Enkele klemtonen in milieuvriendelijk graslandbeheer

Transcriptie

1 Enkele klemtonen in milieuvriendelijk graslandbeheer Alex De Vliegher Themadag 3 Grasduinen in het gras Merelbeke, 24 september 2013 Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Plant Beleidsdomein Landbouw en Visserij

2 Enkele klemtonen in milieuvriendelijk graslandbeheer Inhoud Graslandvernieuwing Najaar of voorjaar? Voorjaar: bemesting gras na gras Inschakelen in vruchtwisseling Uitstel via bijzaaien? Vlinderbloemige voedergewassen Luzerne (luzerne/gras) Raaigrassen met witte klaver Grassoorten met (rode + witte) klaver Praktijktoets Graslanduitbating najaar 2

3 Graslandvernieuwing Najaar of voorjaar? Vernieuwen in najaar biedt veel voordelen Dip in grasproductie Lagere kwaliteit najaarsgras Goede werking herbiciden Goede draagkracht bodem Weinig kieming onkruidzaden Snelle kieming en ontwikkeling jonge zode Voldoende vocht en hoge temperatuur Periode met lagere arbeidsdruk Maar: Ophoping van nitraat in de bodem en gevaar uitspoeling 3

4 Graslandvernieuwing Najaar of voorjaar? Evolutie nitraatgehalte na scheuren van grasland Bocholt (lichte zandgrond) (LCV) /09/ /09/2007 6/10/ /10/ /10/2007 2/11/ /11/2007 2/12/2007 5/01/2008 2/02/2008 4

5 Graslandvernieuwing Najaar of voorjaar? Vernieuwen in voorjaar heeft nadelen (landbouwkundig) Belangrijk verlies hoogwaardig lentegras Vaak wachten op goede bodemcondities Zware klei: kruimelstructuur bij voorjaarsscheuren?/ opkomst en vestiging bij droogte Arbeidspiek Hoge onkruiddruk Bespuiting: dikwijls noodzakelijk Herbicidenkeuze bij gras/klaver heel beperkt 5

6 Graslandvernieuwing Najaar of voorjaar? Nitraatstiksto of kg/ha 0-90 cm sept 6 okt 18 nov 4 feb 6 apr 14 mei 22 juni 29/jul oorspr zode inzaai 15 sept glyf 1 okt zaai april Merelbeke

7 Graslandvernieuwing Najaar of voorjaar? Nitraatstiksto of kg/ha 0-90 cm febr 6 april 14 mei 22 juni 29 juli oude zode Frez feb + zaai april Gl feb Frez + zaai april frez + zaai april Merelbeke

8 Graslandvernieuwing Najaar of voorjaar? Droge stofopbrengst ton DS/ha sneden opbrengst sneden opbrengst oorspr zode 5 9,72 b 5 11,45 b glyf + frez + zaai september 5 12,36 a 5 13,18 a glyf. okt + zaai april 3 6,80 c 5 13,56 a frezen feb zaai april 3 7,06 c 5 13,58 a glyf feb frez + zaai april 3 6,66 c 5 13,81 a frez + zaai april 3 6,54 c 5 13,34 a Najaar 2008: najaarszaai in september: - 1,47 ton DS/ha Merelbeke

9 Graslandvernieuwing Najaar of voorjaar? ADLO project Landbouwcentrum Voedergewassen: Grasland scheuren op maat van het milieu Effect van tijdstip scheuren in het najaar op opbrengst en nitraatstikstofgehalte in de bodem? Effect van tijdstip scheuren in het voorjaar op opbrengst en nitraatstikstofgehalte in de bodem? 9

10 Graslandvernieuwing Tijdstip in het voor en najaar? 2 locaties: zand Bocholt (PVL) en zandleem in Merelbeke objecten;: 1. Oorspronkelijke zode 2. Inzaai 15 april 3. Inzaai 1 juni 4. Inzaai 15 augustus 5. Inzaai 15 september 6. Inzaai 15 oktober 10

11 Graslandvernieuwing Tijdstip in het voor en najaar? Merelbeke DS-opbrengst ton /ha 2012 (4-5 sn) 2013 (4 sn) som oorspronkelijke zode 15,23 10,64 25,87 zaai 15 april 9,64 11,16 20,80 zaai 1 juni 12,03 10,90 22,93 zaai 15 augustus 11,37 11,65 23,02 zaai 15 september 14,27 10,42 24,69 zaai 15 oktober 14,49 9,36 23,85 oorspronkelijke zode is botanisch van goede kwaliteit Snede 1: 3,47 t DS/ha 2,46 t DS/ha 1,20t DS/ha 11

12 Graslandvernieuwing Tijdstip in het voor- en najaar? Merelbeke, Nitraatstiks stof kg/ha 0-90 cm april 13juni 9 aug 17sept 16 okt 19 nov 17 dec 15 feb 29 mrt oorspr zode zaai 15 april zaai 1 juni 12

13 Graslandvernieuwing Tijdstip in het voor- en najaar? Merelbeke, Nitraatstiks stof kg/ha 0-90 cm aug 17sept 16 okt 19 nov 17 dec 15 feb 29 mrt oorspr zode zaai 15 aug zaai 15 sept zaai 15 okt 13

14 Graslandvernieuwing Tijdstip in het voor- en najaar? Besluit (1 locatie): Zaai 15 april of 1 snede nemen en zaaien per1 juni? Hogere DS-productie bij zaai per 1 juni Nitraatresidu na 1 oktober hoger bij inzaai per 1 juni maar duidelijk beneden de drempel van 90 kg NO 3 -N in 0-90 cm bodemlaa Zaai augustus, september of oktober? Zaai augustus: meer productieverlies in jaar van inzaai maar kleine voorsprong in het volgend groeiseizoen Zaai augustus: meer mineralisatie en meer kans op uitspoeling 14

15 Graslandvernieuwing Voor- of najaarszaai? Derogatiebedrijven: grasland scheuren moet in het periode 15 februari 31 mei (zware klei: vóór 16/9) Inzaai gewas met hoge N-behoefte vb. gras, maïs, Scheuren van P-percelen: 0 bemesting Gras zaaien bij 0-bemesting? Andere gewassen inschakelen: vruchtwisseling Niet derogatiebedrijven Najaarscheuren mag: gunstig voor herinzaai gras Vruchtwisseling: scheuren in voorjaar welk gewas, welk bemesting? 15

16 Vernieuwing Polders 2009

17 Graslandvernieuwing in het voorjaar: 0N-bemesting?

18 Graslandvernieuwing Najaar of voorjaar? ADLO project Landbouwcentrum Voedergewassen: Grasland scheuren op maat van het milieu Effect van tijdstip scheuren in het najaar op opbrengst en nitraatstikstofgehalte in de bodem? Effect van tijdstip scheuren in het voorjaar op opbrengst en nitraatstikstofgehalte in de bodem? Welke volggewassen meest potentieel? Welke bemesting toepassen? 18

19 Grasland scheuren in het voorjaar Gewassenkeuze en bemesting 2 locaties: Merelbeke zandleem in 2012 en 2013 Geel zand (Hooibeekhoeve) in 2013 Objecten: Gewassen: raaigras - maïs voederbieten braak N-bemesting: 0N 170 N RM MAP4 max. (= 170 N RM + N min ) 19

20 Grasland scheuren in het voorjaar Gewassenkeuze en bemesting N-nalevering bij scheuren meerjarig grasland: - Van Dijk (1999): mais 90 kg en 45 kg N/ha in jaar 1 en 2 - Nevens en Reheul (2002): maïs 124 kg, 81 kg en 52 kg N/ha in jaar 1, 2 en 3 - Eriksen (2001): in graangewassen: - raaigras gemaaid: 25 kg N in jaar 1 en negatief in jaar 2 - raaigras begraasd: kg in jaar 1 en 40 kg in jaar 2 - gras/klaver gemengd gebruik: 115 kg in jaar 1 en 60 kg in jaar 2 20

21 Grasland scheuren in het voorjaar Gewassenkeuze en bemesting Merelbeke N RM 170N RM + N min Teelt N - trap 0 tweede N-trap N - trap organische bemesting N-werkz. Hoogste N-trap N - trap N - chemisch organische bijgegeven tot bemesting N- MAP norm werkz. Totaal N- werkzaam N advies kuilmaïs Voederbieten gras eerste snede gras tweede snede gras derde snede kg 104 kg 85 kg 68 kg 57 kg 21

22 Grasland scheuren in het voorjaar Gewassenkeuze en bemesting Foto voorjaar 2013 Merelbeke

23 Merelbeke 2012 Grasland scheuren in het voorjaar Gewassenkeuze en bemesting DS -opbrengst kg/ha in b b a a a a c b a 0 N Max org. MAP 4 norm Voederbiet totaal (incl. loof) Silomaïs Engels raaigras + 3,6% +10,3% +1,1% + 5,9% + 23,7% +70,4% 23

24 Merelbeke 2012 Grasland scheuren in het voorjaar Gewassenkeuze en bemesting DS -opbrengst kg/ha in Voederbiet bieten Voederbiet loof Voederbiet totaal (incl. loof) N Max org. MAP 4 norm 0 + 1,8% + 8,6% b b a 24

25 Grasland scheuren in het voorjaar Gewassenkeuze en bemesting Merelbeke biet -0 biet -170 biet -max maïs -0 maïs -170 maïs max gras -0 gras -170 gras -max 9/03/ /05/ /06/ /09/ /10/2012 Nitraatstikstofgehalte in het bodemprofiel 0-90 cm (kg N/ha) 25

26 Grasland scheuren in het voorjaar Gewasseneuze en bemesting Merelbeke Gras -max: 90N/ha op 19 aug 0 biet -0 biet -170 biet -max maïs -0 maïs -170 maïs max gras -0 gras -170 gras -max 12/09/ /10/2012 Nitraatstikstofgehalte in het bodemprofiel 0-90 cm (kg N/ha) 26

27 Grasland scheuren in het voorjaar Gewassenkeuze en bemesting Besluit (1 locatie, 1 jaar): DS-opbrengst Kuilmaïs >> voederbiet >> gras Geen hoge opbrengst voor gras na gras, ook niet bij 300 N/ha Significante meeropbrengst bij gras en voederbiet bij MAP4 max Nitraatstikstofgehalte in de bodem Hoge waarden in groeiseizoen Lage waarden in najaar: maximaal 40 kg bij maïs MAP4 max Hoe hoger de N-bemesting hoe hoger het nitraatstikstofgehalte Algemeen: rotatie: voederbieten maïs (1à2 keer) wintergraan - gras 27

28 Dan maar liever uitstel van weidescheuren?? Uitbating Onderhoud Gesloten zode is sleutel tot succes Continu maaien dunt zode uit Begrazen en maaien afwisselen is ideaal Geen te zware sneden - korte veldperiode Mengmest in goede omstandigheden Insporing en vertrappeling vermijden Mollen bestrijden klemvast Afwatering Verjonging via doorzaaien bijzaaien Geen optie indien onkruidgrassen (kweek, straatgras, struisgras) 28

29 Graslandverbetering door bijzaaien te Merelbeke Bijzaaien met doorzaaimachine Vredo op 22 maart

30 Graslandverbetering door bijzaaien maart 2011 Object 5 sneden DS-Opbrengst kg/ha DS-opbrengst relatief Geen behandeling Totaal Doorzaaien Engels raaigras totaal Doorzaaien Italiaans raaigras totaal Overtopzaaifrezen totaal Geen behandeling 1 sn Doorzaaien Engels raaigras 1 sn Doorzaaien Italiaaans raaigras 1 sn Overtopzaaifrezen 1 sn

31 Graslandverbetering door bijzaaien augustus 2011 object / snede 2011/1 2011/3 totaal 3/nov 25/jul 2 sn. 2 doorzaaien Engels raaigras doorzaaien Italiaans raaigras overtopzaaifrezen kontrole k.s.v. kg/ha VC% 14,5 7,6 Besluit: - in deze 2 proeven is er geen positief effect te vinden van het doorzaaien met Engels raaigras op de DS-opbrengst - Voorjaarsdoorzaai 2011: gebrek aan neerslag / N-bemesting snede 1 - Augustus 2011 : doorzaai in relatief dichte zode

32 Graslandverbetering door bijzaaien augustus 2011 De frequentie van aanwezigheid is hoger bij de voorjaarszaai waarbij de zode meer open was en de weersomstandigheden minder gunstig voor de vestiging van nieuwe planten (lange tijd geen neerslag, oorspronkelijke zode met 80N /ha. In bijna 2/3 van de kaders had zich minstens 1 nieuwe raaigrasplant gevestigd. Bij de najaarszaai was dit ongeveer de helft. Kader: 20 x 20 cm

33 Frequentie Vlinderbloemige van graslandscheuren voedergewassen verlagen Luzerne, rode en witte klaver Luzerne (luzerne/raaigras) Raaigrassen met witte klaver Grassoorten met witte en rode klaver Praktijktoets 33

34 Luzerne, rode en witte klaver Merelbeke: zandleem, ph 6.1 ADLO project: Mogelijkheden luzerne en klaver in de moderne veehouderij + LCV (4 jaar) 34

35 Luzerne/raaigras mengsels Droge stof opbrengst (gemiddelde 4 jaar, kg/ha) 0N 105N 265N Luzerne Lu Italiaans raaigras IR Engels raaigras ER Lu + IR Lu + ER Lu + ER + WKl Voorkeur 105N/ha voor mengsels: 105N werkzaam = 170 N totaal als mengmest: beschikbaar en te gebruiken op het bedrijf, input van K 2 O and P 2 O 5 DM-opbrengst 105N > 0N 265N: chemische meststoffen nodig, weinig response op opbrengst en kwaliteit 35

36 Luzerne/raaigras mengsels Voederwaarde (average 4 years) Energie (VEM) DVE( g/kg DS) 0N 105N 265N 0N 105N 265N Luzerne LU Italiaans raaigras IR Engels raaigras ER Lu + IR Lu + ER Lu + Er + Wkl Energie inhoud: raaigrassen >> mengsels > luzerne Eiwit inhoud: luzerne > mengsels >> raaigrassen + witte klaver?: aan te raden (kwaliteit) 36

37 Luzerne/raaigras mengsels Nitraatstikstof rest (kg NO 3 -N/ha in bodem 0-90 cm) Lu 0N Lu + PR 105N PR 265N RCl 0N RCl + PR 105N WCl + PR 105N PR 265N year 1 year 2 year 3 year 4 0 year 1 year 2 year 3 year 4 Drempelwaarde voor risico NO 3 uitloging: 90 kg NO 3 -N/ha in soil 0-90 cm Metingen alle objecten <<< Drempelwaarde Uitsluitend maaien! 37

38 Gras/witte klaver Merelbeke,

39 Gras/witte klaver Merelbeke: (2011) - Lichte zandleem - Graslandvernieuwing Engels raaigras met of zonder witte klaver - 4 objecten N-bemesting: N dierlijk N scheik. (= 200N wz ) N dierlijk N scheik (= 280N wz) (= MAP3) N dierlijk N scheik (= 250N wz ) (= derogatie MAP3) N dierlijk N scheik (= 330N wz ) - 5 sneden per jaar - Rundermengmest over eerste 2 sneden verdeeld - Opbrengst, kwaliteit en nitraatrest 39

40 Frequentie van Gras/witte graslandscheuren klaver verlagen Raaigrassen met witte klaver Object Residuele N (NO 3 -N kg.ha -1 ) Klaver % Gemidd. N 200 ER ER/WKl N250 ER ER/WKl N280 ER ER/WKl N330 ER ER/WKl Gemidd. ER 15a 6a 7a 6a 8a 8a ER/WKl 24b 11b 14b 7a 12b 14b gemidd. 26a 26a 20a 22a 23 40

41 Andere grassoorten in beeld? Grassoorten al dan niet met (rode + witte) klaver Mede gefinancierd door het Landbouwcentrum Voedergewassen Management: maaivoorwaarden Locaties: Merelbeke (zandleem) en Geel (zand Hooibeekhoeve) (2014) Aantal objecten: 12 zonder en 12 met klaver Engels raaigras (1) rietzwenkgras (2) Festulolium (2) Mengsels Engels raaigras met andere grassoorten in 2 verhoudingen Bemesting: Gras: 300 N werkzaam Gras/klaver: 150 N werkzaam 41

42 Andere grassoorten in beeld? Grassoorten al dan niet met (rode + witte) klaver Merelbeke Opbrengst in kg DS/ha (5 sneden) DS.-opbr. Gras meeropbr. met klaver Gras (300N): 14,65 ton DS/ha Gras/klaver (175N) : + 2,28 ton DS/ha 42

43 Andere grassoorten in beeld? Grassoorten al dan niet met (rode + witte) klaver Merelbeke augustus

44 Andere grassoorten in beeld? Grassoorten al dan niet met (rode + witte) klaver Merelbeke ,00 20,00 15,00 R E % 10,00 5,00 0,00 RE % RE% extra via klaver RE% gras (300N): 14,43% en gras/klaver (175N): 19,95% verschil: 5,52% Klaveraandeel op jaarbasis in 2012: 7% wkl + 51% rkl 44

45 Merelbeke 2012 Andere grassoorten in beeld? Grassoorten al dan niet met (rode + witte) klaver N-exp port in kg/ha N - exp. kg/ha N-export extra door klaver N-export gras (300N): 318 kg/ha en gras/klaver (175N): 514 kg/ha verschil: 195 kg/ha Klaveraandeel op jaarbasis in 2012: 7 % wkl + 51% rkl 45

46 Andere grassoorten in beeld? Grassoorten al dan niet met (rode + witte) klaver Merelbeke 2013 (voorlopig) Opbrengst in kg DS/ha (4 sneden) eng. rie.b. rie.c. fes.h. fes.l. eng.-rie.b. eng.-rie.b. eng.-rie.c. eng.-rie.c. eng.-fes.h. eng.-fes.l. r&w DS.-opbr. Gras meeropbr. met klaver Gras (300N): 13,68 ton DS/ha Gras/klaver (150N) : + 0,70 ton DS/ha 46

47 Gras/klaver in de praktijk Samenwerking met ADLO Praktijk: Gebruik van mengmest Berijding met machines tijdens veldperiode en oogst LENNIK: N- en K- bemesting gras/klaver ( ) DWORP: : Gras/klaver (125 N/ha) / gras (300N/ha) NIEUWENHOVEN en HULDENBERG: Gras/klaver (125 N/ha) / (300N/ha)

48 Gras/klaver in de praktijk? Samenwerking met ADLO DS. - opbrengst 2012 kg/ha Klaveraandeel per snede in % snede DS.-opbr (4 sneden) gras grasklaver % rode Kl. % witte kl DWORP snede Klaveraandeel per snede 2013 (4 sn.) gras 40 % rode Kl. grasklaver 30 % witte kl

49 Gras/klaver in de praktijk? Samenwerking met ADLO DWORP Besparing scheik. N-meststoffen: 175 eenheden per ha Gras/klaver : hogere opbrengst 2012:14,1 ton DS/ha tav 8,0 ton DS/ha (5 sneden) 2013:11,8 ton DS/ha tav 9,3 ton DS/ha (4 sneden) Klaveraandeel: zeer variabel maar hoog 2012: 46% R + 8% W 2013: 31% R + 16% W 2013: gras en gras/klaver in micro kuilen voederwaarde voordroogkuil 49

50 EU-project : MULTISWARD Graslandgebruik in het najaar Maaien of begrazen na 1 september? Mengmesttoepassing en urine excretie bij begrazing in nazomer herfst verhogen de kans op N-uitloging (Titchen et al. 1993, Aarts et al. 2000) Urine: zeer hoge N-concentratie (equivalent 400 kg N /ha) Najaar: grasgroei is beperkt N-opname en efficiëntie is beperkt Beperking begrazingsduur of stop zetten begrazing in najaar: Meten wij een lagere nitraatstikstof concentratie tijdens 1/10 15/11? 50

51 Graslandgebruik in het najaar Maaien of begrazen na 1 september? Beperking begrazingsduur of stop zetten begrazing in najaar: meten wij een lagere nitraatstikstof concentratie tijdens 1/10 15/11? percelen ( 3 zand 3 zandleem 3 klei) 3 stroken per perceel 51

52 Graslandgebruik in het najaar Maaien of begrazen na 1 september? C3 G3 C2 G2 C1 G1 C G sampling cutting area sampling grazing area 52

53 Graslandgebruik in het najaar Maaien of begrazen na 1 september? 2010 Begrazing door melkvee of vervangingsvee N input (kg/ha) via de grazende dieren: graasduur x excretiegetal Maaisnede binnen de afsluiting + N output geen maaisnede bij het begin v/h the experiment 1 snede in periode Oktober 1 snede in periode 15 nov. NO 3 -N in bodemprofiel: bemonstering: 1 sept., 1 okt. en 15 nov en 2012 Maaisnede binnen de afsluiting + N output snede bij het begin v/h the experiment (deel a) 1 snede in periode 10 okt. (deel a) 1 snede in periode 15 nov. voor a en b 53

54 Graslandgebruik in het najaar Maaien of begrazen na 1 september? 2010 Zeer grote variatie in metingen nitraatgehalte September November 54

55 Graslandgebruik in het najaar Maaien of begrazen na 1 september? N-excretie tijdens begrazing: 93 kg N/ha N-afvoer door maaisnede: 86 kg N/ha 2010: geen lagere nitraatrest in oktober november bij maaigebruik! 55

56 Graslandgebruik in het najaar Maaien of begrazen na 1 september? 2012 N-excretie tijdens begrazing: 110 kg N/ha N-afvoer door 1 maaisnede: 81 kg N/ha N-afvoer door 2 maaisneden: 127 kg N/ha 2011: een lagere nitraatrest in oktober november bij 2 maaisneden! 56

57 Graslandgebruik in het najaar Maaien of begrazen na 1 september? Besluit (2010 en 2011) Begrazing na 1 september: er komt nog veel N op de weide terecht en deze werkt niet efficiënt Grote variatie in metingen van nitraatstikstofconcentratie in de bodem op begraasde percelen Maaien van 1 oktobersnede i pl v grazen na 1 september resulteerde niet in lagere nitraatresidu-metingen Maaien begin september + oktober resulteerde in lagere nitraatresidu-metingen (basis: gemiddelde van 9 percelen) 2012: meer duidelijkheid? 57

58 Dank u wel 58