KAN JE MET DE VERWERKING EN VERKOOP VAN HOEVEZUIVEL IETS VERDIENEN?

Transcriptie

1 KAN JE MET DE VERWERKING EN VERKOOP VAN HOEVEZUIVEL IETS VERDIENEN? 1/ Samenvatting Om de rendabiliteit van een product te bepalen moet je eerst zicht hebben op de kostenstructuur van dit product, moet je weten hoeveel arbeidskosten je hebt en dien je een goed idee te hebben over de investeringskosten (machines, inrichting, ) naast de kosten verbonden aan de effectieve bereiding van de producten. Arbeid: Hoevezuivel is een heel arbeidsintensieve verbredingsvorm in de melkveehouderij. Uit ons onderzoek blijkt dat de hoevezuivelactiviteit in piekperiodes bijna 1,5 FTE vergt op het bedrijf. In minder drukke periodes daalt de arbeidsbehoefte wel maar gemiddeld genomen kunnen we stellen dat hoevezuivel 1 voltijdse arbeidskracht invult op het bedrijf. Bedrijven vullen deze arbeidsbehoefte meestal in met zgn. niet betaalde arbeid : eigen arbeid, arbeidsuren partner, kinderen, (schoon)ouders. Een klein deel van de bedrijven heeft externe arbeidskrachten periodiek in dienst. De meeste arbeidsuren worden besteed aan de bereiding en de verkoop van de producten. In verhouding hiermee zijn de arbeidsuren besteedt aan de administratie en promotie bijzonder laag. Investeringskosten Deze zijn op te splitsen in enerzijds kosten verbonden aan de investering in machines en toestellen specifiek voor de productbereiding. Deze worden afgeschreven en blijken in de totale productkostprijs verwaarloosbaar te zijn. Anderzijds wegen de investeringskosten verbonden aan de inrichting van lokalen volgens de wettelijke voorschriften veel zwaarder door en bepalen voor een groot deel of een product al dan niet rendabel zal zijn. Bereidingskosten Vallen op te splitsen in de tijd nodig om het product te bereiden (zie hoger) maar ook de ingrediëntkosten en de kosten om het product te verpakken. Deze kosten wegen ook zwaar door op de kostprijs van het uiteindelijke product terwijl er veelal weinig ruimte is om deze kosten te drukken zonder aan productkwaliteit in te boeten.

2 2/ Achtergrond bij het project en de studie Hoevezuivel als verbreding in de landbouw De verwerking en verkoop van hoevezuivelproducten is voor melkveebedrijven vaak dé manier om aan verbreding te doen. De eerste drijfveer om die stap te zetten is meestal louter economisch ingegeven: het creëren van een economische meerwaarde op het bedrijf, een meerinkomen, een manier om arbeidsoverschot (wanneer zoon of dochter mee in het bedrijf stappen) nuttig en duurzaam in te vullen. Hoevezuivel op een melkveebedrijf kan de levensvatbaarheid van het bedrijf positief beïnvloeden zodat het bedrijf terug aantrekkelijk wordt voor ev. opvolgers. Bovendien wordt bij een thuisverkoop en zeker bij een hoevezuivelverkoop- de band producent consument terug aangehaald. De consument maakt op een aangename manier kennis met de moderne L&T in het algemeen en de melkveehouderij in het bijzonder. KVLV-Agra en het Steunpunt Hoeveproducten KVLV-Agra ondersteunt via het Steunpunt Hoeveproducten al vele jaren de hoeveproducenten in Oost-Vlaanderen. Initieel ondersteunde KVLV-Agra in de jaren 90 via de 5b projecten de bedrijven in Oost-Vlaanderen in hun zoektocht om deze verbredingsactiviteit kwalitatief en professioneel uit te bouwen. Ondertussen is er veel veranderd: het wettelijk kader is een feit geworden (maar zeker niet doorzichtig), het FAVV werd opgericht en de ondersteunende werking van KVLV-Agra naar de hoeveproducenten groeide in 2003 uit tot het Steunpunt Hoeveproducten. Het Steunpunt ontpopte zich tot dé enige organisatie waar hoeveproducenten terecht kunnen voor informatie mbt alle wettelijke verplichtingen. Het Steunpunt stelt zich tot doel hoeveproducenten te ondersteunen een duurzame economische activiteit uit te bouwen op hun bedrijf. Nood aan cijfers Hoeveproducenten bleven echter met vragen zitten mbt rendabiliteit van hun activiteit. Geen enkele studie toonde objectief aan of er effectief een meerwaarde gecreëerd werd. Het Steunpunt stelde bovendien vast dat hoevezuivelproducten vaak te goedkoop aangeboden werden (door gebrek aan enig referentiekader) en

3 dat de doelstelling het behalen van een meerinkomen op het bedrijf soms niet gehaald werd. KVLV-Agra en het Steunpunt besloten dan in 2010 om specifiek naar hoevezuivel in Oost-Vlaanderen een onderzoek te doen naar enerzijds de kostenstructuur van hoevezuivelproducten en anderzijds de rendabiliteit van hoevezuivel met het doel bestaande hoevezuivelaars inzicht te geven in de eigen kostenstructuur en hun eigen rendabiliteit maar anderzijds melkveehouders die eraan denken een hoevezuivelverkoop op te starten nog beter te kunnen ondersteunen en adviseren. Hoevezuivel in Oost-Vlaanderen Oost-Vlaanderen is de tweede landbouwprovincie in Vlaanderen en dat weerspiegelt zich ook in het aantal hoevezuivelaars. Het aantal hoevezuivelaars stijgt jaarlijks: van 2009 tot 2012 is het aantal hoevezuivelaars in Vlaanderen met 18% gestegen. Vlaanderen telt nu zo n 465 hoevezuivelaars waarvan 130 in Oost-Vlaanderen (=28%). Zoals hoger aangehaald heeft KVLV-Agra een lange traditie in de ondersteuning van de hoevezuivelaars in Oost-Vlaanderen (5b projecten). Oost- Vlaanderen leek ons dan ook de provincie bij uitstek om het project professionalisering van de hoevezuivelverkoop uit te werken. Rendabiliteit van hoevezuivel Om de kostenstructuur en de rendabiliteit van hoevezuivel in Oost-Vlaanderen te onderzoeken werd in samenwerking met het ISP van BB en de KAHO in Sint-Niklaas een diepgaande enquête uitgewerkt waarbij hoevezuivelaars in detail bevraagd werden ivm gespendeerde arbeidsuren/activiteit, investeringen mbt toestellen, inrichting verwerkings- en winkelruimten, promotieactiviteiten, 10% van de Oost-Vlaamse hoevezuivelaars werden gecontacteerd om mee te werken aan de enquête die we afnamen in de winter van Voorjaar 2012 gebeurde dan de verwerking van de gegevens. Verscheidene bronnen in het verleden deden vaak nogal meewarig over de eventuele rendabiliteit van hoevezuivel maar uit ons onderzoek kunnen we besluiten dat hoevezuivel een financiële meerwaarde KAN betekenen op een melkveebedrijf. Het zou al te gemakkelijk zijn om te kunnen besluiten dat de verwerking van melk tot hoeve-ijs sowieso een meerinkomen zal genereren op een bedrijf of dat het aanbieden van een assortiment zuiveldesserten de bedrijfsomzet zeker met 30% zal verhogen. Dergelijke conclusies zijn té bedrijfsafhankelijk om als dusdanig te

4 poneren. Wel zijn er een aantal lijnen te trekken doch er zal steeds op bedrijfsniveau moeten gekeken worden hoe de kostenstructuur daar zit, hoe het zit met de rendabiliteit op dat bedrijf en welke maatregelen kunnen genomen worden bij minder goede resultaten.

5 3/ Conclusies uit de enquêtes De verwerking en verkoop van eigen zuivelproducten is bijzonder arbeidsintensief Dat hoevezuivel een zeer arbeidsintensieve vorm van verbreding was wisten we al voor we dit onderzoek startten. Toch hebben we de arbeidsnood nog onderschat. Uit onderstaande grafiek kunnen we concluderen dat hoevezuivel gemiddeld zo n 2000 extra arbeidsuren op jaarbasis op het bedrijf vergt. Gemiddeld betekent dit een extra FTE/week op het bedrijf. In het hoogseizoen ligt deze arbeidsnood nog hoger (tot het dubbele) terwijl in het laagseizoen de arbeidsnood dan weer lager ligt. Aantal arbeidsuren thuisverkoop/bedrijf/j 14000, , , , , , ,00 0, hoog seizoen midden seizoen laag seizoen niet actief Totaal uren/jaar De meeste arbeidsuren worden logisch- gespendeerd in de winkel/verbruikzaal (verkoop) en bij de bereiding van de producten. De uren gespendeerd aan de administratie blijken uit het onderzoek mee te vallen ondanks het feit dat hoeveproducenten ons de administratieve overbelasting regelmatig signaleren. We gaan er echter van uit dat de uren gespendeerd aan administratie ondergewaardeerd werden door de geënquêteerde bedrijven omdat het op een landbouwbedrijf bijzonder moeilijk is administratie uren op te splitsen in uren besteedt aan de thuisverkoop en uren besteedt aan het reguliere bedrijf. Arbeidsuren die besteedt worden aan promotie zijn bijzonder laag soms bewust om het geheel nog haalbaar te houden.

6 % verdeling van de arbeidsuren/taakcategorie Hoogseizoen 4% 0% 47% 49% winkel bereidingen administratie promotie Het grootste deel van de arbeid wordt uitgevoerd door beide partners (doch in hoofdzaak meestal de echtgenote). Daarnaast springen kinderen en (schoon)ouders ook soms in. Slechts een klein deel van de bedrijven kiest ervoor om betaalde arbeidskrachten in dienst te nemen (vnl dan voor de verkoop en in mindere mate voor de bereiding). % verdeling van het aantal arbeidsuren/persoon - hoog seizoen 2% 4% 9% 7% eigen arbeid partner 23% 55% kind(eren) (schoon)ouders betaalde arbeid andere Onderstaande grafiek geeft weer wie welke arbeidsactiviteiten m.b.t. de zuivelverwerkende activiteit op het bedrijf op zich neemt.

7 300 Aantal arbeidsuren/week/taakcategorie (detail)/bedrijf - Hoog seizoen andere promotie andere administratie andere bereidingen andere winkel betaalde arbeid promotie betaalde arbeid administratie betaalde arbeid bereidingen betaalde arbeid winkel (schoon)ouders promotie (schoon)ouders administratie (schoon)ouders bereidingen (schoon)ouders winkel kind(eren) promotie kind(eren) administratie kind(eren) bereidingen kind(eren) winkel partner promotie partner administratie partner bereidingen partner winkel eigen arbeid promotie eigen arbeid administratie eigen arbeid bereidingen eigen arbeid winkel

8 Kostprijsanalyse van hoevezuivelproducten Van een 10-tal vaak voorkomende zuivelproducten hebben we de kostenstructuur onder de loep genomen, de kostprijs berekend en de rendabiliteit in kaart gebracht. We hebben dit voor elk geënquêteerd bedrijf gedaan en vervolgens de berekeningen gemaakt voor een gemiddeld hoevezuivelbedrijf. We halen hier 3 zuivelproducten als voorbeeld aan:

9 Voorbeeld rijstpap: 15,00 10,00 5,00 0,00 Analyse van de kostprijs van 1 liter rijstpap/bedrijf + gemiddeld bedrijf aandeel bereiding aandeel niet toewijsbare arbeid aandeel indirecte kosten aandeel machines % verdeling van de kostenposten bij de bereiding van 1 kg rijstpap voor een gemiddeld bedrijf 45% 1% 18% 36% aandeel machines aandeel indirecte kosten aandeel niet toewijsbare arbeid aandeel bereiding 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 Rendabiliteit rijstpap kostprijs per kg verkoopprijs per kg winstmarge in %

10 Enkele conclusies rijstpap: 1. Het aandeel machinekosten in de bereiding van 1 kg rijstpap is verwaarloosbaar. Deze worden afgeschreven over verschillende jaren zodat de impact op de uiteindelijke prijs vrij klein is. 2. Het aandeel indirecte kosten en het aandeel niet toewijsbare arbeid werden per bedrijf % aan het product toegekend. Maakt op een bepaald bedrijf rijstpap 10% uit van de omzet dan werd 10% van de indirecte kosten en de niet toewijsbare arbeid doorgerekend naar de rijstpap. Op sommige bedrijven zijn deze aandelen overschat omdat in dit onderzoek enkel de zuivelproducten onderzocht werden terwijl sommige bedrijven ook andere producten verkopen (ev via doorverkoop) waarvoor ook zij het kleiner- deel van de indirecte en niet toewijsbare arbeidskosten moeten doorgerekend worden. 3. De bereidingskosten omvatten de ingrediëntkosten, de verpakkingskosten en de arbeidstijd nodig om het product te maken. Op sommige bedrijven zijn deze relatief hoog omdat weinig efficiënt wordt gewerkt vb. aanmaak van kleine volumes (kookketel met lage capaciteit zodat de bereiding bijna dagelijks moet gebeuren). 4. De rendabiliteit bij alle bedrijven is voor rijstpap bevredigend tot zeer goed. Rijstpap is een product waarvan de kostprijs/kg vrij laag is en waarvoor de consument een zekere prijs wil betalen.

11 Voorbeeld hoeve-ijs: Analyse van de kostprijs van 1 liter basisijs/bedrijf + gemiddeld bedrijf 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 aandeel bereiding basisijs aandeel niet toewijsbare arbeid aandeel indirecte kosten aandeel machines % verdeling van de kostenposten bij de bereiding van 1 liter basisijs voor een gemiddeld bedrijf 30% 6% 20% 44% aandeel machines aandeel indirecte kosten aandeel niet toewijsbare arbeid aandeel bereiding basisijs Rendabiliteit Hoeve-ijs 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00-20,00-40,00 kostprijs 1 liter vanille-ijs verkoopprijs 1 liter vanille-ijs winstmarge

12 Enkele conclusies hoeve-ijs: 1. Aandeel machines in de kostprijs van ijs ligt hoger dan bij rijstpap maar weegt ook weer niet door in de prijs. 2. Bereidingskosten bedragen gemiddeld ongeveer 1/3 van de totale kostprijs 3. Gemiddelde kostprijs van hoeve-ijs ligt op ongeveer 4,2 euro. De verkoopprijs ligt gemiddeld rond de 5 euro waaruit je zou kunnen besluiten dat hoeve-ijs geen interessant product is voor de hoevezuivelaar. 4. Hoeve-ijs is een bijzonder product omdat dit enerzijds kan aangeboden worden via de gewone verkoop als dozen meeneemijs maar ook als schepijs, ijscoupes, ijstaarten, 5. Bedrijven die hun ijs enkel verkopen als dozen meeneemijs hebben een lager aandeel niet toewijsbare arbeid en aandeel indirecte kosten. Hun kostprijs/liter ligt lager zodat de verkoopprijs lager kan liggen om toch een zeker winstmarge te hebben. 6. Bedrijven die naast dozen meeneemijs ook schepijs verkopen hebben een hoger aandeel indirecte kosten en aandeel niet toewijsbare arbeid. Hun kostprijs ligt hoger zodat de verkoopprijs ook moet volgen. Ijscoupes en schepijs zijn per liter dan ook duurder dan meeneemijs. Dit uit zich vnl bij bedrijven 1, 11 en 12 die al hun ijs bijna uitsluitend met bediening verkopen waardoor % de niet toewijsbare arbeid bijzonder hoog is. Bedrijf 3 valt hier ook onder. Voor deze bedrijven is de verkoop van dozen meeneemijs financieel vaak niet of minder interessant. 7. Stellen zoals voor rijstpap dat hoeve-ijs op elk bedrijf financieel interessant is kunnen we op basis van de rendabiliteitsgrafiek niet maar wanneer we in detail de bedrijfsvoering gaan bekijken kunnen we toch concluderen dat hoeve-ijs voor de hoevezuivelaar een interessant product is. 8. Consument zijn ook bereid om een zekere prijs voor hoeve-ijs te betalen.

13 Voorbeeld karnemelk: Analyse van de kostprijs van 1 l karnemelk/bedrijf + gemiddeld bedrijf 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 aandeel bereiding aandeel niet toewijsbare arbeid aandeel indirecte kosten aandeel machines % verdeling van de kostenposten bij de bereiding van 1l karnemelk voor een gemiddeld bedrijf 57% 1% 16% 26% aandeel machines aandeel indirecte kosten aandeel niet toewijsbare arbeid aandeel bereiding Rendabiliteit karnemelk 60,00 40,00 20,00 0,00-20,00-40,00-60,00-80,00-100,00 kostprijs per kg verkoopprijs per kg winstmarge in %

14 Enkele conclusies karnemelk: 1. Uit de rendabiliteitsgrafiek van karnemelk blijkt dat dit product voor de meeste bedrijven niet winstgevend is. De gemiddelde kostprijs ligt rond de 1,2 euro (maar grote bedrijfsverschillen). 2. Consumenten zijn niet bereid om voor karnemelk een hoge prijs te betalen zodat voor veel bedrijven dit product niet interessant is. Algemene conclusies: 1. Alle hoevezuivelproducten en alle hoevezuivelaars over dezelfde kam scheren en zeggen dat hoevezuivel wel of niet rendabel is blijkt onmogelijk. Bepaalde producten blijken op alle bedrijven rendabel te zijn. Voor andere producten lijkt dit het op het eerste zicht iets moeilijker te liggen maar blijken naar analyse van het bedrijf/verkoopstrategieën toch winstgevend. Andere producten hebben hat dan weer duidelijk moeilijk. Vaak zijn dit de producten waarvoor de klant bereid is slechts een beperkte prijs te betalen. 2. Toch is het ook hier zo dat op elk bedrijf de ondernemerszin bijzonder belangrijk is. Bedrijven die hun hoevezuivelactiviteit professioneel aanpakken en weten waar ze mee bezig zijn halen een meerwaarde uit deze verbredingsactiviteit. 3. Dit op voorwaarde dat men bereid is heel wat bijkomende arbeidsuren aan deze bedrijfstak te spenderen (naast de reguliere melkveebedrijfsactiviteiten).