien heeft u de documentaire al gezien, ook in Nederland kreeg deze veel aandacht. Gosset vertelde over Miss Major, een trans-activiste van kleur die onlangs al haar documenten en officiële registratie terug om liet zetten naar het mannelijk geslacht. Eerder in haar leven liet Miss Major Gracy-Griffin (75) alles omzetten naar vrouw. Dat moest, omdat je in onze huidige registratiesystemen altijd moet kiezen tussen man of vrouw. Doe je dat niet, dan kan je niks. Je bent zelfs niks; je kunt administratief niet bestaan. Door haar documentatie voor een tweede maal om te zetten, ditmaal naar man, stak miss Major een middelvinger op naar deze binariteit. Ze wordt uiterlijk herkend als vrouw, maar in haar paspoort staat man. Kleine daden van weigering, herinneren Reina Gosset en Miss Major ons, daarmee begint elke verandering. En omdat verandering nooit eindigt, blijven zulke kleine daden altijd van belang. Misschien is dat mijn minimale maar dringende advies: zie elk moment als een juist moment voor een kleine daad. Het liefst een die tussen haakjes staat. 5