De ouders als financier? Financiële steun van ouders aan hun volwassen kinderen

Transcriptie

1 De ouders als financier? Financiële steun van ouders aan hun volwassen kinderen

2

3 De ouders als financier? Financiële steun van ouders aan hun volwassen kinderen Nibud, 2010

4

5 Samenvatting Het Nibud heeft onderzoek gedaan naar de financiële relatie tussen ouders en hun volwassen kinderen. Vanuit de gedachtengang dat ouders het vandaag de dag in financieel opzicht wellicht beter voor elkaar hebben dan hun kinderen, is onderzocht of ouders en hun volwassen kinderen een financiële relatie met elkaar hebben en hoe die relatie eruit ziet. Hebben volwassen kinderen de financiële steun van hun ouders nodig? En als dit zo is: hoe ziet die financiële steun er in de praktijk dan uit? Gaat het om een incidentele bijdrage van ouders richting kinderen, of worden de fiscale mogelijkheden van het schenkingsrecht optimaal benut? Weet de jongere generatie op welk bedrag zij kunnen rekenen als financiële ondersteuning van de oudere; houden zij hier wellicht zelfs al rekening mee in hun financiële planning? In de statistieken hebben deze onderhandse en informele betalingen tussen huishoudens nauwelijks een plaats. Om antwoord te krijgen op bovenstaande vragen is een vragenlijst uitgezet onder het panel van Survey Sampling International (SSI). Hierbij is gekozen voor twee groepen respondenten: personen van 45 jaar of ouder met zelfstandig wonende kinderen (de oudere generatie); financieel onafhankelijke kinderen tot en met 55 jaar, waarvan minstens één van de ouders nog in leven is (de jongere generatie). Beide groepen is een aparte vragenlijst voorgelegd. Door de analyses van beide vragenlijsten naast elkaar te leggen, ontstaat een beeld van de financiële relatie tussen ouders en volwassen kinderen. In totaal hebben 756 ouders en 482 kinderen de vragen beantwoord. Het betrof twee aparte steekproeven: een respondent uit de ene steekproef is geen ouder / kind van een respondent uit de andere steekproef. Achtergrondkenmerken De jongere generatie is over het algemeen hoger opgeleid dan de oudere. Ook leven zij meer in een verstedelijkte omgeving dan de oudere. Beide generaties hebben een vergelijkbaar netto inkomen. De oudere generatie heeft wel een hoger vermogen dan de jongere. Bovendien heeft de oudere generatie meer overwaarde in de eigen woning. Resultaten Financiële steun van ouders aan kinderen vindt plaats bij 25 procent (antwoord van de jongere generatie) tot 40 procent (antwoord van de oudere generatie) van de respondenten. Dit gebeurt verreweg het meest op onregelmatige basis, als het kind geld nodig heeft of er om vraagt. Ouders kunnen er ook voor kiezen hun kinderen op structurele basis te ondersteunen. Jaarlijks mogen ouders een bedrag van 5000 euro

6 (4.556 euro in 2009) belastingvrij aan hun kinderen schenken. Bovendien mogen ouders hun kinderen van 35 jaar of jonger eenmalig een bedrag van ( euro in 2009) schenken. Dit zijn hoge bedragen en ouders kunnen uiteraard alleen van deze mogelijkheid gebruik maken als zij daarvoor de middelen hebben. Voor ongeveer een derde van de ouders is deze vorm van financiële ondersteuning daarom niet aan de orde: bij hen ontbreekt simpelweg het geld daarvoor. Van de ouders die daartoe wel de middelen hebben, hevelt slechts een klein deel systematisch en doelbewust vermogen over naar hun kinderen (ongeveer 5 tot 10 procent van de ouders). Financiële steun komt meer voor naarmate het inkomen en vermogen van de ouders hoger is en dat van het kind lager. Ook de gezinsgrootte speelt mee: hoe meer kinderen, hoe kleiner de kans op financiële steun van de ouders. Een hoger opleidingsniveau (zowel van de ouders als van de kinderen) verhoogt juist de kans op financiële ondersteuning. Over het algemeen behandelen ouders hun kinderen in financieel opzicht gelijk. Ruim driekwart van de respondenten (van beide generaties) geeft / ontvangt ongeveer evenveel als de andere kinderen in het gezin. In 11 procent van de gevallen is de financiële situatie van het kind hierbij bepalend. Financiële steun van kinderen aan ouders is uiteraard ook mogelijk, maar dat komt in de praktijk slechts weinig voor. Ruim 95 procent van de oudere generatie zegt geen financiële steun van zijn kinderen te krijgen; 10 procent van de jongere generatie geeft af en toe iets aan de ouders. Dit laatste percentage ligt hoger als slechts één van de ouders nog in leven is (15 procent). Aanbevelingen Uit het onderzoek blijkt verder dat ouders en volwassen kinderen vaak niet goed op de hoogte zijn van elkaars financiële situatie. Ongeveer een derde van de respondenten heeft geen idee of het eigen inkomen hoger of lager is dan dat van zijn ouders / kinderen. Bijna de helft van de jongere generatie weet niet of hun ouders hun iets zullen nalaten. Verder denken ouders vaak dat hun kinderen geen financiële steun nodig hebben, terwijl kinderen vaak denken dat hun ouders van mening zijn dat zij (de kinderen dus) in hun eigen financiën moeten voorzien. Ouders en volwassen kinderen praten ongetwijfeld met elkaar over geld. Vaak gebeurt dat naar aanleiding van een specifieke gebeurtenis, bijvoorbeeld wanneer een kind op het punt staat een huis te kopen, de ouders hun huis juist verkopen, wanneer de ouders met pensioen gaan of als één van de ouders komt te overlijden. Het zijn vaak beladen momenten, waarbij meestal onder tijdsdruk beslissingen genomen moeten worden die grote financiële gevolgen hebben. Geld op een rustiger moment bespreekbaar maken, kan ertoe bijdragen dat dit soort beslissingen beter overwogen worden en daarom voor beide partijen gunstiger uitpakken.

7 Inhoud 1 INLEIDING... 2 Doel onderzoek... 3 Leeswijzer ONDERZOEKSRESULTATEN OUDERS Achtergrondkenmerken ouders Achtergrondkenmerken kinderen Financiële ondersteuning in het algemeen Wel of geen financiële ondersteuning? Fiscale mogelijkheden voor schenkingen Geld uitlenen en schulden aflossen Financiële steun bij aankoop woning Schenken en erven Sparen voor de (klein)kinderen Erven Financiële behandeling van kinderen Conclusies ouders ONDERZOEKSRESULTATEN KINDEREN Achtergrondkenmerken kinderen Achtergrondkenmerken ouders Financiële ondersteuning in het algemeen Wel of geen financiële ondersteuning? Bekendheid met de fiscale mogelijkheden voor schenkingen Het gebruik van fiscale mogelijkheden voor schenkingen Geld uitlenen en schulden aflossen Financiële ondersteuning bij aankoop woning Schenken en erven Sparen voor de kleinkinderen Erven Financiële ondersteuning van kinderen aan ouders Financiële behandeling van kinderen Opvattingen over schenkingen Conclusies kinderen... 28

8 4 VERGELIJKING RESULTATEN OUDERE EN JONGERE GENERATIE Achtergrondgegevens Financiële ondersteuning in het algemeen Schenkingen Leningen De eigen woning Sparen voor de kleinkinderen De nalatenschap Verschillen in reacties van ouders en kinderen CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Financiële steun door kinderen aan ouders Financiële steun door ouders aan kinderen Praten over geld... 36

9

10 1 Inleiding Generaties lang hebben ouders ernaar gestreefd dat hun kinderen het in ieder geval beter zouden krijgen dan zijzelf. Met een groeiende welvaart is deze wens ook meestal wel te realiseren. Aan de andere kant waren kinderen ook een soort van pensioenvoorziening. Kinderen werden geacht hun ouders te ondersteunen, wanneer deze oud en gebrekkig waren geworden. Ouders ondersteunden hun kinderen om later zelf ondersteund te kunnen worden. Veelal gebeurde dit in natura: ouders voedden en kleedden de kinderen en zorgden voor geborgenheid en een opleiding. Later ontvingen ouders zorg of konden ze intrekken bij één van de kinderen. Financiële betrekkingen bestonden vooral wanneer er sprake was een familiebedrijf, bijvoorbeeld een boerderij. Dit impliciete verbond tussen generaties is in de 19 e en 20 e eeuw veranderd. Meer en meer werden zaken via collectieve instituties geregeld. Pensioenvoorziening werd voornamelijk een zaak van overheid (AOW) en werkgevers/werknemers (pensioenfondsen). Zorg en verzorging werd geregeld via ziekenfondsen en verzekeringen, eventueel via bejaarden- of verzorgingshuizen. Voor financiering konden volwassen kinderen bij banken en kredietverstrekkers terecht. Daarmee lijkt de ene kant van de wederzijdse ondersteuning verdwenen. Zijn er anno 2010 nog ouders die financieel afhankelijk zijn van hun kinderen? De andere kant is echter niet verdwenen en misschien wel sterker dan ooit. Kinderen zijn gewenster dan ooit. Uit diverse Scholierenonderzoeken van het Nibud blijkt dat ouders hun thuiswonende, minderjarige kinderen ook financieel een behoorlijk bedrag toestoppen: via kleedgeld, zakgeld of een ouderlijke bijdrage als het kind gaat studeren. Maar een derde van de werkende, thuiswonende kinderen betaalt kostgeld. Natuurlijk is dat niet zo vreemd. (Een groot deel van) de zogenoemde babyboom generatie heeft kunnen profiteren van jarenlange economische groei gecombineerd met de mogelijkheid van een glansrijke carrière en een sterke stijging van de huizenprijzen. Deze groep heeft een relatief hoog inkomen en een flink vermogen, al dan niet als overwaarde in de eigen woning. De huidige generatie starters staat pas aan het begin van hun carrière, dus hun inkomen is nog relatief laag. Zij hebben nog niet de mogelijkheid (of de wil) gehad om een vermogen op te bouwen. Bovendien zijn de huizenprijzen de laatste decennia zo hard gestegen, dat starters op de huizenmarkt erg diep in hun buidel moeten tasten om een huis te kopen en relatief hoge hypotheeklasten moeten accepteren. De ouders als financier? / 2

11 Aan de ene kant lijkt er dus een generatie te zijn met flink wat vermogen en relatief goede geregelde pensioen- en zorgaanspraken, terwijl aan de andere kant hun kinderen zorgvuldig met geld om moeten gaan om rond te kunnen komen en waarbij pensioen- en zorgaanspraken verminderd worden. Dit alles overziend, lijkt het dan ook logisch dat er eerder financiën worden overgeheveld van de oudere generatie naar de jongere dan andersom. Doel onderzoek Doel van het onderzoek is na te gaan of ouders en hun volwassen kinderen een financiële relatie met elkaar hebben en hoe die relatie eruit ziet. Heeft de jongste generatie het in financieel opzicht beter dan de oudere? Hebben volwassen kinderen de financiële steun van hun ouders nodig? En als dit zo is: hoe ziet die financiële steun er in de praktijk dan uit? Gaat het om een incidentele bijdrage van ouders richting kinderen, of worden de fiscale mogelijkheden van het schenkingsrecht optimaal benut? Weet de jongere generatie op welk bedrag zij kunnen rekenen als financiële ondersteuning van de oudere; houden zij hier wellicht zelfs al rekening mee in hun financiële planning? In de statistieken hebben deze onderhandse en informele betalingen tussen huishoudens nauwelijks een plaats. Het onderzoek is uitgevoerd onder twee groepen respondenten: personen van 45 jaar of ouder met zelfstandig wonende kinderen (de ouders); financieel onafhankelijke kinderen tot en met 55 jaar, waarvan minstens één van de ouders nog in leven is (de kinderen). Beide groepen is een aparte vragenlijst voorgelegd. Door de analyses van beide vragenlijsten naast elkaar te leggen, ontstaat een beeld van de financiële relatie tussen ouders en volwassen kinderen. Alle respondenten zijn lid van het panel van Survey Sampling International (SSI). In totaal hebben 756 ouders en 482 kinderen de vragen beantwoord. Het betrof twee aparte steekproeven: een respondent uit de ene steekproef is geen ouder / kind van een respondent uit de andere steekproef. Leeswijzer Het rapport bespreekt eerst de onderzoeksresultaten van de ouders, vervolgens die van de kinderen. Daarna worden de resultaten van beide onderzoeken met elkaar vergeleken. Het rapport wordt afgesloten met een aantal conclusies. 3 / De ouders als financier?

12 2 Onderzoeksresultaten ouders 2.1 Achtergrondkenmerken ouders De steekproef ouders bestond uit ongeveer evenveel mannen als vrouwen (376 mannen en 380 vrouwen). Alle respondenten hebben financieel onafhankelijke / uitwonende kinderen en zijn 45 jaar of ouder. Ruim 40 procent van de respondenten is 60 jaar of jonger, bijna een kwart is tussen de 61 en 65 jaar en bijna 35 procent ouder dan 65 jaar. Het opleidingsniveau van de respondenten is weergegeven in tabel 1. Tabel 1: Opleidingsniveau (N=756) Lagere school 4 Vmbo/lbo/mavo 31 Havo/vwo/atheneum/gymnasium/hbs 14 Mbo 25 Hbo 22 Universiteit 5 In dit rapport is het opleidingsniveau teruggebracht tot drie niveaus: laag, middelbaar en hoog. Laag is maximaal een vmbo/lbo/mavo-opleiding (35 procent van de respondenten), middelbaar is gelijk aan havo/vwo en mbo (39 procent) en hoog een afgeronde hbo- of universitaire opleiding (27 procent). Tabel 2 geeft de inkomensverdeling weer. Het gaat hierbij om het inkomen per huishouden. Alleenstaanden vallen daardoor eerder in de lagere inkomenscategorieën, terwijl (echt)paren vaker een hoger inkomen hebben. 1 Tabel 2: Totaal netto huishoudinkomen per maand (N = 756) Minder dan Meer dan Aan het onderzoek hebben 160 alleenstaanden meegedaan, 35 respondenten wonen alleen met hun kinderen en de overige 561 respondenten wonen samen met hun partner (waarvan er 95 ook thuiswonende kinderen hebben). De ouders als financier? / 4

13 Naast de hoogte van het inkomen, is ook gevraagd naar de bron van inkomsten (zie tabel 3). Respondenten konden meerdere antwoorden geven, waardoor de percentages optellen tot meer dan 100 procent. Tabel 3: Inkomstenbronnen (N=756) Inkomsten uit arbeid 31 VUT/ AOW zonder aanvullende aanvullend pensioen 13 VUT/AOW plus pensioen 38 Een andere uitkering 17 Inkomsten uit vermogen 4 Overige inkomsten 4 Geen eigen inkomsten 7 De meeste respondenten hebben inkomsten uit arbeid of een VUT/AOW -uitkering met een aanvullend pensioen. Behalve het inkomen, kan ook naar het vermogen gekeken worden (zie tabel 4). Tabel 4: Totale vermogen van het huishouden (N=756) Minder dan Tussen en Tussen en Tussen en Tussen en Tussen en Meer dan Weet ik niet 26 Ruim een kwart van de respondenten weet niet over hoeveel vermogen het huishouden beschikt (zie tabel 4). Iets minder dan een derde heeft een vermogen van minder dan euro; 10 procent beschikt over tot euro en nog eens 10 procent over tot euro. Een eventuele overwaarde 2 van de eigen woning moest niet worden meegeteld bij het vermogen. Respondenten met een koopwoning is gevraagd hiervan apart een schatting te maken. Het ging om ruim de helft van de respondenten (41 procent heeft een huurwoning, de overige 8 procent heeft de vraag niet beantwoord). Van de 2 Onder overwaarde wordt verstaan het verschil tussen de waarde die de woning zou opbrengen indien deze nu verkocht zou worden en de hypotheek die op de woning rust. 5 / De ouders als financier?

14 respondenten met een koopwoning, heeft bijna een kwart een overwaarde van tot euro; ruim een vijfde heeft meer dan euro overwaarde. Ruim 15 procent weet niet hoeveel overwaarde het huishouden in de eigen woning heeft. Tot slot is gevraagd of de kinderen van de respondent weten hoe hoog het vermogen van hun ouders ongeveer is. Ruim de helft van de respondenten denkt dat hun kinderen dat wel weten, 37 procent zegt dat hun kinderen dat niet weten en bijna 13 procent weet niet of hun kinderen dat weten. Tabel 5 geeft inzicht in de woonomgeving van de respondenten. Wellicht hebben ouders op het platteland andere ideeën over de financiële ondersteuning van hun kind(eren) dan ouders in de grote stad. Tabel 5: Woonomgeving (N = 721) Platteland 24 Verstedelijkt platteland 21 Kleine stad 35 Grote stad 20 Tabel 6 laat zien hoeveel kinderen de respondenten hebben. Vooral het onderscheid tussen één of meerdere kinderen kan invloed hebben op de wijze waarop ouders hun kinderen ondersteunen. Ouders met één kind hoeven zich slechts op dit ene kind te richten, terwijl ouders van meerdere kinderen ook keuzes moeten maken over de verdeling van hun financiële bijdragen. In onderstaande tabel is de verdeling van het aantal kinderen weergegeven. Tabel 6: Aantal kinderen (N = 756) of meer 2 Van de respondenten heeft 12 procent één kind; iets meer dan de helft heeft twee kinderen en 36 procent heeft drie of meer kinderen. In het vervolg van deze rapportage wordt aangegeven of het aantal kinderen van invloed is geweest op de g egeven antwoorden. De ouders als financier? / 6

15 2.2 Achtergrondkenmerken kinderen De respondenten uit de steekproef ouders hebben allen minimaal één kind dat een eigen huishouding voert en financieel onafhankelijk is van de ouders. Studerende kinderen vallen hier niet onder. Deze kinderen variëren in leeftijd van 18 tot en met 60 jaar; bijna de helft is 35 jaar of jonger. Bijna driekwart is samenwonend of getrou wd, 22 procent is alleenstaand en 58 procent heeft zelf kinderen. Verreweg het grootste deel van de kinderen heeft inkomsten uit arbeid. Aan de respondenten is gevraagd of het netto inkomen van hun kinderen hoger of lager is dan het eigen inkomen. Bijna 30 procent kon deze vraag niet beantwoorden, 27 procent schat het inkomen van de kinderen lager in dan het eigen inkomen en 31 procent denkt dat het inkomen van de kinderen hoger ligt. In 12 procent van de gevallen is het inkomen volgens de ouders ongeveer gelijk. 2.3 Financiële ondersteuning in het algemeen Wel of geen financiële ondersteuning? Aan de ouders is een aantal stellingen voorgelegd over de financiële ondersteuning van hun kinderen. De stellingen sluiten elkaar niet uit, waardoor de percentages in tabel 7 optellen tot meer dan 100 procent. Tabel 7: Uitspraken over financiële ondersteuning (meerdere antwoorden mogelijk) (N=756) Ik ondersteun mijn kind niet financieel 59 Ik heb mijn kind een lening verstrekt 7 Ik geef mijn kind op onregelmatige basis af en toe geld 14 Ik geef mijn kind geld als hij dat nodig heeft of erom vraagt 14 Ik geef mijn kind regelmatig een vast bedrag 2 Ik betaal bepaalde dingen voor mijn kind 10 Anders, namelijk. 5 Bijna 60 procent van de respondenten geeft hun kind geen financiële steun; slechts 2 procent geeft regelmatig een vast bedrag. Van de respondenten geeft 14 procent af en toe geld; nog eens 14 procent geeft zijn kind geld als hij dat nodig heeft of erom vraagt. Uit de antwoordcategorie anders blijkt dat respondenten zo nu en dan iets aan de kinderen schenken. Hier worden veelal zaken in natura genoemd, zoals een fles wijn, de boodschappen of een verrassing. In deze categorie worden tevens de kleinkinderen een aantal maal genoemd: zij krijgen cadeautjes of de (groot)ouders passen gratis op. Blijkbaar wordt dit ook als een vorm van financiële ondersteuning gezien. 7 / De ouders als financier?

16 Of respondenten hun kinderen financieel ondersteunen, blijkt afhankelijk te zijn van het inkomen. Van de respondenten met een inkomen tot euro per maand geeft 65 procent geen financiële steun aan hun kind, tegen 41 procent van de respondenten met een inkomen van meer dan euro per maand. Ook is gevraagd of de respondenten financiële steun krijgen van hun kinderen. Dit komt echter maar heel sporadisch voor. Het overgrote deel van de respondenten (ruim 95 procent) krijgt geen financiële steun van hun kinderen Fiscale mogelijkheden voor schenkingen Een deel van de respondenten geeft hun kind, al dan niet regelmatig, geld. Een vraag daarbij is of zij gebruik maken van de fiscale mogelijkheden van het schenkingsrecht. Daarvoor moeten zij uiteraard wel op de hoogte zijn van die mogelijkheden. Het blijkt dat bijna 55 procent van de respondenten zich niet heeft verdiept in deze mogelijkheden; 38 procent kent ze maar houdt er geen rekening mee en 8 procent stemt de financiële steun wél af op de fiscale mogelijkheden voor schenkingen. Eén fiscale mogelijkheid is dat ouders hun kinderen jaarlijks een bepaald bedrag belastingvrij mogen schenken (in 2009 was dit 4556 euro, in 2010 is dit verhoogd naar 5000 euro). Opmerkelijk genoeg en ondanks het bovenstaande, zegt 84 procent van de respondenten op de hoogte te zijn van deze bepaling. Een verklaring kan zijn dat de respondenten bij fiscale mogelijkheden denken aan bepaalde ingewikkelde constructies en niet aan deze regeling. In tabel 8 staat in hoeverre de respondenten hun kind jaarlijks een bedrag belastingvrij schenken. Tabel 8: Schenkt jaarlijks belastingvrij een bedrag (N=631, allen bekend met de regeling) Ja, regelmatig / al meerdere jaren 6 Ja, eenmalig/ heel af en toe 7 Nee, nu niet, maar in de toekomst mogelijk wel 19 Nee, ik heb daar de financiële middelen niet voor 35 Nee, mijn kind heeft dat gezien zijn financiële situatie niet nodig 21 Nee, ik vind dat mijn kind in zijn eigen financiën moet voorzien 12 Anders, namelijk 1 Een klein deel van de respondenten (6 procent) maakt al meerdere jaren van deze regeling gebruik. Ruim een derde van de respondenten zegt er de financiële middelen niet voor te hebben. Bijna 20 procent wil in de toekomst mogelijk wel van de regeling gebruik gaan maken; ruim 20 procent vindt dat het kind dit gezien zijn financiële situatie niet nodig heeft. Bij de antwoordcategorie anders werd onder andere genoemd: Niet bij het oudste kind, Ik heb dat in het verleden gedaan maar nu niet meer, en Gaat jullie niet aan. De ouders als financier? / 8

17 Aan de respondenten die niet van de regeling op de hoogte waren is gevraagd of zij, nu zij de regeling wel kennen, hier in de toekomst gebruik van gaan maken. Van de 124 respondenten antwoordt ruim 45 procent dat hiervoor de financiële middelen ontbreken, 32 procent weet het nog niet en één op de tien vindt dat het kind in zijn eigen financiën moet voorzien. Behalve een vast bedrag per jaar, mogen ouders hun kinderen eenmalig een bedrag schenken ( euro in 2009, euro in ). Voorwaarde is dat het kind 35 jaar of jonger is (of een partner van die leeftijd heeft). Van de respondenten kent 63 procent deze mogelijkheid. In tabel 9 staat in hoeverre deze respondenten hun kind eenmalig een bedrag belastingvrij schenken. Ook hier antwoordt één op de drie dat zij er de financiële middelen niet voor hebben. Acht procent heeft wel van de regeling gebruik gemaakt. Tabel 9: Schenkt eenmalig belastingvrij een bedrag (N=477, allen bekend met de regeling) Ja, ik heb hier gebruik van gemaakt 8 Nee, en mijn kind is inmiddels ouder dan 35 jaar 23 Nee, nu niet, maar in de toekomst mogelijk wel 11 Nee, ik heb daar de financiële middelen niet voor 34 Nee, mijn kind heeft dat gezien zijn financiële situatie niet nodig 13 Nee, ik vind dat mijn kind in zijn eigen financiën moet voorzien 9 Anders, namelijk 2 Van de respondenten die niet op de hoogte waren van de regeling, antwoordt 38 procent dat de financiële middelen ontbreken om er in de toekomst gebruik van te gaan maken. Bijna een kwart weet niet of zij er gebruik van gaan maken; 2 procent is dit wel van plan. Onderzocht is in hoeverre de bekendheid met de regelingen en het gebruik ervan, afhangt van kenmerken van de respondenten, zoals de leeftijd, het opleidingsniveau, het inkomen en het vermogen. Ook is gekeken naar de invloed van het aantal kinderen en de woonomgeving. De bekendheid met de regelingen neemt significant toe met de leeftijd van de respondenten. Ook geldt dat naarmate het vermogen, het inkomen en het opleidingsniveau toenemen, de respondenten beter bekend raken met de regelingen. Ten slotte blijkt dat respondenten uit de grote stad significant minder goed van de regelingen op de hoogte te zijn. 3 Sinds 2010 mag dit bedrag verhoogd worden tot euro als het kind het geld gebruikt om een dure studie te betalen of om een eigen woning te kopen. 9 / De ouders als financier?

18 In hoeverre de respondenten gebruik maken van de regelingen, hangt samen met hun inkomen, vermogen en opleidingsniveau. Respondenten met een hoog inkomen, een hoog vermogen en/of een hoge opleiding maken relatief meer gebruik van de regelingen. Bij respondenten met laag inkomen, een laag vermogen en/of een lage opleiding ontbreken vaker de financiële middelen om gebruik te kunnen maken van de regelingen. Of de respondenten hun kind eenmalig een hoog bedrag ineens schenken, hangt af van hun leeftijd: hoe jonger de respondent, hoe meer de financiële middelen hiervoor ontbreken. Opmerkelijk is dat respondenten uit de hoogste inkomenscategorie vaak van mening zijn dat hun kinderen in hun eigen financiën moeten voorzien (23 procent tegen 9 procent gemiddeld). Tot slot hebben respondenten met één kind significant vaker een hoog bedrag ineens geschonken dan respondenten met meer kinderen. Bij respondenten met drie of meer kinderen ontbreken vaak de financiële middelen om hun kinderen jaarlijks een bedrag te schenken Geld uitlenen en schulden aflossen De respondenten is gevraagd óf en zo ja waarvoor zij hun kinderen wel eens geld hebben geleend (tabel 10). Tabel 10: Geld geleend voor een ander doel dan een huis (meerdere antwoorden mogelijk) (N=756) Ja, voor een studie 10 Ja, voor (het starten van) een eigen onderneming 3 Ja, voor de aankoop van een auto 13 Ja, voor het aflossen van een lening (niet hypotheek) 6 Ja, anders 8 Nee 64 De meeste respondenten hebben hun kind geen geld geleend, maar 13 procent heeft wel eens geholpen bij de aankoop van een auto en één op de tien heeft zijn kind geld geleend voor een studie. Bij de antwoordcategorie anders werd onder andere genoemd: voor de inrichting van de woning, voor een verbouwing of voor kosten in verband met levensonderhoud. Het meest werd hier echter genoemd voor de aflossing van schulden. Over het aflossen van schulden (anders dan de hypotheek) is apart een vraag gesteld. Van de respondenten antwoordde 36 procent dat het kind nooit schulden had gehad. De respondenten waarvan het kind wel een schuld had, hielpen hun kind in 18 procent van de gevallen bij de aflossing ervan. Een ruime meerderheid doet dit dus niet. De ouders als financier? / 10

19 2.4 Financiële steun bij aankoop woning Van de respondenten heeft 66 procent een kind met een eigen huis; 59 procent woont zelf in een koopwoning. Twaalf procent van de respondenten heeft zijn kind financieel ondersteund bij de aankoop van een woning. De belangrijkste redenen hiervoor zijn het kind kon de woning zonder financiële steun niet kopen (27 keer genoemd), ik wil het kind een steuntje in de rug geven (17 keer genoemd) en ik wil gebruik maken van de gunstige fiscale regelingen op dit gebied (8 keer genoemd). Drie respondenten zien deze financiële steun als hun ouderlijke verantwoordelijkheid. De financiële steun is op verschillende manieren geboden: door middel van een schenking (29 keer genoemd), een lening (22 keer genoemd) of garant staan voor (een gedeelte van) de hypotheek (9 keer genoemd). Combinaties van deze opties zijn ook genoemd. Fiscaal mag een ouder zijn kind geld lenen en de rente die dat kind verschuldigd is, belastingvrij schenken aan het kind (6 keer genoemd). Respondenten die zelf in een koopwoning wonen, ondersteunen hun kind vaker bij de aankoop van een huis dan respondenten die zelf in een huurwoning wonen (14 tegen 7 procent). Van de respondenten heeft 88 procent geen financiële steun verleend aan hun kind bij de aankoop van een eigen woning. In tabel 11 staan de redenen hiervoor. Bijna de helft van de respondenten vindt financiële steun niet nodig en ruim 30 procent heeft daar de financiële middelen niet voor. Tabel 11: Reden om kind niet financieel te steunen bij de aankoop van een huis (N=436, allen geen financiële steun verleend aan kinderen bij aankoop eigen woning) Ik wist niet dat dat kon 1 Ik heb daar de financiële middelen niet voor 31 Mijn kind heeft dit gezien zijn financiële situatie niet nodig 47 Ik vind dat mijn kind in zijn eigen financiën moet voorzien 17 Anders, namelijk 4 Respondenten met een maandinkomen van euro of meer verlenen hun kind significant vaker financiële steun bij de aankoop van een eigen woning dan respondenten met een inkomen tot euro per maand (26 procent tegen 4 procent). Respondenten met een hoge opleiding verlenen hun kind significant vaker financiële steun bij de aankoop van een eigen woning dan respondenten met een lage opleiding, al is het verschil kleiner dan bij het inkomensniveau (18 procent tegen 8 procent). Op de vraag waarom de respondenten hun kind geen financiële steun hebben verleend bij de aankoop van een woning, werd als volgt geantwoord: 11 / De ouders als financier?

20 66 procent van de respondenten met een inkomen tot euro per maand beschikt niet over de middelen om hun kind financiële steun te verlenen bij de aankoop van een eigen woning, tegen geen enkele respondent met een maandinkomen van euro of meer; 42 procent van de respondenten met een lage opleiding beschikt niet over de middelen om hun kind financiële steun te verlenen bij de aankoop van een eigen woning, tegen 17 procent van de respondenten met een hoge opleiding; 56 procent van de respondent met een maandinkomen van euro of meer vindt dat hun kind geen financiële steun nodig heeft, tegen 27 procent van de respondenten met een inkomen tot euro per maand; 56 procent van de respondenten met een hoge opleiding vindt dat hun kind geen financiële steun nodig heeft, tegen 39 procent van de respondenten met een lage opleiding. Respondenten die zelf in een huurwoning wonen, verlenen hun kinderen significant vaker dan gemiddeld geen financiële steun omdat zij daar de financiële middelen niet voor hebben. Respondenten die zelf in een koopwoning wonen, verlenen vaker dan gemiddeld geen financiële steun omdat hun kinderen dat niet nodig hebben. Respondenten met drie of meer kinderen verlenen hun kinderen significant vaker dan gemiddeld geen financiële steun bij de aankoop van een woning. De redenen hiervoor wijken niet af van die van respondenten met minder kinderen. 2.5 Schenken en erven De vragen in de voorgaande paragrafen zijn door de respondenten beantwoord voor hun oudste, financieel onafhankelijke kind. Er zijn ook vragen gesteld van meer algemene aard, die niet alleen betrekking hebben op het oudste kind, maar die voor alle kinderen opgaan. Deze worden hieronder behandeld Sparen voor de (klein)kinderen Van de 441 respondenten met kleinkinderen, heeft ruim een kwart (27 procent) iets geregeld voor hen, zoals een spaarrekening geopend. Respondenten die hun kinderen financiële steun verlenen, doen vaker iets voor de kleinkinderen dan respondenten die hun kinderen geen financiële steun verlenen. Bijna een kwart van de respondenten spaart of heeft gespaard met als expliciet doel om dit geld aan de kinderen te schenken; 76 procent van de respondenten deed of doet dit dus niet. Respondenten in de leeftijd van 46 tot en met 55 jaar sparen significant vaker dan gemiddeld voor dit doel. Respondenten in de leeftijd van 61 tot en met 65 jaar doen dit juist minder vaak dan gemiddeld. De ouders als financier? / 12