Nieuwsbrief. Scholen en hun beleidsvoerend vermogen. Wat vind je in deze nieuwsbrief?

Transcriptie

1 Nieuwsbrief Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen Scholen en hun beleidsvoerend vermogen Peilingsproeven en parallelversies van deze proeven, taaltoetsen, screeningsinstrumenten en leerlingvolgsystemen: scholen worden dezer dagen overstelpt met toetsen en proeven. De deelname aan of het gebruik van dit hele gamma is niet verplicht, maar toch. Gewoon de vraag stellen naar de zinvolheid van dit alles, en je bent meteen het buitenbeentje, de rare vogel van het gezelschap. Want het verwerken van de resultaten van deze toetsen wordt voorgesteld als een manier om de kwaliteit van je onderwijs te meten. En de overheid op haar beurt hecht veel belang aan de resultaten die Vlaamse leerlingen behalen op internationale vergelijkende studies zoals PISA en TIMSS. Maar is meten wel weten? Is onderwijs en school maken wel te vatten in cijfers, tabellen en grafieken? Warwick Mansell stelt zich vragen bij de heiligverklarig van al deze resultaten en schreef een ontluisterend boek over de ware testobsessie in het Verenigd Koninrijk. Education by numbers is de veelsprekende titel van zijn boek. Hij stelt vast dat vele scholen in zijn land examenfabrieken zijn geworden waar leerlingen én leerkrachten onder druk staan om goed te presteren op de vele tests die door de overheid worden opgelegd. Gelukkig zijn de beleidsverantwoordelijken in het Vlaamse onderwijs (nog) niet gebeten door het virus om alles te meten in het onderwijs, maar een zekere behoedzaamheid is op zijn plaats. Laten we nuchter omgaan met de resultaten van deze testen en vooral nadenken of het vele testen wel nodig is. Paul Le Bohec, een voormalige leraar in een Franse freinetschool, weet wel beter : C est marrant l enseignement aujourd hui: Tu fais un pas. On le mesure. Un autre pas. On le mesure. Un troisième pas. On le mesure. Ceci jusqu à la démesure. Dis. Monsieur, quand est-ce qu on pourra marcher? Laat dit ook een les zijn om aan scholen de nodige ademruimte te geven om een schoolbeleid te voeren: grafieken, rapporten, cijfers en tabellen vertellen maar een deel van het verhaal van het beleidsvoerend vermogen van scholen. Bovendien groeien scholen daarin, elke dag opnieuw. Dit leren we alvast uit het groeiboek voor een goed functionerende organisatie dat Wim D Hulster opmaakte en uit het interview met Pol Staut dat je in deze nieuwsbrief vindt. In onze FOPEM-kring hebben we een feesteling te vieren. De Klaproos, de freinetschool uit Geraardsbergen bestaat 10 jaar. Het programma van het feestelijk jaar vind je in deze nieuwsbrief. En dan is er nog Entre les murs, een steengoede film over het reilen en zeilen van een leerkracht, barstend van veel goede wil, in een multiculturele school in een Parijse voorstad. Onze Simon zag de film en schreef er een aanstekelijk artikel over. Niet te missen! Kris Denys Wat vind je in deze nieuwsbrief? Scholen en hun beleidsvoerend vermogen... 1 Scholen werken aan hun schoolbeleid... 2 Groeien met je school... 4 Entre les murs... 5 Freinetschool De Klaproos is 10 lentes jong... 6 Kijken naar scholen... 7 Leerkrachten en ouders ondersteunen die een nieuwe methodeschool opstarten... 7 De kinderen van De Waterval zingen een CD vol 7 Gelijke kansen op school: het kan!... 8 Begin oktober 2008 verscheen Petersen & Freinet, Jenaplan & Moderne School... 9 Een smaakmaker voor het cahier zelfregulerend leren onder de loep... 9 nummer 1 - vijftiende jaargang - januari 2009

2 Scholen werken aan hun schoolbeleid: een brood eet je boterham per boterham Beleidsvoerend vermogen van scholen: een gesprek met Pol Staut Net zoals andere scholen, kregen de scholen van FOPEM de afgelopen jaren één of twee keer een team van inspecteurs over de vloer. De inspectie licht de school door en schrijft haar bevindingen neer in een verslag. Als de inspectie bij zijn eerste bezoek één of meerdere tekorten vaststelt, volgt er een tweede bezoek om na te gaan in welke mate de school de tekorten heeft weggewerkt. Maar de toekomst brengt iets nieuws in de manier waarop scholen worden doorgelicht. Scholen zullen beoordeeld worden op hun beleidsvoerend vermogen 1, met andere woorden is de school in staat om een goed beleid te voeren? Daarnaast zullen scholen moeten aantonen dat ze aan interne kwaliteitszorg doen. Om meer zicht te krijgen op deze vernieuwingen, ging de nieuwsbrief te rade bij Pol Staut. Pol is niet meteen gepokt en gemazeld in het onderwijs, maar hij is wel een krak als het gaat om kwaliteitszorg in organisaties. Zo is hij als lesgever verbonden aan Balans 2, een centrum voor agogische vorming en opleiding in Sint-Amandsberg nabij Gent. Nieuwsbrief: Dé opdracht van een school is er voor te zorgen dat leerlingen graag en goed leren. Is het beleidsvoerend vermogen van scholen dan ook een voorwaarde opdat leerlingen graag en goed zouden leren? Pol Staut: Beleidsvoerend vermogen moet je zien als een competentie. Een competentie levert maar iets op als je ze daadwerkelijk benut. Als een school er in slaagt haar beleidsvoerend vermogen te mobiliseren, dan leidt dit uiteindelijk tot beter leren bij de kinderen en een grotere tevredenheid bij kinderen, ouders en leerkrachten. Hoe beter de schoolleiding de school en de leerkrachten verzorgt, hoe gemotiveerder de leerkrachten zullen zijn om de leerlingen te verzorgen. Dit gebeurt onder meer door het aanbieden van coaching, een werkbare structuur en voldoende materiële middelen, het vastleggen van regelmatige overlegmomenten in de school,... Nieuwsbrief: Hoe zie je dan concreet het beleidsvoerend vermogen van scholen? Pol Staut: Als ik dit bekijk vanuit de integrale kwaliteitszorg, dan zie ik, net zoals in andere sectoren, de zorg voor kwaliteit op twee benen lopen. Eén, door het ontwikkelen en het voeren van een dynamisch kwaliteitsbeleid dient een school elke dag opnieuw op een methodische wijze zorg te dragen voor haar kwaliteit. Dit is het proces van elke dag opnieuw school maken. Twee, het meer statische,beschrijvende gedeelte. In de wijze waarop er elke dag opnieuw school gemaakt wordt, zit een zekere routine: afspraken over wie wat doet, manieren van overleggen, manieren van werken,... Het is belangrijk om deze routines te beschrijven en te bundelen in een kwaliteitshandboek. Dit dient een handig naslagwerk te zijn waarin je onder andere een organigram, functiebeschrijvingen, een overzicht van de overlegmomenten, werkafspraken, procedures,... snel kan terugvinden. Op die manier kunnen scholen tot een goed kwaliteitsbeleid komen. Dit kan bijvoorbeeld door een draaiboek voor het hele schooljaar te maken. Ik weet het, dit alles klinkt wellicht nogal regelgevend maar ik vind het beschrijven van de aanwezige kwaliteiten van een school noodzakelijk. Nieuwsbrief: We keren nog eens terug op het eerste been van de integrale kwaliteitszorg, namelijk de zorg voor een dynamisch kwaliteitsbeleid. Wat bedoel je daar precies mee? Pol Staut: Ik deel dit nog eens op in twee delen. Ten eerste, het beleid op langere termijn zoals je dit terugvindt in een schoolwerkplan van een basisschool. In dit lange termijndenken stelt de school zich de vraag: waar willen we staan in 2014?, of hoe willen we dat onze school er uit ziet binnen drie of vijf jaar? Deze toekomstgerichte visie moet aan twee criteria voldoen: ze moet én haalbaar én uitdagend zijn. Met uitdagend bedoel ik dat men verder moet denken dan de einder; je mag gerust ambitieus zijn in de wetenschap dat een school de volwassenen van de toekomst vormen. Naast dit ambitieuze visiewerk moet er ook strategisch gewerkt worden. Dit wil zeggen dat een school voor de komende jaren kritieke doelen formuleert. Deze doelen op lange termijn dienen vervolgens opgedeeld te worden in tussendoelen, en dit onder het motto Een brood eet je boterham per boterham. Hierbij stelt de school zich de vraag: Welke verbeteringsprocessen gaan we dit schooljaar aanpakken om onze lange termijn doelen te verwezenlijken? Door deze vraag te beantwoorden verschaft de school zichzelf een jaarplanning die zich goed verbindt met het schoolwerkplan op langere termijn en met de toekomstgerichte visie. Nieuwsbrief: Een hele klus lijkt me dit. Kan een school dit allemaal op zijn eentje? Pol Staut: In principe wel, in het begin kan vorming of enige hulp van buitenaf welkom zijn. Externe ondersteuning dient altijd gericht te zijn op de versterking van de beleidsvoerende 1 De zeven dragers van dit beleidsvoerend vermogen hebben betrekking op de professionele school (doelgerichte visie, innovatief vermogen, responsief vermogen, en reflectief vermogen), de professionele directeur (stijl van leidinggeven) en de professionele leerkrachten (samenwerking tussen leerkrachten en de participatieve besluitvorming). 2 Je komt meer te weten over Balans via 2

3 kracht van de school zelf. Zo kan een school het een volgende keer alleen aan. Werken aan een schoolbeleid is per definitie een cyclisch gebeuren. Na elke beleidsperiode volgt er een nieuwe beleidsperiode waarvoor opnieuw beleid gemaakt moet worden. De tweede keer kan je dus al bouwen op de opgedane ervaring van de vorige keer! Al doende verhoog je zo keer op keer het beleidsvoerend vermogen als in een opwaartse spiraal. Inderdaad, als je voor het eerst doelen formuleert, dan is het veel moeilijker dan wanneer je dit voor een tweede of derde keer doet. Nieuwsbrief: Welke hindernissen komen scholen tegen in dit ganse proces van beleidsvoerend vermogen? Pol Staut: Ik zie twee valkuilen. Eén, er wordt onvoldoende methodisch gewerkt aan beleidsontwikkeling. Ondanks vele goede bedoelingen moddert men wat aan. Vandaar dat het noodzakelijk is dat er een stuurgroep wordt samengesteld met zogenaamde trekkers van de school. Deze stuurgroep krijgt het mandaat om het hele proces van beleidsontwikkeling uit te zetten, op te volgen en bij te sturen waar nodig. Eerst wordt er bepaald voor welke periode men beleid wil maken. Vervolgens wordt er nagegaan welke stappen men zal gaan zetten om dit beleid te ontwikkelen en wie daarbij betrokken zal worden. Hou er ook rekening mee dat er verschillende vormen van participatie zijn zoals het informeren, het adviseren en het mee beslissen. Een tweede valkuil is dat er veel te laat gestart wordt met het proces van de beleidsontwikkeling. Je mag er toch van uitgaan dat het werken aan beleidsplan op langere termijn minstens één jaar in beslag neemt. Nieuwsbrief: Is ook het informeel leiderschap geen valkuil? Pol Staut: Zeker, vandaar dat je de meest invloedrijke personen binnen de school moet opnemen in de stuurgroep. Je mag de discussie zeker niet vermijden als je aan een schoolbeleid werkt. Om deze discussie in goede banen te leiden, kan een externe begeleiding aangewezen zijn. Nieuwsbrief FOPEM - Januari 2009 Pol Staut: Nee, helemaal niet. Zowel kleine als grote scholen zijn in staat om een goed beleid te voeren. Elke school is het aan zichzelf verplicht om kwaliteit te leveren, ook de kleinste school. Het spreekt echter voor zich dat enige omvang meer kans biedt dat er tijd gevonden kan worden om beleid te maken en te voeren. Maar ik ervaar toch dat scholen met een toenemende prestatiedruk geconfronteerd worden. Met nagenoeg dezelfde middelen moeten ze steeds meer presteren. Wat de schaalgrootte betreft, moet je goed voor ogen houden dat een te grote school ook niet goed is voor een goede beleidsontwikkeling. In grote scholen zijn de structuren complexer en minder doorzichtig. Het komt er in een school vooral op aan om de krachten te bundelen, ongeacht de grootte van de school. Nieuwsbrief: In de methodescholen van FOPEM hebben ouders, als medebestuurders van de school, een bijzondere plaats in het hele schoolgebeuren. Hoe zie jij hun positie in het hele proces van beleidsontwikkeling? Pol Staut: Ouders in methodescholen vervullen twee rollen. Enerzijds zijn ze, net zoals in andere scholen, klanten die aan de school vragen om goed onderwijs te bieden aan hun kinderen. Daarnaast zijn ze een actieve partner in het reilen en zeilen van de school. Als een leerkacht dus een ouder aanspreekt, dan heeft die ouder een dubbele pet op: die van klant en die van interne actor in het schoolgebeuren. Betrek je ouders bij het maken en voeren van schoolbeleid, dan is het essentieel om te duiden vanuit welke rol je hen aanspreekt. Tot slot wil ik nog het volgende kwijt. In het hele verhaal van beleidsvoerend vermogen van scholen is integraliteit van wezenlijk belang. Ik bedoel daarmee dat wat in de klas gebeurt essentieel is. Dit is het primaire werkproces. Maar opdat alles in de klas goed zou verlopen moeten ook de secundaire processen goed verlopen. Ik denk hierbij aan de zorg voor goed leiderschap, voor de leerkrachten, voor het financieel beleid, voor de infrastructuur en de logistiek,... Tenslotte moeten ook de tertiaire processen de aandacht krijgen die ze verdienen. Hier ging dit gesprek vooral over: zorg voor het algemene beleid en het kwaliteitsbeleid. Zorg voor deze drie soorten processen leidt tot een integrale kwaliteitszorg van de school. Nieuwsbrief: Pol, hartelijk dank voor dit gesprek. Interview afgenomen door Kris Denys Nieuwsbrief: Methodescholen zijn relatief kleine scholen. Is een zekere schaalgrootte nodig om op een goede manier aan beleidsvoerend vermogen te werken in de school? Overgenomen uit Het Levensblad van De Levensboom 3

4 Groeien met je school Een groeiboek voor de scholen van FOPEM Een groot en steeds groeiend beleidsvoerend vermogen in onze scholen is pas mogelijk als daar een goeddraaiende organisatie onderzit. We maken het onszelf niet gemakkelijk door bij het uitwerken van onze organisatie de gekende paden van de hiërarchische structuur te verlaten. Democratisch, participatief, coöperatief we vinden het terecht heel belangrijk, maar je moet het nog waarmaken ook! Ik heb geprobeerd om in een groeiboek te vatten wat belangrijk is bij het werken aan een goed functionerende schoolstructuur enerzijds en aan een goeie schoolcultuur anderzijds. Opgedane ervaringen in de ene methodeschool kunnen immers ook leerrijk zijn voor een andere. We hoeven ons toch niet allen tegen dezelfde steen te stoten? Het is een groeiboek geworden in een dubbele betekenis. Aan de ene kant kan je het als bestuur, coördinator of team raadplegen in de pogingen tot groei naar een betere organisatie. Aan de andere kant wil dit document zelf ook nog groeien. Misschien wordt een aantal zaken nog geïllustreerd met sprekende voorbeelden, misschien wordt het in de nabije toekomst nog aangevuld met interessante vormingskansen of literatuur. Misschien wordt het groeiboek wel een groeisite Tijdens de Rondes van Vlaanderen van FOPEM stel ik het groeiboek voor aan schoolbesturen en coördinatoren. Wim D Hulster, coördinator van de SOM, de scholengemeenschap van onafhankelijke scholen 4

5 Entre les murs. Franse film van Laurent Cantet 2u 08 min. Gouden palm Cannes 2008 Je kan naar de film gaan om eens lekker te ontspannen, je vermoeide kop op sluimer te zetten, of in Redbull-modus, en te genieten van een verrassend plot, een spectaculaire achtervolging, een knetterende ontknoping. Of verrukt te raken door nóg nooiter geziene special effects, nóg charismatischer kijkende Johnny Depps, nóg duizelingwekkender décolletés. Dan moet je niet naar Entre les Murs. Niets, immers, van dat soort entertainment, in deze sobere, fragiele film over een leraar en zijn klas, een vierde jaar (? maakt niet uit) in een multiculturele school in een Parijse banlieue. De camera blijft de hele film binnen de muren, van de klas, van de speelplaats. Maar ook, en hier gaat het de intrigerende kant op, kijkt de camera en dus de film, naar de bestaande muren, die van het leerprogramma, de muren tussen leraars, collega s, directie/schoolcultuur en leerlingen, de muren tussen jongeren en etnische culturen, tussen de nog ongebreidelde jonge levenszin, en de breidel van de maatschappelijke feitelijkheden De muren in jezelf ook: welke gedachten of overtuigingen zitten muurvast, welke zijn met mos begroeid, welke eroderen, wat stel ik nog in vraag, welke muur wil ik beklimmen, slopen Deze film zoemt traag, geleidelijk en zacht, respectvol maar onverbiddelijk in op enkele vragen die anno 2008 door om het even wie met een sociale reflex, maar vooral door mensen in de sector onderwijs en opvoeding, horen gesteld en beantwoord te worden. Wat moeten we leren in de school, en bij uitbreiding in het leven, en dus: Hoe zinnig zijn onze schoolstructuren en ons leerprogramma. Hoe gaan we om met jongeren die zelf ook hun plaats en weg zoeken in multiculturele mixen, en dan nog in hun puberteit. Wat en hoe denkt en voelt een jong mens, ondefinieerbaar ontworteld - want in een allesbehalve houvast verlenende configuratie van de sociale en culturele gegevens van vandaag, aan de rand van Parijs, het land van Parisbas (geen tikfout). (Wie wil kan ook deze p r o b l e m a t i e k verruimen naar de Sarkozy-aanpak ). De leerlingen. Wie begrijpt mij, wie zijn mijn vrienden, wie kan ik vertrouwen, welke taal spreekt de leraar, waar wil hij eigenlijk met mij naartoe, en waar kan ik zelf ten langen leste naartoe En dan de hoofdrol (tja, wie is eigenlijk de hoofdrol in deze gelaagde film), François Bégaudeau, ex-leraar die zichzelf speelt, deels volgens het wedervaren dat hij eerder al te boek stelde en waarop het script gebaseerd is, deels improviserend met de meute leerlingen (echte, geen acteurs), afkomstig uit alle hoeken van deze vierkante wereld. Hij blijft ook maar zoeken en twijfelen, tracht zo begrijpend en open mogelijk een leefbaar klasklimaat te laten groeien, en daarin kan het mooi weer zijn, en windstil, maar ook waaien, stormen, en koud zijn. En niet iedereen is altijd naar t weer gekleed. Er zijn dan ook veel close up s van Bégaudeau s gezicht vol vraagtekens, gemiste kansen, F1 (help!). De cameravoering is dan ook navenant: soms kalm en zeker, dan weer erg zenuwachtig, de golfslag van een levendige klas in een turbulente tijd. Ik ben geen professioneel filmcriticus, sta me daarom toe ook af te sluiten met de slotparagraaf van de bespreking van Humo s niet-rap-contente maar begenadigde filmkommentator Erik Stockman: Entre les Murs doet uiteinde- 5 lijk iets ongelooflijks met je: de film voert je mee naar dat ontroerende moment waarop de schoolbel niet langer klinkt als een schoolbel, maar als en wake up call voor de toekomst; het moment waarop het klaslokaal er niet langer uitziet als een klaslokaal, maar als een repetitiekot voor het Leven. Een zieleroerende, buitengewone, onontbeerlijke film. Merci, Maître Stockman, prachtig verwoord. Maar vooral, dankuwel François Bégaudeau, voor dit erg waardevolle tijdloze tijdsdokument, en regisseur Cantet voor deze op geen enkel moment of niveau ontgoochelende film. Tot nader order betekent onontbeerlijk dus: niet te missen. Simon De Clercq

6 Freinetschool De Klaproos is 10 lentes jong... en de buurt viert mee! Na vele en lange vergaderingen en nog veel meer plannen startte op 1 september 1998 de freinetschool De Klaproos in Geraardsbergen. Op de kommaarbinnendag van 23 augustus kwam heel wat volk op af, en 37 kinderen schreven zich in. De Klaproos was vertrokken... We zijn ondertussen tien jaar verder en de school wil dit vieren met veel toeters en bellen. Het gonst en bruist van de activiteiten in De Klaproos én in de wijde omgeving. Dit tienjarig bestaan is immers dé gelegenheid om de banden met de buurt nauwer aan te halen. De school kan hierbij rekenen op de steun van de Koning Boudewijnstichting die de omgeving van de school heeft uitgeroepen tot Buiten Gewone Buurt. Zo was er eind september een rood aperitief met de hele schoolbuurt. Om de buren warm te maken om van het rode aperitief te proeven kregen zij op voorhand een kaartje met een uitnodiging in de bus. De dichtste buren kregen een extra uitnodiging. Hen werd gevraagd een rood voorwerp klaar te houden, want de kinderen zouden, met een fototoestel in de hand, een foto nemen van de buur met het rode voorwerp. Resultaat hiervan werd een fototentoonstelling op het rood aperitief. Die dag werden ook oud-leerlingen van het schoolgebouw uitgenodigd om hun verhaal te brengen. Vooraleer De Klaproos in het gebouw trok, was dit onder andere een gemeenteschool. De fanfare kwam op bezoek, met de bedoeling een buurtfanfare op te richten, met onder andere kinderen en ouders van De Klaproos. Een naam werd alvast gevonden: BOEMBOE- LARIE (de school ligt in Overboelare, deelgemeente van Geraardsbergen). Het spektakel kreeg ook al een plaatsje op het aperitief. Er werd een aanzet gegeven en medewerking gevraagd voor deze activiteit. Deze activiteit was een groot succes, mede dankzij de grote buurtopkomst èn het schitterende weer. Momenteel nemen we even pauze, om daarna een Winterfeest te organiseren. Ook dit wordt een project waar grotendeels de buurt bij betrokken wordt. De kermis van Overboelare, die steeds in dat weekend doorgaat, staat op een heel laag pitje. De Klaproos wil deze activiteit weer leven inblazen Dus, van harte welkom op ons Winterfeest op 1 februari! Liesbeth De Dene Freinetschool De Klaproos viert feest 6

7 Kijken naar scholen Net zoals andere scholen, werden de scholen van FOPEM de afgelopen jaren één of twee maal doorgelicht door de inspectie van het ministerie van onderwijs. In de verslagen die de inspectie van deze doorlichtingen opmaakt lees je waar de school goed in is, wat beter kan en welke de eventuele knelpunten zijn. Maar van een puntenscore is geen sprake, gelukkig maar. Sinds vorig jaar kun je deze verslagen lezen via Aan de beslissing van de minister om deze verslagen openbaar te maken, is heel wat discussie voorafgegaan. Zo publiceerde een krant in januari 2007 een overzicht van de conclusies van de recente doorlichtingsverslagen, wat een debat uitlokte van voor- en tegenstanders. Waarom wil de overheid doorlichtingsverslagen openbaar maken? Heeft dit invloed op de manier waarop scholen functioneren? Klopt het dat ouders en leerlingen behoefte hebben aan informatie over scholen om een school te kiezen? Deze en vele andere vragen krijgen een antwoord in Publieke informatie over scholen: een verkenning. In deze publicatie van de Vlaamse Onderwijsraad geven specialisten ter zake hun mening, al dan niet met een kritische stem. Nieuwsbrief FOPEM - Januari 2009 Leerkrachten en ouders ondersteunen die een nieuwe methodeschool opstarten: iets voor jou? Goed nieuws, momenteel zijn er een viertal groepen van enthousiaste ouders en leerkrachten die in de nabije toekomst een nieuwe onafhankelijke methodeschool willen opstarten. Naast een grote portie enthousiasme heb je ook vele handen nodig om het vele werk rond te krijgen: een geschikt gebouw vinden, geld inzamelen, de wetgeving napluizen, nadenken over het pedagogisch project van de school,... Bij dit alles kunnen de initiatiefgroepen rekenen op de steun van de medewerkers van FOPEM en SOM, de scholengemeenschap van de scholen van FOPEM. Op 5 november kwamen we reeds voor de eerste maal bijeen met de drie groepen. Maar we willen heel graag beroep op extra krachten. Weet je iets af van financiën, boekhouding, schoolgebouwen,... én voel je de kriebels om één van de initiatiefgroepen uit Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant en Antwerpen een handje toe te steken? Laat het ons zo snel mogelijk weten (fopem@skynet.be). De publicatie kun je ontlenen via het FOPEM-secretariaat. De kinderen van De Waterval zingen een CD vol Zingen brengt mensen bijeen én het geeft projecten of feesten een extra dimensie. In de ervaringsgerichte school De Waterval hebben ze er nog een extra dimensie aan toegevoegd: de kinderen zingen én maken er liedjes. Dit alles kun je nu beluisteren op hun CD De Waterval. Af en toe is er een beetje gesleuteld aan de tekst en de melodie, zoeken kinderen mee naar rijmwoorden, geven kinderen goede ideetjes,... Zin om te luisteren? Stuur een mail naar geert.schraepen@waterval.be of bel naar de school (03/ ) en de CD wordt je bezorgd. 7

8 Gelijke kansen op school: het kan! Zestien sporen voor praktijk en beleid Een studienamiddag op 4 februari te Brussel Naar aanleiding van het verschijnen van het handboek Gelijke kansen op school: het kan! van Ides Nicaise en Ella Desmedt, organiseert onder meer OVDS (Oproep voor een democratische school) een studienamiddag. Het boek heeft als ondertitel: Zestien sporen voor praktijk en beleid. Het boek wil niet alleen analyseren waarom de ongelijkheid in ons onderwijs zo groot is. Het wil ook aantonen hoe je wél aan gelijke kansen kan werken in je school. Het boek wil scholen, leerkrachten aanmoedigen om verder te gaan in hun streven naar gelijke onderwijskansen, en dit met vele praktijkvoorbeelden en wetenschappelijke duiding. Zo lees je er meer over de brede school, inclusief onderwijs, de lerarenopleiding, intercultureel onderwijs en omgaan met diversiteit, pedagogische vernieuwingen, financiële drempels afbouwen, leerlingen-rechten,... Wanneer? Woensdagnamiddag 4 februari van 14u tot 18u Waar vindt de studiedag plaats? Brussels onderwijscentrum, Marcqstraat te 1000 Brussel. Wat staat er op het programma? Voorstelling van het boek door Ides Nicaise. Een infobeurs waarbij praktijkvoorbeelden uit het boek zichzelf komen voorstellen. Workshops i.v.m. brede school, financiële drempels, voorschoolse educatie, curricula,... Meer informatie vind je op Wil je het boek lezen? Geen probleem, je kan het boek ontlenen via het secretariaat van FOPEM. 8

9 Begin oktober 2008 verscheen Petersen & Freinet, Jenaplan & Moderne School De grondleggers van de jenaplan- en van de freinetschool hadden elkaar al voor de tweede wereldoorlog ontmoet. Freek Velthausz en Rouke Broersma baseerden op briefwisselingen en andere documenten een prachtig 112 bladzijden tellend boek. In de epiloog bepleiten de auteurs een intensievere samenwerking tussen Jenaplan en Moderne School. In de omslagtekst lezen we: Als de 26-jarige Freinet augustus 1922 enkele scholen in Hamburg bezoekt, is hij inmiddels twee jaar onderwijzer aan een dorpsschooltje in Zuid-Frankrijk. Zelf heeft hij dan lagere school, ulo en de onderwijzersopleiding achter de rug, maar ook de loopgravenoorlog in Noord-Frankrijk, een ernstige oorlogsverwonding (1917) en een jarenlange periode van revalidatie. Die benutte hij voor de bestudering van politieke teksten en de werken van klassieke en eigentijdse pedagogen. In Hamburg ontmoet hij Peter Petersen, evenals Freinet boerenzoon, die dan net twee jaar directeur is van een lyceum met veel aandacht voor musische vakken en waar leerlingen en leraren samen bouwen aan het onderwijs, in klaslokalen met losse tafels en stoelen. Met zijn 38 jaar heeft Petersen dan al een glansrijke loopbaan achter de rug: gymnasium, universitaire studies, twee doctoraten, een leraarsen een lectoraatsbevoegdheid. Hoe zou dat gegaan zijn, de ontmoeting tussen die twee? Aan de ene kant een veelzijdige, veeltalige en ook wat stijve en introverte Duitse academicus, met weliswaar een kleine tien jaar praktische onderwijservaring maar toch voor alles wetenschapper. En daar tegenover een twaalf jaar jongere, minder formele, ietwat anarchistische Fransman, hongerig naar kennis, theoretische verdieping en verbreding van zijn horizon, maar bovenal een school-meester op zoek naar praktische oplossingen. Wil je het boek lezen? Geen probleem, je kan het boek ontlenen via het secretariaat van FOPEM. Een smaakmaker voor het cahier 'zelfregulerend leren onder de loep' Twee nieuwe praktijkvoorbeelden In het schooljaar startte de pedagogische begeleiding met bezoeken aan de scholen van FOPEM op zoek naar behoeften en expertises. Leren zelfstandig leren en leren samenwerken kwam als een gemeenschappelijk leerpunt naar voor. Er werd ook vastgesteld dat veel leerkrachten een spanningsveld ervaren tussen ervaringsgericht werken en het aanbieden van structuur. Als antwoord daarop werd het project 'ontwikkelen van tools voor zelfregulerend leren' opgestart. De toenmalige projectmedewerkster, An De Burchgraeve, bracht een aantal verhalen samen in een cahier. Ze stelt een taal voor het zelfregulerend leren voor die je kan gebruiken om over je praktijk na te denken en erover te communiceren. Door gericht te observeren wat in klassen gebeurt en daar samen met de begeleiders over te reflecteren worden je een aantal 'tools', instrumenten aangereikt. Verwacht in het cahier geen kant en klare hap. Hopelijk vind je in het cahier aanknopingspunten en inspiratie om het 'zelfregulerend leren' in je groep te stimuleren. 9 Het cahier bestaat uit twee delen: - een summiere achtergrond over 'zelfregulerend leren' - drie voorbeelden uit de praktijk: Aanleren van hoofdletters in de eerste graad, Organisatie van de kiestijd in het eerste leerjaar, Spelen en daarop terugblikken bij kleuters. Het cahier verscheen voor het eerst in mei 2007 op de feestdag van 10 jaar FOPEM. Op de volgende twee bladzijden vind je een smaakmaker van twee nieuwe praktijkvoorbeelden. Het cahier is te verkrijgen aan 16 euro. Geïnteresseerd? Stuur een mailtje naar patriciaotte@hotmail.com

10 10

11 11

12 Deze nieuwsbrief is het uitwisselingsblad van FOPEM en richt zich naar leerkrachten en ouders. Iedere auteur is verantwoordelijk voor zijn/haar ingezonden stukken. Redactie: Catherine Devos Kris Denys Patricia Otte Simon De Clercq Wim D Hulster Evert Horn Redactie-adres: Kartuizerlaan 20 te 9000 Gent Tel: 09/ Fax: 09/ redactie@fopem.be Website: FOPEM staat voor Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen en overkoepelt de volgende 16 basisscholen die vernieuwend onderwijs (Freinet-, ervaringsgerichte en projectscholen) aanbieden: - De Klaproos - Geraardsbergen - De Levensboom - Kortrijk - De Levensboom - Wevelgem - De Muze - Haacht - De Torteltuin - Poperinge - De Tuimelaar - Schoten - De Waterval - Ekeren - De Weide - Erpe-Mere - De Witte Merel - Ekeren - De Zevensprong - Leuven - Freinetschool De Vier Tuinen - Oudenaarde - Klimop - Oostkamp - Methodeschool De Buurt - Gent - t Schommelbootje - Alken - t Speelscholeke - Deurne - Zeppelin - Mortsel Wil je de nieuwsbrief nog eens herlezen en snuisteren in nieuwsbrieven uit een ver verleden? Ga naar 12