Inhoudsopgave Dankwoord Inhoudsopgave Afkortingen Figuren en tabellen DEEL I Hoofdstuk 1. Inleiding

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Dankwoord 5 Inhoudsopgave 7 Afkortingen 13 Figuren en tabellen 15 DEEL I Hoofdstuk 1. Inleiding 17 1 Late start van het debat omtrent waarborgen in herstelgerichte processen 21 2 Het juridische kader 24 3 Reserves 32 4 Factoren die de waarborgendiscussie beïnvloeden 33 5 Afbakening van de vraagstelling 38 6 Opbouw van het boek 39 7 Terminologie 40 8 Afsluitingsdatum van het onderzoek 42 DEEL II Hoofdstuk 2.Voorstelling van het empirische onderzoek 43 1 Keuze voor een veldonderzoek 43 2 Keuze van de bemiddelingspraktijk 43 3 Verkennende fase 48 4 Gegevensverzameling 49 5 Dataverwerking en -analyse 53 6 De onderzoekspopulatie Bemiddelingsovereenkomsten De bestudeerde overeenkomsten Relevantie van de bemiddelingsovereenkomsten Dataverzameling en -verwerking Vonnissen De onderzochte vonnissen uit het arrondissement Dendermonde Relevantie van de vonnissen Dataverzameling en -verwerking Gewijzigde juridische situatie sinds 1 januari Bemiddelaars De geïnterviewde bemiddelaars Relevantie van de bemiddelaars Dataverzameling en -verwerking 62 7

2 HERSTELRECHT EN PROCEDURELE WAARBORGEN 6.4 Magistraten De geïnterviewde magistraten Relevantie van de magistraten Dataverzameling en -verwerking 64 7 Besluit 65 Hoofdstuk 3. Herstelbemiddeling voor meerderjarige verdachten in 67 Vlaanderen 1 Een korte geschiedenis Actieonderzoek herstelbemiddeling in gerechtelijk arrondissement Leuven Bemiddelingsdienst in gerechtelijk arrondissement Leuven Uitbreiding naar andere gerechtelijke arrondissementen Oprichting Suggnomè. Forum voor Herstelrecht en Bemiddeling vzw Verwettelijking van de herstelbemiddelingspraktijk 72 2 Situering ten aanzien van de strafrechtsbedeling Verwijzing naar bemiddeling en bemiddelingsaanvragen Selectiecriteria 77 3 De herstelbemiddelingsprocedure Deelnemers Verloop van het bemiddelingsproces 79 4 Regelgevend kader 81 5 De bemiddelingsdossiers Aard van de misdrijven Kenmerken van verdachte en slachtoffer Directe versus indirecte bemiddeling Duur van de bemiddeling 84 6 Situering van herstelbemiddeling vóór vonnis ten aanzien van andere bemiddelingspraktijken voor meerderjarige daders in strafrechtelijke context 85 DEEL III Hoofdstuk 4. Schuld en het vermoeden van onschuld 87 1 Voorvraag één: het vermoeden van onschuld 88 2 Voorvraag twee: voor welke herstelrechtelijke programma s is onze vraagstelling relevant? Splitsing van het strafproces Guilty plea Bekentenis 98 3 Voorvraag drie: verschillende concepten van schuld Kwesties met betrekking tot herstelgerichte processen, het vermoeden van onschuld en (juridische) schuld 107 8

3 INHOUD 4.1. Kan men uit de bemiddeling of conference als buitengerechtelijke afhandeling conclusies trekken met betrekking tot de juridische schuld? Heeft deelname aan een bemiddeling of conference (vóór vonnis) implicaties voor de juridische schuld wanneer de zaak voor de strafrechter komt? Laat het vermoeden van onschuld toe dat parketmagistraten en rechters verwijzen naar bemiddeling of conferencing? De verdachte en het slachtoffer in herstelrechtelijke processen vóór vonnis: bekommernissen en mogelijke oplossingen een discussie Verantwoordelijkheid in het strafproces versus verantwoordelijkheid in herstelrecht: van passieve verantwoordelijkheid over actieve verantwoordelijkheid naar responsabilisering? Toekomstgerichtheid versus blik naar het verleden Actieve versus passieve verantwoordelijkheid Herstelrecht en responsabilisering Gericht op de belangen van het slachtoffer? Het vermoeden van onschuld binnen herstelbemiddeling voor meerderjarige verdachten in Vlaanderen Herstelbemiddeling en het vermoeden van onschuld De eis van de bekennende verdachte Vormen van schuld in de bemiddeling Feitelijke schuld Schuldgevoelens, spijt, schaamte Over mogelijke spanningen tussen het bemiddelingsgebeuren en het strafrechtelijke traject 137 Hoofdstuk 5. Rechtsbijstand Rechtsbijstand in herstelrechtelijke regelgeving en literatuur Rechtsbijstand door wie? Rechtsbijstand bij de aanvang van het herstelgericht proces Rechtsbijstand tijdens het herstelgericht proces? Rechtsbijstand bij beëindiging van het herstelgericht proces Rechtsbijstand: soms verplicht en zo nodig kosteloos? Rechtsbijstand binnen herstelbemiddeling voor meerderjarige verdachten in Vlaanderen Rechtsbijstand in individuele bemiddelingsprocessen Juridische informatie en advies: door wie? Rechtsbijstand tijdens en na het bemiddelingsproces Structurele betrokkenheid van de advocatuur bij herstelbemiddeling Slotbedenkingen 176 9

4 HERSTELRECHT EN PROCEDURELE WAARBORGEN Hoofdstuk 6. Proportionaliteit Het proportionaliteitsbeginsel in de herstelrechtelijke regelgeving en literatuur Bovengrenzen én ondergrenzen? Een herstelrechtelijke proportionaliteit? De ijkpunten De schade als startpunt voor het afwegen van de herstelrechtelijke reactie De mate van schuld buitenspel? Herstel als tweede ijkpunt Wie bepaalt of voldoende en niet teveel is hersteld? Proportionaliteit en de sfeerovergang van herstelproces naar strafprocedure Herstelbemiddeling voor meerderjarige verdachten in Vlaanderen Billijkheid in de plaats van proportionaliteit Een billijke oplossing voor de aangerichte schade met het oog op herstel Schade Herstel De sfeerovergang van herstelbemiddeling naar het strafproces De uitkomst van de analyse van de vonnissen De houding van de magistraten: nemen zij de bemiddelingsuitkomst in rekening? Besluit: proportionaliteit in het herstelrecht? 214 Hoofdstuk 7. Neutraliteit en onpartijdigheid Inconsistente definiëring Problemen met neutraliteit Procesbegeleiding en inhoudelijke inbreng De persoon van de bemiddelaar Empathie en erkenning Inhoudelijk advies Onpartijdigheid en machtsonevenwichten Neutraliteit en persoonlijke of professionele banden met de partijen Onafhankelijkheid en de banden met justitie, slachtoffer- en daderorganisaties Onafhankelijkheid ten aanzien van justitie Politieambtenaren als bemiddelaars Onafhankelijkheid ten aanzien van dader- of slachtofferorganisaties Neutraliteit en onpartijdigheid in herstelbemiddeling voor meerderjarige verdachten in Vlaanderen Neutraliteit in de zin van de beperking van de rol van de bemiddelaar tot procesbegeleiding

5 INHOUD 7.2 De onpartijdigheid of meerzijdige partijdigheid van de bemiddelaar Geen vooringenomenheid omwille van connecties met de partijen Onafhankelijkheid van justitie Besluit 251 Hoofdstuk 8. Vrijwilligheid Vrijwilligheid in de herstelrechtelijke regelgeving en literatuur Dimensies van vrijwilligheid in herstelgerichte processen Beperkingen van vrijwilligheid in herstelgerichte processen Druk vanuit de strafrechtelijke context Druk uitgeoefend door de verwijzer en de bemiddelaar Onvrijwilligheid door ongelijkheid tussen de partijen of beperkingen bij één van de partijen, door druk van de naaste omgeving of de advocaat Vrijwilligheid in herstelbemiddeling voor meerderjarige verdachten in Vlaanderen Dimensies van vrijwilligheid in herstelbemiddeling Beperkingen van vrijwilligheid in herstelbemiddeling Besluit 283 Hoofdstuk 9. Vertrouwelijkheid Openbaarheid in het strafproces Vertrouwelijkheid in het herstelrecht Toch openbaarheid in herstelgerichte processen? Openheid met het oog op kwaliteitsbewaking en het creëren van een publiek draagvlak Openstellen van de bijeenkomsten Extern toezicht op de uitkomst van het herstelgericht proces Overleg met de achterban die niet aanwezig is op de bijeenkomsten Openheid in functie van de (verdere) justitiële besluitvorming Rapportage door de bemiddelaar aan de bevoegde justitiële autoriteit Enkele andere punctuele kwesties Vertrouwelijkheid in herstelbemiddeling voor meerderjarige verdachten in Vlaanderen Vertrouwelijkheid als principe Standaarduitzondering: partijen behoren overeen te komen welke informatie wel vrijgegeven kan worden Openheid in functie van kwaliteitsbewaking en creatie van een maatschappelijk draagvlak?

6 HERSTELRECHT EN PROCEDURELE WAARBORGEN 4.4 Openheid in functie van de verdere gerechtelijke besluitvorming? Minimale rapportage aan de justitiële autoriteiten Zeer beperkte meldingsplicht van de bemiddelaar bij nieuwe feiten Enkele overblijvende kwesties Het doorgeven van informatie aan de andere partij (bij indirecte bemiddeling) Gegevensbescherming en het doorgeven van informatie aan derden Besluit: schaarse externe controle en veel gewicht op de schouders van de bemiddelaar 333 DEEL IV Hoofdstuk 10: Slotbeschouwingen De vraagstelling De methode Beantwoording van de onderzoeksvragen De strafrechtelijke waarborgen De herstelrechtelijke waarborgen Bedenkingen vanuit het onderzoek van herstelbemiddeling voor meerderjarige verdachten in Vlaanderen Afsluitende beschouwingen 346 Bibliografie 353 Literatuur 353 Regelgeving, beleidsstukken en jurisprudentie 379 Summary The issue The method Answering the research questions The criminal justice guarantees The restorative justice guarantees Considerations based on the empirical research into victim-offender mediation for adult suspects in Flanders Closing considerations 394 Curriculum vitae