MEDEDEELINGEN AANGAANDE EEN PALATALISEEREND MINANGKABAUSCH DIALECT.

Transcriptie

1 MEDEDEELINGEN AANGAANDE EEN PALATALISEEREND MINANGKABAUSCH DIALECT. DOOR DR. PH. S. VAN EONKKL. Bovenstaande titel is niet geheel volledig, aangezien niet alles, wat gewoonlijk met den term patalaliseering wordt aangeduid, in de volgende bladzijden ter sprake komt. De hier te behandelen palataliseering toch is slechts gedeeltelijk, want niet het optreden van dj en t j, waar verwante talen d of g en t of s hebben, alleen het verschijnsel dat in het bedoelde dialect de palata,al tj optreedt waar andere dialecten den sisklank s hebben wordthier besproken. Buitendien valt hier «cross-compensation» op te merken, in zooverre dat hier de s voorkomt, waar elders tj wordt gehoord. Zuiver palataliseerend is het bewuste dialect dus niet, hoogstens kan men het noemen : gedeeltelijk palataliseerend, ten aanzien van de s, en zulks met wisseling ten opzichte van de tj. Gelijk bekend is, wordt palataliseering in het Maleisch, Soendaasch, enz. ten aanzien van de d-klanken in Arabische woorden dikwijls toegepast; de dal zoowel als de dzal en de za worden veelal door dj vervangen, ook in het schrift. Ook bij Sanskritwoorden, met name die welke met een d aanvangen, treedt bij de Maleische uitspraak palataliseering op, niet het minst in het Bataviaasch dialect. Daar vindt men immers djoesta, Mal. doesta, Sanskr. doesta (Minangk. doeto), en. ook wijzigingen van Javaansche klanken, bv. tjelalei voor Jav. toelale, rèntjèngan voor rèntèngan, ja zelfs palataliseering van de t in het voorvoegsel, als tjelentang voor telentang, en verandering der s in tj, als in tjipoefc=:sipoet. Men zoude het Bataviaasch palataliseerend kunnen noemen tegenover Maleisch en Javaansch, evenals, ten aanzien van het voorkomen der tj in de plaats van de s, het Karosch en Mandelingsch tegenover het Tobasch.

2 408 PALATALISEEREND MINANGBABAUWSCH DIALECT. Over de palatatiseering zoude veel meer te zeggen zijn. Er zou gehandeld kunnen worden over de verhouding ten deze van taal tegenover taal en talengroep naast talengroep, ook van dialect tegen dialect, en over de verhoudingen in ééne taal, dus over dubbelwormen (doubletten), alsmede over het verschijnsel in de kindertaal, waar de s dikwijls door tj wordt vervangen, en in de kunstmatig verdraaide taal, die bv. aan clown's in den mond gelegd wordt. Thans nemen wij slechts een zeer beperkt gebied in beschouwing, nl. ccn dialect, of eigenlijk een onderdialect van het Minangkabausch, welke taal, als gevolg van een tot voor korten tijd scherp aan den dag tredend provincialisme, een vrij groot aantal dialecten vertoont. Men kan wel onderscheidende kenmerken der hoofddialecten vaststellen, als: de aan ë beantwoordende a die in de L Koto o is; de diphthongiseering der oe en i in gesloten lettergrepen, die in sommige streken niet voorkomt; de vervanging der scherpe eindmedeklinkers door een gutturalen stootklank, die in bepaalde kringen niet wordt gebezigd; de substitutie der eind-s door een h, welk verschijnsel in dicht bij elkaar gelegen streken somtijds afwijkingen vertoont, toch blijven er bijzondere gevallen, die zich buiten deze hoofdlijnen bewegen. Ongetwijfeld heeft niet zoo zeer de afgelegenheid der streek als de neiging tot separatisme dialectische eigenaardigheden tengevolge. Waar toestanden zijn zooals in Tjandoeng, welks oudere vrouwelijke bevolking in geen twintig jaren, somtijds nooit in haar leven, naarde dicht bij gelegene hoofdplaats Fort De Koek wenscht te komen, daar moet afzonderlijkheid der spraak zich wel voordoen, getuige het nog wel aan de spoorlijn gelegen Singkara*, waar de eind-oe als onze u klinkt, en de bijzonderheid der spreekwijze van het vlak bij de hoofdplaats (doch aan de andere zijde van het ravijn!) gelegene Koto Gadang. In Van den Toorn's Minangkabausche Spraakkunst is het een en ander over dialectverschil medegedeeld, evenzoo in zijn woordenboek, en in de aanteekeningen daarop in den Ind. Gids, Oct. 1892, Nov Voorts is in enkele publicaties iets over afwijkende klanken en woorden opgeteekend; het eenige Minangkabausche gesprekkenboek (Mal. Zamenspraken door Si Daoed Radja Medan, uitg. door Pijnappel) vertegenwoordigt tot zekere hoogte het dialect van Fort Van der Cappellen. Met inlandsche hulp werkende, en de door goed geïnstru-

3 PALATALISEEREND MINANGKABAUWSCH DIALECT. 409 eerde helpers verzamelde stof schiftende, kan men een overzicht leveren van adat en bijgeloof, van rechtsleven en taal, van de maatschappelijke vormen en inrichtingen. Van den Toorn heeft aldus gewerkt, en niet minder, ja meer nog omdat hij zich vaker verplaatste, wijlen Ch. A. van Ophuijsen, die het geheele gewest heeft bereisd, en in hooge mate het talent had de inlandsche werkkrachten, die onder zijne inspectie stonden, aan intellectueelen arbeid te zetten. Zeer veel stof, op taal- en etterkundig alsook op volkenkundig en folkloristisch gebied, is op die wijze dopr verscheidene bekwame inlandsche onderwijzers naar zijne aanwijzingen vergaderd, en over Bataksch èn over Minangkabausch leven in taal en in maatschappij. Wijlen Van Ophuijsen zelf heeft helaas niet de gelegenheid gehad de met zooveel zorg en toewijding door hem bijeengebrachte verzameling teksten te bearbeiden. Na zijn overlijden is zijne wetenschappelijke nalatenschap in de Leidsche Universiteitsbibliotheek ter beschikking van belangstellenden geplaatst, zoodat vakgenooten en opvolgers de vrijheid hebben te putten uit de omvangrijke stof, en aldus naar den geest van den overledene, en van hen die als uitvoeders van zijnen wil de collectie ter bestudeering afstonden, met zijne documenten te werken. Reeds vroeger is door Prof. Van Ophuijsen een tweetal dierenfabels in dialect gepubliceerd (ZtyVAv^'v//, LXVI: ); in de collectie echter is meer. Er zijn daar eenige gesprekken tusschen kampoenglieden in min of meer afwijkenden spreektrant, benevens enkele dwerghertverhalen, voornamelijk uit het noordelijk gedeelte van het gewest. Verder is er een viertal kleine teksten in dialect ', voorafgegaan door eene Maleische vertaling. Het is een tweetal verhaaltjes, een van een man die solliciteerde naar eene betrekking, en in stede van aan den commandeur een' brief schreef aan den commandant, en derhalve teleurgesteld werd; het andere over een godsdienstleeraar, die dieven verjaagt door bedreigingen te uiten tegen een kat en een muis, voor welker geluid een zijner leerlingen het door de inbrekers veroorzaakte gedruisch had gehouden, zoodat de leerling bijgeloovige vrees voor den leermeester opvatte. Het dialect, dat wij in den titel aanduidden als palataliseerend is de gouwspraak van Toerawan. Wij deelden reeds «Thans Mal. HS. U82, MS. Or. 5b39.

4 410 PATALALISEEREND MINANGKABAJUWSCH DIALECT. mede dat de palataliseering slechts gedeeltelijk is; de tj komt hier voor waar elders s gehoord wordt, en de s waar gewoonlijk tj optreedt, terwijl t en d ongewijzigd blijven. Men heeft dus niet alleen gewone woorden als tjoerau (soerau), tjoekoe (soekoe), poesoe* (poetjoek), tjoerè* (soerat), sarito (tjarito), maar ook godsdienstige termen als tjambajang (sambahjang), tjatjian (sasian) en tjoeboeëh (soeboeh). Ook het voorvoegsel sa is gepalataliseerd, gelijk blijkt uit: tjakisè* (sakitjè*), tjagadang, tjorang, tjoeatoe en tjatalah; in plaats van dit laatste komt ook satalah voor, wellicht onder den invloed van meer litterairen vorm in een geschreven stuk. Evenzoo is de persoonsaanwijzer hier tji (si) en het tusschenwerpsel se* (tjè*). Zelfs wanneer een Europeaan op z'n Bataviaasch sprekend ingevoerd wordt, wordt palataliseering toegepast, blijkens de woorden tjajo = saja en tjamo = sa ma, het Bataviasche stopwoord, waarvoor in de drie andere teksten djan gebruikt wordt. Eigenaardig is de vorm saman, die beantwoordt aan tjaman, terwijl djaman, voor Arab, zaman de gewone vorm zou zijn. Afgezien van de s-palataliseering met compensatie, heeft dit dialect een vrij zuiver Agam-Minangkabausch karakter. Wel komt hier tièh voor, in den zin van toe, maar de vormen op kan en njo zijn ongeschonden, luiden dus niet an en no of o. Afwijking vertoont voorts de eindlettergreep ir, die niet ië, maar ièh luidt; evenzoo zijn gebouwd: tidoech en tapakoeèh tegenover tidoeë en tapakoeë. Het spreekt van zelf dat hiermede geenszins het subdialect van Toerawan is gekenschetst; slechts hetgeen de korte tekst aan de hand doet werd hier besproken. Hetzelfde geldt van de eigenaardigheden der drie andere gouwspraken, die wij naar de teksten kortelijk kunnen karakteriseeren. In de eerste plaats het dialect van Si Djangè\ Dit dialect zweemt naar den spreektrant der L Koto, met o voor a (Mal. Karo ë, Soend. i), doch heeft overigens eigenaardige trekken. Vooreerst treft ons de uitgang an voor *an of kan, zoowel in vormen gelijk mandjagoan en mamintaan als die van het type mandjalanan. Wij mogen hier niet denken aan een suffix als het Soendasche an, maar aan een verzacht kan, achter een eind-hamzah met een hamzah aanvangend, dat ook na andere medeklinkers met dien stootklank wordt uitge-

5 PATALALISEEREND MINANGKABAUWSCH DIALECT. 4tl sproken, zoodat waarschijnlijk man dj al an "'an wordt gehoord. ' In malinkan echter wordt de volle vorm gehoord, daar die formatie als 't ware is verstard als vaststaande term, die niet aan het proces van afslijting gehoorzaamt. Voorts vertoont dit dialect afwijking in vormen als bonti voor bahanti, en den uitgang o = no, njo, zelfs in een woord als poeo = poenjo. Een andere karaktertrek is de verzachting der t tot d in het enclitisch aanw. vnwd, als in kampoengdoe, soerawodoe = soeraunjo'toe, en diè in adiè, = a toe (apa 'toe). Blijkbaar wordt ook aan het begin van woorden de tenuis verzacht, als in boela = poela, wat doet denken aan het grof Agamsche ga ma gau = kama kau. Eene teekenende merkwaardigheid eindelijk is de behandeling der eind-r; wij treffen hieraan: mangadjei, mandongei, diloewei, doch waar aan de r de o e-klank zou voorafgaan wordt ze verwaarloosd, als in tidoe, tapokoe, evenals in enkele Agamsche contrijcn geschiedt. Akic (achir) echter wordt achi, wat tot den Arab, vorm nadert. Op de wijze der r wordt de 1 behandeld, als in katinggeian en owei (Arab. Mal. awal). In de tweede plaats het dialect van Pagaroejoeng, den zetel van het oude koningschap, dicht bij Fort van der Cappellen. Feitelijk is dit dialect hetzelfde als het voorgaande; evenwel, het bijzondere erin is de gutturaliseering der eind-r, zelden der r midden in een woord als in tjaritaga, Si Djangè*: tjaritoga, Toerawansch sa ri tak ah, Goeroen: tjaritaga. In den tekst vindt men : m a n g a d j a u g, mandangaug, d i 1 o e w a u g, tidoeug, tapokaug, zelfs Komandoeug; evenzoo wordt de 1 behandeld in awaug (awal), kattinggaugan. In de derde plaats het dialect van Goeroen. Ook dit dialect heeft o = a, ë, *an = kan, doch den vollen 3 pers. vnwd.-vorm njo, niet no of o. Merkwaardig zijn hier twee verschijnselen. Vooreerst de behandeling der eind-r. Deze toch verdwijnt met wijziging der a in a, bv. mangadja, man dan ga, diloea, tapakoea; evenzoo geschiedt met de eind 1 in owa = awal. Ten tweede de nasaleering der eind-n. Ten aanzien van de eind-m komt dit in de teksten meer voor; trouwens ook in het Maleisch wordt dikwijls n g voor n en omgekeerd n voor n g ' Zio ook: voorwoord v. b. Minangk. Wdbk. bl. X, als 4.

6 412 PATALALISEEREND MINANGKABAUWSCH DIALECT. gebezigd, ook in het schrift. Hier is elke slot-n tot ng geworden, evenals de m in d i d a 1 e n g, m a 1 e n g; er bestaat dus: k e n g (kan), neng (nan),... *e n g = an, katakoe*eng (ka takoetan), po eng (poen), zelfs: koera'ang (koer an) en komondeng. Het behoeft geen betoog, we zeiden het reeds, dat de ter sprake gebrachte dialecten meer bijzonderheden hebben dan hier, op grond der korte teksten, kon aangegeven worden. Daar echter over dit onderwerp nog zeer weinig is bekend gemaakt, scheen het ons wel de moeite waard, deze geringe bijdrage tot de kennis der dialect-verschillen te leveren. Het kwam ons mede niet overbodig voor de bedoelde teksten zelve te doen afdrukken, waarin niets is gewijzigd, doch alleen de interpunctie is geüniformeerd. Dialect van Toerawan. Mangko' pada tjaboeah kampoeng adalah tjorang panghoeloe tjoekoe nan mamalentahkan kampoeng tieh. Adapoen panghoeloe tjoekoetieh baroe ia baranti baroe ia baranti dari pada djabatannja, karana ialah toewa dan tiada sakap lei kan mandjalankan palentah dan rodi * didalam kampoengtieh. Tiada lamanja panghoeloe tjoekoetieh alah baranti, mangko* tjagala oerang nan patoeie* * baniè* dan bamaksoet anda' maminta* pakarodjantieh, ada poela nan bakata anda' mamatjoe'kan tjapoesoe* tjoere* paraminta* an kabakeh Toewan Koemandoeéh digadoeng. Mangko' diantara oerang nan patoeie' * tieh adalah tjorang oerang namanja tji Angin, maoepahkan mamboeé* tjapoesoe' tjoerè* paraminta'an kan dimatjoe*kannja kagadoeng. Tjatalah abi tjoere' paraminta'antieh dipaboeé*, mangko* tji Angintieh païlah is mamatjoe'kan tjoere* tieh kabakeh Toewan Koemandan digadoeng. Pabila Toewan Koemandan mambasa tjoerè* paraminta'annjatieh dari awa laloe kaakiehnja, mangko' Toewan Koemandan poen tatjanjoen tjarata bakata kabakeh tji Angintieh katanja: «tjaja tiada koeatja manolong atau mambari pakaradjoantieh kabakeh oerang kampoeng, anja nan koeatja dan nan boelieh manolong maminta*kan pakaradjoantieh, malinkan Toewan Koemandoeéh. Tjama Toewan tiehlah minta* pakaradjoantieh.» Mangko* tji Angin poen païlah tjarata djan maloenja. Ibare*nja: koerang batanja tjatjè* didjalan.

7 PATALALISEEREN1) MINANGKABAUWSCH DIALECT. 413 Pada tatakala saman dahoeloe kata oerang nan poenja saritakah. Didalam nagari Toerawan pada tjaboeah tjoeraw adalah tjorang goeroe mangadja mangadji koera*an. Manko* pada tjoeatoe malam koetika oerang tjadang haning tidoeéh(lalo*), mangko* tatjinta* lah goeroe tieh dari pada tidoeéhnja de* karana mandanga diloewa tjoerawnjl mandatjieh-datjieh tjaparati karadja oerang anda* mansilo* matjoe* kadalam tjoerawnjatieh Laloe goeroetieh mandjagakan tjarata bakata kabakeh tjorang ana' tjatjiannja nan bïtnama tji sanang, katanja: «hei sanang! atieh, nan mandatjieh-datjieh tiehdjeh?> Djawabnja: «anta Toewankoe, koesing makan mansie*». Mangko* goeroenja bakata katanja:»se* koesing! se* koesing! koesing! koesing samah, mansie* samah, masa dibali tjagadang soepa* dibawah, sawan diateh, tjakise* ta* boelieh mangise*;» satalah bakata nan damikian, mangko* goeroetieh poen laloe ia tidoeéh. l'abila pagi 2 hari mangko* goeroetieh poen djaga ia dari pada tidoeéhnja anda* tjambajang tjoeboeéh, mangko* talié*lah (tasalie*) de*nja pintoe tjoerawnja alali taboeka', bakeli diboeka* oerang pansilö*, dan tjagala kitab-mangitab poen batjera'-tjera* dihaman tjoerawnja. Laloe goeroetieh poen mareh-mareh lah bakeh tji Ganang, tjarató rnampalié*kan barang 2 nan katinggalan disilo' de' pansilo* tieh. Mangko' tji Ganang poen tapakoeéhlah djan katakoetan bakeh goeroenja. Maleische Vertaling. Maka pada seboeali kampoeng adalali seorang penghoeloe soekoe jang memercntahkan kampoeng itoe. Adapoen penghoeloe soekoe itoe baroe ia berhenti daripada djabatannja, karena ia telah toea dan ti.ada tjakap lagi akan mendjalankan perêntah dan rodi 2 didalam kamgoeng itoe. Tiada berapa lamanja penghoeloe soekoe itoe telah berhenti, maka segala orang jang patoet 2 berniat dan bermaksoed hendak memintak pekerdjaan itoe, ada poela orang jang berkata hendak memasoekkan sepoetjoek soerat permintaan kepada Toean Kommandor digedoeng. Maka diantara orang jang patoet 2 itoe, adalah seorang orang namanja Si Angin, mengoepahkan memboeat sepdetjoek soerat permintaan akan dimasoekkannja kegedoeng. Setelah habis soerat permintaan itoe diperboeat, maka Si Angin itoepoen pergilah

8 414 PATALAUSEEREND MINANOKABAUWSCH DIALECT. ia metnasoekkan soeratitoe kepadatoean Kommandantdigedoeng. Apabila Toean Kommandant membatja soerat permintaannja itoe dari awal laloe keachirnja, maka Toean Kommandant poen tersenjoem serta berkata kepada Si Angin itoe, katanja: saja tida koeasa menolong atau memberi itoe pekerdjaan kepada orang kampoeng, hanja jang koeasa dan jang bolêh menolong memintakkan itoe pekerdjaan, melainkan Toean Kommandor. Sama Toean itoelah mintak itoe pekerdjaan.» Maka Si Angin poen pergilah serta dengan maloenja. Pada zaman dahoeloe kala, kata orang jang empoenja tjeritera ini «Didalam negeri Toerawan pada seboeah soerau, adalah seorang goeroe mengadjar mengadji koer'an. Maka pada soeatoe malam, koetika orang sedang haning tidoer (lalab), maka tersintaklah goeroe itoe dari pada tidoernja, olêh karena mendengar diloear soeraunja mendasir-dasir saperti kerdja orang hendak mentjoeri masoek kedalam soeraunja itoe. Laloe goeroe itoe membangoenkan serta berkata, kapada seorang anak saksiannja (moeridnja) jang bernama Si Ganang, katanja: «Hei Ganang, apa itoe jang mendasir-dasir itoe?» Djawabnja: «antah Toeankoe, koetjing makan mantjit.» Maka goeroenja berkata, katanja: «tjek koetjing!, tjek koetjing! koetjing tjamar, mantjit tjamar, matja dibeli segadang tjoepak dibawah tjawan diatas sekitjap tidak bolêh mengitjap;» satelah berkata jang demikian, maka goeroe itoepoen laloe ia tidoer. Apabila pagi 2 hari maka goeroe itoepoen bangoen ia dari pada tidoernja hendak sembahjang soeboeh, maka terlihatlah olêhnja pintoe soeraunja telah terboeka, bekas diboeka orang pentjoeri, dan segala kitab mengitab poen berserak-serak dihalaman soeraunja. Laloe goeroe itoe poen marah-marahlah kapada Si Ganang serta meniperlihatkan barang 2 jang ketinggalan ditjoeri olëh pentjoeri itoe. Maka Si Ganang poen terpakoerlah dengan ketakoetan kepada goeroenja. Volledigheidshalve wordt hier eene korte vertaling der beide stukken gegeven. In een kampoeng had een panghoeloesoekoe, wegens ouderdom niet meer bekwaam tot zijn ambt, zijn werk neergelegd. Alle notabelen wenschten naar die betrekking te dingen, ook waren er die een verzoekschrift aan den kommandoer (controleur) wilden indienen. Onder hen bevond zich iemand,

9 PATALALISEF.REND MINANGKABAUWSCH DIALECT. 415 Si Angin geheeten, die een request liet opstellen, en het ter hand stelde aan den commandant. Deze las het stuk, en zeide glimlachend tot Si Angin: ik kan u niet helpen in deze zaak, wend u tot den commandeur, waarop Si Angin beschaamd afdroop. Dit verhaaltje doet eigenlijk dienst als illustratie van het gezegde: djaoeh panggang dari api, of: koerang batanjo sasé* didjalan. In Toerawan was een koeran-leeraar die op een nacht wakker schrikte uit den slaap daar hij een geluid hoorde als van lieden die wilden inbreken. Hij wekte zijn' leerling Si Ganang, zeggende: wat is dat voor een geluid? waarop Si Ganang antwoordde: een kat die een muis opeet. Daarop riep de goeroe: kat en muis zijn onrein, geen stukje moogt ge eten, en ging weer slapen. Toen hij den volgenden morgen de ochtend-godsdienstoefening wilde doen, zag hij dat de deur door dieven geopend was, en al zijn boeken verspreid op het voorerf lagen. Verstoord liet hij Si Ganang de sporen van den dief zien, waarop de leerling ontzag kreeg voor zijn' leermeester. Dialect van Si Djangé\ Mongko* pada saboeah kampoeng adalah sorang panghoeloe soekoe nan mamalentaan kampoengdoe. Adapoen panghoeloe soekoe doe baroe ia bonti dari pada djabatanno, karono olah toewa dan ida* da tjakap lai mftndjalanan pxlentah dan rodi 2 didalam kampoeangdoe. Ida* da tórapa lamao panghoeloe soekoedoe lah bonti, mongko' sagala oerang n&n patoeie* 2 banié* clan bsmakosoed n'da* maminta* pak&radjandoe, lai boela nsn bakata n'da' mamasoe 'an sapoetjoe* soeré* paraminta* an kabokèh Toewan Komondoe digodoeng..mongko' diantara oerang nan patoeie* 2 doe lailah sorang oerang namao Si Angin, maoepaan mamboeé' sapoetjoe^ soerc* paraminta*an kan dimasoe^anno kagodoeng. Satolah abi soeré' paraminta*andoe dipriboee*, mongko* si Angindoe poen poilah ia mamasoe\in soerè' doe kabokeh Toewan Komondan digodoeng. Pabila Toewan Komondan mambatjs soerè* paraminta*annodoe dari owei laloe kaachio, mongko* Toewan Komondan poen tasanjoen sarato bakata kabokèh si Angindoe, katao:»saja ida* da koeasa manolong otow mambpri psksrodjandoe kabakèh oerang kampoeng, anja nan koeasa dan nan boelieh manolong mamintaan pakarodjandoe

10 416 PATAI-ALISEEREND MINANOKABAUWSCH DIALECT. malinkan Toewan Komandoe. Djan Toewandoelah minta* pakaradjandoe.» Mongkó* Si Angin poen poilah djftn maloeo. Pada saman t&takala dahoeloe kata oerang nan poeo tjaritoga. Didalam nagari Toerawan pada saboevvah soeraw, adalah sorang goeroe miïngadjei mangadji koera*an. Mongkó* pada soewatoe malam koetika oerang sodang oning tidoe (lolo'), mongko* tasinta'" lah goeroedoe daripada tidoe dè* korono tnandongei diloewei soerawo m&ndosei-dosei sap&roti kodjo oerang n'da* mantjilo* masoe* kedalam soerawodoe. Laloe goeroedoe mandjagoan sxroto bakata kabokeh sorang ana* sasianno, nsn banama Si Gonang, katao: «he Gorang 2! Adié nan mandosei-dosei dié?» Djawabo: «ontah Toe'ongkoe, koetjing makan montjie'.» Mongko goeroe bakata, katao: «Tje* koetjing! tje' koetjing, koetjing tjomei, mantiie* tiomei, matja diboli sag-adang- tjoepa' dibawali tjawan diateh sakitjo' ida' boelieh mangitjo'; satolah bakota nfin domikian, mongko' goeroedoe poen laloe ia tidoe. Pabila pagi 2 hari mongko* goeroedoe poen djaga ia dari pada tidoe 'nda* sambojang soeboeh, mongko* tslié*lah (tstjolie*) de'o pintoe soerawo tolah taboeka*, bokeh diboeka* oerang pantjoeri, dan sagall kitab mangatib poen besera*-sera* dilaman soerawo, laloe goeroedoe poen mare-marelah bokeh Si Gonang ssrata mampalié^an barang 2 nan katinggeian ditjoeri de* psntjoeridoe. Mongko' Si Gonang poen tapokoelah dj3.n katakoe*an kabokeh goeroe'o. Dialect van Paga Roejoeng. Mongko pada saboeah kampoeng, adalah sorang panghoeloe soekoe nan mamalentaan kampoengdoe. Adapoen panghoeloe soekoedoe baroe ia bonti daripada djabatanno, karono ia olah toewa dftn ida' da tjakap lei msndjalanan palenta dan rodi 2 didalam kampoengdoe. Ida* da barapa lamao panghoeloe soekoedoe lah bonti, mongko segadji oerang nan patoei' 2 bania* dan bamakosoed n'da' maminta* pciksrodjandoe, lai boela nan bakata n'da* mamasoe*an sapoetjoe* soere* paraminta*an kabokeh Toewan Komondoeug digodoeng. Mongko diantara* oerang nan patoeie* 2 doe, lailah sorang oerang namao Si Angin, maoepaan mamboe'è'" sapoetjoe' soere* paraminta^an kan dimasoe'anno kagadoeng. Satalah abi soere' paraminta*annadoe dipaboée*, mongko si Angin doe poen poilah ia msmasoe*an soere* doe

11 PATALALISEEREND MINANCiKABAUWSCH DIALECT. 417 kabokeh Toewan Komandan digodoeng. Pabila Toewan KomandSn mambatja soere* pïraminta* anno doe dari owang laloe kalchiaugo, mongko Toewan koemandan poen tösanjoen ssrota bakata kabokeh Si Angin doe, katao: «saja ida* da koeasa manolong otow mambori pakaradjandoe kabokeh oerang kampoeng, anja nan koeasft dsn nsn boelieh msnolong m&minta*an pakarodjandoe malinkan Toewan Komondoeng, djan Toewandoelah minta* pskarodjandoe.' Mongko Si Angin poen poïlah sarato djan maloeo. Pada djoman takakala dahoeloe kata oerang nan poenja tjaritaga. Didalam nagori Toerawan pada saboewah soersw, adalah sorang goeroe mïingadjaug msngadji koera*an, Mongko pada soewatoe malam, koetika oerang sodang (sading) oning tidoeng (lolo*), mongko tasinta* lah goeroedoe dari pada tidoeugo de* karono msndongang diloewaug soerawo msndosiang-dosiang saparoti kodjft oerang n'da' miintjilo' masoe* kadalam soerawodoe. Laloe goeroedoe mindjagoen sarato bakata kabokeh sorang ana'" sasianno nsn bsnama Si Gonang, katao: «hei Gonong 2! adia nan msndosiang-dosiang doe?» Djowobo: «ontah Toe^angkoe koetjing makan montjie». Moengko goeroeo bakata, katao: «tje* koetjing, tje* koetjing, koetjing tjomaug, montjie* tjomaug, matjo diboli sagodang tjoepa* dibawah tjawan diateh, sakitjo* ida* boelieli müngitjo*»; satolah bakata nün domikian, mongko goeroedoe poen laloe ia tidoeug. Pabilfi pagi 2 hari mongko goeroedoe poen djaga is dari pada tidoeungo 'nda* ssmbojang soeboeug, mongko talie* lah (tatjolie*) de^o pintoe soeraws olah taboeka*, bokeh diboeka* oerang psntjilo*, dan sagadji kitab-mangitab poen basera*-sera* dilaman soerawo. Laloe goeroedoe poen marehmarehlah ke Si Gonang sftroto mampalic*an barang 2 nan katinggaugan ditjilo* de* ps.ntjilo*-dia. Mongko Si Gonang poen tapokauglah djan katakoe^an ke goeroeo. Dialect van Goeroen (Goeroeng). Mongko* pada saboeah kampoeng, adalah sorang panghoeloe soekoc neng manalentaan kampoengdoe. Adapoeng panghoeloe soekoedoe baroe ia baronti daripada djabatannja, karona ia talah toewa deng tiada tjaka' li keng mandjalengan palenta deng rodi 2 didaleng kampoengdoe. Tiada barapa lamsnja Dl

12 418 ATALALISEEREND MINANC.KATSAUWSCII DIALECT. panghoeloe soekoedoe olah baronti, mongko* sagadji oerang neng patoe*-patoe* bania* deng bamakosoed nda* maminta* pakarodjandoe, laf boela neng bakata n'da* mamboe*eng sapoetjoe* soere* kebake Toeeng Kamandoea digodoeng. Mongko* diantara serang neng patoe* 2 doe, adalah sorang oerang namanja Si Anging, maoepaeng mamboee* sapoetjoe* soere* paraminta*an keng dimasoe* engnja digodoeng, satalah abi soere* paramintaftndoe dipaboee*, mongko* Si Angindoe poeng poilah la mamasoe^eng soere* doe kebake Toeeng Kamondeng digodoeng, pabila Toeeng Kamondeng mambatja soere* doe dari owa laloe keachianja, mongko* Toeeng Kamondeng tesanjoeng sarato bakata kebabe Si Anging, katanja: «saja tiada koeasa manolong otow mambori pskarodjandoe kebake oerang kampoeng, anja neng koeasa deng nengboelieh manolong mamintaftn pakarodjandoe malingkan Toeeng Kamondoea. Djeng Toeangdoelah minta' pakaradjandoe. «Mongko' Si anging poeng poilah saroto djeng maloenja. Pada djoman tatakala dahoeloe kata oerang neng poenja tjaritaga. Didalang nagari Tarawan pada saboeah soeraw, adalah sorang goeroe mangadja mangadji koera'3ng. Monko* pada soeatoe maleng katika oerang sodang (sading) oning tidoea (lolo'), mongko* tesenta* lah goeroedoe dari pada tidoeanja de' korona mandonga diloea soerawnja mandosia-dosia saparoti kerodja oerang n'da* mantjilo* masoe* kedaleng soerawnjadoe. Laloe goeroedoe mandjago-eng saroto bakata kebake sorang ana* sasiannja neng banama Si Gonang, katanja: «He Gonang 2! adoe neng mandosia-dosiadoe?» Djavvo*nja: «onta Toeangkoe, koetjing makan montjie». «Mongko» goeroenja bakata, katanja: «tje* koetjing, tje' koetjing, koetjing tjoma, montjie* tjoma, matja dibali sagodang, tjoepa* dibawah tjawang diatéh, sakitja* ta* boelieh mangitja*». Satalah bakata neng damikieng, mongko goeroedoe poeng laloe ia tidoea. Pabila pagi 2 hari mongko* goeroedoe poeng djaga ia dari pada tidoea n'da* sembojang soeboeh, mongko* telie*lah (tetjolie*) de*nja pintoe soerawnja olah teboeka*, bake diboeka* oerang pantjilo', deng sagala kita*-mangita* poeng besera*-sera* dilameng soerawnja. Laloegoeroedoe poeng bongi-bongilah ke si Gonang saroto mangpalie*- an barang 2 neng katinggaleng ditjilo* de* p;tntjilo*doe. Mongko* Si Gonang poeng tepokoe'alah djeng ketakoe*eng ke goeroenja.