Parafilariose bij runderen

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE Academiejaar Parafilariose bij runderen door Lynn DE SLOOVER Promotor : Prof. Dr. Vercruysse J. Literatuurstudie in het kader van de Masterproef

2 De auteur en de promotor(en) geven de toelating deze studie als geheel voor consultatie beschikbaar te stellen voor persoonlijk gebruik. Elk ander gebruik valt onder de beperkingen van het auteursrecht, in het bijzonder met betrekking tot de verplichting de bron uitdrukkelijk te vermelden bij het aanhalen van gegevens uit deze studie. Het auteursrecht betreffende de gegevens vermeld in deze studie berust bij de promotor(en). Het auteursrecht beperkt zich tot de wijze waarop de auteur de problematiek van het onderwerp heeft benaderd en neergeschreven. De auteur respecteert daarbij het oorspronkelijke auteursrecht van de individueel geciteerde studies en eventueel bijhorende documentatie, zoals tabellen en figuren. De auteur en de promotor(en) zijn niet verantwoordelijk voor de behandelingen en eventuele doseringen die in deze studie geciteerd en beschreven zijn.

3 Voorwoord Het schrijven van deze literatuurstudie heeft me veel kennis bijgebracht en is het resultaat van reeds vijf jaar studie. Eerst en vooral zou ik mijn promotor Prof. Dr. J. Vercruysse willen bedanken voor het helpen tot stand komen van mijn literatuurstudie. Zonder zijn niet aflatende hulp zou dit werk nooit geworden zijn wat het nu is. Verder gaat mijn dank uit naar mijn ouders, De Sloover Laurent en Virgine Houzet, die me de kans gaven deze studie aan te vatten. Ze hebben mij door dik en dun gesteund in mijn keuzes en gaven me de moed om door te zetten op mindere momenten. Ook mijn vriend zou ik willen bedanken voor zijn hulp bij het creëren van een perfecte lay-out. Een laatste dank gaat uit naar mijn medestudenten en vrienden die me altijd zijn blijven aanmoedigen en steunen bij het maken van dit werk.

4 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING INLEIDING LITERATUURSTUDIE ETIOLOGIE EN LEVENSCYCLUS VAN PARAFILARIA BOVICOLA P. bovicola Levenscyclus EPIDEMIOLOGIE PARAFILARIA Regio verspreiding Seizoensverspreiding Predispositie PATHOGENESE/PATHOLOGIE Ontstaan van de letsels Macroscopische letsels Microscopische letsels Economisch belang DIAGNOSE Klinische diagnose Etiologische/histologische diagnose Serologische diagnose Differentiaaldiagnose BEHANDELING Therapeutische behandeling Vliegbestrijding CONTROLE Import/export Binnen endemische gebieden BESPREKING LITERATUURLIJST...16

5 SAMENVATTING Parafilariose is een infectie bij het rund, veroorzaakt door de nematode Parafilaria bovicola. In Europa wordt de infectie overgezet door een vector, de vlieg Musca autumnalis. Een vlieg die ook in België zeer algemeen voorkomt. Ook import/export van runderen zorgen voor verspreiding. Waakzaamheid is nodig bij dieren die uit endemische gebieden geïmporteerd worden. M. autumnalis wordt besmet met L1 larven via geïnfecteerde runderen. Ontwikkeling tot L3 larve vindt plaats in de vlieg, waarna deze op haar beurt nieuwe runderen zal infecteren. Overbrenging van het infectieuze stadium, de L3 larven, vindt enkel via vrouwelijke vliegen plaats. Het vee wordt voornamelijk besmet tijdens het weideseizoen, van de lente tot de zomer. Na een prepatent periode van 7 à 10 maanden is de L3 larve een volwassen P. bovicola worm geworden. Het rund vertoont letsels bloedspots, de infectie wordt zichtbaar. Het dier ondervindt weinig last. Parafilariose zorgt voornamelijk voor economische schade, die bestaat uit afkeuring van het vlees. Het stellen van een diagnose blijkt niet zo eenvoudig en kan op verschillende manieren gebeuren. Een medische behandeling vermindert de klinische symptomen, maar brengt geen genezing en voorkomt de verspreiding van de aandoening niet. Gezien de economische verliezen is een medische behandeling samen met een goede controle noodzakelijk. Binnen Europa is Parafilariose niet endemisch behalve in Zweden waar de infectie inmiddels geëradiceerd is. Trefwoorden: Bloedspots - Ivermectine - Nematode - Rund - Vector

6 1. Inleiding In de rundveehouderij is de economische waarde van een dier heel belangrijk. Het is de bedoeling een dier zo goed mogelijk af te mesten met als einddoel een zo hoog mogelijk rendement te bekomen. Optimale leefomstandigheden zoals huisvesting, management, voeding en gezondheidstoestand zijn taken die de veehouder onder controle dient te houden. Een goede gezondheid van de dieren is essentieel, daar de aanwezigheid van ziekte zal leiden tot een sterke daling in de opbrengst. De natuur bepaalt vaak welke ziekten er voorkomen. Parasitaire ziekten vormen hierbij een belangrijk aandeel. Ectoparasieten worden als één van de grootste schade verwekkers aanzien. Mijten, luizen en teken zijn de belangrijkste bij runderen. Ze brengen directe schade teweeg thv de huid en andere weefsels waardoor de economische waarde van huid en karkas zal dalen. Ectoparasieten hebben voor hun overdracht vaak de hulp nodig van vectoren. Vliegen en muggen doen het meest dienst als vector. Zo zijn verschillende vliegen species verantwoordelijk voor de overbrenging van Parafilaria, een nieuwe ectoparasiet bij runderen. De infectie, parafilariose, wordt veroorzaakt door Parafilaria bovicola. Larven worden afgezet op de eindgastheer, het rund, wat aanleiding geeft tot ontwikkeling van de infectie. P. bovicola komt voor thv de subcutane en intramusculaire weefsels, met typische, seizoensgebonden bloedspots en bijhorende oedemateuze zones tot gevolg. Het stellen van een diagnose zal essentieel zijn om de behandeling en preventiemaatregelen af te stellen op de infectie en zo het economische verlies te beperken. In België, Nederland en Duitsland is de infectie nog maar een aantal jaren geleden opgedoken. Gegevens ivm Parafilaria worden voornamelijk geëxtrapoleerd vanuit gebieden waar de infectie endemisch is of was. Gebieden zoals Zweden, Afrika, Azië en Noord-Amerika. Het doel van deze literatuurstudie is het beschrijven van: de infectie Parafilariose bij runderen, de predisponerende factoren en de mogelijke controlemaatregelen. Achtereenvolgens zullen in dit kader besproken worden: etiologie en levenscyclus van Parafilaria bovicola, epidemiologie, pathogenese/pathologie, diagnose, behandeling en controle. 2

7 2. Literatuurstudie 2.1. Etiologie en levenscyclus van Parafilaria bovicola P. bovicola Parafilaria bovicola is een nematode (rondworm) die aanzien wordt als een nieuwe ectoparasiet. De nematode behoort tot de familie van de Filariidae. De wormen hebben een filiforme lichaamsbouw, zijn zeer elastisch, doorschijnend en hebben een roomachtige witte kleur. Mannelijke wormen zijn 2 à 3 cm lang, vrouwelijke dieren zijn iets groter. Hun lengte bedraagt 4 à 5 cm. De wormen zijn zichtbaar met het blote oog. Kop en achtereinde zijn afgerond (van Wuijckhuise et al., 2007). De vrouwelijke wormen zijn ovo-vivipaar. In de uterus bevinden er zich geëmbryoneerde eieren en microfilariae. Microfilariae komen zeer snel vrij uit de eieren, alvorens in contact te komen met de buitenwereld of gastheer (Ishihara et al., 1982). Fig. 1: Infectieuze L3 larve van P. bovicola. Vergroting 30x. (uit Bech-nielsen, 1982) Levenscyclus De levenscyclus van P. bovicola start wanneer een vlieg zich gaat voeden met het exsudaat uit bloedende letsels van een geïnfecteerd rund. De vlieg besmet zichzelf met microfilariae, het infectieuze stadium van de parasiet. Op deze manier wordt de vlieg tussengastheer of vector voor parafilariosis. De opgenomen microfilariae worden aanzien als L1 larven (Bech-Nielsen, 1998). In de vlieg gaan de L1 larven zich in een tijdsspanne variërend van 10 tot 20 dagen verder ontwikkelen tot L3 larven. Wanneer deze vector zich opnieuw gaat voeden, zullen de L3 larven afgezet worden op 3

8 hun definitieve gastheer. Het voeden gebeurt voornamelijk ter hoogte van het oogvocht of recente wonden (van Wuijckhuise et al., 2007). Eenmaal op de eindgastheer, vindt de verdere ontwikkeling van L3 larve tot volwassen worm plaats. Dit neemt ongeveer 8 à 10 maanden in beslag. Omvorming van L3 tot L4 zou 65 dagen na infectie plaats vinden en 170 dagen later zou de L5 larve gevormd worden. Dit is het volwassen stadium (Bech-Nielsen, 1982). Volwassen wormen gaan migreren doorheen de subcutane en musculaire weefsels van het rund en produceren nodules die gevuld zijn met bloed. Paring vindt plaats bij volwassen wormen, de vrouwelijke worm begint met de ovipositie. Het vrouwelijk dier zal doorheen de huid naar de oppervlakte migreren. Zo worden er openingen gevormd kort na het ontstaan van de subcutane/intramusculaire nodules. Deze openingen kunnen een grote hebben van 0.5 tot 1 mm (Bech-Nielsen, 1998). Dit veroorzaakt het bloeden van de nodules, zichtbaar als zogenaamde bloedspots. De eitjes worden door de vrouwelijke dieren afgezet in de bloedende nodules. Wanneer een andere vlieg zich op het moment van de bloedspots gaat voeden met exsudaat uit de nodules, zal deze de vrijgekomen L1 larven of microfilariae opnemen en zichzelf besmetten. Deze vlieg wordt bijgevolg een nieuwe tussengastheer en fungeert als nieuwe vector. De cyclus is rond (zie figuur 2) en zet zich op deze manier verder. Telkens worden nieuwe dieren geïnfecteerd. Fig. 2 : schematische weergave van de levenscyclus van P. bovicola bij het rund 4

9 Na verloop van tijd worden er enkel nog afgestorven nematoden aangetroffen in de helende nodules, wat impliceert dat wormen na ovipositie niet lang kunnen overleven en vlug afsterven. Dit geeft voor gevolg dat infectie slechts korte tijd aanwezig blijft in het rund en het dier telkens opnieuw moet geïnfecteerd worden om nieuwe letsels te ontwikkelen (Bech-Nielsen, 1998). De prepatent periode bedraagt 7 à 10 maanden, start op het moment dat de vlieg de L3 larven afzet op het rund tot er volwassen wormen gevormd worden en nodules ontstaan. De levenscyclus van P. bovicola is complex, neemt enige tijd in beslag en heeft een vector nodig. De cyclus is bijgevolg indirect Epidemiologie Parafilaria De nematode Parafilaria bovicola werd voor het eerst ontdekt in de Philipines door M.A. Tubangui in Ze werd teruggevonden in tropische streken zoals Afrika, Azië en Noord-Amerika (Bech- Nielsen, 1998). Musca xanthomela, M. nevilli, M. lusoria en M. vitripennis zijn de belangrijkste vectoren. De infectie kan hier als endemisch beschouwd worden. Parafilariose is nog altijd aanwezig met een prevalentie die weinig variatie vertoont. De meeste letsels worden zichtbaar na het regenseizoen (Anonymous, 2009) Regio verspreiding Het eerste geval binnen Europa is ongeveer 61 jaar geleden vastgesteld (Hamel et al., 2010). Musca autumnalis is de enige vector. Frankrijk was het 1 e land waar parafilaria werd teruggevonden. De infectie bleek weinig impact te hebben op de veestapel en van weinig economisch belang te zijn, daar de Franse autoriteit weinig belang hechtte aan parafilariose. Van hieruit heeft het zich verspreid naar andere landen (Bech- Nielsen, 1982). In 1972 was de import van een kudde Charolais vee uit Frankrijk verantwoordelijk voor de introductie van parafilariose in Zweden. Het was het eerste land binnen Europa waar de infectie zich in 1978 kon manifesteren en de levenscyclus tot ontwikkeling is gekomen. P. bovicola was verantwoordelijk voor aanzienlijke economische verliezen bij de veestapel. Verschillende studies werden uitgevoerd met als doel een beschrijving van de parasiet te bekomen (Bech-Nielsen, 1982). In 2010 is de infectie evenwel geëradiceerd. P. bovicola is voor de eerste maal vastgesteld in maart 2007 in Nederland en een jaar later in België, in de omgeving van Luik. In beide gevallen betrof het runderen afkomstig uit Frankrijk behorend tot het vleestype (Borgsteede et al., 2009). In 2009, bij de start van de lente, werd een nieuw geval van parafilariose vastgesteld in Brugge. Het betrof een jonge Belgisch witblauwe fokstier, opnieuw een vleestype ras (Pardon et al., 2010). Sindsdien zijn er geen nieuwe gevallen gemeld in België of Nederland. 5

10 Onderzoek naar de verspreiding van parafilariose in België werd uitgevoerd, in de streek rond Luik. Aan de studie namen 43 dierenartsen deel. Het gebied had een oppervlakte van 1050 km² en omvatte 562 kuddes. Volgende vragen kwamen aan bod: periode van voorkomen, klimatologische omstandigheden, leeftijd en invloed op melkproductie en conditie. De bevindingen waren als volgt. Zestien dierenartsen konden parafilariose vaststellen bij 79 van de 562 kuddes. Binnen de kuddes was er een verschil in prevalentie. De hoogste prevalentie vindt voornamelijk plaats in de periode maart-mei. Dieren ouder dan 2 jaar zijn het meest getroffen. Elf dierenartsen stelden in het verleden identieke symptomen vast (Losson en Saegerman, 2009). Ook in Duitsland, Canada en Ierland werd parafilariose geregistreerd. Vanaf september 2008 tot april 2009 zijn verschillende uitbraken in Duitsland vastgesteld. In Canada en Ierland kon de infectie zich niet ontwikkelen (Hamel et al., 2010). De import/export van geïnfecteerde dieren zorgt voor overdracht naar nieuwe gebieden. Vermits de globalisering van de wereldhandel is toegenomen kan de verspreiding van de infectie sneller plaatsvinden. Dit is waarschijnlijk één van de redenen waarom parafilariose na al deze jaren in Nederland en België is opgedoken. Anderzijds kan M. autumnalis zich passief en/of actief verspreiden. Dagelijks kan ze tot 11 Km afleggen. Verspreiding naar nieuwe gebieden is mogelijk. Het klimaat speelt hierin een rol. Overbrenging van het infectieuze stadium kan enkel via vrouwelijke vliegen plaatsvinden (Bech- Nielsen, 1982) Seizoensverspreiding In Europa is de vlieg Musca autumnalis verantwoordelijk voor het overbrengen van de infectie. De vliegen zijn voornamelijk tijdens de lente en de zomermaanden aanwezig. In de late herfst gaan de vliegen in winterslaap. Ze zoeken de omgeving van schuren, zolders en andere hoog gelegen bouwwerken op. Bij opgestalde runderen zijn ze zelden terug te vinden (Bech-Nielsen, 1982). De vector besmet zichzelf met L1 larven in de periode maart-mei bij runderen die de voorbije zomer geïnfecteerd werden. In deze periode vertonen de dieren bloedspots (zie figuren). De piekperiode van het aantal vliegen situeert zich in de maanden juni-juli. In deze periode wordt het grootste aantal vliegen gezien op en rond de dieren. De vector ontwikkelt ondertussen de L3 larven en infecteert een groot aantal runderen. Na de prepatent periode zullen de runderen opnieuw letsels vertonen. In de periode maart-mei van het volgende jaar kan de vector zich opnieuw besmetten en is de cirkel rond. Dit wijst op een seizoensgebonden spreiding van de ziekte (Bech-Nielsen, 1998). 6

11 Fig. 3: aantal meldingen van bloedspots in iedere maand (uit Losson en Saegerman, 2009) Fig. 4: aantal bloedspots gemeld bij geïnfecteerde dieren in de lente van 1980 (uit Bech-Nielsen, 1982) Predispositie Letsels kunnen voorkomen op ieder rund. Misschien net iets vaker bij rassen met een lichte haarkleed kleur (Bech-Nielsen, 1998). De infectie heeft geen voorkeur voor leeftijd, geslacht of ras. In België zijn voornamelijk dieren ouder dan 2 jaar en behorend tot het Belgisch Witblauwe ras aangetast. Ook hier kon geen echte ras predispositie vastgesteld worden (Losson en Saegerman, 2009) Pathogenese/Pathologie Ontstaan van de letsels Parafilariose ontstaat door de aanwezigheid en migratie van volwassen wormen. Na de paring gaan vrouwelijke wormen doorheen de weefsels migreren. De eitjes worden aan de oppervlakte afgezet. Bij migratie ontstaan er multipele wonden thv de huid en subcutane/intramusculaire nodules, die later bloedingen zullen vertonen (Bech-Nielsen, 1998) Macroscopische letsels De nodules zijn oedemateus, vertonen zwelling, zijn pijnlijk en hebben vaak een hemorrhagisch uitzicht (Bech-nielsen, 1998). De meest voorkomende plaatsen zijn de dorsale gebieden van het lichaam, namelijk: hoofd, nek, schoft, schouders en flanken. Ook op andere plaatsen kunnen letsels aangetroffen worden. Een nodule kan tot 40 mm diameter hebben en bevat hoofdzakelijk een exsudatieve inhoud. Na verloop van tijd gaan de nodules openbreken en bloedingen vertonen. Dit is het moment waarop de infectie veelal wordt opgemerkt door de veehouder. Het bloeden ontstaat 7

12 meestal vanuit het niets, kan minuten tot uren aanwezig blijven, maar zal vaak 24 uur na het ontstaan eindigen. Vaak zijn het focale bloedingen met een rechtlijnige vorm (Pardon et al., 2010). Fig. 5 : Rund met multipele nodules en drie bloedspots thv de schouder, nek en schoft (uit Pardon et al., 2010) Fig. 6 : Detail opname van bloedspots en nodules (uit Pardon et al., 2010) 8

13 Microscopische letsels In de subcutis wordt er een uitgebreide infiltratie van leukocyten waargenomen, meer bepaald eosinofielen. De eosinofielen omgeven de oedemateuze zones van de nodules en gaan zich concentreren in de buurt van aanwezige bloedvaten. Andere leukocyten, zoals macrofagen en lymfocyten worden in een later stadium opgemerkt als de letsels al iets ouder zijn (Viljoen en Coetzer, 1982). De acute letsels hebben vaak een geelgroen, gelatineus en opaak uitzicht (Bech-Nielsen, 1998). Er kunnen ook wormdoorsneden aangetroffen worden in de subcutis. Een deel van de doorsneden zijn afkomstig van nog levende wormen waarin eieren, die volgepropt zitten met microfilariae, aanwezig zijn. Het overige gedeelte is afkomstig van afgestorven wormen, waarrond veel eosinofielen geconcentreerd zijn (van Wuijckhuise et al., 2007). Soms kan er een volledige worm teruggevonden worden in de letsels. Hoe ouder de letsels, hoe meer plasmacellen, lymfocyten, macrofagen en fibrinogeen aanwezig zullen zijn. Daarnaast wordt er degeneratie en necrose van de collageen vezels vastgesteld. De kleur van het weefsel verandert met het ouder worden van het letsel. De groene kleur van de subcutis wordt gemaskeerd door een bruine tint die veroorzaakt wordt door de aanwezigheid van haemosiderine in de macrofagen. Bij heling van de subcutis kan een toename van de hoeveelheid collageenvezels opgemerkt worden. Nieuw mesenchymaal weefsel wordt gevormd (Viljoen en Coetzer, 1982). Een typische metallische, onaangename geur wordt waargenomen (Anonymous, 2009). De letsels thv van de dermis zijn van mildere vorm dan deze in de subcutis. Een infiltratie van eosinofielen, lymfocyten en macrofagen in de nabijheid van bloedvaten kan worden vastgesteld (Viljoen en Coetzer, 1982). Bij uitgebreide infecties is vasculitis en fibrinoide necrose van de bloedvaten en hun wand aanwezig (Pardon et al., 2010). In de meeste gevallen is het spierweefsel ook aangetast. In de oppervlakkige spierlagen worden tekens van necrose en hyaliene degeneratie gezien. Vacuolisatie, mineralisatie van de spiervezels en lyse van het weefsel worden aangetroffen. Een infiltratie van eosinofielen, lymfocyten en macrofagen kan voorkomen. Tijdens het helingsproces kan er regeneratie van bepaalde aangetaste spiervezels vastgesteld worden (Viljoen en Coetzer, 1982). Ondanks de vele macroscopische en microscopische letsels die aanwezig kunnen zijn ondervindt het aangetaste dier eigenlijk geen last. De gezondheidstoestand van de dieren blijft veelal goed. Bijgevolg wordt parafilariose als een infectie aanzien en niet als ziekte. De morbiditeit kan in sommige streken zeer sterk oplopen, maar zelden of nooit wordt mortaliteit vastgesteld. De groei en melkproductie zouden geen invloed ondervinden van de infectie Economisch belang De grootste schade bevindt zich ter hoogte van het karkas, waardoor het belangrijkste verlies op economisch vlak ligt. De aanwezige letsels zorgen ervoor dat het vlees van geïnfecteerde runderen afgekeurd wordt in het slachthuis. Anderzijds is de aanwezigheid van nog volwassen wormen in 9

14 bepaalde weefsels zoals subcutis of spierweefsel ook een reden van afkeuring. Bij slachting in het acute/subacute stadium heeft het vlees een geelgroene kleur en lijken de letsels afkomstig te zijn van een opgelopen kneuzing. Bij chronische infecties vertoont het vlees een groenbruine kleur en ontstaat er een onaangename geur. Door toename van bindweefsel ontstaat een papperige, slijmerige consistentie (van Wuijckhuise et al., 2007). Een groot deel van het karkas wordt afgekeurd, wat een immens verlies voor de veehouder betekent. Hoe meer aangetaste dieren, hoe zwaarder het verlies. Bij slachting gaat een groot deel van het gewicht verloren. Naast vlees bestaat een dier ook uit ingewanden, vet, huid, etc. Parafilariose letsels zijn verantwoordelijk voor nog eens 6 kg extra vleesverlies per dier, ongeacht het slachtgewicht. Op jaarbasis ontstaan enorme verliezen voor de veesector. In de beginjaren (periode van ) dat Parafilariose opdook in Zweden, kon de schade oplopen tot 8 miljoen dollar per jaar (van Wuijckhuise et al., 2007). Alle producten voor humane consumptie zijn duurder geworden in de loop der jaren, wat een verdubbeling van het economische verlies veroorzaakt. Er is nood aan een goed bestrijdingsplan Diagnose Aangezien de dieren niet ziek zijn en geen symptomen vertonen, is het stellen van een diagnose niet eenvoudig. Bij het ontstaan van de bloedspots kan parafilariose vermoed worden en vervolgens kan de diagnose via drie methoden gebeuren Klinische diagnose Deze waarschijnlijkheidsdiagnose is gebaseerd op de aanwezigheid van klinische letsels. In endemische gebieden is dit voldoende om te besluiten tot een infectie met P. bovicola (Anonymous, 2009). Differentiaaldiagnostisch dient gedacht te worden aan verwondingen veroorzaakt door bijtende insecten, teken, doornen of ijzerdraad. Om tot een zekerheidsdiagnose te komen zal een microscopisch onderzoek samen met het nemen van een biopt noodzakelijk zijn. Deze diagnose wordt vaak gecombineerd met de etiologische diagnose Etiologische/histologische diagnose Deze heeft tot doel de eventuele aanwezigheid van microfilariae, geëmbryoneerde eieren of volwassen wormen aan te tonen. Er wordt van één of meerdere nodules een punchbiopt (= klassiek biopt in het letsel) genomen. Deze worden gefixeerd in formol en gekleurd met een haemotoxylineeosine kleuring (=He kleuring). Het preparaat wordt lichtmicroscopisch onderzocht. De aanwezigheid van typische microscopische letsels zorgt voor bevestiging van de waarschijnlijkheidsdiagnose (Pardon et al., 2010). 10

15 Fig. 7 : De aanwezigheid van een vrouwelijke nematode in een biopt van een nodulair letsel (uit Pardon et al., 2010) Naast het nemen van een biopt, kan het exsudaat of bloed uit de nodules of bloedspots onderzocht worden. Het bekomen materiaal dient in een fysiologische zoutoplossing gebracht te worden ter verwerking in het labo. Tijdens transport dienen de stalen koel bewaard te worden en is het aangewezen dat het labo ervaring heeft met stalen van parafilariosis. In het labo zelf wordt de oplossing gecentrifugeerd, zodat het sediment gescheiden wordt van de onderliggende vloeistof. Het bekomen sediment zal lichtmicroscopisch onderzocht worden. De aanwezigheid van vrije microfilariae of geëmbryoneerde eieren met microfilariae is diagnostisch (Pardon et al., 2010). Deze procedure neemt ongeveer 24 uur in beslag. Fig. 9 : Geembryoneerd ei P. bovicola (uit Pardon et al., 2010) Fig. 10: Microfilaria larve (uit Pardon et al., 2010) Serologische diagnose Via de ELISA test kunnen antistoffen tegen P. bovicola opgespoord worden bij levende dieren. Het grote nadeel is dat antistoffen pas 3 maand na blootstelling gevormd worden (Bech-Nielsen, 1998). Dieren worden pas tegen het einde van het weideseizoen positief bevonden, daar ze voornamelijk in juni/juli besmet worden. Het beste tijdstip om de test uit te voeren is het moment dat de dieren op stal 11

16 gaan. Het is aangewezen ieder dier preventief te testen op de aanwezigheid van antistoffen tegen P. bovicola. Op deze manier zou serologie ervoor kunnen zorgen dat de diagnose van parafilariose versneld wordt. De ELISA test is niet verkrijgbaar, zodat een serologische diagnose op dit ogenblik niet meer mogelijk is. In het slachthuis wordt de diagnose gesteld door enerzijds de aanwezigheid van de typische metallische, onaangename geur van het karkas. Bij het inwrijven van bepaalde weefsels met warme zoutoplossing en incubatie, kunnen volwassen P. bovicola wormen terug gevonden worden (Anonymous, 2009). Dit is de etiologische diagnose in het slachthuis Differentiaaldiagnose Op karkassen van geslachte dieren moet er gedifferentieerd worden tussen parafilariose en bloeduitstortingen, blauwe plekken die door trauma veroorzaakt zijn. Het onderscheid wordt gemaakt door het al of niet aanwezig zijn van eosinofielen infiltraten en/of het terugvinden van nematoden. Onchocerca species, behorend tot dezelfde familie als P. bovicola, moeten uitgesloten worden. Het onderscheid tussen beiden is gemakkelijk te maken, daar de letsels veroorzaakt door Onchocerca species totaal verschillend zijn dan deze gezien bij parafilaria (Bech-Nielsen, 1998). Onchocerca veroorzaakt nodulaire, erythemateuze letsels thv van de huid en subcutis, maar zal geen aanleiding geven tot de typische bloedspots Behandeling Bij het vaststellen van parafilariose bij het rund is het noodzakelijk om een adequate behandeling op te starten. In de eerste plaats is het belangrijk het dier te verwijderen van de weide en op stal te plaatsen, dit om verspreiding binnen de eigen veestapel te voorkomen Therapeutische behandeling Het doel is de dieren te vrijwaren van letsels, opdat deze zo snel mogelijk geslacht kunnen worden zonder economisch verlies te leiden. De dieren worden niet vrij van de infectie. De behandeling kan enkel de letsels genezen, niet de dieren. Verschillende anthelmintica werden getest: Het oraal toedienen van Ivermectine en pour-on behandeling met Moxidectine heeft geen effect (van Wuijckhuise et al., 2007). Het oraal toedienen van hoge dosissen Levamisole en Fenbendazole ( 5 x 10 mg/kg lichaamsgewicht) gedurende vier à vijf achtereenvolgende dagen is succesvol. Bloedingen stoppen binnen enkele minuten (van Wuijckhuise et al., 2007). Een pour-on behandeling met 2,5 % Levamisole of een injectie gedurende vijf dagen aan een dosis van 12 mg/kg kan ook toegepast worden (Pardon et al., 2010). Het toedienen van twee subcutane injecties Nitroxynil, met een interval van 96 uur, is effectief. Het vermindert de letsels met 90 % en het aantal aanwezige eosinofielen met 93 %. De 12

17 gebruikte dosis is 20 mg/kg. Een interval van 72 uur tussen beide injecties kan worden toegepast. Best wordt 9 à 10 weken gewacht vooraleer het behandelde vee te slachten. Dit is de tijd die nodig is opdat resorptie optreedt en het aangetaste weefsel terug normaal wordt. Bij het gebruik van Nitroxynil is het belangrijk de juiste dosis toe te dienen, anders bestaat de kans op toxiciteit (Wellington, 1980). Het subcutaan toedienen van één injectie Ivermectine (of Doramectine) aan een dosis van 20 mg/kg lichaamsgewicht vermindert het totaal aantal letsels, 14 dagen na behandeling, met 98,7 %. Ook de massa aangetast weefsel/vlees vermindert aanzienlijk (Bech-Nielsen, 1998). Het slachten wordt best uitgesteld tot 70 à 90 dagen na toediening, maar dient voor de 120 ste dag te gebeuren. Zo wordt voldoende herstel van de aangetaste weefsels bekomen en wordt voorkomen dat nieuwe letsels ontstaan ten gevolge van overlevende wormen. De anthelmintische middelen zijn niet effectief tegen de larvale stadia van P. bovicola (Pardon et al., 2010). Ervaring met wormbestrijdende middelen toonde aan dat wel schade, maar niet de verspreiding van de infectie kan voorkomen worden Vliegbestrijding Om te voorkomen dat vliegen het exsudaat bij het geïnfecteerde rund oplikken en verspreiden, dienen vliegwerende maatregelen genomen te worden. Geïmpregneerde oorlabels met Cypermethrine en Fenvaleraat lijken het meest geschikt. Het gebruik van een insecticide spray is een andere optie. Het sprayen dient tijdens het weideseizoen wekelijks te gebeuren met een middel dat pyrethrinen en piperonylbutoxide bevat. Het dippen met Deltamethrine komt ook voor (van Wuijckhuise et al., 2007). Anthelmintische behandeling gecombineerd met vliegenbestrijding is de beste aanpak Controle De maatregelen zijn gebaseerd op de preventieve behandeling van runderen en het bestrijden van de vector Import/export Bij import van dieren uit besmette gebieden kan het risico op verspreiding voorkomen worden door het volgen van de Zweedse aanbevelingen: Kalveren geboren tussen oktober-maart worden best in die periode verkocht vermits deze nog geen weideseizoen meemaakten. Ongeveer drie maanden na het weideseizoen dient ieder dier preventief getest te worden voor antistoffen tegen P. bovicola. Is serologie negatief, dan kunnen de dieren zonder problemen verhandeld worden in de periode december-april. Is serologie positief, dan worden de dieren als geïnfecteerd beschouwd en is het aangewezen een Ivermectine behandeling te starten. 13

18 Bij het verhandelen van jongvee of oudere dieren is een tweevoudige toediening van Ivermectine wenselijk. Een 1 ste maal bij het verlaten van het land van export. Een 2 e maal vóór het begin van het weideseizoen (in het land van import). Dieren die gedurende het weideseizoen op stal bleven, kunnen van oktober-april probleemloos verhandeld worden (Bech-Nielsen, 1998). Op het ogenblik zijn geen serologische tests beschikbaar. De desbetreffende aanbeveling is bijgevolg niet van toepassing Binnen endemische gebieden Eradicatie zal enkel mogelijk zijn door het uitvoeren van een goede vliegbestrijding (zie paragraaf 2.5.2) gedurende de besmettingsperiode. Deze bestrijding dient ten minste twee jaar te worden verder gezet. Op het moment dat geen nieuwe infectie meer vastgesteld wordt bij het rund, mag de behandeling stopgezet worden (Wellington, 1980). 14

19 3. Bespreking Bij de studie van parafilariose bleek dat de infectie reeds enkele jaren gekend is in de Tropen en in bepaalde Europese landen. Parafilaria kan in tropische gebieden als endemisch beschouwd worden. In Zweden, waar de infectie geruime tijd endemisch was, is deze sinds kort geëradiceerd. In België en Nederland wordt P. bovicola echter aanzien als een nieuw voorkomende infectie, geïntroduceerd via import van runderen uit besmette gebieden. Waarom is P. bovicola pas sedert twee jaar in België en Nederland opgedoken? De vector M. autumnalis komt ook hier vaak voor. In de periode verspreidde de infectie zich vanuit Frankrijk naar Zweden en Ierland. Was er toen geen besmetting aanwezig in ons land, of werd er in die periode nog geen aandacht aan besteed? Het duurt 7 à 10 maanden voor een geïnfecteerd dier zichtbare letsels vertoont. Tijdens deze periode ondervindt het dier weinig of geen hinder. Het vee wordt zonder argwaan getransporteerd naar andere gebieden. Het zal belangrijk zijn om besmetting te voorkomen door verspreiding tegen te gaan. Er bestaan reeds veel aanbevelingen voor het verhandelen van vee binnen besmette gebieden. Deze zijn echter niet bindend. Het komen tot een algemeen geldende regeling bij transport zou een pluspunt kunnen zijn. Op het ogenblik is het tijdig stellen van een diagnose moeilijk. De klinische of etiologische diagnose zal pas plaatsvinden na het verstrijken van de prepatent periode. Het ontwikkelen van een nieuwe serologische test kan een oplossing zijn. Het zou aangewezen zijn de test uit te voeren bij het opstallen van de dieren. Het duurt drie maanden voor antistoffen gevormd worden. Binnen een bedrijf dient elk dier preventief getest te worden. Enkel op deze manier zal de test waardevol zijn. Zal de veehouder bereid zijn deze financiële kosten te dragen? Er zijn geen middelen beschikbaar die instaan voor de genezing van het dier. Anthelmintica zorgen voor reductie van de letsels en beperken het slachtverlies. Het doel van de veehouder is het bekomen van een zo hoog mogelijk rendement, anthelmintica zullen bijgevolg volstaan. Een goede vectorbestrijding is essentieel om de besmetting onder controle te houden. Het gebruik van geïmpregneerde oorlabels lijkt mij de beste maatregel. Wekelijks sprayen met insecticide vergt veel meer arbeid van de veehouder. Het toepassen van de controlemaatregelen heeft als doel de infectie in een land te eradiceren. Het toekennen van een statuut aan bedrijven die parafilariose vrij zijn, kan een volgende stap zijn. Er kan niet voorspeld worden hoe de situatie verder zal evolueren. Indien de preventiemaatregelen strikt worden toegepast, lijkt het mij niet onwaarschijnlijk dat een land gevrijwaard kan blijven van parafilariose. 15

20 4. Literatuurlijst Anonymous (2009). Parafilariasis. College of Veterinary Medicine, p. 1-3 (text) Bech-Nielsen S. (1982a). Parafilaria bovicola (Tubangui 1934) in cattle: Epizootiologydisease occurrence. American Journal of Veterinary Research 43 (6), Bech-Nielsen S. (1982b). Parafilaria bovicola (Tubangui 1934) in cattle: Epizootiology-Vector studies and experimental transmission of Parafilaria bovicola to cattle. American Journal of Veterinary Research 43 (6), Bech-Nielsen S. (1998). Parafilariasis in cattle. In: Foreign animal diseases, Richmond, VA : United States Animal Health Association, p Borgsteede F.H.M., van Wuijckhuise L., Peutz J., Roumen T., Kock P. (2009). Import of Parafilaria bocivola in the Netherlands. Veterinary Parasitology 161, Chirico J. (1994). Prehibernating Musca autumnalis - an overwintering host for parasitic nematodes. Veterinary parasitology 52, Gibbons L.M., Zakrisson G., Uggla A. (2000). Redescription of Parafilaria bocicola Tubangui, 1934 (Nematoda : Filarioidea) from Swedisch cattle. Acta vet. scand. 41 (1), Hamel D., Axt H., Pfister K. (2010). First report on Parafilaria bovicola (nematoda: Filariodea) in Germany. Research in Veterinary Science 89, Iida M., Taira N. (1994). Two cases of parafilariasis in dairy cattle and treatment of hemorrhage with levamisole topical application. J. Vet. Med. Sci. 56 (1), Ishihara K., Sasaki Y., Kitagawa H., Kanda M., Shibata T. (1982). Occurence of cutaneous hemorrhagic parafilariasis in cattle. Jpn. J. Vet. Sci. 44 (4), Krafsur E.S., Moon R.D. (1997). Bionomics of the face fly, Musca Autumnalis. Annu Rev. Entomol 42, Kretzmann P.M., Wallace H.G., Waever D.B. (1984). Manifestations of bovine parafilariasis. Journal of the South African Veterinary Association 55 (3), Losson B., Saegerman C. (2009). First isolation of Parafilaria bovicola from clinically affected cattle in Belgium. Veterinary Record 164, Nevil E.M. (1984a). Seasonal abundance and distribution of Parafilaria bovicola ovi-positional blood spots on cattle in South Africa. Onderstepoort Journal of Veterinary Research 51, Nevil E.M., Viljoen J.H. (1984b). The longevity of adult Parafilaria bovicola and the persistence of their associated carcass lesions in cattle in South Africa. Onderstepoort Journal of Veterinary Research 51, Nevill E.M. (1985). The epidemiology of Parafilaria bovicola in the transvaal bushveld of South Africa. Onderstepoort Journal of Veterinary Research 52, Nevill E.M., Wilkins C.A., Zakrisson G. (1987). The control of Parafilaria bovicola transmission in South Africa. Onderstepoort Journal of Veterinary Research 54,

21 Pardon B., Zwaenepoel I., Vercauteren G., Claerebout E., Deprez P. (2010). Parafilariasis in a Belgian Blue breeding bull in Flanders. Vlaams Diergeneeskundig Tijdschrift 79, Solismaa M., Laaksonen S., Nylund M., Pitkänen E., Airakorpi R., Oksanen A. (2008). Filarioid nematodes in cattle, sheep and horses in Finland. Acta Veterinaria Scandinavica 50 (20), 1-8. Soll M.D., Carmichael I.H., Barrick R.A. (1991). Ivermectin treatment of feedlot cattle for Parafilaria bovicola. Prev. Vet. Med. 10, Swan G.E., Soll M.D., Gross S.J. (1991). Efficacy of ivermectin against Parafilaria bovicola and lesion resolution in cattle. Veterinary Parasitology 40 (3-4), Swan G.E., Soll M.D., Carmichael I.H., Schröder J. (1983). Efficacy of ivermectin against Parafilaria bovicola. Veterinary Record 113, 260. Viljoen J.H., Coetze J.A.W. (1982). Studies on Parafilaria bovicola Tubangui, 1934 : III Pathological changes in infested calves. Onderstepoort Journal of Veterinary Research 49, van Wuijckhuise L., Peutz J., Roumen M., Borgsteede F., Kock P. (2007). Parafilariose, een nieuwe parasitaire ziekte bij het rund in Nederland. Tijdschrift voor diergeneeskunde 132, van Wuijckhuise L. (2008). Parafilarios, gaan we het weer zien in 2008? Tijdschrift voor Diergeneeskunde 133 (5), 200. Van Wyk J.A., Groeneveld H.T., Carmichael I.H. (1990). Evaluation of the efficacy of anthelmintics against parafilariosis in cattle. Onderstepoort Journal of Veterinary Research 57, Wellington A.C. (1980). Parafilaria bovicola in cattle and its control. Journal of the South Veterinary Association 51 (4),

22 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE Academiejaar VERSLAG VAN DE DIERENARTSENSTAGE door Lynn DE SLOOVER Stageverslag in het kader van de masterproef

23 De auteur en de promotor(en) geven de toelating deze studie als geheel voor consultatie beschikbaar te stellen voor persoonlijk gebruik. Elk ander gebruik valt onder de beperkingen van het auteursrecht, in het bijzonder met betrekking tot de verplichting de bron uitdrukkelijk te vermelden bij het aanhalen van gegevens uit deze studie. Het auteursrecht betreffende de gegevens vermeld in deze studie berust bij de promotor(en). Het auteursrecht beperkt zich tot de wijze waarop de auteur de problematiek van het onderwerp heeft benaderd en neergeschreven. De auteur respecteert daarbij het oorspronkelijke auteursrecht van de individueel geciteerde studies en eventueel bijhorende documentatie, zoals tabellen en figuren. De auteur en de promotor(en) zijn niet verantwoordelijk voor de behandelingen en eventuele doseringen die in deze studie geciteerd en beschreven zijn.

24 Voorwoord De basis van dit stageverslag werd gelegd gedurende een praktische stage bij dierenartsen. Het doel van deze stage was vertrouwd raken met de werkomgeving van een dierenarts on the field en praktijkervaring opdoen. Eerst en vooral zou ik mijn stagebegeleiders Justine en Peter willen bedanken voor de kans die zij mij gaven mijn stage te mogen uitvoeren. Deze mensen hebben me laten binnenkijken in het dagelijkse leven van een dierenartsenpraktijk, me nieuwe dingen bijgebracht en me op een perfecte manier begeleid. Zonder hun zou dit stageverslag nooit geworden zijn wat het nu is. Veder gaat mijn dank uit naar mijn ouders die me de kans gaven deze studies aan te vatten.

25 INHOUDSOPGAVE 1. STAGE GEZELSCHAPSDIEREN LOGBOEK STAGE GEZELSCHAPSDIEREN CASUÏSTIEK GEZELSCHAPSDIEREN Anamnese Algemeen onderzoek Differentiaal diagnose Diagnose Behandeling Prognose ANALYSE VAN STRUCTUUR EN MANAGMENT PRAKTIJK GEZELSCHAPSDIEREN STAGE GROTE HUISDIEREN LOGBOEK STAGE GROTE HUISDIEREN CASUÏSTIEK GROTE HUISDIEREN Anamnese Algemeen onderzoek Differentiaal diagnose Diagnose Behandeling Prognose ANALYSE VAN STRUCTUUR EN MANAGEMENT PRAKTIJK GROTE HUISDIEREN ALGEMENE REFLECTIE LITERATUURLIJST...20

26 1. STAGE GEZELSCHAPSDIEREN

27 1.1. Logboek stage gezelschapsdieren datum uur Aard consultatie/ huis- / bedrijfsbezoek Opmerkingen 20/07/2010 9h30 Echografie van de baarmoeder van een cavalier hond ( hond is drachtig geweest, maar heeft geaborteerd) Nog steeds een vergrote baarmoeder en vocht aanwezig 10h00 Operatie: ovariele hysterectomie van een hond met pyometra 12h00 Uitcuretteren + reinigen abces thv de rug bij een kattin 23/07/2010 9h30 Operatie: castratie van een kater 10h00 Vaccinatie van een kat 10h15 Kat met zwelling thv de neus en kop + aanwezigheid van etter en bloed in de neus Rx opname van de kop verwijderen van 3 slechte tanden + verwijderen slijm uit de neus 13h00 Uitcuretteren + reinigen abces thv schouder bij een kat + dichtnaaien van de wonde 26/07/2010 Operatie: castratie hond + wegname van 2 10h10 inclusiecysten waarvan 1 thv de dij en 1 thv de hals 12h40 Rx name achterbeen kat + plaatsen van een gipsverband Dwarse breuk thv fibula/tibia te zien op rx 28/07/2010 9h00 Huisbezoek: vaccinatie + plaatsen chip en registratie van 4 puppy s 11h15 Huisbezoek: vaccinatie van 3 cavalier king charles honden (algemeen + kennelhoest vaccin) Vocht en glucose toegediend + medicatie 12h00 Chihuahua pup met diarree en dehydratatie tegen diarree 17h00 Controle kat met zwelling thv de neus en kop (zie 23/07/2010) Alles evolueert gunstig, zwelling + etter zo goed als verdwenen 30/07/2010 9h00 Operatie knie van een kat knie volledig uit elkaar, reconstructie van de knie gedaan + plaatsen mercilene band + imbrificatie van het gewrichtskapsel 11h00 Ovariectomie bij een kat 11h45 Kat met abces thv de kaak verwijderen van 3 tanden + biopsiename van de zwelling/abces Uitslag biopt: etterige ontsteking 12h15 Rx name van de geopereerde knie van de kat Femur/tibia terug verplaatst 12h20 Dwergkonijn met olifantentanden inkorten van de tanden 13h05 Bloedname ter controle van cushing bij een hond (2x met 1 uur tussen)

28 13h30 Castratie van een kater 13h50 2 e operatie knie van de kat reconstructie + fixatie van de knie + plaatsen van twee mercilene banden 16h00 Echografie abdomen van een kat klacht is vermageren en suf + bloedname 02/08/2010 Kat voor vaccinatie (alles) + knippen van de 9h00 nagels + ontworming Hond voor vaccinatie en ontworming 9h30 Ovariectomie bij een teef Kater met open wonde net achter het oor, 11h30 vermoedelijk abces aanwezig geweest Proper maken van de wonde + plaatsen van hechtingen 04/08/2010 9h00 Operatie: wegsnijden van drie mammatumoren bij een teef 9h30 Heupoperatie bij een kat wegname van de femurkop en hals Vaccinatie hond + behandeling labrador met 11h30 vlooien 15/09/2010 9h00 Operatie: border colli met cryptorchidie voor castratie Tandonderzoek van 2 chinchilla s: 1 met punten 12h00 op de kiezen en 1 met olifantentanden inkorten van de olifantentanden Kat met pijn in de linker voorpoot, geen 17h00 steunname. Op rx: geen breuken, wel grote weke delen zwelling thv schouder Hond met huidproblemen ( hot spots) en jeuk 18h00 19h00 Hond ter controle van hoest- en hartproblemen 17/09/2010 Operatie chinchilla met punten op de kiezen 10h00 verwijderen van de punten Kater met obstructie urethra en slechte algemene toestand. Meerdere malen manueel leegduwen 11h00 van de blaas + bloedname voor creatinine en ureum bepaling Dehydratatie + volledig leeg spijsverteringsstelsel te zien op echo Behandeld met fipronil spray ICU patiënt: onder warmtelamp geplaatst, infuus en glucose toediening + regelmatig controle temperatuur 2

29 1.2. Casuïstiek gezelschapsdieren Anamnese Een kat wordt binnengebracht met klachten als vermageren en suf zijn. Het dier heeft weinig eetlust en er is ook sprake van een slechte groei. De symptomen zijn al enige tijd aanwezig. De laatste twee dagen is het erger geworden. De kat heeft een zeer levensloze indruk. De kat is een Britse korthaar en is 1 jaar en 6 maanden oud. De leefomgeving is zowel binnen als buiten. Er zijn geen andere huisdieren aanwezig Algemeen onderzoek De kat vertoont een zeer suffe indruk, is weinig alert, toont geen enkele vorm van weerstand bij de onderzoeken. De mucosae zijn bleek, de capillaire vullingstijd is 3 seconden. De temperatuur bedraagt 39,4 C. De kat maakt bijgevolg koorts aan. De huidturgor is niet oké, er is duidelijk een erge dehydratatie aanwezig. De pols, hartfrequentie en ademhaling zijn normaal. Bij palpatie van het abdomen voelt het darmstelsel vrij leeg aan, verder zijn er geen afwijkingen te palperen Differentiaal diagnose * FIP = Feline infectieuze peritonitis FIP is een virale aandoening, veroorzaakt door het coronavirus. Het is een progressieve ziekte die meestal fataal afloopt. De ziekte komt zowel voor bij tamme als in het wild levende katten. Meestal betreft het jonge katten en vindt de besmetting plaats kort na het wegvallen van de lactogene immuniteit, dus na het spenen. Hoe meer kittens samengebracht worden, hoe hoger de incidentie wordt. De dieren worden besmet via orale opname van het virus. Het virus zal zich eerst vermenigvuldigen ter hoogte van de farynx en dunne darm, daarna treedt viremie op. Vervolgens vermenigvuldigt het virus zich thv het mononucleair fagocyterend systeem (monocyten/macrofagen). De immuniteitsstatus van het dier zal bepalend zijn voor het verder verloop. Indien de immuniteit goed is, kan er herstel optreden. In het andere geval zal het virus zich verder verspreiden en leidt dit uiteindelijk tot het ontstaan van typische pyogranuloma s. Dit ondanks het feit dat er specifieke antistoffen gevormd worden tegen het virus. Bij FIP kunnen we twee ziektevormen onderscheiden, nl. de vochtige en droge vorm. Bij de vochtige of exsudatieve vorm komt er allerlei ontstekingsexsudaat vrij in de lichaamsholten. Dit is niet het geval bij de droge vorm. De vochtige vorm evolueert ook sneller, wat resulteert in een sneller verloop van de aandoening. Door de vochtophoping treedt vaak drukatrofie op. De pyogranuloma s zorgen voor beschadiging van het parenchym van verschillende organen wat leidt tot functiestoornissen. De eigenlijke klinische symptomen variëren afhankelijk van de plaats waar de pyogranuloma s gevormd worden. Een veel voorkomende plaats is het peritoneum. 3

30 De diagnose is moeilijk te stellen bij levende dieren. Serologie alleen zal vaak niet genoeg zijn omdat antistoffen gevormd na infectie met het verwante fecv (Feline enterisch coronavirus) niet te onderkennen zijn van deze gevormd bij FIP. De beste diagnostische techniek is dan ook biopsie. Bij gestorven dieren is de diagnose veel eenvoudiger, we onderzoeken hierbij de pyogranuloma geïnfecteerde weefsels. Tot op heden bestaat er nog geen behandeling voor FIP. Het merendeel van de katten die aan Fip leiden sterven. Het enige wat je als dierenarts kunt doen is een ondersteunde therapie opstarten samen met het toedienen van glucocorticoïden. De toestand van de patiënt wordt hierdoor gestabiliseerd en de levensduur ietwat verlengd. * Toxoplasmose Toxoplasmose bij de kat is een parasitaire aandoening, veroorzaakt door Toxoplasma gondii. Het is een darmparasiet die coccidiose veroorzaakt bij de kat. De parasiet kan alle warmbloeddieren aantasten en heeft als eindgastheer katachtigen. De seksuele cyclus van de parasiet kan enkel plaats vinden in de eindgastheer. De kat kan zich zowel indirect of direct besmetten. Indirect door opname van de tussengastheer, direct door opname van gesporuleerde oöcysten. Ook overdracht van kat naar kat is een mogelijkheid. Opname van oöcysten is de belangrijkste infectiebron. Deze oöcysten worden voornamelijk uitgescheiden door jonge dieren en zijn zeer resistent in de omgeving. In de kat kan de parasiet twee cycli doormaken, de entero-epitheliale cyclus of de extra-intestinale cyclus, soms beide. Welke cyclus zal optreden is afhankelijk van de besmettingsbron. Bij katten verloopt de aandoening meestal subklinisch en zal de eigenaar niet merken dat zijn/haar huisdier ziek is. Symptomen zijn afhankelijk of de entero-epitheliale vs de extra-intestinale cyclus wordt doorgemaakt. Bij het eerste zien we voornamelijk destructie en necrose van het darmepitheel, met diarree tot gevolg, maar de letsels blijven beperkt. Bij de extra-intestinale cyclus kan men necrosehaarden in verschillende organen aantreffen en kunnen symptomen, afhankelijk van de lokalisatie, zoals anorexie, koorts,icterus,etc optreden. De diagnose is moeilijk te stellen. Klinisch onderzoek is weinig specifiek. Serologisch en/of immunohistochemisch onderzoek kunnen meer uitsluitsel geven. Er zijn geen efficiënte medicijnen voorhanden. Therapie met clindamycine of gepotentialiseerde sulfonamiden kan toegepast worden, maar is extra label voor de kat. Belangrijker is het voorkomen van de aandoening. Dit kan gebeuren door het toepassen van een goede hygiëne, geen rauw vlees voederen en knaagdieren bestrijden Diagnose Er werd een echografie van het abdomen uitgevoerd. Een volledig leeg spijsverteringsstelsel werd vastgesteld. Verder zijn er geen afwijkingen gevonden. Naast de echo is er ook een bloedstaal genomen voor algemeen onderzoek en voor het testen op toxoplasmose en FIP. Op de algemene bloedwaarden is duidelijk een stijging vast te stellen van het serum amyloid A. 4

31 Dit wijst op de aanwezigheid van een infectie. Later is uit de tests gebleken dat de kat negatief was voor FIP ( een antistoftiter lager dan 40), maar bleek positief op toxoplasmose. De kat was IgM negatief en IgG positief, wat wijst op een oude infectie Behandeling Gedurende de eerste 3 dagen na consultatie heeft de kat een infuus met NaCl 0,9 % gekregen, dit om de dehydratatie te stabiliseren. Daarnaast werd er regelmatig glucose iv toegediend. Eenmaal de resultaten van het bloedstaal binnen waren, is de kat behandeld met het antibioticum clindamycine Prognose De prognose voor toxoplasmose is goed. De meeste katten worden zelf niet ziek. Worden ze toch ziek, dan genezen ze vlot na een antibiotica therapie en bouwen ze immuniteit op. Zelden zullen katten sterven aan toxoplasmose. Bij deze kat heeft de behandeling met clindamycine goed geholpen. De kat is volledig hersteld, eet terug goed en doet het in het algemeen zeer goed. De prognose voor FIP is slecht. Aangezien er geen specifieke behandeling bestaat, kan er enkel symptomatisch behandeld worden en geprobeerd worden om de toestand van de patiënt te stabiliseren. Meestal verloopt de ziekte progressief en zullen de aangetaste katten uiteindelijk sterven. 5