Bloederkalveren: waakzaamheid blijft geboden! Tekst: Jef Laureyns Faculteit Diergeneeskunde UGent

Transcriptie

1 PRAKTIJKDIERENARTS-MVBB Bloederkalveren: waakzaamheid blijft geboden! Tekst: Jef Laureyns Faculteit Diergeneeskunde UGent Sommige vlees- en melkveebedrijven hebben de voorbije jaren te maken gehad met Boviene Neonatale Pancytopenie (BNP). Deze wetenschappelijke naam zegt dat het om een ziekte gaat bij jonge kalveren met aantasting van de bloedcellen. Het syndroom werd ook 'bloederkalveren', 'bloedziekte' of 'boedzweters' genoemd. Hoewel steeds minder in aantal, zijn er toch nog altijd meldingen van deze ziekte. In 2008 werden er plots meer en meer meldingen gemaakt van kalveren met spontane bloedingen. De kalveren begonnen te bloeden uit de huid, zonder voorafgaande verwondingen. De bloedingen deden zich voor op de rug, aan de kop, soms zelfs uit de oogkassen. In de laboratoria voor lijkschouwingen werden er rond dezelfde periode meer en meer kalveren gezien met erge inwendige bloedingen in verschillende organen. Zowel bij de inwendige als bij de uitwendige bloedingen ging het altijd om jonge kalveren van minder dan 1 maand oud. In het verleden zijn er wel altijd al gevallen van spontane bloedingen vastgesteld bij kalveren, maar nooit werden er zoveel gevallen gemeld over een vrij korte tijdsspanne. Onderzoek wees al spoedig uit dat het bloedingsyndroom overgebracht werd via de biestmelk van bepaalde koeien. In Duitsland kon men met name bloedingen uitlokken door aan kalveren biest te geven van een koe die daarvoor al een 'bloederkalf' had gegeven. Daaropvolgend vond men dat moeders die via hun biest aanleiding hadden gegeven tot het ontstaan van een bloederkalf in hun bloed

2 antistoffen hadden tegen bloedcellen van kalveren. Die antistoffen gaven ze dan door in de biestmelk. Uiteindelijk ontdekte men ook dat het bloedingsyndroom zich meestal voordeed bij kalveren die biest hadden gekregen van een koe of vaars die voorheen gevaccineerd was met een bepaald BVD-vaccin. Zodra dit duidelijk werd, heeft de producent dit vaccin van de markt genomen. Gelukkig werden niet alle kalveren van gevaccineerde moeders ziek, maar slechts een klein percentage. In Duitsland kon men dit verklaren met de hypothese dat er ook erfelijke factoren mee zouden spelen in het ontstaan van de ziekte. Men stelde vast dat niet alle gevaccineerde koeien de voor het kalf schadelijke antistoffen in de biest meegaven en dat bovendien niet alle kalveren vatbaar waren voor de eventueel toegediende 'gevaarlijke' biest. Omdat het syndroom zich voordeed in meerdere landen, werd er een internationale onderzoeksgroep samengesteld met wetenschappers uit Frankrijk, Duitsland, Nederland en België. De groep werd geleid vanuit het Royal Veterinary College in het Verenigd Koninkrijk. Het hele onderzoek werd gefinancierd door Pfizer Animal Health. Er werden vanuit de dierengezondheidsdiensten oproepen gericht tot de veehouders en dierenartsen om alle verdachte gevallen te melden en bij sterfte te laten afhalen voor lijkschouwing. Na een melding werd het betrokken bedrijf bezocht door een dierenarts. Van de moeder en van een aantal niet zieke leeftijdgenoten van het bloederkalf werden er stalen genomen. Aan de hand van een zeer uitgebreide enquête werden er vragen gesteld zowel over de bedrijfsvoering, als over het aangetaste kalf en zijn ouderpaar. Naast casebedrijven zijn er ook een groot aantal controlebedrijven telefonisch geënquêteerd. De onderzoeksperiode liep van begin 2011 tot 1 januari De daarna gemelde kalveren werden niet meer in het onderzoek opgenomen. De analyses van het grote aantal antwoorden werden uitgevoerd aan het Royal Veterinary College en de bekendmaking het eindverslag wordt

3 eerstdaags verwacht. Er zijn wel al voorlopige conclusies vrijgegeven (zie kader). Voorlopige resultaten Vlaanderen Er werden 89 BNP-kalveren afkomstig van 70 bedrijven en 227 controlekalveren bij het Vlaamse onderdeel van de studie betrokken. Meerdere controlebedrijven werden achteraf uitgesloten, omdat er in de loop van de studie toch nog BNP op het bedrijf werd vastgesteld. De bedrijven met één of meer BNP-kalveren waren in 29% van de gevallen gemengd, 47% had alleen melkvee en 24% alleen vleesvee. Voorlopige resultaten Nederland Er werden 133 BNP-kalveren afkomstig van 100 bedrijven en 432 controlekalveren bij het Nederlandse onderdeel van de studie betrokken. Meerdere controlebedrijven werden achteraf uitgesloten, omdat er in de loop van de studie toch nog BNP op het bedrijf werd vastgesteld. Van alle kalveren was 98% Holstein Friesian (rood of zwart). Enerzijds blijken de volgende factoren geen rol te spelen in het ontstaan van BNP: Het ras van de moeder of de stier Oorsprong van het moederdier (aangekocht of geboren op het bedrijf) Het gebruik van een stier in de koppel of KI De totale hoeveelheid gekregen biest

4 Anderzijds konden via de analyses een aantal factoren aangetoond worden die wel een rol spelen in het ontstaan van BNP: De moeder heeft al eerder een BNP kalf gehad De moeder is ooit gevaccineerd met PregSure TM BVD PregSure TM BVD is gebruikt op het bedrijf Biest gekregen van andere koeien dan de moeder Met dank aan GD, Deventer Tussentijdse besluiten De resultaten van de bedrijven in de 4 deelnemende landen suggereren dat de opname van biest afkomstig van een koe die gevaccineerd was met Pregsure BVD de hoofdfactor is geassocieerd met het ontstaan van BNP. Omdat niet alle kalveren die zulke biest gekregen hadden BNP ontwikkeld hebben, lijkt het waarschijnlijk dat er nog één of meerdere andere factoren nodig zijn om BNP te doen ontstaan. Een genetische factor is bijvoorbeeld een mogelijkheid. Verschillende internationale wetenschappelijke onderzoeken wijzen ook in de richting van deze hypothese: bepaalde genetische kenmerken afkomstig van de stier zouden een rol spelen. Een case-control studie kan geen definitieve oorzaak bewijzen, zodat deze observaties verder dienen onderzocht te worden. BNP blijft nog altijd een zeer zeldzame ziekte en de incidentie is laag, zelfs binnen de koeien die met Pregsure BVD gevaccineerd werden. Het is ook belangrijk om te noteren dat een klein aantal van de BNP kalveren geïdentificeerd in deze studie geboren werd uit moederdieren die niet met Pregsure BVD gevaccineerd waren. Deze kalveren hadden ook geen colostrum gekregen van andere moederdieren. Het belang van deze gevallen is onbekend maar gelijkaardig aan gevallen die in andere gepubliceerde studies gevonden werden. Bij de Vlaamse bedrijven met BNP-melding

5 waren er 6 waar er geen verband met Pregsure BVD kon aangetoond worden. Bij 2 daarvan was de moeder aangekocht en kon er geen informatie bekomen worden over voorafgaande vaccinaties. Bij 1 geval was het bloederkalf een persisterende drager van het BVDvirus; bij de overige 3 kon er geen oorzaak vastgesteld worden. Sinds 2010 is Pregsure BVD niet meer beschikbaar in Nederland en België.. STRAEMER Geef vooral geen biest van moeders die in het verleden al een afstammeling hebben voortgebracht die aan de bloederziekte leed. KADER Aanbevelingen Hoewel het grootschalige onderzoeksproject nu al een jaar is afgesloten, kwamen er gedurende 2012 nog steeds meldingen binnen bij de Faculteit in Merelbeke, zij het in snel afnemende frequentie. Maar toch was er nog een melding eind december. Daarom blijft waakzaamheid aangewezen op bedrijven waar er ooit gevallen van bloederkalveren zijn vastgesteld. De vrees bestaat dat het syndroom zich kan blijven voordoen zolang er moeders op het bedrijf aanwezig zijn die in het verleden gevaccineerd geweest zijn met het bewuste vaccin. Men moet vooral geen biest geven van moeders die in het verleden al een afstammeling hebben voortgebracht die aan de bloederziekte leed. Ook al heeft een koe na een aangetast kalf al een keer een gezond kalf zonder bloedingen gehad, dan nog kan een volgend kalf toch een bloeder zijn. Dit heeft te maken met de genetische invloeden die mee kunnen spelen in het ontstaan van BNP,

6 waardoor niet alle kalveren vatbaar zijn voor de schadelijke antistoffen in de biest van sommige gevaccineerde koeien. Het is aan te raden om nog altijd volgende voorzorgsmaatregelen na te volgen: - Wanneer een koe een bloederkalf heeft gegeven, noteer dit dan duidelijk in uw administratie. - Geef geen biest van deze koe aan een ander kalf. - Hou ook goed bij van welke koe een kalf biest gekregen heeft en noteer daarom het oormerknummer van de koe op de recipiënten van diepvriesbiest. - Indien u biest aan kalveren geeft van andere koeien dan hun eigen moeder, let dan ook op de paratbc- en eventueel Salmonella-status van deze koe. De kans dat een kalf bloedingen krijgt door BNP wordt met de dag kleiner. Toch wil dit niet zeggen dat men de aandacht mag laten verslappen op veebedrijven die met deze ziekte te maken hebben gehad.