Goede voorgangers van de Juridische faculteit.

Transcriptie

1 Goede voorgangers van de Juridische faculteit. Welverdiend is de goede naam, waarin de Leidsche zich op het gebied der rechtswetenschap mag verheugen, en groot is het aantal beroemde rechtsgeleerden, wier naam aan de Academie verbonden is, Doch ook in een tijd, lang voordat er van een school gedroomd werd, stond Leiden op juridisch gebied hoog in aanzien, gelijk uit het volgende zal In de middeleeuwen was de rechtspraak in handen van Elke stad had haar schepenen, die uit de burgerij gekozen werden en in de dorpen spande de schout met azing en geburen of elders met schepenen zijn vierschaar. De eenvoudiger rechtsverhoudingen maakten het om zonder juridische opleiding als rechters op te treden en de praktische blik van onze voorouders stelde hen in staat om de

2 46 beslissing te vinden, die voor elk geval de meest gewensthte scheen. Somtijds echter waren de zaken te verward of was de rechtskwestie te ingewikkeld om een besluit te nemen en dan werd de hulp ingeroepen van eene andere schepenbank, die somtijds door de privileges zelf was aangewezen of die wegens het hoog aanzien, waarin die stond, hiertoe werd uitgekozen. Wanneer de leden van het gerecht aldus, als zij saak ofte questie niet vroet en waren, of als inzien sijt niet vroet en naar een ander gerecht gaan om een bindend advies en verklaring over de hen voorgelegde rechtskwesties in te winnen, wordt dit in het genoemd, De kosten van een dergelijke kwamen ten laste van die welke ten in het werd gesteld. Soms werd, reeds vermeldden, de stad voorgeschreven, waarheen men ter moest gaan. werd Amsterdam in 1355 aangewezen voor Naarden, Deventer in 1298 voor Leiden in 1355 voor Weesp, om slechts enkele voorbeelden te noemen. Ook geheele landstreken werden naar stad verwezen, Amstelland in naar Amsterdam en Rijnland naar baljuw en welgeboren mannen ter vierschaar van Rijnland te Leiden Volgens prof. ging ook Woerden ter te Leiden, als een

3 47 van een bepaalde bank berustte veelal op het feit, dat aan het recht dier stad dat van de andere plaats ontleend (zoogenaamd moederrecht). Daarnevens bleef echter, waar geen bepaalde plaats voor was aangewezen, de keuze vrij, hetwelk ook zelfs niet geheel was uitgesloten, waar de plaats voor was voorgeschreven, daar hierbij somtijds eenige speling was gelaten. bepaalt het reeds aangehaalde privilege van Naarden de Amsterdamme, of elders binnen lande, en van Weesp Leyden oft daer sijs beste wijs mogen worden binnen lande. Waar de keuze vrij stond levert het kiezen van een bepaalde stad het bewijs, dat het gerecht aldaar als zeer kundig bekend stond, en waar wij nu in Leiden meermalen andere gerechten ter zien gaan, ook van verder afgelegen plaatsen, is hiermede het bewijs geleverd van het hooge aanzien, waarin het Leidsche gerecht zich toen mocht verheugen. De voorbeelden leveren ons de oude stadsrekeningen, waarin uitvoerig elke post van uitgaaf wordt omschreven, en waarin dus ook geregeld melding gemaakt vinden van de vereeringen in die toen van stadswege aan de bezoekers werden geschonken. In , waarover ik eenige aanteekeningen verzamelde, vond ik vereeringen in wijn aan schepenen uit de navolgende plaatsen: Alkmaar (eens), Den Brie1 (eens), Delft (driemaal), Gouda (zevenmaal), Haarlem (eens), Naarden (eens) en Rotterdam (tweemaal). Niet alle posten

4 48 behoeven op een te Leiden te slaan, daar ook aan vreemde schepenen, die om andere redenen Leiden doortrokken, kan geschonken doch voor de meeste gevallen is het bewijs te leveren uit de verdere in de rekeningen. vertoeft het gerecht van Alkmaar in 1413 si om een vonnesse hier en vinden dat van Delft in hetzelfde jaar hier raet van vonnissen. Van Gouda zien het gerecht in 1413, 1420, 1424 en 1425 alhier of een vonnesse, evenals van Naarden in 1413 en Rotterdam in 1413 en de bezoeken van het gerecht van Den Brie1 in 1420 en 1425, van Haarlem in dezelfde jaren en van Delft in 1424 en 1425 wordt de reden van het bezoek niet nader vermeld. Merkwaardig is het, dat in die jaren van geen bezoek van het gerecht uit Weesp wordt gewag gemaakt, toch op grond van het privilege van 1355 dit college in de eerste plaats hier verwacht zouden hebben. dient er echter aan gedacht te worden, dat een dergelijke alleen noodig was, wanneer er rechtsvragen te beslissen vielen, die in dien te Weesp niet voorgekomen. Ook liet het privilege vrijheid om ook een andere stad voor de te kiezen en kan Weesp b.v. naar het dichter Amsterdam zijn gegaan, evenals Naarden naar Leiden kwam, ofschoon Amsterdam bij voorkeur als plaats voor de was aangewezen. Wanneer omgekeerd te Leiden de beslissing aan het

5 49 gerecht te moeilijk viel, werd door het Leidsche gerecht geen naar een ander gerecht gehouden, maar werd het advies gevraagd van het Hof van Holland te s-gravenhage. Men vindt hiervan twee voorbeelden in de door Prof. Dr. P. J. Blok uitgegeven Rechtsbronnen in de Middeleeuwen venhage, 1884) bl en bl In het eerste geval, dat ontleend is aan het oudste kenningboek van Leiden fol. zien wij het advies inwinnen van Heer van Poelgeest, die de beslissing van raet (lid van het hof) mededeelt, die waarschijnlijk de betrokken rechtsvraag, hier de al of niet van een land, aan het oordeel van het Hof van Holland had onderworpen. In het tweede voorbeeld, dat uit het eind der eeuw dateert, antwoordt het Hof van Holland op een vonnis, dat toegezonden was te hobben verclaringe. Het betrof hier een dat wil zeggen een vonnis waarbij de schepenen bij hun oordeel niet eensgezind waren. J. C.