RUIMTELIJK ADVIES INPASSING HORECA NOORD-AA

Transcriptie

1 RUIMTELIJK ADVIES INPASSING HORECA NOORD-AA 1

2 2

3 RUIMTELIJK ADVIES INPASSING HORECA NOORD-AA Datum 11 juli 2011 Op aanvraag van Gemeente Zoetermeer Door LOLA landscape architects Contactpersoon Eric-Jan Pleijster 3

4 4 INLEIDING

5 Aanleiding De gemeente Zoetermeer wil aan de rand van het Noord-Aa gebied twee nieuwe horecagelegenheden laten ontwikkelen. Hoewel dit binnen het bestemmingsplan van de gemeente is, heeft dit heeft tot sterk verzet geleid bij omwonenden en gebruikers, en in de oprichting van een actiecomité. Ook de politiek heeft zich inmiddels gemengd in de discussie. Met het aannemen van een motie wordt het college gevraagd een externe deskundige te laten adviseren over de plannen voor de inpassing van de horecabedrijven op de locaties aan de Noord AA plas. De planvorming rond de twee horecagelegenheden is inmiddels al ver gevorderd. Voor de zuidelijke locatie is al een omgevingsvergunning verleend, waarvan de inzagentermijn loopt tot ca medio mei Er zijn nog wel mogelijkheden, zij het beperkt, voor veranderingen in de terreininrichting. De plannen voor de noordelijke locatie is ook vergevorderd, maar laat nog wijzigingen toe in de oriëntatie van het gebouw en terreininrichting, en suggesties voor de architectuur. Opgave LOLA landscape architects is gevraagd een ruimtelijk advies uit te brengen voor het aanblik en de landschappelijke inpassing van de horecagelegenheden in relatie met de functie en ruimtelijke context van het recreatiegebied. Het doel is om in het advies uitgangspunten en referenties op te nemen die zowel het gebruik van de plek in relatie met de directe omgeving verbeteren, als de beleving van de bewoner, passant en recreant. Aanpak Het advies van LOLA is gebaseerd op een inventarisatie en een eigen ruimtelijk onderzoek. De inventarisatie bestaat uit de drie overleggen die hebben plaatsgevonden met de gemeente Zoetermeer (het startoverleg), de horecaondernemers en het actiecomité. Het ruimtelijk onderzoek is gemaakt op basis van een referentiestudie naar bouwwerken over de hele wereld. Het advies is opgebouwd rondom ruimtelijke uitgangspunten op basis van de inventarisaties en referenties. Het advies is gevat in dit rapport. Hoewel het advies rekening houdt met de wensen en gegevens van de gemeente, horecaondernemers en actiecomité, is het advies inhoudelijk en onafhankelijk van aard. 5

6 Locatie Noord Locatie Zuid Noord Aa 6

7 Locatie Zuid 7

8 8

9 9

10 10

11 Locatie Zuid 11

12 12 Locatie Noord

13 13

14 14

15 15

16 16 Locatie Noord

17 17

18 18 ADVIES

19 Advies achteraf Voorafgaand aan de concrete voorstellen voor inpassing, is het zinvol een paar passen terug te zetten en vanaf relatieve afstand, vanuit eigen kennis en ervaring te benoemen hoe er met betrekking tot vergelijkbare processen, bouwopgaves en locaties naar deze opgave is gekeken. 19

20 1. WERK VANUIT EEN MASTERPLAN Voor een visie op een dergelijke opgave is het altijd noodzakelijk een steekhoudende en breed gedragen plan op een hoger schaalniveau te hebben. Alleen dan kunnen zinvolle uitspraken gedaan worden over de randvoorwaarden van een opgave op de lagere schaal. In Zoetermeer vervult de integrale Visie Noordelijke Plassengebied (maart 2003) deze rol. Een recenter voorbeeld is het masterplan Delftse Hout, een vergelijkbaar recreatie- en plassengebied ten Noorden van Delft. Door een landschapsarchitectenbureau is een masterplan opgesteld voor de toekomst van het hele gebied. Binnen dit masterplan zijn verschillende projecten benoemd om de kwaliteit van het gebied als geheel te versterken. De ontwikkeling van drie assen is daar een van de projecten van, die op dit momtent in uitvoering is. 20

21 2. ZORG VOOR HOGE KWALITEIT Natuur- en recreatie gebieden vragen om een speciale aanpak. De kwaliteit van het ontwerp moet evenredig zijn met de kwaliteit van het gebied. Dat vraagt om de juiste ondernemers met oog voor kwaliteit en de ontwerpers met kunde en talent. Een manier om de juiste ondernemers en ontwerpers te vinden is een openbare aanbesteding, waarbij combinaties van partijen (architecten, landschapsarchitecten, ondernemers) zich als mogelijke gegadigde aan kunnen melden. De aanmeldingen kunnen met elkaar vergelijken worden en aan de hand van criteria geordend worden. Uit de aanmeldingen blijven 3 tot 5 partijen over, feitelijk de meest geschikte combinaties. Deze combinaties wordt gevraagd tegen een redelijke vergoeding een offerte met een schetsontwerp te maken. Ook deze 5 offertes worden aan de hand van beoordelingscriteria beoordeeld. Het schetsontwerp met de hoogste beoordelingen (prijs / kwaliteit 20% / 80%) wint de opdracht. Recente voorbeelden: de uitbreiding en verbouwing van Landgoed op Toutenburg en het Landschapscentrum Twente. 21

22 3. ONTWERP MET DE NATUUR Er zitten een verschil tussen bouwen ín de natuur en bouwen mét de natuur. Voor een bouwopgave in een natuur- en recreatiegebied is het al even noodzakelijk als voor de hand liggend om met de natuur te willen bouwen. Met andere woorden: de opgave reikt verder dan dat van het gebouw alleen: het omvat het hele terrein en sluit aan op de context. Het versterken van de aansluiting op de context en het versterken van de context is de definitie van inpassing. Een voorbeeld van een goede integrale bouwopgave is het Vechtpark in Hardenberg. Om meer ruimte te maken voor aan water, natuur én bewoners, worden de Vechtoevers ontwikkeld tot een natuurrijk parkgebied. Naast het toevoegen van wandelpaden, kunst en enkele paviljoens wordt de context zelf dus ook veranderd: nevengeulen en eilanden. 22

23 4. START VOOR EEN TRANSPARANT PROCES In een dergelijk project is belangrijk dat onderdelen van het proces open en transparant zijn. Zou kunnen een selectie van bewoners en belanghebbende een stem hebben in de selectiecriteria van de combinaties. Ook is het mogelijk omwonenden een stem te laten hebben in het uiteindelijke ontwerp. Dat kan bijvoorbeeld door middel van een stemming op internet, waarbij alleen mensen binnen een bepaald postcodegebied kunnen reageren. Een voorbeeld van een open planproces is het masterplan Wielwijk in Dordrecht, waarbij bewoners deel hadden in het kwaliteitsteam en bovendien workshops werden georganiseerd waarin bewoners hun voorkeur konden uitbrengen voor één van vier stedenbouwkundige modellen voor de wijk en de groene omgeving. Deze opzet heeft geresulteerd in een breed gedragen plan, waarin de bewoners met de gemeente werken, in plaats van er tegen. 23

24 5. INVESTEER IN HET LANDSCHAP Zoetermeer heeft als groeikern een bijzondere bouwtraditie. Na jarenlange van ingrijpend uitbreiden en bebouwen is een tijd aangebroken waarin verder bouwen minder vanzelfsprekend is en de waarde (en het aanzien van) het resterende ommeland is toegenomen. Behoud van dit landschap is absoluut wenselijk, maar niet altijd mogelijk of strikt noodzakelijk. Bouwen in het buitengebied is nog altijd mogelijk, maar wel onder andere voorwaarden: het maken van een masterplan, ontwerpen met de natuur, zorgen voor hoge kwaliteit en een transparant proces. Het zijn kostbare voorwaarden die vragen om een investering in het landschap, en daarmee in de bewoners en de toekomst van Zoetermeer. In het Westland bijvoorbeeld, gebeurt dit o.a. in de ontwikkeling van Nieuwe Water: de bouw van een drijvende woonwijk in een publiek private samenwerking tussen gemeente, ontwikkelaars, provincie en hoogheemraadschap. Bewoners worden geïnformeerd en bevraagd via alle mogelijke kanalen: van internet, via televisie tot face to face. Het resultaat: een gedragen plan met veel positieve media-aandacht waar innovatie, duurzaamheid en kwaliteit voorop staan. 24

25 25

26 26 TOOLBOX

27 Uitgaande van de huidige bouwplannen van horeca- en sportfaciliteiten voor locatie Zuid en Noord aan de oevers van de Noord-Aa, is de inpassing van beide bouwwerken in hun omgeving noodzakelijk. Een gebouw kan vele relaties aangaan met het landschap: het kan er bijvoorbeeld in versmelten, maar er ook bovenuit torenen, of het landschap weerspiegelen. Daarnaast kan het omliggende landschap ook op het gebouw reageren: het kan het gebouw bijvoorbeeld verbergen, verzachten of verbinden met het landschap. De mate waarin gebouw en landschap met elkaar contact leggen (ruimtelijk, functioneel, beleving) bepaalt in hoeverre het gebouw ingepast is in het landschap: hoe meer contact, hoe meer inpassing. Het advies voor inpassing is uit drie stappen opgebouwd: 1. Gereedschap 2. Selectie 3. Toepassing Stap 1: Gereedschap LOLA landscape architects heeft een gereedschapskist op maat ontwikkelt met daarin verschillende instrumenten voor inpassing. De gereedschapskist laat zien welke mogelijkheden van inpassing er zijn, gespecificeerd in tien relevante onderdelen: Volume, Oriëntatie, Omgeving, Terrein, Positionering, Parkeren, Beplanting en Beplantingstype, Recreatieve Routes en Specials. en aantal van de gereedschappen wordt toegelicht met referenties. Stap 2: Selectie De selectie van gereedschappen uit de gereedschapskist voor locatie Noord en locatie Zuid is gebaseerd op de doelstellingen van het bestemmingsplan, en de inventarisatieronde met de gemeente Zoetermeer, de ondernemers voor beide locaties en het actiecomité. De hoofddoelstellingen uit het bestemmingsplan voor het Noordelijk Plassengebied zijn: - het handhaven en waar mogelijk versterken van de recreatieve gebruiksmogelijkheden; - het handhaven en waar mogelijk versterken van de ecologische waarden; - het handhaven en waar mogelijk versterken van de waterhuishoudkundige, waterzuiverende en waterbergende functie van de plassen; - het behoud van de archeologische en cultuurhistorische waarden. Het doel is om een dusdanige selectie van inpassinggereedschappen voor beide locaties te maken, dat het mogelijk is op beide locaties aan alle vier de doelstellingen uit het bestemmingsplan te voldoen: behoud en versterking van recreatie, ecologie, waterhuishouding en cultuurhistorie. Stap 3: toepassing Het doel van de daadwerkelijke toepassing van de selectie op beide locaties is niet alleen aan de vier de doelstellingen uit het bestemmingsplan te voldoen, maar bovendien te zorgen voor een visueel aantrekkelijk geheel, passend binnen de omgeving en met een meerwaarde voor Zoetermeer. 27

28 VOLUME ORIENTATIE OMGEVING TERREIN Massief Zuid Autonoom Maaiveld Veelhoekig Zuidoost - Zuidwest Verbonden Verzonken Verdeeld Oost - Zuid - West Opgetild Verheven Patio Transparant Geaccidenteerd Spiegelend Versmolten 28

29 POSITIONERING PARKEREN PARKEREN BEPLANTING Aan de weg Aan de zijkant Parkeerplaats halfverhard Open, geen opgaande beplanting Op het veld Aan de voorkant Parkeerplaats onder bomen Halfopen, rondom beplanting Aan het water Verspreid Parkeerplaats in het talud Gesloten, tussen beplanting N Z In de oever Gesloten, achter beplanting Op het water Rondom beplanting 29

30 BEPLANTINGSTYPE VLONDER RECREATIEVE ROUTES SPECIALS Klassiek Vlonder aan het gebouw (terras) Terras, steiger en routes los Plek voor vogels Romantisch Vlonder aan het water (terras en vissteiger) Terras aan wandelroutes Plek voor vissen, vogels en amfibien Natuurlijk Vlonder op het water (kano- en bootsteiger) Terras aan wandel- en fietsroutes Plek voor uitzicht Vlonder als terras, boot- en vissteiger Terras aan water-, wandel- en fietsroutes Plek voor zwemmers Plek voor watersporters 30

31 VOLUME Veelhoekig The Martin House in Buffalo, USA door Frank Lloyd Wright Verdeeld Vakantiehuis Muuratsalo in Finland door Alvar Aalto 31

32 ORIENTATIE Alzijdig Woonhuis in Rosario, Argentina door Johnston MarkLee & Diego Arraigada Arquitecto 32

33 OMGEVING Verborgen Villa Vals in Zitserland, door SeARCH Transparant Glass House in Connecticut, USA door Philip Johnson 33

34 OMGEVING Spiegelend Mimetic House door Dominic Stevens 34

35 TERREIN Verheven Hill Hut in Stockholm, Zweden door Visiondivision Versmolten Juvet Landscape Hotel in Noorwegen door Jensen & Skodvin Architektkontor 35

36 TERREIN Geaccidenteerd Limelight in Tetbury, UK door Meyer + Silberberg landscape architecture 36

37 POSITIONERING Op het water Charlottenlund Sobad in Kopenhagen, Denemarken 37

38 PARKEREN Parkeren in het talud Boschkens in Goirle door Buro Lubbers 38

39 BEPLANTING Rondom beplanting Dzintari forest park in Latvia door Substance 39

40 BEPLANTINGSTYPE Klassiek Villandry, Frankrijk Romantisch Stourhead, Groot Brittannië 40

41 BEPLANTINGSTYPE Natuurlijk Park Bloeyendael in Utrecht 41

42 RECREATIEVE ROUTES Terras aan water-, wandel- en fietsroutes Kiosk Onder de Watertoren in Den Haag 42

43 SPECIALS Voor vogels Landschapstriennale, Loolaan in Apeldoorn 43

44 44 Londen, Groot Brittannië door Fieldworks

45 SPECIALS Plek voor vissen, vogels en amfibien Ensata Tsubaka Garden in Japan Plek voor water- en hengelsporters 45

46 SPECIALS Plek voor zwemmers Zwemvlonder Sloterplas in Amsterdam, Elmo Vermeijs 46

47 SPECIALS Plek voor uitzicht Bostoren, Landgoed Schovenhorst Putten, door SeARCH Vestvågøy Lofgoten, Noorwegen door 70 N arkitektur 47

48 48 LOCATIE ZUID

49 49

50 50 UITGANGSSITUATIE LOCATIE ZUID

51 SELECTIE TOOLS Gebouw tussen weg en oever Gebouw in geaccidenteerd terrein Parkeerplaats naast het gebouw Halfverharde parkeerplaats Beplanting aan de achterzijde Parkeerplaats onder de bomen Gebouw verbonden met het water Gebouw op een kruispunt van routes Nestplaats voor spechten Natuurlijke beplanting Vlonder en oever voor watersporters 51

52 1. UITGANGSSITUATIE Een veelhoekig gebouw, gesitueerd op het noorden, tussen de weg en de oever van de plas. 52

53 2. ACCIDENTEER HET TERREIN Met enkele heuvels kan het gebouw beter ingepast worden. De heuvels verhullen het gebouw voor de omwonenden, en zorgen tegelijkertijd voor een aantal weloverwogen zichtlijnen vanaf de weg op de plas. 53

54 3. SITUEER DE PARKEERPLAATS NAAST HET GEBOUW Door de parkeerplaats goed uit te lijnen naast het gebouw, blijven de auto s uit het zicht, blijft de ingang van het gebouw vrij van het zicht op auto s en ontstaat er meer vrije ruimte voor de ingang van het gebouw. 54

55 4. MAAK EEN HALFVERHARDE, BEPLANTE PARKEERPLAATS Bomen maken de aanblik van het parkeren een stuk aangenamer. Kies voor van nature aanwezige soorten met een natuurlijke groeivorm. De toepassing van zoveel mogelijk halfverharding geniet de voorkeur, maar wees voorzichtig met betonnen grastegels: deze geven niet altijd een goed resultaat. 55

56 5. VERBINDT HET GEBOUW, TERRAS EN HET WATER Verbindt het gebouw met de parkeerplaats en het water door middel van een vlonder. Het vlonder is openbaar toegankelijk en feitelijk een loper van de parkeerplaats naar het water, via de hoofdingang van het gebouw. 56

57 6. SLUIT HET GEBOUW AAN OP DE ROUTES Sluit aan op de recreatieve routes. Verleg de bestaande padenstructuur zodanig dat het vlonder logisch uitkomt op de lokale routes. 57

58 7. OPTIMALISEER DE OEVER VOOR WATER-, HENGEL- EN DUIKSPORT Optimaliseer de oever voor water-, hengel-, en duiksport. Verbeter het strand, maak het breder. Voeg bankjes en een openlucht douche toe aan het vlonder. 58

59 8. MAAK EEN NATUURLIJKE ZOOM Voeg beplanting toe aan de locatie: maak een zoom van beplanting waarin de achterzijde van het gebouw opgenomen wordt. Gebruik daarbij natuurlijke beplanting, met soorten uit de potentieel natuurlijk vegetatie. 59

60 9. GEEF EEN NIEUWE PLEK AAN DE SPECHTEN De stam van de vrijgekomen wilg kan verzaagd worden in een aantal nestkasten voor spechten, met een gaten van 4,5 centimeter. Dit kan een kunstproject zijn, uitgevoerd door een Zoetermeerse kunstenaar. De nestkasten kunnen op staande dode boomstammen gemonteerd worden, of geïntegreerd worden met het gebouw. 60

61 10. INPASSING LOCATIE ZUID 61

62 62 LOCATIE NOORD

63 63

64 64 UITGANGSSITUATIE LOCATIE NOORD

65 SELECTIE TOOLS Veelhoekig gebouw Gebouw op ZO-ZW Gebouw in geaccidenteerd terrein Gebouw het midden Gebouw in de oever Parkeerplaats aan de zijkant Parkeerplaats verdiept in talud Parkeerplaats halfverhard Parkeerplaats onder de bomen Halfopen beplanting Natuurlijke beplanting Integraal vlonder Verbonden routes Vlonder voor water- en hengelsport Poel voor vissen Uitkijkpunt 65

66 1. POSITIONERING EN ORIENTATIE Het gebouw staat het best enigszins in een hoek van de vliegerwijde, aan het water, parallel aan de oever. 66

67 2. ACCIDENTEER HET TERREIN Met enkele heuvels kan het gebouw ingepast worden: de heuvels maken een aantal interessante zichtassen mogelijk en verzachten de aanblik van het gebouw vanaf de Vliegerweide. De oever kan verlaagt worden, zodat er een brede nat-droog gradiënt gemaakt wordt. 67

68 3. SITUEER DE PARKEERPLAATS AAN DE ZIJKANT IN DE HEUVEL De parkeerplaatsen kunnen worden ingegraven in het talud van de heuvels. Zo worden de geparkeerde auto s vanaf de weg, het water en de Vliegerwijde aan het zicht onttrokken. 68

69 4. MAAK EEN HALFVERHARDE, BEPLANTE PARKEERPLAATS Bomen maken de aanblik van het parkeren een stuk aangenamer. Kies voor gebiedseigen bomen met een natuurlijke groeivorm. De toepassing van zoveel mogelijk halfverharding heeft de voorkeur, maar wees selectief met betonnen grastegels: deze geven niet altijd een goed resultaat. 69

70 5. VERBINDT GEBOUW, TERRAS EN WATER Verbindt het gebouw met de parkeerplaats en het water door middel van een publiek toegankelijk vlonder. Het vlonder kan gedeeltelijk gebruikt worden als terras (binnen de gestippelde lijn), of om vanaf te vissen of te zonnebaden (buiten de gestippelde lijn). 70

71 6. SLUIT HET GEBOUW AAN OP DE ROUTES Sluit het vlonder aan op de aanwezige recreatieve routes, bijvoorbeeld voor wandelaars langs de oever. Een knuppelpad kan de wandelaars op enige hoogte over de drassige oevers leiden. Een steiger maakt het mogelijk om ook aan te sluiten op het waterverkeer zodat men kan aanleggen met een kayak of een open bootje. 71

72 7. MAAK HALFOPEN, NATUURLIJKE BEPLANTING EN DRASSIGE OEVERS Voeg beplanting toe: maak een op de zichtassen uitgekiende compositie van halfopen beplanting. Gebruik daarbij van nature aanwezige soorten. Maak van de afgegraven oevers kleine natuurlijke vijvers die nutriënten uit het water zuiveren en vissen en amfibieën een plek geven om zich voor te planten en te foerageren. 72

73 8. MAAK EEN UITKIJKPUNT Vanaf een publiek toegankelijk uitkijkpunt is de molengang in één oogopslag te overzien. Aan de andere kant is er een prachtig zicht over de plas. Het uitkijkpunt kan voorzien worden van informatie en een oriëntatietafel. Zo is Zoetermeer een attractie rijker. 73

74 8. MAAK EEN UITKIJKPUNT Het uitkijkpunt zelf is een publiek toegankelijke constructie tussen zonsopgang en zonsondergang, zoals uitkijktorens in natuurgebieden. Het trappenhuis zelf is transparant, opgetrokken uit bijvoorbeeld een stalen constructie. De bovenste verdiepingt sluit aan bij de vormgeving en materialisatie van het vlonder, waardoor een geheel ontstaat. Naast informatie ocer de molengang, kan het uitkijkpunt worden voorzien van een panoramatafel met een indicatie afstanden tot de dorpen en steden aan de horizon. 74

75 9. INPASSING LOCATIE NOORD 75

76 Colofon Tekst, foto s, kaarten en illustraties: LOLA landcape architects Juli

77 77

78 78