Verhalen, beelden en informatie

Transcriptie

1 Kennis brengt je van A naar B Verbeelding brengt je overal. Albert Einstein Bibliotheek West-Achterhoek Voornemens

2 Inhoud Voorwoord 1. Missie en visie 5 Missie Inhoud of drager? Analoog of digitaal? Minder maar (nog) beter 2. Een vernieuwend vestigingsbeleid 8 De sterbibliotheek De standaardbibliotheek De minibibliotheek. De flitsbibliotheek 3. Verbetering van de dienstverlening 10 Winkelconcept Versterken van de collectie Digitale diensten en gemaksdiensten Versterken van de waarde van het lidmaatschap 4. Een bruisende bibliotheek 13 Laagdrempelige programmering Speciaal voor jongeren Kennisdeling 5. Cultureel ondernemen Nieuwe functies van de bibliotheek Netwerkorganisatie Tot slot 19 Samenvatting in 12 x 140 tekens 3

3 "Begraaf mij met mijn gezicht naar beneden," zei Diogenes. Toen men hem vroeg waarom, antwoordde hij: "Omdat binnen korte tijd alles ondersteboven zal worden gedraaid." Diogenes v.chr. Grieks filosoof Voorwoord Inwoners van Bronckhorst, Doesburg en Doetinchem zijn gesteld op hun bibliotheek. Zo is 25 tot 30% van de bevolking lid en in sommige kernen en dorpen loopt dat zelfs op tot boven de 35%. Dat is ook landelijk een heel hoog percentage. Daarnaast telt de bibliotheek een groot aantal bezoekers, ook van mensen die geen lid zijn. Zij kunnen ter plekke een krant lezen of een tijdschrift en ze kunnen gebruik maken van internet. Zo is de bibliotheek een openbare en neutrale plek voor iedereen. Daarnaast is het contact met scholen uitzonderlijk goed: we bereiken alle scholen in ons werkgebied. Groepen komen in de bibliotheek op bezoek en we leveren lesmateriaal voor themalessen en begeleiden docenten met de doorlopende leeslijn. Bovendien bereiken we de jeugd niet alleen via de school. Zelfs in consultatiebureaus leveren we onze diensten aan ouders en kinderen. Dit plan wordt geschreven in een periode waarin alles op losse schroeven staat. Het lijkt alsof allerlei krachten het klassieke bibliotheekwerk bedreigen: de bezuinigingen, de financiële gevolgen van de krimp in deze regio, de terugtredende overheid. Er zijn mensen die denken dat de digitalisering het einde betekent van de bibliotheek, terwijl anderen in die digitalisering juist nieuwe kansen zien. De bezuinigingen drukken een stempel op dit plan, het is mogelijk dat niet alles van wat hierin beschreven staat kan worden uitgevoerd. Het is dan ook geen beleidsplan, maar een voornemensplan. Het feit dat alles op losse schroeven staat opent de deur naar de dialoog over de functie en rol van de bibliotheek. Opgebouwde kennis en kunde kunnen leiden tot nieuwe samenwerkingsverbanden en nieuwe opdrachten. Bibliotheken hebben als geen ander geleerd om in korte tijd grote veranderingen door te voeren. Daarom leerden ze schaken op veel borden tegelijk en zijn veel nieuwe zaken geïmplementeerd. Zoals bij alle vernieuwing is niet alles even succesvol. Juist op het moment dat bibliotheken zich als echte cultureel ondernemers gaan afvragen welk deel van activiteiten het meest kansrijk is met het oog op de toekomst, lijkt de crisis roet in het eten te gooien. Echter het nieuwe élan van cultureel ondernemen laat zich bij een beetje tegenwind niet zomaar wegvagen. De bezuinigingen vormen ook een kans om versneld af te stoten wat niet lonend is en de blik te wenden naar nieuwe kansen. We verwachten dat dit plan u overtuigt van de energie die is losgekomen. We weten dat de bibliotheek een prima functie blijft vervullen, ook en zelfs over 10 of 20 jaar. In dit plan schetsen we onze voornemens. Die voornemens worden gerealiseerd als we in dialoog met de gemeenten kunnen vaststellen wat de verwachtingen zijn van de bibliotheek. Wij zijn bereid een actieve rol te vervullen. Dat doen we niet voor onszelf. Dat doen we voor al die mensen die al meer dan 100 jaar houden van die neutrale, rijke en verrijkende bron van kennis, informatie en ontspanning in hun eigen stad of dorp. 4

4 1. Missie en visie Bibliotheek West-Achterhoek biedt verhalen, beelden en informatie en helpt bij het vinden en duiden hiervan. Ondanks de positieve tendens in het voorwoord staat de bibliotheek voor grote opgaven. Innovatie is het leggen van nieuwe verbanden, voortbouwend op een degelijke basis. Die basis van ons denken vormt de inhoud van dit hoofdstuk. Wat is belangrijk om vast te houden van die oude bibliotheek, wat is de kern van ons denken? Gaat het om het boek of om het verhaal, over papier of bites, over vaart maken of balans houden? Inhoud of drager? De sectoranalyse van de Raad voor Cultuur merkt op dat de maatschappelijke functies van de bibliotheek opnieuw vastgesteld dienen te worden. Niet de institutie zelf en de huidige werkprocessen dienen centraal te staan, maar de vraag welke functies openbare bibliotheken moeten vervullen. De huidige strategienotitie van de brancheorganisatie legt de nadruk nog te sterk op de professionalisering van de uitleenprocessen en aan alle randvoorwaarden daaromheen. De sector heeft belang bij een strategie waarin de focus ligt op de maatschappelijke functies van de openbare bibliotheek in relatie tot de andere functies in de sfeer van onderwijs, cultuur en media. In kort bestek kan de bibliotheek op twee manieren worden gezien. De bibliotheek is enerzijds de uitleenwinkel en anderzijds de schatkamer van het denken. In de uitleenwinkel lenen mensen digitale of analoge materialen. 5

5 Er is geen fundamentele reden om dat uitlenen vanuit een vestiging te doen je kunt je omvormen tot postorderbedrijf. Echter zolang dat uitlenen vanuit een vestiging gebeurt, moet er een inhoudelijke meerwaarde voor de klant zijn. De invoering van het winkelconcept is daar een uiting van. De opgave wordt anders als we de bibliotheek als schatkamer van het denken beschouwen. Het doel is om het publiek diepte, perspectief of kennis te bieden. De ontwikkeling van de bibliotheek als schakel in de kenniseconomie is hier de opgave. Zo n schakelfunctie betekent een nadrukkelijke oriëntatie op de inhoud. Het gaat om onafhankelijke ordening en duiding van bronnen. Daarnaast staat de netwerkfunctie van de bibliotheek in dit model voorop. De bibliotheek is een schakel. Waar mogelijk worden verbindingen gelegd met partners en opdrachtgevers. Zoals bij alle beleidskeuzes is er niet één goed en één slecht model. De bibliotheek kiest ervoor om op korte termijn het voor klanten aantrekkelijker te maken om meer te lezen door invoering van het winkelmodel, gericht op het versterken van de eerste optie. Dat winkelmodel is gericht op het verhogen van het aantal uitleningen door tegemoet te komen aan de vraag van het grote publiek. Op langere termijn zullen we ons echter ontwikkelen tot schatkamer. Iedere activiteit van de bibliotheek zullen we gaan bekijken door een inhoudelijke bril, gericht op versterking van onze inhoudelijke functie. De inhoud en niet de drager staat centraal. Analoog of digitaal? Nu we weten dat de schatkamer ook kan bestaan uit digitale dragers, wordt de discussie over de digitalisering al anders van toon. Het is niet meer ofof, maar en-en. Zo verschaft de bibliotheek niet alleen al jaren aan haar leden digitale media en leeshulpmiddelen, maar de bibliotheek ontwikkelt ook nieuwe diensten op digitaal gebied. Bovendien is het niet zo dat het papieren boek al verdwenen is. Cijfers van onafhankelijke onderzoeksbureaus wijzen uit dat de verkoop van e-books in Nederland in 2015 op een magere 4,4% procent van het totaal aantal verkochte boeken blijft steken 1. Daarnaast is belangrijk dat er in fysieke boeken zijn uitgeleend naast andere materialen (zoals digitale leeshulpmiddelen en digitale media). Mensen vragen dus nog steeds overwegend naar fysieke boeken. Dit zijn niet de enige cijfers die het belang van een geleidelijke overgang ondersteunen. Denkt u dat mensen liever een boek kopen dan dat ze het lenen? Het gedrag van mensen duidt daar niet op. In 2010 leenden de bibliotheken 52 miljoen volwassen boeken uit, terwijl er 28 miljoen werden verkocht. De cijfers voor de jeugd lopen nog verder uiteen: 48 miljoen uitgeleend via de bibliotheken tegenover 8 miljoen verkochte via de boekhandels. We kunnen dus rustig stellen dat de bibliotheek marktleider is en zeker voor de jeugd een onmisbare voorziening is. 1 Turning the page the future of e-books, PWC, 2009 In de Verenigde Staten ligt dat percentage overigens beduidend hoger. 6

6 Minder maar (nog) beter De bibliotheek heeft de ambitie om bij de koplopers te horen als het gaat om het invoeren en toepassen van innovatieve dienstverlening en nieuwe concepten. Als eerste bibliotheek in Nederland leende West-Achterhoek e-books uit, de dienstverlening op afstand met behulp van IRIS-info was nog nauwelijks in den lande bekend voordat de bibliotheek aan de implementatie begon. Die opstelling heeft geleid tot een sterk innovatieve kracht. Een groot aantal nieuwe technieken en concepten is zeer recent ingevoerd, dat wil zeggen gedurende de afgelopen vier jaar. Zo is het winkelconcept van meest recente datum, maar ook de beleefbibliotheek is nog niet eens helemaal uitontwikkeld en hetzelfde geldt voor de verdere ontwikkeling van IRIS-info, Vanguard, de upgrade van de bibliotheekpas (kortingen bij andere instellingen en bedrijven) en niet te vergeten de opzet van de digitale bibliotheek. Het is de vraag of die opstelling de bibliotheek altijd heeft gebracht wat werd beoogd. Innovatie kan alleen landen in de organisatie als die zorgvuldig wordt begeleid en afgerond daar ontstaat de kiem voor succes. Ondernemerschap is niet synoniem met veel doen, maar staat gelijk aan klantgericht, kwaliteitbewust en kostenbewust handelen. Daarom kiezen we de komende vier jaar om resultaten te boeken op een beperkter aantal terreinen dan de huidige beleidsvelden. Minder maar beter wordt de richtlijn. Dat betekent dat we enerzijds voort zullen gaan op reeds ingeslagen wegen, zoals de contacten met het onderwijs, maar daarnaast benoemen we een beperkt aantal speerpunten die verder zullen worden uitgediept. Dat heeft zijn effect op de organisatie en de financiën maar zeker ook op de klant. De speerpunten waarop de komende periode ontwikkeling gaat plaatsvinden zijn: A. een verantwoord vestigingsbeleid B. innovatie van de dienstverlening C. versterking van de inhoud D. cultureel ondernemerschap. De speerpunten licht ik in de volgende hoofdstukken toe. 7

7 2. Een vernieuwend vestigingsbeleid In het licht van de krimp en de bezuinigingen is het moeilijk om aan alle wensen van de bevolking tegemoet te komen. De bibliotheek staat voor kwaliteit en bereikbaarheid. Kwaliteit behoud je niet als de beschikbare middelen volledig worden versnipperd, maar de bereikbaarheid neemt dramatisch af als gekozen wordt voor absolute centralisatie. Het totaal aantal bibliotheekvestigingen hoeft in onze ogen niet drastisch af te nemen. Hoewel de situatie per gemeente verschilt, zal de bibliotheek ernaar streven om in het hele werkgebied mensen niet langer dan vijf kilometer te laten reizen naar een dichtstbijzijnde bibliotheekvoorziening. De vestigingen zullen op maat worden gemaakt, passend bij de aard en de grootte van het verzorgingsgebied, het lokale karakter en, indien mogelijk binnen de budgettaire kaders en richtlijnen van de lokale overheid, passend bij de wensen van de bevolking. Gezocht wordt naar een optimale integratie met lokale organisaties die uit kan groeien tot 100%: het volledig samen ontwikkelen van nieuwe producten en diensten voor een gemeenschappelijke klantenkring tot het (onder-) verhuren van een gezamenlijke ruimte met het oog op kostenreductie. We onderscheiden de volgende vestigingsvormen: De sterbibliotheek is voor kinderen en jongeren het NEMO voor lezen en verbeelding: een plek waar jongeren en kinderen hun eigen ontdekkingen kunnen doen en dingen kunnen creëren. Voor volwassenen is het een schatkamer vol verhalen en informatie, een verblijf- en ontmoetingsplek, een internetwerkplaats, maar ook een cursus- en debatcentrum. De bibliotheek is de huiskamer van de stad alles met het doel om lezen en ontmoeten te stimuleren. In samenwerking met andere instanties bekijken we wat we hier kunnen realiseren om jonge ondernemers en kennis- en career-centra te ondersteunen. Het doel is om van de hoofdvestiging in Doetinchem, t Brewinc, zo n sterbibliotheek te maken. De sterbibliotheek heeft een groter verzorgingsgebied en kan ook andere bibliotheken voorzien van materialen, de collectie is uitgebreider en wordt deels bepaald door de eisen die het winkelconcept stelt, maar heeft ook een boekenkast met de mooiste boeken aller tijden, een collectie taalspelletjes en een informatieve collectie met streekeigen boeken en specifieke deelcollecties (afgestemd op de vraag van klanten uit de hele regio). De standaardbibliotheek is een kwalitatief goede, soms meer traditionele en op de wensen van de lokale bevolking afgestemde collectie, die werken op basis van het winkelconcept. We streven ernaar om de openingstijden te verruimen en een inhoudelijk programma te bieden door o.a. samen te werken met partners. Voorbeeld zijn de vestigingen in Hengelo en Wehl. 8

8 De vorm van de minibibliotheek wordt zoveel mogelijk bepaald door lokale behoeften en varieert van een leestafel met een wisselcollectie tot een vestiging van de omvang van de vestiging in Steenderen. Openingstijden kunnen per vestiging verschillen. Ook is de lokale samenwerking met partners bepalend voor de invulling. De flitsbibliotheek is een uiterst flexibele voorziening die veelzijdig inzetbaar is. Soms is het een bibliobus, maar ook kan op onverwachte plekken en tijdstippen een bibliotheek opduiken. De bibliotheek haakt aan bij evenementen, is te vinden op markten, plantsoenen, pleinen, (tank-)stations (boeken mee voor op de achterbank), enzovoorts. Het kan Mary Poppins zijn met enorme valiezen waar boeken uitkomen of een marktkraam met kookboeken. De flitsbibliotheek is te vinden op campings, in café s en buurthuizen, tijdens de koopzondag in het hartje van de stad. De culturele zondag bestaat niet meer zonder bibliotheek. Dat is de flitsbibliotheek: hij is overal en nergens en hij maakt je vrolijk. 9

9 3. Betere dienstverlening Om de klant beter van dient te kunnen zijn, is het belangrijk de klant te kennen. Ook de bibliotheek heeft een stelsel van methoden ontwikkeld om dat kennen van de klant te optimaliseren. Klanttevredenheidsonderzoeken, Rationeel Collectioneren en het verdergaande systeemdenken volgens Vanguard zijn de drie belangrijkste methoden die momenteel worden ingezet. De huidige bezuinigingen nopen tot het nadenken over de wijze waarop het geld besteed wordt. Hierin moeten we in overleg met de gemeenten die onze opdrachtgever zijn soms pijnlijke keuzes maken. Maar aan de andere kant betekent krimp ook een kans. Een kans om gegroeide zaken nog eens onder de loep te nemen. We willen ons actief afvragen of het niet anders kan. De bibliotheek zal zich de komende jaren bezighouden met het invoeren van het winkelconcept, het versterken van de collectie (digitaal en fysiek) en het invoeren van digitale diensten en gemaksdiensten. Winkelconcept De bezoekers van de bibliotheek komen voor goede boeken 2. Ze willen meestal in het algemeen op ideeën worden gebracht. Daarnaast is ongeveer 20-25% van de vragen inhoudelijk gericht op een specifiek boek, een dienst of op hulpmiddelen met betrekking tot laaggeletterdheid, moeite met lezen, etc. We beogen de komende jaren onze klanten beter van dienst te zijn door te gaan werken volgens het winkelconcept. Dit concept dient klanten te verleiden tot het lezen van verrassende nieuwe boeken. Het effect is dat het aantal uitleningen stijgt en meestal neemt ook het ledenaantal van een bibliotheek toe door een positieve mond-tot-mond reclame. Centraal staan de presentatiemethoden die worden toegepast door te werken met displayen en sferen. De ervaringen in het land met deze benaderingswijze zijn zeer positief. Versterken collectie De collectie wordt momenteel op basis van het systeem van rationeel collectioneren aangepast aan de wensen van de klant. Concreet betekent dit dat in ons werkgebied jaarlijks 10% (in de praktijk zelfs 12%) van de collectie wordt vervangen op basis van de gegevens van uitgeleende materialen. De klant bepaalt zo feitelijk de koers die de bibliotheek op inhoudelijk terrein vaart. Vanuit de visie van het winkelconcept wordt deze lijn nog versterkt. Er zijn twee zwakke aspecten aan deze manier van collectioneren. Ten eerste ga je uit van het bestaande aanbod. Wat er niet is, kan niet worden uitgeleend en dat wordt dus ook niet geteld. Een tweede aspect is het feit dat de 2 Boeken vormen de meerderheid van de materialen die de bibliotheek uitleent, maar daarnaast wordt een groot pakket materialen aangeboden van onder meer (stoffen) babyboekjes, diverse leeshulpmiddelen zoals daisy spelers/daisy rom s of reading pennen, bladmuziek, cd-roms, tijdschriftenmappen, speelleermaterialen, cd s, dvd s, luisterboeken en vertelplaten 10

10 bibliotheek weliswaar geen bewaarfunctie heeft (daarvoor hebben we toegang tot de wetenschappelijke collectie in Arnhem, tot de Koninklijke Bibliotheek en tot de Atheneum Bibliotheek, of voor muziek tot de discotheek Rotterdam). Zonder een bewaarfunctie te willen vervullen, kun je als bibliotheek echter met je collectie en de wijze waarop je die aanbiedt aan het publiek wel degelijk een bepaalde boodschap voor ogen hebben of een bepaalde doelgroep willen bereiken. Daarom wordt de collectie de komende jaren mede bepaald door: (Groepen) klanten te vragen waarvoor zij komen en of zij vinden wat zij zoeken; Beleid te formuleren om het NEMO van de het lezen en de schatkamer van de literatuur en informatie te worden. Toegang tot nieuwe kennis soms begint met een uitgeleend babyboekje. Dit klinkt misschien gechargeerd, toch is het zo dat mensen steeds jonger aan het lezen gebracht moeten worden om later actief te kunnen participeren in deze maatschappij. Ook bieden de deelcollecties Makkelijk Lezen-plein en Taalpunt voor kinderen en volwassenen een eerste toegang tot het lezen in onze taal. We vergroten de kansen van mensen aanzienlijk door hier actief aan te werken. Digitale versterking van de collectie vindt plaats door aan te haken bij de ontwikkeling van de landelijke site. Door die te configureren voor het lokale bibliotheekwerk, wordt de digitalisering kostenefficiënt aangepakt. We willen het aanbod waar dat relevant is verbeteren door het inkopen van toegang tot databanken 3, samenwerking met andere instellingen en het afsluiten van licenties. Zodra dit (wettelijk) geoorloofd is, zal de bibliotheek content on demand ter beschikking stellen via internet. Mensen kunnen dan thuis hun materialen downloaden. We blijven dus ook concreet zoeken naar mogelijkheden om e-books uit te lenen, ook al is dit momenteel niet toegestaan. Digitale diensten en gemaksdiensten Consumenten worden veeleisender. Op internet kun je 24 uur per dag en 7 dagen per week winkelen of je bankzaken regelen. Mensen zijn eraan gewend dat ze alles kunnen krijgen op het moment dat het hen uitkomt. Naast onmiddellijke behoeftebevrediging wordt maatwerk steeds belangrijker. Consumenten eisen een aanbod dat in hoge mate is afgestemd op hun persoonlijke wensen en interesseprofiel. Niet meer alles voor iedereen, maar maatwerk voor het individu is het adagium voor de toekomst. De bibliotheek verbetert met digitale technieken haar diensten op het gebied van de distributie van boeken, digitale media en e/books. Het versterken van deze functie hangt samen met het optimaliseren van de zoekfunctie waardoor de toegankelijkheid van de eigen collectie wordt gekoppeld aan (landelijke) collecties, databanken en overige digitale informatie die niet openbaar te vinden is. 3 Er zijn diverse abonnementen op digitale databanken. Het voortzetten van deze abonnementen wordt bepaald door de mate van gebruik. 11

11 De bibliotheek biedt in samenwerking met het onderwijs via de Elektronische Leer Omgeving (ELO) en via het bibliotheek-youtube-kanaal een rijk pakket aan onlineinstructiecursussen en films waarin mensen kunnen leren om zelf beter te zoeken en te vinden. Daarnaast organiseert de bibliotheek op verzoek nog steeds groepsinstructies in de bibliotheek, op scholen en op aanvraag op andere plekken. Jonge kinderen en ouderen zijn willen we van dienst zijn door een doelgroepgericht spreidingsbeleid (voorzieningen bij scholen of verzorgingshuizen). Ouderen die nog op zichzelf wonen en mensen die niet goed ter been zijn, kunnen we de service boek-aanhuis aanbieden. Een nieuwe werkvorm is de boekenbuddy: bibliotheekleden krijgen hierdoor onderling contact en reizen samen naar de bibliotheek. Samenwerking met andere organisaties kan wellicht tot kostenreductie leiden op het gebied van logistiek, hoewel de boek-aan-huis service al door vrijwilligers wordt gedaan. Versterken van de waarde van het lidmaatschap Onze leden zullen in het licht van de bezuinigingen te maken krijgen met stijging van de abonnementstarieven. Daar stellen we bewust veel tegenover. Zo gaan we de leentermijn verlengen, sms-alerts invoeren om mensen te wijzen op het aflopen daarvan en de tijd die nodig is voor het leveren van nieuw materiaal wordt voortdurend gemonitord om verbetering daarin na te streven. De bibliotheekpas wordt nog aantrekkelijker door samen te werken met culturele instellingen en bedrijven op het gebied van recreatie en toerisme. Wij kunnen leden hierdoor aantrekkelijke kortingen bieden op diensten en producten van anderen. Ten slotte versterken we de kennis van onze eigen medewerkers met het oog op het verbeteren van de service aan de klant. 12

12 4. Een bruisende bibliotheek De bibliotheek is voor veel mensen de eerste toegang naar kennis in de brede zin van het woord. Kennis is voor ons ook: nieuwe ideeën, nieuwe ontdekkingen of datgene dat je overhoudt aan nieuwe ervaringen. De aanpak van de bibliotheek moet daarom een doordachte en offensieve zijn. Dat betekent ook dat de bibliotheek, als NEMO van de taal, als schatkamer van literatuur en kennis, de inhoud aanzienlijk zal moeten versterken. We doen dat door de bibliotheek aantrekkelijk te houden voor uiteenlopende groepen met een laagdrempelige programmering, een jongerenraad en projecten op het gebied van kennisdeling. Laagdrempelige programmering De programmering zal gericht blijven op een brede doelgroep. Dat betekent dat de bibliotheek voor opa s, pubers, alleenstaanden, kinderen, oma s, ouders, en alle andere mensen aantrekkelijk en toegankelijk moet blijven. De bibliotheek is de plek waar je verhalen, beelden en informatie kunt vinden. We ontwikkelen de programmering in een economisch slechte tijd. Op toegangskaartjes voor voorstellingen en evenementen komt een hoog BTW-tarief en op het directe bibliotheekwerk wordt bezuinigd. Daarom is het niet vanzelfsprekend dat de activiteiten voor volwassenen op de huidige schaal worden voortgezet, dat zal in de loop van dit jaar (2011) blijken. De activiteiten en evenementen moeten met minder marketinginspanningen een relatief groot publiek bereiken. Zo moet een herkenbare en aansprekende horizontale 4 programmering bij het publiek een verwachtingspatroon creëren, waardoor de pr over onze activiteiten effectiever wordt. De bibliotheek organiseert zelf activiteiten die te maken hebben met literatuur, schrijven en taal en daarnaast vormen we een (budgetneutraal) platform voor mensen en organisaties die iets te melden hebben. Zo zijn er op vastgestelde momenten literaire activiteiten en verhalen vertellen zoals: Voor de kleintjes: Tiktaktok (voorlezen, vertelplaten en interactief voorlezen) Literaire ontmoetingen (vier keer per jaar een onderhoudende avond met een auteur) Verhalenvertellers Letterspelletjesmiddagen (in samenwerking met ouderen of welzijnsorganisaties) Schrijven komt onder andere aan bod door deel te nemen aan de Achterhoekse Schrijverswedstrijd en door op te treden als medeorganisator van de voorronden voor de nationale voorleeswedstrijd. Het Groot Dictee van de Achterhoekse Taal kan, met prominenten uit de Achterhoek, uitgroeien tot een jaarlijks hoogtepunt. Niet minder belangrijk is onze ambitie om de naturalisatiedag in alle gemeenten in de bibliotheek te laten plaatsvinden. Taal is hét communicatiemiddel en mensen die nieuw in ons land zijn 4 dezelfde activiteit op dezelfde dag/uur 13

13 komen wonen, krijgen na de naturalisatiedag een jaar lang een gratis lidmaatschap en extra begeleiding en aandacht om actief daarvan gebruik te maken. Ten slotte kunnen ook individuen bij de bibliotheek terecht voor een incidentele lezing of activiteit. Een dorpsgenoot die een prachtige reis heeft gemaakt, een buurman die alles weet van houtbewerking, een goochelaar die zijn truukjes wil delen met anderen: ze zijn welkom bij de bibliotheek. Op vaste momenten is er een (georganiseerde) instuif waar mensen op kleine schaal en voor eigen kosten zelf iets kunnen organiseren. De bibliotheek biedt hiertoe gelegenheid en verstrekt bij de activiteit of lezing een informatiepakket, een lijst met suggesties waar men meer informatie kan vinden. Speciaal voor jongeren Voor jongeren biedt de bibliotheek maatschappelijke stages aan op het gebied van gamen en nieuwe media. De bibliotheek heeft in de hoofdvestiging in Doetinchem, t Brewinc, de beschikking over een speciale ruimte voor jongeren: de Factory! In de Factory kunnen jongeren van alles ondernemen. Zo is er - naast boeken specifiek gericht op jongeren ook veel aandacht voor gamen, kijken & luisteren van muziek en films, internetten & computeren, studieruimte, copycentre en een podium voor activiteiten. Om invulling te geven aan de ruimte en goed aan te kunnen sluiten op de wensen van de jongeren is de bibliotheek gestart met een jongerenraad. De jongerenraad bestaat uit leerlingen van de verschillende voorgezet onderwijsscholen in Doetinchem die een Maatschappelijke Stage moeten doen. In overleg met de jongerenraad organiseert de bibliotheek activiteiten. De huidige jongerenraad heeft voor het volgende schoolseizoen (2011/2012) verschillende activiteiten bedacht als: films met een thema (ladiesnight, horrornight, mensnight en valentinesnight), boekbesprekingen, previewmiddag gaming en schrijfwedstrijd Schrijversbloed. Kennisdeling Maak kennis! Is het derde element van de inhoudelijke versterking van de bibliotheek. Zoals de titel zegt, gaat het hier om kennismaken EN kennis maken! De klant van vroeger, die kwam vragen om een boek, is niet meer dezelfde. De passieve consument, he eft zich ontwikkeld tot een producent van informatie, muziek, film en kunst. Via internet worden content, meningen en verhalen vrijelijk gedeeld met anderen. De moderne consument is zelfbewust en kiest uit het aanbod datgene wat het beste bij zijn identiteit past. Daarbij baseert hij zijn keuze meer en meer op de mening en ervaring van andere consumenten. Sociale netwerken spelen daarin een belangrijke rol. Consumenten zoeken interactie met elkaar en gebruiken de groeiende hoeveelheid beschikbare digitale informatie over winkels en producten om zorgvuldige aankoopbeslissingen te nemen. Kennismaken als ontmoeting: mensen creëren hier dingen samen met anderen. Maar het gaat ook om kennis maken. Het samen werken aan een nieuw product. Kennis die dankzij de bibliotheek terug te vinden is en die weer ter beschikking komt voor anderen. 14

14 (Co-)Creëren: De bibliotheek gaat de mogelijkheden onderzoeken om deelnemers en participanten bijeen te brengen die, gebruik makend van elkaars kennis, nieuwe producten creëren die ook voor anderen interessant zijn. De meest eenvoudige voorbeelden daarvan zijn de recensies die lezers op de site kunnen plaatsen of de digitale (filmpje opgenomen) spreekbeurt die online beschikbaar blijft. Ze worden opgeslagen in een digitale kennisbank onder de titel: Maak kennis! Uitwisselen: De platformfunctie van de bibliotheek wordt versterkt door onder andere inspiratieontbijten met een aansprekende gast te organiseren voor zzp-ers, maar ook door een actief uitnodigingsbeleid te formuleren voor vrijwilligersorganisaties, educatieve centra, scholen (leesbeurtmiddag in de bibliotheek), welzijnsorganisaties of organisaties met een ideële doelstelling. Zij kunnen in ieder geval op vaste momenten terecht voor zeepkistbijeenkomsten, voorlezen voor ouderen of andere bijeenkomsten. Vastleggen: In de bibliotheek proberen we ten slotte een plek te reserveren voor het vastleggen van zelf geschreven informatie en beeldmateriaal. Ook richten we, als het mogelijk is en wanneer daar lokaal behoefte aan bestaat, spreekkamers in waar mensen elkaar op kleine schaal kunnen informeren, of waar spreekuren door instanties worden georganiseerd. 15

15 5. Cultureel ondernemen Dit hoofdstuk is geen businessplan, maar wel een eerste aanzet tot fundamentele vernieuwing. Deze fundamentele omslag is misschien nog wel het meest ongewisse deel van dit plan. En toch gaan we er in de bibliotheek mee aan de slag. Stapje voor stapje en goed begeleid. Het gaat hier om het met een klein investeringsbedrag opbouwen van een derde geldstroom. Dat betekent dat we kleine en verantwoorde risico s moeten gaan nemen. Risico s die in het licht van de totale bedrijfsvoering verantwoord zijn, laat daar geen twijfel over bestaan. De bibliotheek heeft veel in huis voor haar leden, voor nieuwe leden en voor instellingen en bedrijven. Het marketingbeleid wordt de komende jaren volgens twee sporen versterkt: Het werven van nieuwe leden Marktpotentieel versterken door ontwikkeling van diensten op maat. Nieuwe leden gaan we werven door de flitsbibliotheek in te zetten en mensen te wijzen op de voordelen van het lidmaatschap. Onderzocht zal worden wat de marktkansen van de bibliotheek zijn voor nieuwe individuele klanten zoals onder meer kort verblijf gasten (arrangementen in samenwerking met ondernemers uit de toeristensector en conferentieoorden), samenwerking met het openbaar vervoer ten behoeve van de reizigers (bibliotheekautomaten op stations of bij benzinestations), het MKB (informatiearrangementen) en ZZP-ers. Bij het verder ontwikkelen van diensten op maat wordt de basis vanzelfsprekend gevormd door de (contract-)werkzaamheden die nu al bestaan. Zo is de dienstverlening aan scholen een voor velen weinig zichtbare, maar inhoudelijk en financieel essentieel onderdeel van het bibliotheekwerk. De werkzaamheden vinden veelal op projectbasis plaats in het kader van Kunst van Lezen, Boekenpret of het GOA-beleid (onderwijs achterstandsbeleid). Ook vormen de overeenkomsten die de bibliotheek heeft afgesloten met gemeenten voor de werkzaamheden op het terrein van het digitale WMO-loket een goed uitgangspunt voor het onderzoek welke nieuwe dienstverlening de bibliotheek in de komende jaren kan ontwikkelen. Verdere uitbreiding van dit soort contracten zou kunnen bestaan uit: - Voor het voortgezet onderwijs: Scholieren beschikken over mobiele applicaties die ook als e-reader dienen. De bibliotheek biedt een Digitale Zoekassistent, een eportal, leestips en gepersonaliseerde Schoolbieb geïntegreerd in de Elektronische Leer Omgevingen van de school; - Het aanleggen van maatwerkcollecties voor derden; - Onderzoeken of voor kleine zelfstandigen, zzp-ers en het MKB speciale abonnementen kunnen worden opgezet; - Ten slotte willen we onderzoeken of klanten behoefte hebben aan speciale informatiearrangementen en of zij hiervoor een vergoeding over hebben. Op deze manier wil de bibliotheek de basis leggen voor de relevante bibliotheek van de 21 e eeuw. Het gaat om de inhoud en om partnerships. We gaan er graag mee aan de slag. Maar nu terug naar de dag van vandaag. 16

16 6. Nieuwe functies van de bibliotheek Door het bovenstaande beleid uit te voeren, gaat de bibliotheek voor gemeenten vier belangrijke nieuwe functies vervullen die samenhangen met het gemeentelijk beleid: 1. Het vestigingsbeleid 5, het collectiebeheer 6 en de certificering 7 worden geconcretiseerd in de functie basisinfrastructuur: De bibliotheek staat garant voor een optimale bereikbaarheid van kwalitatief uitstekende en professionele voorzieningen. Dit alles gebeurt in overleg met gemeenten als opdrachtgever en binnen de grenzen van de beschikbare financiën. 2. Collectie 8, programmering 9 en kennisprojecten 10 zijn allemaal een weerslag van de stimuleringsfunctie: De bibliotheek werkt aan de vaardigheden die iemand nodig heeft om zich met taal te redden en stimuleert bovendien nieuwsgierigheid naar het onverwachte en onbekende. Het doel is om een nieuwe mentaliteit rondom lezen en leren te creëren. Ook is het mogelijk dat aparte contracten gesloten worden met partnerinstellingen op dit terrein. De bibliotheek gaat daar actief naar op zoek. 3. De wijze waarop de klant wordt benaderd, het aanbieden van goede zoekmogelijkheden en het projectmatig werken aan kennisprojecten 11 zijn bedoeld om de wegwijsfunctie goed in te vullen: De bibliotheek zoekt voor de klant de juiste materialen, bronnen of informatie en leert mensen de weg kennen in de (digitale) wereld. 4. Onder de titel Maak kennis! werkt de bibliotheek aan de verbindingsfunctie: De bibliotheek is een platform en organiseert ontmoetingen rondom verhalen, beelden en informatie. 5 Pagina 8 6 Pagina 9 7 Voldoen aan landelijke normen conform de Vereniging Openbare Bibliotheken 8 Pagina 9 9 Pagina Pagina Pagina 13 17

17 7. Netwerkorganisatie De bibliotheek zet zich de komende jaren in om de schakelfunctie (nog) beter in te vullen. Dat blijkt al uit de hoofdstukken hiervoor, waarin het begrip schakelfunctie verbindingsfunctie regelmatig aan bod zijn geweest. Concreet zullen we de komende jaren ons buigen over samenwerking in de volgende verbanden: - De bibliotheek neemt deel aan het Brede School Netwerk, waardoor in een vroeg stadium informatie-uitwisseling plaatsvindt met het onderwijs. Het is daardoor mogelijk om in een vroeg stadium te anticiperen op veranderende vragen en het komt de kwaliteit van onze dienstverlening ten goede. - SamBA De samenwerkende bibliotheken in de Achterhoek-: De regionale samenwerking van de bibliotheken in de Achterhoek moet leiden tot vergroting van kennis en kracht. Op regionale schaal is het inzetten van vernieuwing beter mogelijk en fondswerving kan gezamenlijk worden opgepakt. - Regio Achterhoek 2020: Via dit regionale initiatief wordt gezocht naar verbreding van de innovatie binnen het platform innovatiebeleid. De belangrijkste partners zijn hier het bedrijfsleven en het onderwijs. - Platform Arbeidsmarkt en Onderwijs en Buurtacademies Doesburg en Doetinchem: regionaal richt het platform Arbeidsmarkt en Onderwijs zich op de verbinding tussen het bedrijfsleven en het onderwijs en in de gemeente Doesburg wordt de buurtacademie opgezet, gericht op de re-integratie van mensen in het arbeidsproces. De bibliotheek wil hier als partner graag bij betrokken worden om de kansen van mensen te optimaliseren. - Samenwerkende Gelderse Bibliotheken: hoewel de situatie van bibliotheken in Gelderland flink uiteen loopt, kiest de bibliotheek ervoor om waar mogelijk samen te werken met het oog op het versterken van onderlinge kennis en uitwisseling. - Culturele instellingen en initiatieven: De bibliotheek zal samen met het Cultuurpact Achterhoek en culturele en sociaal-maatschappelijke instellingen zoeken naar verbindingen om de Achterhoek te voorzien van nieuwe impulsen. - Vanzelfsprekend worden de contacten in het LOCO, het LOkaal Cultureel Overleg in Doetinchem gecontinueerd. In algemene zin is de bereidheid groot om met andere culturele instellingen samen te werken. 18

18 7. Tot slot Dit plan kwam tot stand na veel gesprekken en ontmoetingen. In het bijzonder zijn mede-bouwers aan dit plan de leden van het managementteam van Bibliotheek West- Achterhoek, Anja de Graaf en Helga Bod. Maar ook de OR, individuele medewerkers, de Raad van Toezicht, de directeuren van de SamBA-bibliotheken, ondernemers en vertegenwoordigers van Achterhoek 2020 en diverse politici boden inspiratie voor delen van dit plan. Ik wil iedereen bedanken voor de betrokkenheid bij het werk en de creativiteit die iedereen aan de dag legt als het gaat om een nieuwe positionering van de bibliotheek. Het spreekt voor zich dat dit plan een algemeen karakter heeft. Over alle onderdelen is meer te vertellen, dat zullen de specialisten ook willen. Zo ben ik niet diep ingegaan op alle kansen die er zijn bij het onderwijs, de digitale bibliotheek, de marketing, het collectiebeleid. We gaan het beleid dan ook op onderdelen aanscherpen. Toch wil dit plan de algemene lijn duidelijk maken. Zo blijven we de samenhang zien tussen de verschillende onderdelen van het veelkleurige geheel. Ieder hoort daarin zijn plaats te krijgen: de vestiging die voor de lokale (plattelands-)bevolking werkt of de leesspecialist die diensten aanbiedt op scholen. Ze horen allebei onlosmakelijk bij het geheel van Bibliotheek West-Achterhoek. De inleiding repte al over de bezuinigingen. Dit plan is ambitieus. Het is maar de vraag of we het helemaal kunnen realiseren. En voordat het is gerealiseerd zal er nog veel veranderen. Met MT, OR en medewerkers zal de komende periode, nadat duidelijk is welke bezuinigingsopdracht er ligt, gesproken worden over interne ombuigingen. Ondertussen moet de organisatie worden aangepast om toekomstbestendig te worden en van individuele medewerkers zal een hoop worden gevraagd. Bibliotheek West-Achterhoek heeft een goede basis. Ik heb er alle vertrouwen in dat we de toekomst positief tegemoet kunnen treden. Wieb Broekhuijsen 19

19 Samenvatting: De bibliotheek in 12 x 140 tekens 1. Missie Bibliotheek West-Achterhoek biedt verhalen, beelden en informatie en helpt bij het vinden en duiden hiervan. 2. Voor iedereen Of het nu de baby is op het consultatiebureau of degene die denkt niet (meer) te kunnen lezen: De bibliotheek heeft materiaal voor iedereen. 3. Feiten en cijfers 25-30% van de bevolking is lid (sommige dorpen >35%) 100% bereik onder scholieren tot boeken en digitale media uitgeleend 4. Vestigingsbeleid Iedere inwoner heeft binnen een straal van 5 kilometer een bibliotheekvoorziening. We zoeken hiervoor ook samenwerking met partners. 5. Gemaksdiensten De bibliotheek gebruikt digitale technieken en biedt service op maat voor de distributie van boeken, digitale media en e/books. 6. Fysieke collectie De collectie is aangepast aan de wensen van de leden. Om hen ook in de toekomst van dienst te kunnen zijn, doen we continu onderzoek. 7. Digitale collectie Leden hebben toegang tot digitale databanken en leeshulpmiddelen en ze kunnen lenen uit andere collecties, zoals de Koninklijke Bibliotheek. 8. Leden hebben voordeel We verlengen de leentermijn en een sms-alert waarschuwt bij het verlopen. De bibliotheekpas geeft korting bij winkels, theaters en musea. 9. Een bruisende bibliotheek In de bibliotheek vindt ieder iets van zijn gading: voorlezen, literaire ontmoetingen, inspiratieontbijt of Het Groot Achterhoeks Dictee. 10. Speciaal voor jongeren In de hoofdvestiging in Doetinchem kunnen jongeren gamen, internetten & computeren, er is een studieruimte, een copycentre en een podium. 11. Uitdagend en verrassend In de bibliotheek kom je op ideeën door de moderne presentatie van boeken of door het uitwisselingsproject Maak Kennis! 12. De bibliotheek van de toekomst De bibliotheek sluit contracten op maat met scholen, instellingen voor hoger onderwijs en gemeenten. We zijn ook voor hen een betrouwbare partner. 20

20