NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN

Transcriptie

1 NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN

2 IHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Algemene inleiding 1.2. Aanleiding Wat is handhaving Waarom handhaving Doel Afbakening 4 2. Juridisch instrumentarium Inleiding Bestuursrechtelijke instrumenten Inleiding Toezicht Bestuursdwang Last onder dwangsom Bestuurlijke boete Strafrechtelijke instrumenten Niet-handhaven Beginselplicht tot handhaving Legaliseren Gedogen 8 3. Algemeen handhavingsbeleid Inleiding Prioriteiten Handhavingsmodellen Risico s handhavingsniveau in Waddinxveen Specifiek handhavingsbeleid Inleiding Overzicht handhavingsgebieden Prioriteiten in waddinxveen Organisatie van de gemeentelijke handhaving Inleiding Uitvoeringsprogramma Integrale uitvoering Organisatorische inbedding Handhavingsoverleg Monitoring Beleidscyclus handhavingsbeleid 14 NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

3 1. Inleiding 1.1. Algemene inleiding Door een aantal calamiteiten in ons land zijn de onderwerpen veiligheid en handhaving bovenaan de agenda geplaatst van gemeenten, burgers en bedrijven. Om ook in Waddinxveen te komen tot een veilige en leefbare leefomgeving is een begin gemaakt met Integraal Veiligheidbeleid, dat als paraplu kan dienen voor een aantal specifiekere onderwerpen die onlosmakelijk zijn verbonden met het begrip veiligheid. Integraal handhavingsbeleid is er daar één van. Handhaving is inherent aan het bestaan van regels. De overheid heeft tot taak binnen onze rechtsstaat toe te zien op naleving van regels en handhavend op te treden. De overheid dient een zo hoog mogelijk niveau van naleving van regels te bewerkstelligen. Daarbij geldt enerzijds dat de burger op zijn eigen verantwoordelijkheden wordt gewezen en anderzijds moet de overheid zelf actief handhavend optreden. Het handhavingsbeleid is hiervoor kaderstellend Aanleiding Naar aanleiding van het collegeprogramma is een begin gemaakt met het opstellen van handhavingsbeleid. De volgende actiepunten uit het collegeprogramma hebben betrekking op handhaving: - actualisering van het huidige integrale veiligheidsplan; - meer effectieve handhaving als onderdeel van het reguliere werk. Dit vraagt realisering van reeds vastgestelde concrete aanbevelingen op dit terrein; - versterking van de handhaving van de openbare ruimte door inzet van extra menskracht voor handhaving d.m.v. de aanstelling van een breed inzetbare medewerker die de functie krijgt van inspecteur openbare ruimte; Een van de speerpunten die in de programmabegroting is opgenomen is een betrouwbare gemeente. Ook het handhaven van regelgeving hoort hierbij. Een ander speerpunt is de kwaliteit van de leefomgeving. Veilig, schoon en heel zijn hier de kernbegrippen. Volgens de programmabegroting krijgt handhaving nadrukkelijk een plaats in onze organisatie en wordt handhaving versterkt. Op 7 maart 2006 zijn er gemeenteraadsverkiezingen geweest. De nieuwe raad en het nieuwe college hebben handhaving en veiligheid ook hoog op de agenda staan. In het coalitieakkoord geeft het college aan dat veiligheid in Waddinxveen een hoge prioriteit heeft. Veiligheid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van burgers, gemeente, politie, justitie, brandweer en hulpverleningsorganisaties. Handhaving is het sluitstuk van het veiligheidsbeleid. Ook nu geeft het college aan dat preventiebeleid en een adequate handhavingsaanpak essentieel zijn om te werken aan een leefbare gemeente. 1.3 Wat is handhaving Handhaving kan worden gedefinieerd als het doen naleven van rechtsregels. Handhaving door de gemeente omvat alle activiteiten die zijn gericht op de naleving van rechtsregels of beëindiging van een overtreding van die regels, het omvat zowel het uitoefenen van toezicht als het opleggen van bestuurlijke sancties. Binnen de gemeente kunnen op grond van artikel 125 Gemeentewet twee bestuursorganen belast zijn met handhaving: het college van burgemeester en wethouders en de burgemeester Waarom handhaving Algemeen bekend is dat een deel van de bevolking uit zichzelf regels of voorschriften naleeft en dat er altijd een deel zal zijn dat de regels niet zal naleven totdat deze bij hen daadwerkelijk wordt gehandhaafd. Ook zijn mensen eerder geneigd zijn regels na te leven indien zij zien dat deze bij anderen worden gehandhaafd. Het bestuursrecht kent geen algemeen artikel dat het bestuur een handhavingsplicht oplegt: er is sprake van een bevoegdheid. Het bestuur heeft ook de bevoegdheid onder omstandigheden af te zien van handhaven. In recente jurisprudentie over handhavingsverzoeken wordt echter steeds vaker een beginselplicht tot handhaving bij het bestuur neergelegd. Van deze beginselplicht tot handhaving kan slechts in bijzondere gevallen worden afgeweken. Met name wanneer burgers een handhavingsverzoek indienen, kan niet zomaar van handhaving worden afgezien. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

4 Niet of onvoldoende handhaven leidt vaak tot het gedogen van overtredingen en illegale situaties. Dit is onwenselijk. Wettelijke normen worden onder meer gesteld om belangen (bijvoorbeeld veiligheid) te beschermen, de samenleving te ordenen (Ruimtelijke Ordening) of gedragsveranderingen (terugdringen van overlast) teweeg te brengen. Wetten bevatten geen vrijblijvende normen en burgers moeten er op kunnen vertrouwen dat de overheid haar verantwoordelijkheid voor toezicht en handhaving neemt. Vooral ten aanzien van het bestuursrecht is een beeld ontstaan van een brede gedoogpraktijk door bestuursorganen. Een cultuuromslag wordt dan ook noodzakelijk geacht. Dit geldt echter niet alleen voor de overheid. Van burgers en bedrijven mag worden verwacht dat zij wettelijke regels en vergunningvoorschriften naleven. Deze nota is het begin van de cultuuromslag die bewerkstelligd moet worden. 1.5 Doel Het doel van handhaving is het voorkomen van situaties die in strijd zijn met de wettelijke regels (preventie) dan wel het na het ontstaan daarvan (doen) beëindigen van situaties die in strijd zijn met de wettelijke regelgeving (repressie) Meer uitgebreid kan worden gesteld dat handhaving als doel heeft het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving door het toezien op naleving van regels. Als doelen gelden daarbij: - voorkomen van (herhaling van) overtredingen; - bevorderen van naleving van regels; - beëindigen van overtredingen; - herstel van overtredingen en eventuele schade; - het wegnemen van ongerechtvaardigd voordeel van de overtreder Een ander belangrijk doel van handhaving is de bescherming van de rechtszekerheid en de rechtsgelijkheid van individuele burgers en bedrijven. Tenslotte wil de gemeente overkomen als een betrouwbare overheid. Het niet optreden tegen illegale situaties maakt het bestuur ongeloofwaardig. Dit betekent ook dat de gemeente duidelijk en zichtbaar aanwezig is en indien nodig resoluut en consequent optreedt. De Nota Integrale Handhaving Waddinxveen beoogt helderheid te scheppen over de handhavende taak binnen de gemeente, in het bijzonder in de fysieke ruimte. Deze nota heeft een algemeen karakter en bevat daarom geen concrete doelstellingen, maar biedt een kader voor het jaarlijks op te stellen uitvoeringsprogramma. In het uitvoeringsprogramma zullen de doelstellingen uiteindelijk concreet gemaakt dienen te worden. 1.6 Afbakening Omdat er in de beleids- en uitvoeringspraktijk een onontkoombare relatie ligt tussen diverse onderwerpen die de leefomgeving direct beïnvloeden, is het wenselijk dat de diverse handhavingstrajecten op elkaar worden afgestemd. Deze nota heeft betrekking op de handhaving op het gebied van Ruimtelijke Ordening, Openbare Ruimte en Openbare orde en Veiligheid. Bij al deze onderwerpen zijn steeds dezelfde gesprekspartners betrokken, waaronder de politie, brandweer en de milieudienst. De gemeente heeft nog meer handhavende taken, zoals op het gebied van sociale zekerheid, belastingen en leerplicht. Omdat op deze gebieden een directe relatie met de fysieke leefomgeving ontbreekt, maken deze gebieden geen deel uit van deze nota. Het is uiteraard wel mogelijk in de toekomst het integrale handhavingsbeleid uit te breiden met andere terreinen. In deze nota ligt de nadruk op het kaderstellende beleid. De inhoud van de handhavingsterreinen wordt nader uitgewerkt in de jaarlijks op te stellen uitvoeringsprogramma s handhaving. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

5 2. Juridisch instrumentarium 2.1. Inleiding Handhaving kan worden onderscheiden in een preventief en een repressief traject. Preventieve handhaving geschiedt over het algemeen in de vorm van controle en toezicht. Wordt tijdens het preventief toezicht een overtreding geconstateerd en deze kan ongedaan worden gemaakt dan wordt de overtreder in de regel voorgelicht over het gewenst naleefgedrag en worden afspraken gemaakt over het beëindigen van de illegale situatie. Worden deze afspraken niet (tijdig) nagekomen dan start het repressieve handhavingstraject. Dit traject is gericht op het beëindigen van de illegale situatie, het ongedaan maken van de gevolgen en het voorkomen van (nieuwe) overtredingen. Om handhavend op te treden zijn verschillende instrumenten beschikbaar. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen bestuursrechtelijke en strafrechtelijke handhavingsinstrumenten. De eerste heeft als doel de gewenste situatie te herstellen. De laatste heeft meer een vergeldingskakrakter Bestuursrechtelijke instrumenten Inleiding Het samenstel van regels in de Gemeentewet en de Algemene wet bestuursrecht (Awb) biedt de gemeente de grondslag voor toepassing van bestuursdwang en dwangsom. Bijzondere wetten kunnen bijzondere regels voor handhaving bevatten. Binnen de gemeente kunnen op grond van artikel 125 Gemeentewet twee bestuursorganen belast zijn met handhaving: het college van burgemeester en wethouders en de burgemeester Toezicht Toezicht is een belangrijk handhavingsinstrument. De Awb definieert het begrip toezicht niet. Wel wordt in artikel 5:11 Awb het begrip toezichthouder omschreven. Een toezichthouder is een persoon, bij of krachtens wettelijk voorschrift belast met het houden van toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift. Indien zij ook zijn aangewezen als buitengewoon opsporingsambtenaar, kunnen toezichthoudende ambtenaren ook zijn belast met de strafrechtelijke opsporing van (bepaalde) strafbare feiten. Toezichthoudende ambtenaren beschikken op grond van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) over verschillende bevoegdheden: het binnentreden, het vorderen van inlichtingen, het vorderen van inzage van gegevens, onderzoeken, opnemen of bemonstering, onderzoeken van vervoermiddelen en stilhouden van voertuigen. Deze bevoegdheden mogen worden uitgeoefend voor zover dit voor de taakvervulling redelijkerwijs nodig is. Ingevolge de Awb is een ieder verplicht alle medewerking te verlenen bij het uitoefenen van toezicht. Deze verplichting wordt beperkt door het redelijkheidsvereiste dat zich ook uitstrekt tot de termijn waarbinnen de medewerking moet worden gerealiseerd. Toezicht kan worden onderscheiden in controle en toezicht. Controle ziet op de naleving van verleende vergunningen en de daarbij gestelde voorwaarden. Onder toezicht wordt in deze nota verstaan het opsporen en constateren van overtredingen, anders dan naar aanleiding van een verleende vergunning. De opsporing en constatering van overtredingen vindt plaats naar aanleiding van meldingen die bij de gemeente binnenkomen (passief toezicht) en aan de hand van gericht toezicht op bepaalde terreinen en bepaalde wijken (actief toezicht). Zowel uit controle als uit toezicht kan handhaving voortvloeien. 1. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

6 beleid + coördinatie Controle n.a.v. beschikkingen Melding: via -burger -collega toezicht houden OVERLEG repr.handhaven Controle (Preventief ) Toezicht (Preventief ) Toezicht OVERTREDING (Repressief) Handhaven Toezicht n.a.v. plan alsnog legaliseren = (alsnog) verlenen van een vergunning ja TE LEGA- LISEREN????? nee GE- DOGEN????? nee start acties ja gedogen Bestuursdwang De gemeentelijke bevoegdheid tot het toepassen van bestuursdwang is in de Gemeentewet opgenomen en wordt nader geregeld in de Awb. De Gemeentewet kent in artikel 125 aan het gemeentebestuur een algemene bevoegdheid toe tot het uitoefenen van bestuursdwang. Artikel 5:21 van de Awb geeft de definitie van bestuursdwang: het door feitelijke handelen door of vanwege een bestuursorgaan optreden tegen hetgeen in strijd met bij of krachtens enig wettelijk voorschrift gestelde verplichtingen is of wordt gedaan, gehouden of nagelaten. Bestuursdwang vindt plaats door of namens de gemeente, op kosten van de overtreder. De overtreder krijgt van de gemeente een termijn waarbinnen hij/zij de overtreding moet beëindigen. Doet hij/zij dat niet dan wordt de overtreding op kosten van de overtreder door de gemeente beëindigd. Die beëindiging kan bestaan uit onder andere het (doen) wegnemen, ontruimen, in de vorige toestand herstellen of het treffen van maatregelen om verdere nadelige gevolgen van de overtreding te voorkomen. Het uitoefenen van bestuursdwang is gericht op het feitelijk in overeenstemming brengen met de bestuursrechtelijke voorschriften van een onwettige situatie. Het instrument bestuursdwang wordt in zeer beperkte mate toegepast, omdat het instrument dwangsom doelmatiger blijkt te zijn. Een scherpe scheiding tussen bestuursdwangsituaties en dwangsomsituaties is daardoor niet goed mogelijk. Zaken die zich in beginsel meer voor bestuursdwang lenen zijn de volgende: Gevolgen van een overtreding moeten feitelijk ongedaan worden gemaakt; De aard van de overtreding maakt zeer snel optreden noodzakelijk; De overtreder is niet meer bij machte de overtreding ongedaan te maken, maar zijn rechtsopvolger wel Last onder dwangsom De Awb biedt bestuursorganen die bevoegd zijn tot het toepassen van bestuursdwang de mogelijkheid om in plaats daarvan de overtreder een last onder dwangsom op te leggen. Bij de bestuursrechtelijke dwangsom wordt de overtreder aangeschreven om binnen een bepaalde termijn de overtreding te beëindigen, ongedaan te maken of verdere overtreding c.q. herhaling voorkomen. Voldoet de overtreder vervolgens niet aan deze last, dan heeft dat tot gevolg dat hij een of meerdere geldsommen NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

7 verschuldigd wordt aan het openbaar lichaam waartoe het bestuursorgaan behoort. Na betaling van de dwangsom moet de overtreding nog wel worden beëindigd, de dwangsom is geen afkoopsom. De last onderdwangsom kan worden vastgesteld op een bedrag ineens, een bedrag per tijdseenheid of per overtreding. De hoogte van de dwangsom is afhankelijk van de aard en ernst van de overtreding. De dwangsom geeft de gemeente de mogelijkheid om bij handhaving flexibel op te treden. Er hoeft bij een dwangsom niet daadwerkelijk te worden opgetreden, zoals bij bestuursdwang wel het geval is. De gemeente hoeft alleen maar te controleren of aan de last onder dwangsom is voldaan. De opbrengst van de dwangsom komt ten gunste van de gemeente. Bestuursdwang en een last onder dwangsom kunnen niet tegelijkertijd worden toegepast, wel na elkaar. De keuze welk instrument wordt toegepast is aan het bevoegde bestuursorgaan Bestuurlijke boete De bestuurlijke boete verplicht tot het betalen van een geldsom aan de overheid wegens overtreding van een bij of krachtens de wet gesteld- voorschrift. Het gaat hierbij om een combinatie van de bestuursrechtelijke en strafrechtelijke handhaving. De bestuurlijke boete zal binnen afzienbare tijd ook de gemeente de mogelijkheid geven om bij veel voorkomende eenvoudige delicten zelfstandig, dus zonder tussenkomst van het Openbaar Ministerie en de rechter, een boete op te leggen. De bestuurlijke boete is onvoorwaardelijke en repressief. Bij de boete wordt geen last gegeven. Dit in vergelijking met een dwangsom, die voorwaardelijk en preventief is. De boete betreft een reeds gepleegde overtreding en biedt niet de mogelijkheid de betalingsverplichting te ontgaan door, zoals bij een dwangsom, alsnog aan een lastgeving te voldoen. Op het moment van het schrijven van deze nota is de mogelijkheid om in de openbare ruimte op te treden met gebruikmaking van de bestuurlijke boete nog in voorbereiding Strafrechtelijke instrumenten Veel bestuursrechtelijke wetten kennen strafbepalingen. Strafrechtelijke handhaving houdt in dat strafvervolging wordt ingesteld, nadat een proces-verbaal is opgemaakt. Dit kan strafrechtelijke sancties tot gevolg hebben, zoals een geldboete, hechtenis of een gevangenisstraf. Voor de strafrechtelijke handhaving zijn de politie en het Openbaar Ministerie verantwoordelijk. De politie constateert de overtreding en maakt proces-verbaal op. Het Openbaar Ministerie besluit vervolgens al dan niet tot strafrechtelijke vervolging over te gaan. Het Openbaar Ministerie kan een verdachte een transactie aanbieden. Dit houdt in dat, indien de overtreder de transactie accepteert, het Openbaar Ministerie van verdere strafvervolging afziet. In de regel dient de verdachte dan een geldbedrag aan de Staat te betalen, maar de transactie kan ook inhouden dat op zijn kosten de onrechtmatige toestand wordt hersteld. Een andere mogelijkheid waarover het Openbaar Ministerie beschikt, is het zogenaamde voorwaardelijk sepot: indien de verdachte bepaalde voorwaarden vervult, wordt hij niet verder vervolgd. Deze aanpak is uitsluitend gericht op het corrigeren van een overtreder door leedtoevoeging en preventiegericht naar derden door de uitstraling van de aanpak; het maakt de overtreding zelf niet ongedaan. Dit is dan ook de reden dat een zuiver strafrechtelijke aanpak bijzonder zinvol is indien de overtreding niet meer is terug te draaien. Voor overtredingen die nog terug te draaien zijn, kan het strafrecht een ondersteunende rol vervullen ten opzichte van de bestuursrechtelijke handhaving. Omdat samenloop van beide handhavingstrajecten mogelijk is, kunnen strafrechtelijke instrumenten vaak bijzonder effectief in aanvulling op een bestuurlijke handhaving worden toegepast. De gemeente kan niet zelf de keuze maken om naast een bestuursrechtelijk traject een strafrechtelijk traject te volgen. Dit kan alleen nadat het Openbaar Ministerie daartoe heeft besloten. Het strafrecht bevat waardevolle aanvullingen op het bestuursrechtelijke instrumentarium. De ervaring leert dat met name een gecombineerde aanpak een meerwaarde heeft. Vaak is een brief van het Openbaar Ministerie al voldoende om een einde te maken aan een illegale situatie. Over het algemeen zal de gemeente overtredingen in eerste instantie langs bestuursrechtelijke weg aanpakken. Het beleid van het Openbaar Ministerie is daarop ingesteld. Strafrechtelijk optreden geschiedt in de regel pas indien ook de gemeente bestuursrechtelijke maatregelen neemt. Strafrechtelijke vervolging van overtredingen van het bestemmingsplan en de bouwregelgeving komt (nog) niet vaak voor. De laatste jaren worden landelijk echter onomkeerbare overtredingen op deze gebieden steeds vaker strafrechtelijk aangepakt. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

8 Strafrechtelijke handhaving kan ook een uitkomst bieden bij de handhaving van veel voorkomende overtredingen van geringere omvang. Hierbij kan met name worden gedacht aan de naleving van de APV, in het bijzonder de bepalingen over de veiligheid op de weg, overlast en baldadigheid, milieu en natuurschoon, afvalstoffen, ontsiering, geluid- en stankoverlast en parkeerexcessen. Door de relatieve geringe zwaarte en hoge frequentie van de overtredingen zijn bestuursdwang en het opleggen van een last onder bestuursdwang minder geschikt. In de praktijk blijkt dat juist dit soort overtredingen veel dagelijkse ergernis en leed veroorzaken. Een groot knelpunt bij de strafrechtelijke handhaving is het feit dat de politie in het algemeen niet voldoende toekomt aan de handhaving van kleine, veel voorkomende overtredingen. Een eigen gemeentelijke buitengewoon opsporingsambtenaar (boa) kan dit probleem oplossen. In tegenstelling tot een toezichthouder mag de boa een proces verbaal opmaken en mensen staande houden. Het nadeel van een boa is dat de benoeming via het Ministerie van Justitie loopt. Ook het innen van de strafrechtelijke boete blijft een verantwoordelijkheid van het Openbaar Ministerie. De bestuurlijke boete daarentegen kan worden opgelegd door de gemeente nadat een gewone toezichthouder een overtreding heeft geconstateerd. De inzet van een boa is dan niet noodzakelijk. Het is daarom wenselijk af te wachten op welke wijze de wet de bestuurlijke boete mogelijk zal maken en of deze wellicht voldoende mogelijkheden biedt tot handhaving Niet-handhaven Beginselplicht tot handhaving In beginsel heeft de gemeente een handhavingsplicht. Handhaving is een algemeen belang. Burgers hebben er in beginsel recht op dat overtredingen worden aangepakt. Een recht op handhaving dat te allen tijde kan worden afgedwongen bestaat niet, de gemeente moet echter zwaarwegende argumenten hebben om niet tot handhaving over te gaan. In een beperkt aantal gevallen kan worden afgezien van handhaving, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van een overgangssituatie of als er concreet zicht is op legalisatie Legaliseren Volgens vaste jurisprudentie moet de gemeente, alvorens de beslissing wordt genomen om te gaan handhaven, onderzoeken in hoeverre een overtreding kan worden gelegaliseerd. Het legalisatieonderzoek maakt dan ook onderdeel uit van de belangenafweging. Legalisatie kent verschillende vormen. Voorbeelden zijn het alsnog aanvragen en verlenen van een vergunning of aanpassing van voorschriften. Ook legalisatie onder een toekomstig wettelijk regime is mogelijk. Dit laatste komt nogal eens voor bij nieuwe bestemmingsplannen Gedogen In sommige gevallen is het noodzakelijk te gedogen. Echter, gedoogsituaties dienen zoveel mogelijk vermeden te worden en zijn mede vanuit het oogpunt van handhaving en geloofwaardige wetgeving onwenselijk. Handhaving is het uitgangspunt, gedogen de uitzondering. De bestuursrechter heeft de volgende beperkingen gesteld aan gedogen: In individuele gevallen Het categoriaal niet handhaven van bepaalde overtredingen wordt in beginsel niet door de bestuursrechter aanvaard. Beperkt in tijd In de jurisprudentie wordt er tamelijk streng op toegezien dat het gedogen van illegale activiteiten een tijdelijk karakter heeft. Het tijdelijkheidvereiste betekent ofwel dat de illegale situatie binnen afzienbare tijd dient te kunnen worden gelegaliseerd ofwel dat er aan de feitelijke gedoogde situatie een einde komt. Overigens valt de termijn die een overtreder wordt gegund om de overtreding ongedaan te maken (de zogenaamde begunstigingstermijn) niet onder het begrip gedogen. Beperkt in omvang: de nadelige gevolgen voor derden moeten door voorschriften zoveel mogelijk worden beperkt. Een belangrijke inhoudelijke eis die de rechter stelt bij een uitdrukkelijke gedoogverklaring, is dat daarin ook voorwaarden worden opgenomen, waardoor de belangen die vóór handhaving pleiten zomin mogelijk schade ondervinden. De gemeente moet regelmatig controleren of aan deze voorwaarden wordt voldaan. Worden deze niet nageleefd dan zal de gemeente tegen het oorspronkelijke illegale handelen bestuursdwang dan wel een dwangsom inzetten. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

9 Alleen expliciet en na zorgvuldige afweging van alle belangen De beslissing tot gedogen wordt schriftelijk en gemotiveerd genomen. Dit kan in de vorm van een schriftelijke afwijzing van een handhavingsverzoek of een uitdrukkelijke schriftelijke gedoogverklaring. In deze beschikking dient inhoudelijk te worden ingegaan op de belangenafweging die geleid heeft tot het besluit om de illegale situatie te gedogen. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

10 3. Algemeen handhavingsbeleid in Waddinxveen 3.1 Inleiding Hieronder wordt de ambitie beschreven die de gemeente Waddinxveen heeft op het gebied van de handhaving. Hiermee wordt tevens de gewenste situatie voor de gemeentelijke handhavingsinspanning vastgelegd. 3.2 Prioriteiten Het is niet mogelijk om op alle terreinen even intensief te handhaven of toezicht te houden. Handhaving zal dus moeten gebeuren aan de hand van prioriteiten. De gemeente heeft een beleidsvrijheid in het stellen van prioriteiten. Deze beleidsvrijheid is echter niet ongelimiteerd. De afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft bepaald dat er een beginselplicht tot handhaving bestaat. Van deze plicht kan slechts in bijzondere gevallen worden afgeweken. Met name wanneer derden (meldingen) een handhavingsverzoek indienen, rust op de gemeente een zware plicht tot handhaving. Het stellen van prioriteiten is een bestuurlijke aangelegenheid waarvoor het lastig is vooraf vastomlijnde kaders te stellen. Om toch richting te kunnen geven aan de uitvoering van handhaving worden algemene kaders gesteld met behulp van risico s. Echter, of en in welke mate er een risico bestaat in een concreet geval, blijft een afweging die slechts gemaakt kan worden na afweging van de belangen op dat moment Handhavingsmodellen Bij het stellen van prioriteiten speelt het te halen handhavingsniveau een rol. Er zijn verschillende handhavingsniveaus (van licht naar zwaar): 1. Incidentmodel bij meldingen alleen reageren op ernstige situaties; 2. Meldingenmodel structureel reageren op meldingen; 3. Surveillancemodel systematische en planmatige controle, steekproefsgewijs (mede afhankelijk van risico) of eenmalig na vergunning verlening; 4. Recherchemodel volgens vastgestelde normen en gericht overtredingen opsporen. Voor elk handhavingsterrein geldt een ander handhavingsniveau. Hoe groter het risico voor de burger hoe belangrijker de handhaving. Het absolute minimum waarop moet worden gehandhaafd is het meldingenmodel. Er moet in beginsel structureel op iedere melding worden gereageerd. Dit neemt niet weg dat op bepaalde terreinen de handhaving op een hoger niveau moet plaatsvinden, omdat het risico voor de burger op die terreinen groter is Risico s Daarnaast spelen risico s een rol bij het stellen van prioriteiten. Hoe groter het risico voor de burger, hoe hoger de prioriteit. Het risico wordt bepaald door de volgende negatieve aspecten (in aflopende prioriteit): 1 Veiligheid: in welke mate draagt voldoen aan de gedragsvoorschriften bij aan de fysieke veiligheid c.q. zijn de gedragsvoorschriften bedoeld om de fysieke veiligheid te beschermen? Binnen de gemeente heeft het waarborgen van de veiligheid een hoge prioriteit. Een aansprekend preventiebeleid en een adequate handhavingsaanpak vormen daartoe essentiële voorwaarden. 2. Leefbaarheid: in welke mate draagt voldoen aan de gedragsvoorschriften bij aan de kwaliteit van de sociale leefomgeving/zijn de gedragsvoorschriften bedoeld om de kwaliteit van de sociale leefomgeving te beschermen? De gemeente Waddinxveen heeft leefbaarheid als een van de kerndoelen bestempeld en is van mening dat de leefbaarheid een belangrijke impuls nodig heeft. Onder leefbaarheid wordt verstaan de verbetering van de kwaliteit van de openbare ruimte. Leefbaarheid grenst aan veiligheid. Zo wordt bij de verbetering van de kwaliteit van de openbare ruimte over veiligheid gezegd dat men zich in een mooie, schone en hele openbare ruimte ook veiliger voelt. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

11 3 Volksgezondheid: in welke mate draagt voldoen aan de gedragsvoorschriften bij aan de bescherming van de volksgezondheid c.q. in welke mate zijn de gedragsvoorschriften bedoeld om de volksgezondheid te beschermen Het college geeft aan dat gezondheid iets is dat mensen direct raakt. Mensen hebben hierin een grote mate van eigen verantwoordelijkheid, de overheid heeft hierbij een slechts een ondersteunende taak. Voor het college heeft Volksgezondheid vooral betrekking op de gezondheidzorg. De gevaren voor de volksgezondheid die ontstaan door niet, of niet adequaat controleren van vergunningen of handhaving vallen hier niet onder. Deze risico s zijn onder het thema Veiligheid onder te brengen. 4. Natuur en milieu: in welke mate draagt voldoen aan de gedragsvoorschriften bij aan bescherming van het natuurschoon c.q. zijn de gedragsvoorschriften bedoeld om het natuurschoon te beschermen? Onder natuur en milieu valt de term duurzaamheid zoals deze gekozen is door het college. Duurzaamheid is een van de kerndoelen voor het college. 5 Imago van de gemeente: hoe groot is de politiek-bestuurlijke afbreuk als de voorschriften uit dit thema onvoldoende worden nageleefd? Het college hecht belang aan geloofwaardigheid en betrouwbaarheid. Afmaken waaraan begonnen is, is belangrijk voor de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van de gemeente. Daarnaast is het van belang te streven naar een betere relatie tussen overheid en burgers. Bovendien is in dit kader het integraal handhaven van gerealiseerd beleid en vastgestelde regels essentieel. 6 Financieel-economisch: hoe groot is de financieel economische schade voor de gemeente als alle subjecten de tot hen gerichte gedragsvoorschriften overtreden? Het financieel-economische aspect heeft op het gebied van handhaving geen prioriteit bij het college. Het is wel een onderdeel dat steeds in meer of mindere mate terug komt bij elke handhavingstaak die de gemeente Waddinxveen kent. Er is immers bijna altijd financiële schade bij een calamiteit. 3.3 Handhavingsniveau in Waddinxveen Het is slechts gedeeltelijk mogelijk vooraf vast te stellen op welk niveau gehandhaafd dient te worden. De praktijk is altijd weerbarstiger dan voorgesteld en daarom is het niet wenselijk een star keurslijf vast te leggen. Indien vooraf op zeer concreet niveau zou worden vastgelegd hoe in de gemeente zal worden gehandhaafd, wordt het doel van een handhavingsbeleid voorbijgeschoten. Dit beleid dient daarom slechts als kader waarbinnen de concrete handhaving kan plaatsvinden. Meldingmodel In Waddinxveen wordt bij alle verleende vergunningen gecontroleerd of aan de vergunning en de daarbij gestelde voorwaarden wordt voldaan. Tevens wordt in de hele gemeente Waddinxveen gereageerd op meldingen. Dit betekent niet dat na een melding altijd een handhavingstraject volgt. Dit betekent dat er bij elke melding gekeken wordt hoe hier op wordt gereageerd. In sommige gevallen zal een overtreding kunnen worden gelegaliseerd. De legalisatievraag is altijd de eerste vraag die moet worden beantwoord, nadat een overtreding is geconstateerd. Pas als niet kan worden gelegaliseerd, kan handhavend worden opgetreden. Handhaving vindt plaats aan de hand van bovenomschreven risico s. Uitvoeringsprogramma Jaarlijks wordt in een uitvoeringsprogramma een keuze gemaakt of naast het meldingmodel ook nog op andere wijze wordt gehandhaafd. Dit uitvoeringsprogramma wordt door het college opgesteld en aan de raad voorgelegd. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

12 De omvang van het uitvoeringsprogramma wordt bepaald door de capaciteit die voor handhaving beschikbaar is. Omdat er nog geen monitoring heeft plaatsgevonden op het gebied van handhaving, is in het eerste jaar nog niet met zekerheid aan te geven of de beschikbare capaciteit voldoende zal zijn voor een hoger niveau van handhaving dan het meldingenmodel. Indien blijkt dat naast het reageren op meldingen nog ruimte is voor andere handhavingactiviteiten, zijn er de volgende mogelijkheden: - Deelgebieden worden aangewezen waarbinnen voor een bepaalde periode zal worden gehandhaafd volgens bovengenoemde prioriteiten. Hierbij wordt uitdrukkelijk aansluiting gezocht bij de indeling van de wijkteams en het project inzake de opzet van Wijk en Buurtbeheer. - Op één of meer thema s wordt op het hoogste niveau wordt gehandhaafd in de gehele gemeente. Dit thema kan worden aangewezen aan de hand van de prioriteiten. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

13 4 Specifiek handhavingsbeleid 4.1 Inleiding Het specifiek handhavingsbeleid heeft betrekking op de specifieke terreinen die onder deze nota integrale handhaving vallen, te weten Openbare Orde en Veiligheid, Openbare Ruimte en Ruimtelijke Ordening. Het specifieke handhavingsbeleid zal nader worden uitgewerkt in de uitvoeringsprogramma s die jaarlijks worden opgesteld. Zoals in het hiervoorgaande al is aangegeven, wordt op iedere melding gereageerd op basis van de gestelde prioriteiten. Voor de gehele gemeente geldt dat gecontroleerd wordt op de verleende vergunningen en de daarbij gestelde voorwaarden. Dit is niet afhankelijk van de eventueel jaarlijks te behandelen thema s en wijken. Indien er handhaving uit de controletrajecten voortvloeit, zal de handhaving wel volgens de prioriteitstelling worden afgehandeld. 4.2 Overzicht handhavingsgebieden In het hiernavolgende overzicht zijn de handhavingsterreinen opgenomen waarvoor deze notitie handhaving in ieder geval geldt. De opsomming is niet limitatief. Openbare orde en veiligheid Recreatie en toerisme overlast jongeren toezicht op inrichtingen tot het verschaffen van nachtverblijf burenruzies illegale bewoning recreatiewoningen coffeeshops/ illegale uitgeefpunten drugs Oudheidkunde/musea prostitutie illegale aanpassing monumenten HALT toets op archeologie (provincie) Vandalismegevallen melden Volkshuisvesting Overlast beperkende maatregelen (OW) Ruimtelijke Ordening Sluitingstijden horeca bestemmingsplannen Brandgevaarlijke panden gebruik van gebouwen en gronden controle op verblijfsdocumenten/controle op werken en werkzaamheden waarvoor een illegaal verblijf aanlegvergunning nodig is Vergunningen APV en Bijzondere wetten Bouwzaken geluidsoverlast controle bouwvergunningen evenementen zonder vergunning controle bouwbesluit Drank en horeca controle sloopvergunningen Brandweer en rampenbestrijding bouwen zonder vergunning gebruiksvergunningen controleren op naleving bouwen in strijd met een verleende vergunning controle brandmeldingsinstallaties, brandveiligheidsaspecten bij bouwen, evenementen en op loze installaties handhaving in de kinderopvang (regionaal opgesteld, bijlage 2) brandveiligheid Afvalverwijdering en verwerking Verkeer en vervoer controle handhaving verkeersovertredingen (politie) zwerfvuil bouwputinrichtingen ontheffing verkeersverboden Parkeren blauwe zone invalideparkeerplaatsen caravans/aanhangers/autowrakken Handel en Ambacht toezicht op naleving marktverordening en ongeschreven regels op de markt Openbaar groen kapvergunningen illegale snoei controle herplantplicht snippergroen honden(poep) illegale stort (MD) Riolering en Waterzuivering controle aansluitingen illegale lozingen oppervlaktewater (MD) controle lozingsvergunningen (MD) Milieubeheer controles bodemsaneringen controles bouwstoffenbesluit opleveringscontroles controles categorie-inrichtingen geluidsoverlast horeca NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

14 4.3 Prioriteiten in Waddinxveen Aan de hand van de in genoemde risico s dient door het bestuur steeds opnieuw te worden bekeken welke handhavingsthema s in Waddinxveen hoge prioriteit hebben en welke een lagere prioriteit hebben. Voor een deel kan het resultaat van deze afweging worden neergelegd in het handhavingsprogramma. Of in een concreet geval sprake is van een hoge prioriteit, kan afhangen van meerdere factoren. Naast de reeds opgesomde risico s, is de omgeving waarin iets speelt bijvoorbeeld zeer bepalend. In het onderstaande overzicht staat een voorbeeld van welke risico s bij een bepaald onderwerp in ieder geval aan de orde zijn. Het overzicht moet niet als vaststaand gegeven worden gebruikt, omdat de risico s kunnen verschuiven. Door omstandigheden kan het bijvoorbeeld zo zijn dat het imago van de gemeente ineens mee gaat spelen in een geval waarbij dit normaliter geen rol speelt. Of ook daadwerkelijk opgetreden moet worden, is derhalve afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Dit betekent echter niet dat willekeurig wordt opgetreden, maar dat flexibiliteit bestaat binnen de kaders die door de risico s worden aangegeven in deze nota. Om enigszins een richting te kunnen geven aan de jaarlijkse handhavingspraktijk, wordt in het uitvoeringsprogramma een nadere invulling gegeven aan de prioritering. De onderstaande lijst van onderwerpen is hierbij een hulpmiddel. De opsomming is niet limitatief en kan door gewijzigde inzichten aan verandering onderhevig zijn. Als in een bepaald jaar op een gebied, dat volgens de opsomming een lagere prioriteit heeft, veel klachten binnenkomen, kan dat aanleiding geven tot een aanpak meteen of voor een aanpak of extra aandacht in het daaropvolgende jaar. Als een bepaald thema een lage prioriteit heeft wil dat niet zeggen dat op dat gebied niet handhavend wordt opgetreden. De handhaving op dat onderdeel heeft alleen een minder hoge prioriteit en zal later worden aangepakt dan een onderdeel met een hogere prioriteit. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

15 Veiligheid, Leefomgeving, Volksgezondheid, Imago Voorwerpen of stoffen op, aan of boven de weg Controleren op voldoen aan voorwaarden bouwvergunning Opsporen en optreden bij illegale bouw en illegale aanlegwerkzaamheden Controleren voorwaarden gebruik als woning Veiligheid, Leefomgeving, Volksgezondheid Controleren voldoen aan voorwaarden asbestverwijdering Controleren bouwen volgens bouwbesluit controleren op gemeentelijk opgelegde verplichting tot verbetering bouwwerk Veiligheid, Leefomgeving, Imago Veiligheid van de weg Parkeerexcessen (caravans, parkeerdruk, bereikbaarheid garages controleren voldoen aan voorwaarden inritvergunning Veiligheid, Volksgezondheid, Natuur & Milieu controleren op naleving verplichting sloopmedling controleren voldoen aan voorwaarden sloopvergunning Veiligheid, Volksgezondheid, Imago Controleren brandbeveiliging Inspecteren, opsporen en optreden bij overtreding gebruiksvergunning Veiligheid, Volksgezondheid Toetsen brandveiligheidsplannen inspecteren, opsporen en optreden, bij overtreding toestemming gebruik tijdelijke bouwwerken Controleren voldoen aan voorwaarden splitsingsvergunning Controleren op naleving onbewoonbaarverklaring Veiligheid, Imago Inspecteren vervoer vuurwerken en optreden bij illegaal vervoer vuurwerk Leefomgeving, Natuur & Milieu, Imago Controleren voldoen aan eisen herbeplanting Verontreiniging door honden Leefomgeving, Natuur & Milieu toezicht houden op kapverbod controleren voldoen aan voorwaarden kapvergunning controlren voldoen aan voorwaarden aanlegvergunning betreden plantsoenen hout sprokkelen Leefomgeving, Imago Controleren evenementenvergunning Toezicht op aanleggen, beschadigen en veranderen van weg Controleren reclamevergunning, toezicht reclame zonder vergunning Inspecteren volgens bestemmingsplan bouwen en gebruiken Controleren voldoen aan voorwaarden vestigingsvergunning Volksgezondheid Controleren voldoen voorrwaarden rioolvergunning Controleren oefenen rampenbestrijdingsplan Natuur & Milieu, Volksgezondheid Inspecteren voldoen aan voorwaarden afvalinzameling Natuur & Milieu Controleren ontheffing in voorraad hebben gevelde iepen NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

16 5. Organisatie gemeentelijke handhaving 5.1 Inleiding Deze Nota Integrale handhaving voor de gebieden Openbare Orde en Veiligheid, Openbare Ruimte en Ruimtelijke Ordening vormt het begin van de integrale handhaving. Het is van groot belang dat de handhaving vervolgens ook integraal wordt uitgevoerd. Hiervoor is het van belang dat de organisatorische inbedding van de handhaving goed is geregeld en dat ook de uitvoering integraal wordt geregeld middels een jaarlijks vast te stellen uitvoeringsprogramma. 5.2 Uitvoeringsprogramma Jaarlijks wordt door het college een uitvoeringsprogramma aan de raad voorgelegd. Hierin wordt de planning van de controles op vergunningen en het toezicht jaarlijks vastgelegd. Een goede programmering van de preventieve handhaving heeft verschillende voordelen. Het programma geeft inzicht in de benodigde handhavingscapaciteit. Het stelt handhavers voorts in staat werk met werk te maken door verschillende handhavingsaspecten in één controle te bundelen. Verder kunnen controles zoveel mogelijk gebied-, thema- dan wel doelgroepgericht worden georganiseerd. Ook dit biedt efficiencyvoordelen. In het uitvoeringsprogramma worden ook de handhavingsprioriteiten uitgewerkt. Hierbij gaat het vooral om het vaststellen van toezichts- en controlefrequenties: hoe vaak en hoe intensief wordt er op een bepaald handhavingsfacet gecontroleerd en toezicht gehouden. De prioriteiten worden in het uitvoeringsprogramma uitgewerkt conform het scenario als beschreven in 3.3. Door middel van het uitvoeringsprogramma informeert het college de raad jaarlijks over de handhavingsbeleidsvoornemens. 5.3 Integrale uitvoering Handhavingstaken liggen op verschillende beleidsgebieden. Het gevaar bestaat dat deze taken binnen de gemeentelijke organisatie op verschillende eilanden worden uitgevoerd. Een vergaande samenwerking tussen de verschillende handhavingsgebieden en een eenduidige aanpak van de handhaving komt de efficiency ten goede. Het uitvoeringsprogramma dient daarom ook zo integraal mogelijk te worden uitgevoerd. Daarbij moet rekening worden gehouden met het uitgangspunt van functiescheiding in de ambtelijke organisatie tussen enerzijds beleid en uitvoering anderzijds. 5.4 Organisatorische inbedding De organisatorische en personele vormgeving moet aansluiten op de door de gemeente gekozen organisatiestructuur. Een goede afstemming tussen beleid en uitvoering en tussen toezicht en maatregelen nemen is van groot belang. Parallel aan het opstellen van het handhavingsbeleid is een voorstel ontwikkeld voor de wijze waarop de handhavingstaken organisatorisch ingebed kunnen worden binnen de gemeentelijke organisatie. Dit voorstel is als bijlage bij deze nota gevoegd. 5.5 Handhavingsoverleg Integrale handhaving kan niet worden gerealiseerd zonder afdelingsoverstijgende coördinatie. Dit geldt, zoals hierboven al is aangegeven, voor de inhoudelijke voorbereiding van het uitvoeringsprogramma maar ook voor het gehele (implementatie)proces van integrale handhaving. De inhoudelijke afstemming van concrete handhavingsactiviteiten vindt plaats binnen het lokale handhavingsoverleg waar naast de gemeentelijk medewerkers handhaving en de brandweer ook externe instanties als politie, milieudienst zijn vertegenwoordigd. 5.6 Monitoring De medewerkers handhaving zullen zich de eerste jaren richten op de implementatie van het handhavingsbeleid en het handhavingstekort. Het monitoren wordt jaarlijks verantwoord in een handhavingsverslag. In deze rapportage wordt zowel in kwalitatieve als in kwantitatieve zin verslag gedaan van de uitvoering van het uitvoeringsprogramma. Tussentijdse verantwoording over de stand van zaken rond de uitvoering van het programma vindt plaats via tussenrapportages. Eventuele knelpunten worden gemeld. En de prioriteiten kunnen tussentijds worden bijgesteld. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS

17 5.7 Beleidscyclus handhavingsbeleid De beleidscyclus van het integraal handhavingsbeleid verloopt als volgt: Formulering van algemeen handhavingsbeleid dat van toepassing is op de gebieden Openbare Orde en Veiligheid, Openbare Ruimte en Ruimtelijke Ordening. Jaarlijks uitvoeringsprogramma. Jaarlijkse verantwoording naar college en gemeenteraad in de vorm van een jaarverslag. Eventuele bijstelling van handhavingsbeleid aan de hand van evaluatie in het jaarlijks handhavingsverslag. NOTA INTEGRALE HANDHAVING GEMEENTE WADDINXVEEN, AUGUSTUS