DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE TWINKEL

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE TWINKEL Locatie(s) : peuterspeelzaal Plaats : Oss Onderzoeksnummer : Documentnummer : Datum onderzoek : 0 januari 2012 Datum vaststelling rapport : 25 april 2012 VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op versie 2.2 van het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen Aantal peuters: 50, waarvan 14 doelgroeppeuters. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 8

3 2. HET TOTAALBEELD De gemeente Oss heeft het werken aan de voor- en vroegschoolse educatie in VVE-koppels losgelaten. Formeel kent de gemeente Oss dus geen VVE-koppels. Peuterspeelzaal (voorschool) vormt formeel dus geen VVE-koppel, maar werkt samen met groep 1 van een in hetzelfde gebouw gelegen basisschool. Ze vormen op dit moment samen met de Vroeghulp en een school voor speciaal basisonderwijs en Buitenschoolse opvang, een Horizonschool: De Komeet. Binnenkort maakt Vroeghulp plaats voor een mogelijk andere Horizonpartner. Leidsters zijn voldoende gecertificeerd en gekwalificeerd en hebben voldoende ervaring met het vormgeven van het VVE-programma Piramide. De voorschool wordt aangestuurd door de Stichting Peuterspeelzalen Oss (SPO). In totaal heeft de Stichting 16 peuterspeelzalen. Alle leidsters van deze zalen hebben Piramide gevolgd. Er is echter door de Stichting een onderscheid aangebracht: de helft van de peuterspeelzaalleidsters werkt met een lichte variant van Piramide en de andere helft werkt intensief met Piramide. Voorschool De Twinkel werkt intensief met het VVE-programma Piramide. Het algemene beeld van de kwaliteit van VVE op peuterspeelzaal is dat op een groot aantal aspecten, sprake is van een voldoende kwaliteit. Tijdens dit onderzoek heeft de inspectie gekeken naar het aanbod dat de doelgroepkinderen ontvangen. De voorschool heeft een hoog ambitieniveau als het gaat om de kwaliteit van VVE bij de doelgroep en niet-doelgroepkinderen in samenwerking met groep 1 van de basisschool. De samenwerking komt vooral tot uiting bij de keuze en uitwerking van de inhoudelijke thema s en het gezamenlijk starten en afsluiten van thema s. Leidsters zijn enthousiaste, betrokken en gedreven mensen, die VVE tot een succes willen maken. De goede sfeer en het prettige schoolklimaat zijn tevens gunstige voorwaarden voor een verdere ontwikkeling op het gebied van VVE. Positief zijn onder andere de algemene informatievoorziening naar ouders, de pedagogische vaardigheden van de leidsters en het planmatig begeleiden van de tutorgroep. Het expliciteren van het VVE-beleid vormt voor peuterspeelzaal het grootste aandachtspunt. Dit vraagt van betrokkenen om een vertaling van de ambities naar de praktijk, concrete doelstellingen en het evalueren van doelstellingen. Omdat de gemeente geen prestatieafspraken in de zin van minimale opbrengsten met de VVEinstellingen heeft gemaakt, kan de inspectie geen oordeel geven over de opbrengsten van het VVE-beleid. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina van 8

4 . DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 2 A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie 2 getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) A Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2, 5 jaar VVE? A5 Kwaliteit leidsters A5.2 Alle leidsters zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5. Alle leidsters spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 4 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan In de wet Kinderopvang is geregeld dat de GGD als toezichthouder alle geregistreerde kindcentra inspecteert. In Oss heeft de GGD alle peuterspeelzalen in 2009 of in 2010 voor het laatst bezocht. Op basis van de Verordening kwaliteitsregels peuterspeelzaalwerk en het daaruit afgeleide toetsingskader heeft de GGD in 2009 de kwaliteit van de opvang op peuterspeelzaal beoordeeld. Dit onderzoek is niet van recente datum en is als onvoldoende beoordeeld. In dit onderzoek zijn niet alle basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie beoordeeld. Dit is dan ook de reden dat deze indicator onvoldoende is beoordeeld. Wel beoordeeld zijn de maximum groepsgrootte, de dubbele bezetting en de kwalificatie van de groepsleidsters. Deze oordelen heeft de inspectie van het onderwijs geverifieerd en overgenomen. De kwaliteit van de overige basisvoorwaarden heeft de inspectie van het onderwijs in dit onderzoek beoordeeld. Op de voorschool wordt verder aan de basisvoorwaarden voldaan. De leidsters van peuterspeelzaal zijn in 2002 geprofessionaliseerd in en gecertificeerd voor het VVE-programma Piramide. Dit is een goed voorbeeld voor anderen. Binnen het SPO verzorgt het Hoofd Pedagogisch Beleid, als gecertificeerde Piramide trainster, de jaarlijkse bijscholing van de pedagogische medewerkers. In het afgelopen jaar heeft de taalontwikkeling centraal staan gestaan. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal Ouders met wie de inspectie heeft gesproken zijn tevreden over peuterspeelzaal. De drempel om vragen te stellen is laag. Bovendien vinden ouders dat de leidsters zeer betrokken zijn bij het wel en wee van hun kind. De ouders worden ten minste twee keer per jaar geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind. In de praktijk blijkt dat de oudercontacten vaker zijn dan twee keer per jaar. Ook bij het halen en brengen wordt informatie uitgewisseld. Tijdens de oudergesprekken worden de toetsresultaten en observatiegegevens meegedeeld en wordt het mogelijke vervolgtraject met de ouders besproken. Indien er zorgsignalen zijn, worden ouders direct geïnformeerd over hun kind. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 8

5 Ouders geven ook aan thuis actief met VVE-activiteiten aan de slag te gaan. Voorafgaand aan elk thema krijgen ouders informatie over wat ze in het kader van het nieuwe thema thuis met hun kinderen kunnen doen. Een gericht ouderbeleid heeft binnen het VVE-beleid nog geen vorm gekregen. Om de ouders beter te kunnen informeren over en te betrekken bij VVE is een gericht ouderbeleid noodzakelijk. Daarvoor is het wenselijk om eerst een analyse van de ouderpopulatie op te stellen. Op basis van deze analyse moeten de wensen en mogelijkheden van de ouders van peuterspeelzaal in beeld gebracht worden en de eigen doelstellingen ten aanzien van de rol van ouders in de vooren vroegschoolse educatie. Er is nog geen eigen visie met bijbehorende doelen en ambitieniveau geformuleerd op het gebied van ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid. Het SPO heeft wel een algemeen beleid ten aanzien van ouderbeleid geformuleerd. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1. Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 4 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2. De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend C Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C.1 Het educatief handelen van beide leidsters is goed op elkaar afgestemd C.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C. De leidsters bevorderen de interactie met en tussen kinderen C.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief C.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen De kwaliteit van uitvoering is op alle drie onderdelen voldoende van niveau: het aangeboden programma, het pedagogisch klimaat en het educatief handelen. Op peuterspeelzaal wordt gewerkt met het vernieuwde VVE-programma Piramide. Er is een jaarplanning aanwezig, gekoppeld aan thema s en die verbonden zijn aan de beoogde doelen. Er is een doelgerichte planning voor de reguliere groep en de VVE-groep. De planning van de activiteiten houdt bovendien rekening met de leeftijd en met het niveau van ontwikkeling. Materialen en middelen worden ingezet naar gelang het kind een gevorderde of een eenvoudige taal/spraakontwikkeling heeft. Er zijn bijvoorbeeld pientere peuteropdrachtjes en gerichte werkjes voor kinderen die al kunnen tellen en/of letters herkennen. Dit is een goed voorbeeld voor anderen. De specifieke VVE-activiteiten worden in een aparte ruimte aan doelgroepkinderen aangeboden (tutoring), terwijl de reguliere groep peuters spelen in een andere ruimte. Het interactief voorlezen neemt in beide groepen een belangrijke plaats in bij het aangeboden programma. Dit blijkt ook uit de praktijk. Het pedagogisch handelen van de leidsters is voldoende ontwikkeld om een prettig leer- en ontwikkelklimaat te verzorgen. Leidsters tonen in gedrag en taalgebruik respect naar alle kinderen toe. Zij bieden de kinderen bovendien positieve ondersteuning en bevorderen dat kinderen samen spelen en delen. Grenzen aan het gedrag van een kind worden positief geformuleerd. Tevens VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 8

6 geven leidsters aan hoe en waarom een kind zich moet houden aan de gedragsregels. Leidsters schenken voldoende aandacht aan het zelfstandig leren van een kind. Leidsters zijn gericht met taalactiviteiten bezig. Zo leest de tutor het verhaal voor van de rommelige reus en betrekt tegelijkertijd de kinderen in het verhaal, waarbij de beoogde woorden, begrippen en/of zinnen herhaald worden, afhankelijk van het taalniveau van het kind. Leidsters stimuleren de kinderen om (samen met anderen) het verhaal te spelen of om (samen) een boekje te lezen of te gaan zingen. Op de teamvergadering bespreken de leidsters hoe het programma is verlopen. Uit zo n bespreking komen ook weer nieuwe afspraken voort. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1. De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. 4 vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2. De leidsters blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Alle onderdelen van begeleiding en zorg binnen de groep zijn van voldoende kwaliteit. De voorschool heeft de zorg voor de kinderen vastgelegd in een, voor alle Osse peuterspeelzalen geldend, Pedagogisch beleidsplan. Er wordt voldoende aandacht besteed aan de begeleiding en zorg van de ontwikkeling bij doelgroep- en niet- doelgroeppeuters. In de zorgstructuur hanteren de leidsters verschillende zorgniveaus. De ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere keten voldoet op alle drie terreinen. Het aanmelden voor externe zorg is zelfs een goed voorbeeld voor anderen. De ontwikkeling van de peuters wordt gevolgd met behulp van de Cito-toetsen voor taal en ordenen. Naast de genormeerde toetsen, maken leidsters gebruik van een door het SPO gestandaardiseerde observatieformulier voor het individuele kind: de Osse Peuter Ontwikkelingsvolglijst. Deze lijst omvat zowel de cognitieve ontwikkeling (taal, rekenen) alsook de motorische en de gedragsontwikkeling. Voor de invulling hiervan zijn afspraken vastgelegd in een protocol. Verder worden, indien nodig, diagnostische toetsen ingezet om de hulpvraag van de zorgleerling nader te bepalen. Leidsters hebben voor het opstellen en uitvoeren van het handelingsplan een cursus gevolgd: Handelingsgericht werken. Voor ieder kind op zorgniveau (Eniveau) heeft de voorschool een handelingsplan. Naast het gebruik van dit individuele handelingsplan wordt momenteel voor het eerst geoefend met een handelingsplan voor de tutorgroep. In een bespreking gaan leidsters na of de beoogde doelen zijn bereikt en maken ze afspraken over de nazorg of over het verlengen van de geboden zorg. Wanneer de gewenste zorg niet door de voorschool geleverd kan worden, worden mogelijkheden uitgezocht voor de externe zorg door de leidster in overleg met de sectorcoördinator en soms ook met de intern begeleider van de, aan de zaal grenzende, basisschool. Bij het aanmelden van externe zorg worden ouders bovendien ondersteund. Bovendien vindt structureel overleg plaats met het consultatiebureau in de wijk. Bij doorverwijzing naar bijvoorbeeld gespecialiseerde gezinszorg worden naast de overlegmomenten ook momenten van evaluatie gepland om de effecten van de zorg en de voortgang te bespreken. Naast het contact met externe zorginstanties wordt bij peuters vanaf,5 jaar, als er twijfels zijn of als doorstroom naar een reguliere basisschool in het gedrang komt, de expertise van het samenwerkingsverband SPOM ingeschakeld. Dit alles wel met toestemming van ouders die door de leidsters van de peuterspeelzaal in het hele traject van integrale vroeghulp, worden ondersteund. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 8

7 E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOORSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool E2 De voorschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 E De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 2 E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 2 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 De kwaliteit van de kwaliteitszorg is voor verbetering vatbaar. De meeste onderdelen van kwaliteitszorg dienen nog vorm en inhoud te krijgen. Er is wel VVE-coördinatie. Dit ligt in handen van de, in hoge mate bij het VVE-werk betrokken, locatieleidster. Bovendien is er een sectorcoördinator aangesteld. De kwaliteit van VVE wordt niet geëvalueerd. Tot de evaluatie van de kwaliteit van VVE behoort het (ten minste één keer per jaar) nagaan of de begeleiding en extra zorg van de doelgroepkinderen tot de gewenste effecten hebben geleid. Ook of het pedagogisch en educatief handelen voldoet aan de eigen norm, het geformuleerde VVE-beleid is gerealiseerd en/of de ouders in een gewenste mate hebben geparticipeerd. De conclusies uit deze evaluaties vormen dan weer de basis voor het verbeterplan. Er dient bovendien, ten behoeve van de borging van de kwaliteit van VVE, ook constante aandacht te zijn voor de professionaliteit van de leidsters, de kwaliteit van het programma, de leeromgeving, de beschikbare en bestede VVE-tijd en specifieke zorg voor de individuele kinderen. In de voorschool is er, via workshops, weliswaar constante aandacht voor de professionaliteit van de leidsters om de kwaliteit van VVE te verhogen, maar dit is niet op basis van evaluaties en een planmatige aanpak. Ook de beschikbare toetsresultaten worden nog niet betrokken bij de invulling van het kwaliteitszorgbeleid voor VVE. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen naar een vroegschool F De voorschool zorgt voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voorschool is afgestemd op dat van de vroegschool nvt F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voorschool is nvt afgestemd op dat van de vroegschool F6 De manier om met ouders om te gaan op de voorschool is afgestemd op die nvt van de vroegschool F7 De interne begeleiding en zorg op voorschool zijn afgestemd op die van de nvt vroegschool Dat peuterspeelzaal formeel geen VVE-koppel vormt met een vroegschool, wil nog niet zeggen dat er geen contact is tussen de peuterspeelzaal en de twee basisscholen waar de meeste peuters van peuterspeelzaal naar uitstromen. Zo vindt altijd een warme overdracht plaats van de OPO en het handelingsplan en worden weleens gezamenlijke activiteiten ondernomen. Voor het behouden van de effecten die VVE oplevert, is het echter noodzakelijk dat er een doorgaande lijn bestaat tussen de voor- en vroegscholen om de overgang van de voorschool naar de vroegschool zo gunstig mogelijk te maken. Daarbij kunnen een doorgaande lijn in het VVEprogramma en het aanbod als belangrijke indicatoren worden gezien. Het is dus wenselijk dat er een gelijk beleid is op de voor- en vroegscholen, ook ten aanzien van ouderparticipatie, het pedagogisch klimaat, het educatief handelen en de zorg en begeleiding. Het voorheen gehouden gestructureerd overleg met de VVE-vroegscholen ligt nu tijdelijk stil in afwachting van het nieuwe gemeentelijk VVE-beleid. Maar het uitwisselen van elkaars materialen gaat gewoon door. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 8

8 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 8