2 Algemene inleiding per cultuur/godsdienst/levensbeschouwing: situering 10

Transcriptie

1 Inhoud 1 Overgangsrituelen 5 2 Algemene inleiding per cultuur/godsdienst/levensbeschouwing: situering 10 3 Algemene inleiding per cultuur/godsdienst/levensbeschouwing: verdieping 12 1 Hindoeïsme 12 2 Boeddhisme 13 3 Jodendom 14 4 Christendom 15 5 Islam 16 6 Vrijzinnig humanisme 17 7 Betamaribe 18 8 Inuit 19 9 Kuna-indianen Het andere? 21 1 Hindoeïsme Geboorte Volwassen worden Huwelijk Sterven en dood 26 2 Boeddhisme Geboorte Volwassen worden Huwelijk Sterven en dood 29 3 Jodendom Geboorte Volwassen worden Huwelijk Sterven en dood 34 4 Christendom Katholicisme Geboorte Volwassen worden Huwelijk Sterven en dood Orthodox christendom Geboorte Huwelijk Sterven en dood 41 5 Islam Geboorte Huwelijk Sterven en dood 46

2 4 6 Vrijzinnig humanisme Geboorte Volwassen worden Huwelijk Intermezzo: Vrijzinnig humanisme, ritualiteit en spiritualiteit: twee strekkingen Sterven en dood 56 7 Betamaribe Geboorte Volwassen worden Huwelijk Sterven en dood 64 8 Inuit Geboorte Volwassen worden Huwelijk Sterven en dood 67 9 Kuna-indianen Geboorte Volwassen worden Huwelijk Sterven en dood 72 5 Vergelijkende oefeningen 74 1 Geboorte 74 2 Volwassen worden 75 3 Huwelijk 76 4 Sterven en dood 77 6 Afsluitende oefening 78

3 1 Overgangsrituelen 1 Beschrijf hieronder wat volgens jou overgangsrituelen zijn. 2 Beschrijf in het denkwolkje hieronder kort een overgangsritueel dat je zelf meegemaakt of bijgewoond hebt. 5 3 Welke momenten vind jij belangrijk om ritueel te vieren? Ritueel Geboorte Huwelijk Samenlevingsovereenkomst Pensionering Jubileum Sterven en dood Overgang van kleuter naar mondig kind Overgang naar volwassenheid Op kot gaan Afstuderen Eerste geslachtsgemeenschap Eerste vaste partnerrelatie Aanvang van de eerste baan Verlaten van het ouderlijke huis Voor het eerst samenwonen Belangrijk? Ja Nee

4 helemaal belangrijk eerder belangrijk noch belangrijk, noch onbelangrijk eerder onbelangrijk helemaal onbelangrijk helemaal belangrijk eerder belangrijk noch belangrijk, noch onbelangrijk eerder onbelangrijk helemaal onbelangrijk 4 Enkele cijfers Ritueel bij traditionele transitiemomenten 6 Geboorte 5,2 4 10, ,4 Huwelijk 4,4 2,6 10,1 39,1 43,8 Samenlevingsovereenkomst 12,6 9 24,4 35,4 18,7 Pensionering 10,3 6,7 19,1 38,7 25,3 Jubileum (van huwelijk/samenwonen) 7,3 5,5 16,4 41,7 29,1 Sterven 5,1 3 11,8 38,7 41,4 Ritueel bij andere transitiemomenten Overgang van kleuter naar mondig kind ,1 Overgang naar de volwassenheid 16,1 15,5 26,1 27,8 14,6 Afronden van de middelbare school 14,1 13,7 26,2 32,8 13,3 Op kot gaan 28,3 26,3 32,4 9,4 3,7 Afstuderen 9,9 7,3 15,6 41,3 26 Eerste geslachtsgemeenschap 34,4 21,2 27,4 9,8 7,3 Eerste vaste partnerrelatie 26,3 18,8 27,3 18,5 9,2 Aanvang van de eerste baan 19,1 15,8 25, ,3 Verlaten van het ouderlijk huis 19,3 16, ,9 11,4 Eerste samenwonen 18,2 13,7 26,8 29,9 11,5 Bron: Levensvragenonderzoek UVV (2006) 5 Naar een ander land 1 Welke rituelen ken je of vier je in je familie?

5 2 Welke vreemde rituelen ken je? Soms er maximaal vier op Als je naar een ander land zou verhuizen, welke van deze rituelen, gebruiken of tradities zou je dan meenemen en waarom? Welke zijn in je ogen onmisbaar en waarom? Welke problemen denk je te ervaren bij het uitoefenen van deze rituelen in een ander land? Interview. Noteer hieronder de antwoorden die jouw gesprekspartner op de volgende vragen geeft. 1 Ben je godsdienstig (welke godsdienst?), vrijzinnig, atheïstisch opgevoed?

6 2 Is het de gewoonte om in jouw familie de vier overgangsmomenten (geboorte, volwassen worden, huwelijk en dood) ritueel te kaderen? Zo ja, hoe? 8 3 Vind je dat zelf belangrijk? Waarom (niet)? 7 Culturen en rituelen Bespreek in je groep de volgende vragen en noteer de antwoorden. 1 Wat is een cultuur? 2 Waaruit is een cultuur opgebouwd? 3 Wat maakt culturen verschillend?

7 En dan nu wat theorie Culturele verschillen manifesteren zich op verschillende manieren. Van de vele termen die worden gebruikt om cultuuruitingen te beschrijven, bestrijken de volgende vier samen het brede cultuurbegrip vrij volledig: symbolen, helden, rituelen en waarden. In de figuur hierboven zijn ze afgebeeld als de schillen van een ui: symbolen vertegenwoordigen de meest oppervlakkige en waarden de diepste lagen van een cultuur en helden en rituelen bevinden zich daartussenin. 9 Symbolen zijn woorden, gebaren, afbeeldingen of voorwerpen met een betekenis die alleen begrepen wordt door de leden van de cultuur. De woorden uit een taal of een jargon behoren tot deze categorie, maar ook kleding, haardracht, vlaggen en statussymbolen. [ ] Helden zijn personen, dood of levend, echt of fictief, met eigenschappen die in een cultuur hoog in aanzien staan, en die daarom fungeren als gedragsmodellen. Zelfs fantasie- of stripfiguren, zoals Barbie of Batman, of heel anders, Snoopy in de Verenigde Staten, Asterix in Frankrijk of Ollie B. Bommel in Nederland, kunnen als cultuurhelden dienen. [ ] Rituelen zijn collectieve activiteiten die technisch gesproken overbodig zijn om het gewenste doel te bereiken, maar die binnen een cultuur als sociaal essentieel worden beschouwd: ze worden dus verricht omwille van zichzelf. Manieren om elkaar te groeten en wederzijds respect te betuigen, en sociale en religieuze ceremoniën zijn daar voorbeelden van. Zakelijke en politieke bijeenkomsten die ogenschijnlijk om rationele redenen worden georganiseerd, dienen vaak in de eerste plaats rituele doeleinden. Ze bevorderen bijvoorbeeld de cohesie van de groep of stellen leiders in staat hun gezag te vestigen. De gespreksstijl (discourse) dat is de manier waarop men in de dagelijkse omgang en bij het uitdragen van overtuigingen de taal gebruikt hoort dus ook bij de rituelen. In de figuur zijn symbolen, helden en rituelen samengevat onder de naam praktijken. Als zodanig zijn ze zichtbaar voor een externe waarnemer, maar hun culturele betekenis is onzichtbaar en hangt af van hoe deze praktijken door de leden van de gemeenschap worden geïnterpreteerd. De kern van een cultuur wordt gevormd door waarden. Een waarde is een collectieve neiging om een bepaalde gang van zaken te verkiezen boven andere. Waarden zijn gevoelens met een pijlrichting: een plus- en een minpool. [ ] Waarden worden vroeg in ons leven aangeleerd. Anders dan de meeste dieren zijn wij mensen bij de geboorte zeer onvolledig toegerust voor het leven. Gelukkig kent onze lichamelijke en geestelijke ontwikkeling een ontvankelijke periode van zo n 10 of 12 jaar, een periode waarin wij uiterst snel en meest onbewust de nodige informatie uit onze omgeving absorberen. Die informatie omvat symbolen, zoals de taal, helden, zoals onze ouders, en rituelen, zoals zindelijkheid, maar het allerbelangrijkste dat wij opdoen, zijn onze fundamentele waarden. [ ] (Naar: Hofstede, G. Allemaal andersdenkenden. Omgaan met cultuurverschillen. Amsterdam: Contact, 1991, p )

8 2 Algemene inleiding per cultuur/godsdienst/levensbeschouwing: situering Beantwoord telkens de volgende vragen: 1 Welke cultuur/godsdienst/levensbeschouwing verbeeldt de volgende foto? 2 Situeer deze cultuur/godsdienst/levensbeschouwing op de onderstaande kaart. Werk met de overeenkomstige letter die boven elke foto staat. Benoem het land. 10 A B C D E F G H I

9 11

10 3 Algemene inleiding per cultuur/godsdienst/levensbeschouwing: verdieping 1 Hindoeïsme 12 1 Waar in de wereld vinden we het hindoeïsme? 2 Noem nog een godsdienst/levensbeschouwing die we in India vinden. 3 Naast het hindoeïsme zijn er nog vier grote wereldgodsdiensten. Welke?