HOOFDSTUK 1. SCHULDEN EN DE WET BETREFFENDE MARKTPRAKTIJKEN EN CONSUMENTENBESCHERMING

Transcriptie

1 HOOFDSTUK 1. SCHULDEN EN DE WET BETREFFENDE MARKTPRAKTIJKEN EN CONSUMENTENBESCHERMING Handboek schuldbemiddeling Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming, BS 12 april 2010 (afgekort als WMPC) Wet van 6 april 2010 met betrekking tot de regeling van bepaalde procedures in het kader van de wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming, BS 12 april Introductie nieuwe Wet Marktpraktijken 1.1. Inleiding De Wet Handelspraktijken die dateert van 1991 (afgekort als WHPC ) en die reeds herhaaldelijk werd gewijzigd, werd opgeheven en vervangen door de Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming (hierna afgekort als Wet Marktpraktijken of WMPC ). De bepalingen van de nieuwe Wet Marktpraktijken zijn in werking getreden op 12 mei Deze introductie van de nieuwe Wet Marktpraktijken heeft tot doel de voor schuldbemiddelaars belangrijkste wijzigingen t.o.v. de Wet Handelspraktijken van 1991 onder de aandacht te brengen. Onder de punten 2 en verder van dit hoofdstuk volgt een meer gedetailleerde bespreking van de artikels uit de nieuwe Wet Marktpraktijken die relevant zijn voor de praktijk van de schuldbemiddelaar Structuur van de Wet Marktpraktijken Vooreerst kan worden opgemerkt dat de Wet Marktpraktijken een nieuwe structuur kent, waardoor ook alle bestaande regelen die werden behouden een nieuwe nummering krijgen. 2 De structuur van de Wet Marktpraktijken ziet er meer bepaald als volgt uit: Hoofdstuk 1 bevat de definities en algemene principes (artt. 2-3 WMPC). Deze zijn onder meer van belang voor de bepaling van het toepassingsgebied van de 1. Onder punt van deze introductie wordt meer in detail ingegaan op de toepassing in de tijd van de nieuwe Wet Marktpraktijken. 2. Onder punt van deze introductie vindt u een concordantietabel terug, die u toelaat om de artikelnummers uit de oude wet te koppelen aan de overeenstemmende artikelnummers uit de nieuwe wet (en vice versa). Aflevering 35 maart 2011 VIII. Bescherming van de consument / 1

2 verschillende afdelingen van de wet, alsook voor de invulling van tal van begrippen die verder in de wet worden gebruikt (bv. overeenkomst op afstand, reclame, handelspraktijk). Met andere woorden, voor de invulling van de in de wet gehanteerde begrippen, moet men veelal teruggrijpen naar de definities in artikel 2 WMPC. Hoofdstuk 2 betreft de informatie van de markt (artt WMPC). Dit hoofdstuk omvat niet alleen de regelen inzake prijsaanduiding, maar ook bijvoorbeeld de bepalingen inzake vergelijkende reclame, uitverkopen en opruimingen. Hoofdstuk 3 regelt de overeenkomsten met consumenten (artt WMPC) en is bijzonder belangrijk bij de beoordeling van contracten gesloten tussen ondernemingen en consumenten. Dit hoofdstuk omvat onder meer de regelen inzake overeenkomsten op afstand (informatieplichten, herroepingsrecht), verkopen buiten de onderneming (vereiste van een geschreven overeenkomst, herroepingsrecht), onrechtmatige bedingen, en eigenaardig genoeg ook deze inzake gezamenlijk aanbod. Hoofdstuk 4 betreft de verboden praktijken, zowel jegens consumenten (artt WMPC), als jegens andere personen dan consumenten (artt WMPC), alsook bijvoorbeeld regelen inzake ongewenste communicatie en verkoop met verlies. Vooral de regelen betreffende oneerlijke handelspraktijken jegens consumenten kunnen dienstig zijn om de consument te beschermen, in het bijzonder gelet op de in artikel 41 WMPC bepaalde sanctie. De hoofdstukken 5-10 zijn minder van belang in het kader van de schuldbemiddeling en regelen de collectieve consumentenovereenkomsten (art WMPC), de vordering tot staken (art WMPC), de benamingen van oorsprong (artt WMPC); de waarschuwingsprocedure (art. 123 WMPC); de strafsancties (artt WMPC) en de opsporing en vaststelling van inbreuken (artt WMPC). Deze regeling wordt nog aangevuld door de Wet van 6 april 2010 met betrekking tot de regeling van bepaalde procedures in het kader van de Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming. De structuur van de Wet Marktpraktijken is overigens niet altijd logisch, waardoor de wet niet steeds gemakkelijk te hanteren is. Zo bijvoorbeeld wordt een onrechtmatig beding gedefinieerd in artikel 2, 28 WMPC, doch worden de beoordelingscriteria om uit te maken of er sprake is van een onrechtmatig beding vermeld in artikel 73 van de wet. Verder valt het op dat artikel 41 WMPC privaatrechtelijke sancties bevat voor de gevallen waarin de regelen inzake oneerlijke handelspraktijken jegens consumenten worden geschonden, regelen die pas veel later in de wet worden vermeld (art. 83 e.v. WMPC). 2 / VIII. Bescherming van de consument Aflevering 35 maart 2011

3 1.3. Wijzigingen in de definities die van belang zijn bij de bepaling van het toepassingsgebied Artikel 2 WMPC bevat een lange lijst met definities, waarvan sommige belangrijk zijn voor de bepaling van het toepassingsgebied van heel wat regelen uit de wet. Daarbij springt vooreerst in het oog dat het begrip verkoper uit de Wet Handelspraktijken, wordt vervangen door het begrip onderneming. De onderneming wordt gedefinieerd als elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die op duurzame wijze een economisch doel nastreeft. Het begrip onderneming is duidelijk ruimer dan het verkopersbegrip uit de wet van 1991, aangezien het niet langer het vereiste bevat dat goederen of diensten te koop worden aangeboden of verkocht. Het ondernemingsbegrip vereist niet dat winst wordt nagestreefd en evenmin dat de prestaties die worden verricht daden van koophandel zijn. Een vzw die met een zekere regelmaat prestaties verricht, zal nu dus steeds een onderneming zijn. Ook een kredietinstelling of een professioneel die op regelmatige wijze wagens aankoopt, zijn voortaan als onderneming onderworpen aan de toepassing van de wet. Belangrijk is evenwel te benadrukken dat de wet niet van toepassing is op beoefenaren van een vrij beroep, hoewel zij duidelijk onder het ondernemingsbegrip ressorteren. Beoefenaren van een vrij beroep worden in artikel 3 2, samen met de tandartsen en kinesisten, immers uitdrukkelijk van het toepassingsgebied uitgesloten. Om als een beoefenaar van een vrij beroep in de zin van de wet beschouwd te kunnen worden, is vereist dat men geen koopman is in de zin van artikel 1 van het wetboek van koophandel en onderworpen is aan een bij wet opgericht tuchtorgaan (dit laatste is niet het geval voor tandartsen en kinesisten, vandaar de uitdrukkelijke uitsluiting). Dit betekent niet dat er voor beoefenaren van vrije beroepen helemaal geen regelen bestaan die strekken tot de bescherming van de consument. De Wet van 2 augustus 2002 bevat onder meer regelen inzake onrechtmatige bedingen en overeenkomsten op afstand. Vermeldenswaard is verder dat rechtspersonen niet langer consument kunnen zijn (beperkt praktisch belang) en dat de wetgever blijft vereisen dat een natuurlijk persoon handelt voor uitsluitend niet-beroepsmatige doeleinden om als een consument te kunnen worden beschouwd. In geval een product bestemd is om deels professioneel te worden gebruikt, kan men dus niet als consument aangemerkt worden. Tot slot valt op dat de notie product niet langer uitsluitend lichamelijke roerende goederen omvat, doch tevens diensten, onroerende goederen en rechten en verplichtingen. Waar de nieuwe wet enkel lichamelijke roerende zaken viseert, spreekt zij over goederen. Aflevering 35 maart 2011 VIII. Bescherming van de consument / 2 1

4 1.4. Informatie aan de consument Wat de aan de consument te verstrekken informatie betreft, zijn er twee belangrijke wijzigingen. Enerzijds wordt artikel 5 van de Wet Handelspraktijken opgeheven dat bepaalde hoe prijsverminderingen moeten worden aangeduid. Anderzijds wordt niet langer absoluut vereist dat vermeldingen op etikettering die dwingend is voorgeschreven gesteld zijn in de taal van het taalgebied waar de producten op de markt worden gebracht. Het volstaat dat ze worden aangebracht in een voor de gemiddelde consument begrijpelijke taal (art. 10). De wetgever komt daarmee tegemoet aan de rechtspraak van het Hof van Justitie Overeenkomsten op afstand Ook wat overeenkomsten op afstand betreft, bevat de wet enkele belangrijke wijzigingen. Vooreerst kan worden opgemerkt dat het niet langer verboden is om gedurende de bedenktermijn van de consument de betaling van de prijs of een voorschot te eisen. Verder wordt de herroepingstermijn verlengd van zeven werkdagen tot 14 kalenderdagen (art. 46 1). Daarnaast bevat de Wet Marktpraktijken een nieuwe regel voor het geval de onderneming bij een overeenkomst op afstand de bestelling niet tijdig uitvoert. De Wet Handelspraktijken bepaalde dat in een dergelijk geval de overeenkomst van rechtswege (automatisch) ontbonden was. De nieuwe Wet Marktpraktijken bepaalt dat de consument in dergelijk geval de overeenkomst zonder gerechtelijke tussenkomst kan ontbinden met een eenvoudige kennisgeving (art. 48). De nieuwe regel overtuigt omdat de keuzemogelijkheid bij de consument wordt gelegd. De consument die dat niet wenst, hoeft zich niet op de ontbinding te beroepen. Tot slot maken we melding van het (geheel nieuwe) verbod om bij het sluiten van een overeenkomst via het internet gebruik te maken van de mogelijkheid van defaultopties die de consument moet afwijzen om betaling voor een of meer bijkomende producten te vermijden (art. 44). Deze regel verbiedt bijvoorbeeld om bij de aankoop van een vliegtuigticket via het internet vooraf aan te vinken dat de consument een annulatieverzekering wenst te sluiten Verkoop buiten de onderneming Inhoudelijk wijzigt de Wet Marktpraktijken de bescherming van de consument bij overeenkomsten gesloten buiten de lokalen van de onderneming niet. Maar het toepassingsgebied van deze regelen lijkt te zijn ingeperkt. Waar onder de Wet Handelspraktijken geargumenteerd kon worden dat de in artikel 86 WHPC gegeven opsomming van verkopen buiten de onderneming indicatief was en bijvoorbeeld ook verkopen op straat onder de toepassing van de regeling betreffende verkopen buiten de onderneming vielen, lijkt men nu te moeten stellen dat de opsomming in artikel / VIII. Bescherming van de consument Aflevering 35 maart 2011

5 1 WMPC limitatief is en dat verkopen gesloten op andere plaatsen dan deze bepaald in artikel 58 1 WMPC er niet onder vallen Onrechtmatige bedingen Wat onrechtmatige bedingen betreft, kan vooreerst worden opgemerkt dat de wet nu uitdrukkelijk bepaalt dat voor de beoordeling van het onrechtmatige karakter van een beding op grond van de algemene toetsingsnorm (die bedingen verbiedt die een kennelijk onevenwicht creëren tussen de rechten en plichten van de partijen) ook rekening kan worden gehouden met de duidelijkheid en begrijpelijkheid van het betrokken beding. Verder vallen twee belangrijke wijzigingen op in de zwarte lijst. Wat de mogelijkheid betreft om de prijs eenzijdig te verhogen en de voorwaarden ten nadele van de consument eenzijdig te wijzigen, wordt een onderscheid gemaakt tussen contracten van bepaalde duur en contracten van onbepaalde duur (art. 74, 2 en 3 ). Wat contracten van bepaalde duur betreft kan de onderneming zich niet het recht voorbehouden om de prijs eenzijdig te wijzigen of de voorwaarden ten nadele van de consument te veranderen op basis van elementen die enkel afhangen van haar wil. Wat contracten van onbepaalde duur betreft, kan de onderneming zich dit recht wel voorbehouden, voor zover zij de consument vooraf in kennis stelt van de nieuwe prijs of de nieuwe voorwaarden en de consument de mogelijkheid wordt geboden de overeenkomst zonder kosten of schadevergoeding te beëindigen vooraleer de nieuwe prijs of voorwaarden van kracht worden. De consument dient daarbij te beschikken over een redelijke termijn. Deze verboden bevatten twee uitzonderingen. Het betreft de mogelijkheid om zich het recht voor te behouden om de prijs eenzijdig te wijzigen op grond van prijsindexeringsclausules die duidelijk in het contract zijn beschreven en om de rente eenzijdig te wijzigen. In tegenstelling tot hetgeen het geval was onder de Wet Handelspraktijken is niet langer in een uitzondering voorzien die de mogelijkheid biedt om zich het recht voor te behouden om het tarief van een financiële dienst eenzijdig te wijzigen. Een tweede belangrijke wijziging aan de zwarte lijst betreft het verbod om in de overeenkomst bedingen op te nemen die ertoe strekken de consument een bewijslast op te leggen die normaliter op een andere partij (lees: de onderneming) rust (art. 74, 21 ). Met andere woorden, deze regel verbiedt clausules die de bewijslast ten nadele van de consument omkeren. Dergelijke clausules konden bij toepassing van de Wet Handelspraktijken enkel op grond van de algemene toetsingsnorm worden aangevochten indien bewezen kon worden dat zij een kennelijk onevenwicht creëerden. Tot slot maken we hier melding van de regeling inzake dienstenovereenkomsten gesloten voor bepaalde duur die een beding van stilzwijgende verlenging bevatten. Onder de Wet Handelspraktijken kon de consument dergelijke overeenkomsten, eens de stilzwijgende verlenging had plaatsgevonden, kosteloos opzeggen. De con- Aflevering 35 maart 2011 VIII. Bescherming van de consument / 2 3

6 sument diende daarbij de contractueel bepaalde opzegtermijn te respecteren, die echter niet langer dan een maand mocht zijn. Artikel 82 Wet Marktpraktijken behoudt dit kosteloos opzegrecht maar verlengt de opzegtermijn tot maximaal twee maanden Handelspraktijken De regelen inzake oneerlijke handelspraktijken jegens consumenten bleven behouden. Wij beperken er ons toe te signaleren dat de regeling betreffende de afgedwongen aankoop die vroeger vervat lag in artikel 76 WHPC inhoudelijk is behouden maar werd ondergebracht in de lijst van de per se verboden agressieve handelspraktijken jegens consumenten. Het blijft met andere woorden verboden om de consument een goed toe te zenden of een dienst te verlenen waar hij niet om heeft gevraagd. Doet een onderneming dit toch, dan mag de consument het goed of de dienst houden zonder ervoor te moeten betalen. Deze sanctie vindt men voortaan terug in artikel 41 WMPC. Dit artikel bepaalt overigens ook welke de sanctie is indien een consument een overeenkomst heeft gesloten ingevolge een oneerlijke handelspraktijk (zelfde regeling als het oude artikel 94/14 WHPC) Marktpraktijken De belangrijkste wijziging inzake marktpraktijken betreft ongetwijfeld het gezamenlijk aanbod. Waar de Wet Handelspraktijken in beginsel elk gezamenlijk aanbod verbood, bepaalt de Wet Marktpraktijken dat een gezamenlijk aanbod toegelaten is voor zover het geen oneerlijke handelspraktijk in de zin van wet uitmaakt (art. 71). Deze nieuwe regeling drong zich op ingevolge de rechtspraak van het Hof van Justitie die inhield dat het Belgische verbod op gezamenlijk aanbod in strijd was met de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken. Bekijkt men de nieuwe Wet Marktpraktijken, dan valt het op dat de wet het principiële verbod van gezamenlijke aanbiedingen wel behoudt wanneer één bestanddeel een financiële dienst is (art. 72, maar er zijn dus uitzonderingen). Op de overige wijzigingen inzake solden, aankondiging van prijsverminderingen, uitverkopen wordt hier niet verder ingegaan gelet op hun beperkt belang in het kader van de schuldbemiddeling Toepassing in de tijd De Wet Marktpraktijken bevat geen bijzondere overgangsbepalingen. Zij bepaalt enkel dat de Koninklijke Besluiten die werden genomen ter uitvoering van de Wet Handelspraktijken van 1971 en 1991, voor zover zij niet strijdig zijn met de bepalingen van de Wet Marktpraktijken, van kracht blijven tot ze worden opgeheven of vervangen door besluiten die worden genomen in uitvoering van de Wet Marktpraktijken (art WMPC). Wat de toepassing van de nieuwe bepalingen uit de Wet Marktpraktijken betreft, geldt derhalve het gemeen overgangsrecht. De nieuwe wet is, eens in werking getre- 2 4 / VIII. Bescherming van de consument Aflevering 35 maart 2011

7 den, onmiddellijk van toepassing, dit wil zeggen dat de wet van toepassing is op situaties die bestonden op het ogenblik van haar inwerkingtreding. De wet heeft evenwel in principe geen terugwerkende kracht, dit wil zeggen dat de nieuwe wet niet mag worden toegepast op situaties die zich in het verleden situeren en onder de oude wet hun beslag kregen. Meer concreet, de precontractuele informatieverplichtingen uit de nieuwe wet vinden geen toepassing op contracten die voor de datum van inwerkingtreding van de nieuwe wet werden gesloten. Wat de toepassing van de wet op lopende contracten betreft, kan de nieuwe wet volgens de laatste stand van de cassatierechtspraak slechts van toepassing zijn op een lopende overeenkomst indien de nieuwe wet uitdrukkelijk bepaalt dat ze geldt voor lopende overeenkomsten, alsook indien de nieuwe wettelijke regeling van openbare orde is. 1 Men moet derhalve een onderscheid maken tussen de regelen van openbare orde en dwingend recht. Zijn de bepalingen uit de nieuwe wet van openbare orde, dan vinden zij onmiddellijk toepassing en moeten de bestaande contracten aan de nieuwe bepalingen worden aangepast. Zijn de nieuwe bepalingen daarentegen enkel van dwingend recht, dan dienen de bestaande contracten niet aangepast te worden. De grootste moeilijkheid daarbij is te bepalen welke regelen van openbare orde zijn en welke van dwingend recht. Volgens de rechtspraak van het Hof van Cassatie is een bepaling slechts van openbare orde indien zij raakt aan de essentiële belangen van de staat of de gemeenschap of indien ze in het privaatrecht de juridische basis betreft waarop de economische of morele orde van de maatschappij rust. Beschermt de bepaling daarentegen enkel private belangen, dan is ze van louter imperatief recht. Wat meer concreet onrechtmatige bedingen betreft, besliste het Hof van Cassatie dat de algemene toetsingsnorm uit de Wet van 2 augustus 2002 (betreffende oneerlijke bedingen in de verhouding tussen een cliënt en een beoefenaar van een vrij beroep) niet van openbare orde is, doch enkel van dwingend recht. Deze conclusie gaat naar ook op voor artikel 2, 28 / 73 WMPC en de meeste, doch zeker niet alle 2, bepalingen uit artikel 74 WMPC Cass. 26 mei 2005, TBBR 2007, 52. Met dit arrest kwam het Hof terug op eerdere rechtspraak uit 2002 waarin het bepaalde dat oude wettelijke bepalingen slechts van toepassing blijven op overeenkomsten die onder gelding van de wet zijn gesloten indien de nieuwe wet niet van openbare orde of van dwingend recht is. Op grond van dit arrest was het van geen belang of een bepaling van openbare orde of dwingend recht is. 2. Gedacht kan bijvoorbeeld worden aan de artikel 74, 18 en 74, 24 WMPC. 3. Zie ook Gent 28 april 2006, Jaarboek Handelspraktijken 2006, 280, waarin werd beslist dat artikel 32, 20 WHPC niet van openbare orde maar van louter dwingend recht is. Zie verder: Gent 3 maart 2004, DCCR 2005, afl. 66, 66, noot E. SWAE- NEPOEL. Aflevering 35 maart 2011 VIII. Bescherming van de consument / 2 5

8 1.11. Concordantietabel WMPC WHPC WHPC WMPC Art. 1 - Art. 1 Art. 2 Art. 2 Art. 1 Art. 2 Art. 5 Art. 3 1 Art. 1, in fine Art. 3 Art. 6 Art Art. 4 Art. 30 Art. 4 Art. 7 Art. 5 Art. 2 Art. 5 - Art. 6 Art. 3 Art. 6, 1. Art. 9, 1. Art. 22 Art. 6, Art. 9, 2-3 Art. 7 Art. 4 Art. 7 Art. 1 Art. 8 - Art. 8 Art. 13 Art. 9, 1 Art. 6, 1. Art. 9 Art. 14 Art. 9, 2-3 Art. 6, Art. 10 Art. 13 Art. 10 Art. 15 Art. 11 Art. 14 Art. 11 Art. 16 Art. 12 Art. 15 Art. 12 Art. 18 Art. 13 Art. 8 Art. 13 Art. 10 Art. 14 Art. 9 Art. 14 Art. 11 Art. 15 Art. 15 Art. 15 Art. 12 Art. 16 Art. 16 Art. 16 Art. 119 Art. 17 Art. 94/12 2 Art Art. 18 Art. 12 Art Art. 19 Art. 94/1 Art Art. 20 Art. 43 Art. 20 Art. 119 Art. 21 Art. 43 Art. 21 Art. 119 Art. 22 Art. 6, 1. Art. 21bis Art. 122 Art. 23 Art. 44 Art. 21ter Art Art. 24 Art. 46 Art. 30 Art. 4 Art. 47 Art. 31 Art. 2, 28 en 73 Art. 25 Art. 48 Art. 31, 4, lid 1 Art. 40, 1 Art. 31, 4, lid 2 Art. 40, 2 Art Art. 32 Art / VIII. Bescherming van de consument Aflevering 35 maart 2011

9 WMPC WHPC WHPC WMPC Art. 27 Art. 50 Art. 33 Art. 75 Art. 28 Art. 51 Art. 34 Art. 76 Art. 29 Art. 51 Art. 35 Art. 77 Art Art. 36 Art. 78 Art. 31 Art. 52, 3-4 Art. 37 Art. 80 Art. 32 Art. 53 Art. 38 Art. 81 Art Art. 39 Art. 79 Art. 34 Art. 63 Art. 39bis Art. 82 Art. 64 Art. 39 bis Art. 42 Art. 35 Art. 65 Art. 39ter Art. 43 Art. 66 Art. 36 Art. 62 Art. 40 Art. 101, 1 Art. 37 Art. 45 Art. 41 Art. 102 Art. 38 Art. 94/15 Art Art. 39 Art. 94/16 Art. 43 Art. 20 Art. 21 Art. 40, 1 Art. 31, 4, lid 1 Art. 44 Art. 23 Art. 40, 2 Art. 31, 4 lid 2 Art. 41 Art. 94/14 Art. 45 Art. 37 Art. 42 Art. 39 bis Art. 46 Art. 24 Art. 43 Art. 39 ter Art. 47 Art. 24 Art Art. 48 Art. 25 Art. 45 Art. 78 Art Art. 46 Art. 79 Art. 50 Art. 27 Art. 47 Art. 80 Art. 51 Art. 28 art. 29 Art. 48 Art. 81 Art. 52, 1-2 Art. 27 Art. 52, 3-4 Art. 31 Art. 49 Art. 83bis Art. 53 Art. 32 Art. 50 Art. 83 ter Art. 54 Art. 71; Art. 72, 1 Art. 51 Art. 83 quater Art Art. 72, 2, 1 Art Art. 52 Art. 83 quinquies Art en 2 - Art Art. 72, 2, 2 Aflevering 35 maart 2011 VIII. Bescherming van de consument / 2 7

10 WMPC WHPC WHPC WMPC Art t.e.m. 6 - Art Art. 72, 2, 4 Art. 53 Art. 83 sexies Art t.em. 3 - Art Art. 72, 2, 6 Art. 54 Art. 83 septies Art Art. 55 Art. 83 octies Art Art. 56 Art. 83 decies Art Art. 57 Art. 83 undecies Art Art. 58 Art. 86 Art. 62 Art. 36 Art. 59 Art. 87 Art. 63 Art. 34 Art. 60 Art. 88 Art. 64 Art. 34 Art. 61 Art. 89 Art. 65 Art. 35 Art. 62 Art. 90 Art. 66 Art. 35 Art. 63 Art. 91 Art Art. 64 Art. 92 Art Art. 65 Art. 69 Art. 69 Art. 65 Art. 66 Art. 70 Art. 70 Art. 66 Art. 67 Art. 75 Art. 68 Art. 72 Art. 72 Art. 68 Art. 69 Art. 73 Art. 73 Art. 69 Art. 70 Art. 74 Art. 74 Art. 70 Art. 71 Art. 54 Art. 75 Art. 67 Art. 72, 1 Art. 54 Art. 76 Art. 98 Art. 72, 2, 1 Art Art. 72, 2, 2 Art Art. 72, 2, 3 Art Art. 72, 2, 4 Art Art. 72, 2, 5 Art Art. 72, 2, 6 Art Art. 73 Art. 31 Art. 77 Art. 2 Art. 74 Art. 32 Art. 78 Art. 45 Art. 75 Art. 33 Art. 79 Art. 46 Art. 76 Art. 34 Art. 80 Art. 47 Art. 77 Art. 35 Art. 81 Art / VIII. Bescherming van de consument Aflevering 35 maart 2011

11 WMPC WHPC WHPC WMPC Art. 78 Art. 36 Art. 79 Art. 39 Art. 80 Art. 37 Art. 83bis Art. 49 Art. 81 Art. 38 Art. 83ter Art. 50 Art. 82 Art. 39 bis Art. 83quater Art. 51 Art. 83 Art. 94/4 Art. 83quinquies Art. 52 Art. 84 Art. 94/5 Art. 83sexies Art. 53 Art. 85 Art. 94/5 Art. 83septies Art. 54 Art. 86 Art. 94/5 Art. 83octies Art. 55 Art. 87 Art. 94quater Art. 83novies - Art. 88 Art. 94/6, 1 Art. 83decies Art. 56 Art. 89 Art. 94/6, 2 Art. 83undecies Art. 57 Art. 90 Art. 94/7 Art. 84 Art. 99 Art. 91 Art. 94/8 Art. 92 Art. 94/9 Art. 86 Art. 58 Art. 93 Art. 94/10 Art. 87 Art. 59 Art. 94 Art. 94/11 Art. 88 Art. 60 Art. 95 Art. 94/3 Art. 89 Art. 61 Art. 96 Art. 94/2 Art. 90 Art. 62 Art. 97 Art. 94/2 Art. 91 Art. 63 Art. 98 Art. 76 Art. 92 Art. 64 Art. 99 Art. 84 Art. 93 Art. 2 Art. 100 Art. 94/17 Art. 94/1 Art. 19 Art. 101, 1 Art. 40 Art. 94/2 Art Art. 102 Art. 41 Art. 94/3 Art. 95 Art. 103 Art. 94/13 Art. 94quater Art. 87 Art. 104 Art. 94quinquies Art. 94/4 Art. 83 Art. 105 Art. 94sexies Art. 94/5, 1 Art. 86 Art. 106 Art. 94septies Art. 94/5, 2 Art. 84 Art. 107 Art. 94octies Art. 94/5, 3 Art. 85 Art. 108 Art. 94novies Art. 94/6, 1 Art. 88 Art. 109 Art. 94decies Art. 94/6, 2 Art. 89 Art. 110 Art. 97bis Art. 94/7 Art. 90 Art Art. 94/8 Art. 91 Aflevering 35 maart 2011 VIII. Bescherming van de consument / 2 9

12 WMPC WHPC WHPC WMPC Art. 112 Art. 97 Art. 94/9 Art. 92 Art. 113 Art. 98 Art. 94/10 Art. 93 Art. 114 Art. 98, 1bis Art. 94/11 Art. 94 Art. 115 Art. 98, 2 Art. 94/12 Art. 17 Art. 116 Art. 99 Art. 94/13 Art. 103 Art Art. 94/14 Art. 41 Art. 118 Art. 100 Art. 94/15 - Art. 119 Art. 16 e.v. Art. 94/16 - Art. 120 Art. 21 ter Art. 94/17 Art. 100 Art. 121 Art. 21 ter Art. 94quinquies Art. 104 Art. 122 Art 21 bis Art. 94sexies Art. 105 Art. 123 Art. 101 Art. 94septies Art. 106 Art. 124 Art. 102 Art. 94octies Art. 107 Art. 125 Art. 103 Art. 94novies Art. 108 Art. 126 Art. 104 Art. 94decies Art. 109 Art. 127 Art. 105 Art. 95 Art. 2 WPMPC Art. 128 Art. 106 Art. 96 Art. 3 WPMPC Art. 129 Art. 107 Art. 97 Art. 112 Art. 4 WPMPC Art. 130 Art. 108 Art. 97bis Art. 110 Art. 131 Art. 109 Art. 98, 1 Art. 113 Art. 132 Art. 110 Art. 98, 1bis Art. 114 Art. 133 Art. 113 Art. 98, 2 Art. 115 Art. 134 Art. 114 Art. 99 Art. 116 Art. 135 Art. 115 Art. 100 Art. 118 Art. 136 Art. 116 Art. 101 Art. 123 Art. 137 Art. 117 Art. 102 Art. 124 Art. 138 Art. 121 Art. 103 Art. 125 Art. 139 Art. 122 Art. 104 Art. 126 Art. 140 Art. 122bis Art. 105 Art. 127 Art. 141 Art. 124 Art. 106 Art. 128 Art. 142 Art. 123 Art. 107 Art. 129 Art. 108 Art. 130 Art. 109 Art / VIII. Bescherming van de consument Aflevering 35 maart 2011

13 WMPC WHPC WHPC WMPC Art. 110 Art. 132 Art Art Art. 113 Art. 133 Art. 114 Art. 134 Art. 115 Art. 135 Art. 116 Art. 136 Art. 117 Art. 137 Art Art Art Art. 121 Art. 138 Art. 122 Art. 139 Art. 122bis Art. 140 Art. 123 Art. 142 Art. 124 Art. 141 WPMPC WHPC Art. 1 - Art. 2 Art. 95 Art. 3 Art. 96 Art. 4 Art. 97 Art. 5 - Art Toepassingsgebied WMPC en sancties 2.1. Toepassingsgebied In art. 1 WMPC worden een aantal kernbegrippen gedefinieerd, begrippen die vaak onontbeerlijk zijn om het toepassingsgebied van de verschillende regelen in de wet marktpraktijken te bepalen. Aflevering 35 maart 2011 VIII. Bescherming van de consument / 2 11

14 Vooreerst dient gewezen te worden op het onderscheid tussen de begrippen producten, goederen en diensten : Producten is de meest generieke term en omvat goederen en diensten, onroerende goederen, rechten en verplichtingen. Goederen zijn alle lichamelijke roerende zaken. Diensten zijn alle prestaties die verricht worden door een onderneming in het kader van haar professionele activiteit of in uitvoering van haar statutair doel. Sommige bepalingen (bv. onrechtmatige bedingen) van de WMPC zijn ook van toepassing op financiële instrumenten, effecten en waarden (K.B. van 5 december 2000 waarbij sommige bepalingen van de WHPC van toepassing worden verklaard op financiële instrumenten, effecten en waarden). De regelen uit de WMPC die we hier bespreken vinden veelal maar toepassing wanneer men te maken heeft met een consument. De consument is bij toepassing van art. 1 WMPC elke natuurlijke persoon die voor uitsluitend niet-beroepsmatige doeleinden op de markt gebrachte producten of diensten verwerft. De aanwezigheid van het woord uitsluitend impliceert dat een persoon die voor deels private, deels professionele doeleinden handelt (bv. de bloemist die een wagen koopt die hij gebruikt voor familiale doeleinden, maar die hij ook gebruikt om bloemen rond te dragen) niet als consument kan worden beschouwd (Brussel 25 april 2003, TNH 2005, 18) en daarom de bescherming van de meeste regelen die we hier zullen bespreken niet zal kunnen inroepen / VIII. Bescherming van de consument Aflevering 35 maart 2011

15 Tot slot willen we opmerken dat de consument enkel wordt beschermd in de verhouding tot een onderneming in de zin van de wet. Er kan slechts sprake zijn van een onderneming indien de betrokken persoon op een duurzame wijze een economisch doel nastreeft, hetgeen impliceert dat hij met een zekere regelmaat producten of diensten aanbiedt. Koopt een consument dus iets van een particulier (bv. via e- bay), dan vinden de hieronder besproken regelen geen toepassing. De WMPC vindt geen toepassing op beoefenaren van vrije beroepen die geen koopman zijn in de zin van artikel 1 van het Wetboek van Koophandel en die onderworpen zijn aan een bij wet opgericht tuchtorgaan. De WMPC vindt evenmin toepassing op tandartsen en kinesisten (art. 3 2 WMPC). De WMPC vindt dus wel toepassing op andere beoefenaren van vrije beroepen, i.e. beoefenaren van vrije beroepen waarvoor geen tuchtorgaan bestaat en die geen kinesist of tandarts zijn. Niet alle bepalingen uit deze wet zijn interessant voor de dagelijkse werking van een schuldbemiddelaar: enkel de relevante onderwerpen worden hier behandeld. Voor de inhoud van de overige bepalingen verwijzen we naar de volledige wettekst op de website bij dit handboek Sancties De sancties die de wetgever in het algemeen voorzien heeft in geval van inbreuken tegen de WMPC zijn: een vordering tot staken (art. 110 e.v. WMPC + Wet van 6 april 2010 met betrekking tot de regeling van bepaalde procedures in het kader van de wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming); een waarschuwingsprocedure (art. 126 e.v. WMPC); strafsancties (art. 127 e.v. WMPC). Deze sancties hebben weinig (rechtstreeks) nut voor de individuele consument. Bij onderhandelingen met de schuldeisers, kan de schuldbemiddelaar echter wel naar deze sancties verwijzen teneinde zijn eisen kracht bij te zetten. Daarnaast zijn er bijzondere burgerlijke sancties (bv. nietigheid) die men slechts kan hanteren bij een bepaalde inbreuk. Deze sancties, die in een concreet dossier kunnen worden ingeroepen, worden later in dit hoofdstuk, bij de bespreking van de betrokken bepalingen, vermeld. 3. Prijsaanduiding en voorlichting Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming, BS 12 april 2010 KB van 5 december 2000 waarbij sommige bepalingen van de Wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de Aflevering 32 mei 2010 VIII. Bescherming van de consument / 3

16 consument, van toepassing worden verklaard op financiële instrumenten, effecten en waarden (BS 3 januari 2001) KB van 30 juni 1996 betreffende de prijsaanduiding van producten en diensten en de bestelbon (BS 30 juli 1996) KB van 7 februari 2000 tot wijziging van het KB van 30 juni 1996 betreffende de prijsaanduiding van producten en diensten en de bestelbon (BS 22 februari 2000) KB van 11 april 1999 houdende bepaling van de vermeldingen die op het bewijsstuk, voorzien door de Wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, moeten voorkomen bij de verkoop van diensten (BS 19 mei 1999). De WMPC is inzake voorlichting de lex generalis (= de algemene wet). In heel wat andere (specifieke) wetten zijn eveneens informatievoorschriften opgenomen (Wet op het Consumentenkrediet, Wet op het Hypothecair Krediet...). Voor zover de bepalingen uit de WMPC en andere wetgeving niet onverenigbaar zijn, dienen zij cumulatief te worden toegepast. In geval van onverenigbaarheid (zeldzaam), primeert de regeling uit de bijzondere wet Prijsaanduiding De regelen inzake prijsaanduiding kunnen als volgt worden samengevat. Art. 5, 1 WMPC legt aan de onderneming die goederen te koop aanbiedt de verplichting op de prijs van het goed schriftelijk en ondubbelzinnig aan te duiden. Wanneer de goederen te koop zijn uitgestald, moet de prijs ook leesbaar en goed zichtbaar worden aangeduid. Bijkomende verplichtingen inzake de prijsaanduiding van goederen vindt men in art. 2 tot 12 van het KB van 30 juni 1996 betreffende de prijsaanduiding van producten en diensten en de bestelbon. Er kan verwezen worden naar het verbod om voor identieke producten in dezelfde inrichting verschillende prijzen te vragen. Wordt deze bepaling geschonden, dan zal de consument slechts de laagst aangegeven prijs moeten betalen (art. 3). Art. 5, 2 WMPC verplicht de onderneming die homogene diensten te koop aanbiedt, om het tarief schriftelijk, leesbaar, goed zichtbaar en ondubbelzinnig (Voorz. Kh. Brugge 18 maart 1994, Jaarboek Handelspraktijken 1994, 35, noot J. STUYCK, waarin werd beslist dat richtprijzen niet aan dit vereiste voldoen en Voorz. Kh. Nijvel 15 december 1995, Jaarboek Handelspraktijken 1995, 237, waarin werd beslist dat deze vereiste wordt geschonden indien er een verschil bestaat tussen de prijs in reclame en de aangerekende prijs) te vermelden. Homogene diensten zijn alle diensten waarvan de eigenschappen en modaliteiten identiek of gelijkaardig zijn, ongeacht onder meer het ogenblik, de plaats van de uitvoering, de dienstenverstrekker of de persoon voor wie ze bestemd zijn. Ook wat de prijsaanduiding van diensten betreft, moet rekening gehouden worden met het KB van 30 juni 1996 betreffende de prijsaanduiding van producten en diensten en de bestelbon. In het KB wordt een onderscheid gemaakt tussen homogene en niet-homogene diensten. 4 / VIII. Bescherming van de consument Aflevering 32 mei 2010

17 Wat niet-homogene diensten betreft, rust op de onderneming die niet-homogene diensten van hoofdzakelijk niet-intellectuele aard verstrekt de verplichting om een bestek af te leveren aan de consument, voor zover de consument daarom verzoekt en de onderneming bereid is de dienst te verlenen (art. 16). Alvorens een bestek op te stellen, moet de onderneming de consument inlichten over de prijs van het bestek, tenzij dit kosteloos is (art. 18). In het bestek moet onder meer de forfaitair berekende prijs of de prijs bepaalbaar door verwijzing naar criteria die een direct verband houden met de aard van de dienst worden vermeld (art. 17). Tenzij wanneer anders wordt aangegeven, verbindt het bestek de onderneming. Art. 6 WMPC verplicht de onderneming de door de consument te betalen totale prijs aan te duiden (Brussel 19 september 2005, Jaarboek Handelspraktijken 2005, 63, noot I. BUELENS). De totale prijs moet de btw bevatten (Antwerpen 16 december 2004, Jaarboek Handelspraktijken 2004, 68), alsook alle overige taksen die via de onderneming moeten worden betaald (bv. recupel) en de kosten van alle diensten en accessoires die door de consument verplicht moeten worden bijbetaald. Tot slot willen we erop wijzen dat er tal van bijzondere KB s bestaan betreffende de verplichting tot prijsaanduiding. Deze KB s zijn van toepassing op specifieke producten of diensten. Verwezen kan bijvoorbeeld worden naar de KB s betreffende homogene financiële diensten en het KB betreffende de aanduiding van de prijs van juwelen, uurwerken, goud- en zilverwerk. Literatuurlijst K. DAELE en H. VIAENE, Artikelen 2 6 WHPC, in Artikelsgewijze Commentaar Handels- en Economisch Recht, Kluwer, losbl. P. MAEYAERT, Prijsaanduiding voor producten en tariefaanduiding voor diensten in Handelspraktijken. Het nieuwe in de Wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, Brugge, Die Keure, 1992, Voorlichting Art. 4 WMPC bepaalt dat de onderneming, ten laatste op het ogenblik van het sluiten van de verkoop, te goeder trouw aan de consument de behoorlijke en nuttige voorlichting moet geven betreffende de kenmerken van het product (i.e. goederen en diensten) en betreffende de verkoopvoorwaarden, rekening houdend met de door de consument uitgedrukte behoefte aan voorlichting en rekening houdend met het door de consument meegedeelde of redelijkerwijze voorzienbare gebruik. De bewijslast inzake de naleving van deze informatieverplichting rust op de onderneming (Rb. Antwerpen 14 februari 2004, RW , 1186). Aflevering 32 mei 2010 VIII. Bescherming van de consument / 5

18 Deze voorlichtingsplicht hangt nauw samen met de artikelen uit het Burgerlijk Wetboek die de geldigheid van de overeenkomsten bepalen. Uit de tekst van art.4 WMPC blijkt duidelijk dat de onderneming niet enkel een voorlichtingsplicht heeft betreffende het product, maar ook betreffende de verkoopvoorwaarden (bv. in bepaalde omstandigheden over de betekenis van een verbrekingsbeding (Gent 4 december 2006, Jaarboek Handelspraktijken 2006, 253, noot R. STEENNOT), waarbij bij de omvang van de informatieverplichting rekening moet worden gehouden met de behoefte aan voorlichting van de consument (Rb. Gent 13 oktober 2003, NJW 2004, 312, noot). Dit vonnis illustreert de variabele geometrie van de voorlichtingsplicht van de onderneming: de verplichtingen nemen toe naarmate het niveau van de consument daalt. Voorbeeld Mevrouw H., onthaalmoeder, wil een nieuwe keuken kopen die erg kindvriendelijk is. Zij verduidelijkt haar verwachtingen aan de verkoper, die haar bepaalde aanbevelingen doet. Na plaatsing blijkt dat de verkoper niet vertelde dat er erg snel krassen op het materiaal komen. Het is duidelijk dat in dergelijk geval art. 4 WMPC werd geschonden. Art. 4 WMPC bevat geen specifieke sanctie in het geval waarin deze bepaling werd geschonden. Dit betekent uiteraard niet dat een inbreuk op deze bepaling niet kan worden gesanctioneerd. De gemeenrechtelijke sancties vinden toepassing. Werd de consument bijvoorbeeld niet voorgelicht over bepaalde contractuele voorwaarden (waar dit bij toepassing van art. 4 WMPC is vereist), dan zullen deze hem niet kunnen verbinden (Vred. Fontaine-l Evêque 18 januari 2007, JLMB 2007, 1362). Indien de consument schade lijdt ingevolge de niet-naleving van de informatieverplichting, kan hij aanspraak maken op een schadevergoeding (Rb. Gent 13 oktober 2003, NjW 2004, 312). Literatuurlijst A. DE BOECK, De informatieverplichting van de professioneel t.a.v. de consument in Consumentenrecht, Brugge, Die Keure, 1998, G.L. BALLON, De verplichting tot voorlichting van de consument en de regeling van de documenten betreffende de verkopen van producten en diensten in de Nieuwe Handelspraktijkenwet, in De nieuwe wet handelspraktijken, Kluwer, 1992, R. STEENNOT en S. DEJONGHE, Artikel 30 WHPC, in Artikelsgewijze commentaar Handels- en Economisch Recht, Kluwer, losbl. 6 / VIII. Bescherming van de consument Aflevering 32 mei 2010

19 4. Oneerlijke handelspraktijken jegens consumenten Wet van 6 april 2010 betreffende de marktpraktijken en consumentenbescherming (BS 12 april 2010) (art ) KB van 5 december 2000 waarbij sommige bepalingen van de Wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, van toepassing worden verklaard op financiële instrumenten, effecten en waarden (BS 3 januari 2001) 4.1. Inleiding De regelen inzake reclame en oneerlijke handelspraktijken liggen voortaan vervat in de artikelen 83 e.v. WMPC. Deze regelen zijn interessant, ook voor de schuldbemiddelaar omdat een schending van de regelen op civielrechtelijk vlak op een bijzondere wijze kan worden gesanctioneerd. Vooraf willen we nog opmerken dat bijzondere wetgeving (bv. WCK) bijkomende voorschriften inzake reclame kan bevatten. In dergelijk geval moeten de regelen uit de WMPC en de bijzondere wetten cumulatief worden toegepast Structuur van de regeling van oneerlijke handelspraktijken jegens consumenten De regeling inzake oneerlijke handelspraktijken jegens consumenten heeft een drieledige structuur. Er is vooreerst de overkoepelende norm, een algemene bepaling bij toepassing waarvan oneerlijke handelspraktijken worden verboden (art. 86 WMPC). Deze norm wordt verder geconcretiseerd door twee andere algemene normen die respectievelijk misleidende (art. 85 en WMPC) en agressieve handelspraktijken (art. 85 en WMPC) als oneerlijk en daarom verboden beschouwen. Naast deze algemene normen vindt men ook een lijst met 23 misleidende handelspraktijken (art. 91 WMPC) en een lijst met 8 agressieve handelspraktijken (art. 94 WMPC) die onder alle omstandigheden als oneerlijk worden beschouwd (zwarte lijsten) De zwarte lijsten: misleidende en agressieve handelspraktijken In eerste instantie zal de rechter onderzoeken of een bepaalde gedraging als een misleidende of agressieve praktijk, die voorkomt in de zwarte lijst, kan worden beschouwd. In bevestigend geval, zal de rechter de betrokken praktijk als oneerlijk bestempelen en verbieden. Immers, praktijken die voorkomen in de zwarte lijsten zijn per se verboden. Zij worden onweerlegbaar vermoed misleidend of agressief en daarom oneerlijk te zijn. Opdat de praktijk als oneerlijk in de zin van art. 91 of 94 WMPC zou kunnen worden beschouwd, moet dus bijvoorbeeld niet worden aangetoond dat de aankoopbeslissing van de consument erdoor werd beïnvloed. Aflevering 32 mei 2010 VIII. Bescherming van de consument / 7

20 Meer concreet worden volgende misleidende handelspraktijken verboden (art. 91 WMPC): 1) beweren een gedragscode te hebben ondertekend wanneer dit niet het geval is (art. 91, 1 WMPC); 2) een vertrouwens-, kwaliteits- of ander soortgelijk label aanbrengen zonder daarvoor de vereiste toestemming te hebben (art. 91, 2 WMPC); 3) beweren dat een gedragscode door een publieke of andere instantie is erkend wanneer dit niet het geval is (art. 91, 3 WMPC); 4) beweren dat een onderneming, of haar handelspraktijken, of een product of een dienst door een openbare instelling is erkend, goedgekeurd of toegelaten terwijl zulks niet het geval is, of deze niet aan de voorwaarden tot erkenning, goedkeuring of toelating voldoet (art. 91, 4 WMPC); Deze eerste vier verboden gedragingen betreffen telkens de hypothese waarin de onderneming op een onrechtmatige wijze het vertrouwen van de consument tracht te winnen, met name door ten onrechte te beweren dat hij bijzondere waarborgen biedt. Er kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de onderneming die, zonder toestemming, een label van een consumentenorganisatie op zijn website aanbrengt en die daardoor dus de indruk wekt dat haar website door deze instantie is geverifieerd. 5) producten of diensten tegen een genoemde prijs te koop aanbieden zonder dat de onderneming aangeeft dat er een gegrond vermoeden bestaat dat zij deze producten of gelijkwaardige producten niet tegen die prijs kan leveren of door een andere onderneming kan doen leveren gedurende een periode en in hoeveelheden die, rekening houdend met het product, de omvang van de voor het product gevoerde reclame en de aangeboden prijs redelijk zijn (art. 91, 5 WMPC); Deze regel houdt een verbod van lokvogelpraktijken in. Het betreft bijvoorbeeld de hypothese waarin in ruime mate reclame wordt gemaakt voor een bepaald goed, dit terwijl er slechts enkele exemplaren beschikbaar zijn bij de onderneming en dit zonder dat de onderneming heeft aangegeven dat er een beperkte voorraad is. 6) producten tegen een genoemde prijs te koop aanbieden en vervolgens: weigeren het aangeboden product aan de consument te tonen, weigeren een bestelling op te nemen of het product binnen een redelijke termijn te leveren, een exemplaar van het artikel met gebreken tonen, dit met de bedoeling een ander product aan te prijzen (art. 91, 6 WMPC); Met dit verbod wil men de zogenaamde bait and switch - praktijken vermijden. 8 / VIII. Bescherming van de consument Aflevering 32 mei 2010

21 7) bedrieglijk beweren dat een product slechts gedurende een zeer beperkte tijd beschikbaar zal zijn of dat het slechts onder speciale voorwaarden gedurende een zeer beperkte tijd beschikbaar zal zijn, om de consument onmiddellijk te doen beslissen en hem geen kans of onvoldoende tijd te geven een geïnformeerd besluit te nemen (art. 91, 7 WMPC); Meer concreet zal bijvoorbeeld een schending van deze bepaling voorliggen wanneer een verkoper van televisies op zaterdag aan de consument meedeelt dat de actie slechts loopt tot het einde van de dag terwijl men tot het daaropvolgende weekend van de aanbieding kan profiteren. Uiteraard verzet deze bepaling zich niet tegen de verklaring dat de actie slechts loopt tot het einde van de dag, indien dergelijke verklaring in overeenstemming is met de werkelijkheid (er is dan immers geen sprake van bedrieglijk beweren). 8) aan de consumenten met wie de onderneming vóór de transactie heeft gecommuniceerd een dienst na verkoop beloven in een taal die geen nationale taal is en vervolgens die dienst enkel in een andere taal leveren zonder dit duidelijk aan de consument te laten weten alvorens deze zich tot de transactie verbindt (art. 91, 8 WMPC); Het betreft bijvoorbeeld de hypothese waarin een onderneming uit Duitsland voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst een dienst na verkoop belooft in het Engels en vervolgens die dienst enkel in het Duits aanbiedt, zonder dit duidelijk aan de consument te melden voorafgaand aan het tijdstip waarop de consument zich verbindt. 9) beweren of anderszins de indruk wekken dat een product legaal kan worden verkocht wanneer dit niet het geval is (art. 91, 9 WMPC); Een daadwerkelijke verklaring van de onderneming is niet noodzakelijk opdat een inbreuk zou voorliggen. Elke gedraging die impliciet de indruk wekt dat een product legaal kan worden verkregen, waar dit niet het geval is, wordt verboden. Er kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de verkoop van producten die niet voldoen aan bepaalde technische vereisten die door de wet worden opgelegd. 10) wettelijke rechten van consumenten voorstellen als een onderscheidend kenmerk van het aanbod van de onderneming (art. 91, 10 WMPC); Dergelijke praktijk misleidt de consument daar deze zich mogelijks niet bewust is van zijn wettelijke rechten en er daarom van uitgaat dat hij bij andere ondernemingen niet dezelfde rechten zal bezitten. Het betreft bijvoorbeeld reclame met betrekking tot een lichamelijk roerend goed die de consument wijst op het feit dat hij beschikt over een waarborg van twee jaar, te rekenen vanaf de levering, voor gebreken die ten tijde van de levering aanwezig waren. Elke consument beschikt immers over een dergelijke garantie bij toepassing van de Wet Consumentenkoop (zie Hoofdstuk 3). Aflevering 32 mei 2010 VIII. Bescherming van de consument / 9

22 11) redactionele inhoud in de media, waarvoor de onderneming heeft betaald, gebruiken om reclame te maken voor een product, zonder dat dit duidelijk uit de inhoud of uit duidelijk door de consument identificeerbare beelden of geluiden blijkt (art. 91, 11 WMPC); Het betreft redactionele reclame, waarbij men laat uitschijnen dat het om een objectieve boodschap gaat. Indien de consument niet uit de omstandigheden kan afleiden dat het om reclame gaat, moet dit expliciet vermeld worden. 12) feitelijk onjuiste beweringen doen betreffende de aard en de omvang van het gevaar dat de persoonlijke veiligheid van de consument of zijn gezin zou bedreigen indien hij het product niet koopt (art. 91, 12 WMPC); Enkel onjuiste beweringen worden verboden (bv. ten onrechte beweren dat werken aan de elektriciteit onmiddellijk moeten worden uitgevoerd op risico van kortsluitings- en brandgevaar). Feitelijk correcte beweringen omtrent de aard en de omvang van het gevaar kunnen op grond van deze bepaling niet worden verboden. 13) een op een door een bepaalde fabrikant vervaardigd product of verstrekte dienst gelijkend product of dienst op zodanige wijze promoten dat bij de consument doelbewust de verkeerde indruk wordt gewekt dat dit product van deze fabrikant afkomstig is, terwijl dit niet het geval is (art. 91, 13 WMPC); 14) een piramidesysteem opzetten, beheren of promoten waarbij de consument tegen betaling kans maakt op een vergoeding die eerder voortkomt uit het aanbrengen van nieuwe consumenten in het systeem dan uit de verkoop of het verbruik van producten (art. 91, 14 WMPC); 15) beweren dat de onderneming op het punt staat zijn zaak stop te zetten of te verhuizen, indien zulks niet het geval is, onverminderd art. 46 en volgende van de WMPC (art. 91, 15 WMPC); 16) beweren dat een product het winnen bij kansspelen kan vergemakkelijken (art. 91, 16 WMPC); Meer concreet verbiedt deze bepaling bijvoorbeeld de praktijk waarbij de aanschaf van een bepaald of een groter aantal producten de kans op winst bij een kansspel verhoogt. 17) bedrieglijk beweren dat een product ziekten, gebreken of misvormingen kan genezen (art. 91, 17 WMPC); Deze bepaling kan enkel gehanteerd worden indien de bewering niet in overeenstemming is met de werkelijkheid. 18 feitelijk onjuiste informatie verstrekken over marktomstandigheden of de mogelijkheid het product te bemachtigen met de bedoeling de consument dit of deze te 10 / VIII. Bescherming van de consument Aflevering 32 mei 2010

23 doen aanschaffen tegen voorwaarden die minder gunstig zijn dan de normale marktvoorwaarden (art. 91, 18 WMPC); Ook deze bepaling vindt slechts toepassing indien de verstrekte informatie over de marktomstandigheden of de mogelijkheid om een productte verwerven onjuist is. Vereist is dat de onderneming middels het verstrekken van onjuiste informatie de bedoeling heeft om de consument te laten contracteren tegen minder gunstige voorwaarden. 19) beweren dat er een wedstrijd wordt georganiseerd of prijzen worden uitgeloofd zonder de aangekondigde prijzen of een redelijk equivalent daadwerkelijk toe te kennen (art. 91, 19 WMPC); Deze bepaling vereist dus niet dat alle aangekondigde prijzen worden toegekend. Een redelijk equivalent volstaat. 20) een product als gratis, voor niets, kosteloos en dergelijke omschrijven als de consument iets anders moet betalen dan de onvermijdelijke kosten om in te gaan op het aanbod en het product af te halen dan wel dit te laten bezorgen (art. 91, 20 WMPC); Zelfs wanneer een product als gratis of kosteloos wordt voorgesteld, blijft het dus mogelijk om aan de consument bepaalde kosten aan te rekenen. Vereist is wel dat deze kosten onvermijdelijk zijn om in te gaan op het aanbod (bv. telefoonkost indien het product via de telefoon moet worden besteld ) of om het product af te halen of te laten bezorgen (bv. verzendingskosten). 21) marketingmateriaal voorzien van een factuur of een soortgelijk document waarin om betaling wordt gevraagd, waardoor bij de consument de indruk wordt gewekt dat hij het aangeprezen product al heeft besteld terwijl dat niet het geval is (art. 91, 21 WMPC); Het betreft hier een alternatief van de afgedwongen aankoop waar men een consument een product toestuurt zonder dat hij daarom heeft verzocht (zie art. 94, 6 WMPC dat hierna wordt besproken onder de zwarte lijst van agressieve handelspraktijken). Het grote verschil tussen de zuivere afgedwongen aankoop en deze techniek bestaat er dus in dat niet het product zelf wordt toegestuurd, maar bijvoorbeeld een brief met factuur, in de hoop dat de consument zal denken dat hij het product al heeft besteld (hetgeen niet het geval is). 22) op bedrieglijke wijze beweren of de indruk wekken dat de onderneming niet optreedt ten behoeve van zijn beroepsactiviteit of zich op bedrieglijke wijze voordoen als consument (art. 91, 22 WMPC); 23) op bedrieglijke wijze de indruk wekken dat voor een bepaald product de dienst na verkoop beschikbaar is in een andere lidstaat dan die waar het product wordt verkocht (art. 91, 23 WMPC); Aflevering 32 mei 2010 VIII. Bescherming van de consument / 11