Bedrust en fysiotherapie geen meerwaarde bij acute lumbosacrale radiculaire pijn; een gerandomiseerde, klinische studie*

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bedrust en fysiotherapie geen meerwaarde bij acute lumbosacrale radiculaire pijn; een gerandomiseerde, klinische studie*"

Transcriptie

1 Oorspronkelijke stukken Bedrust en fysiotherapie geen meerwaarde bij acute lumbosacrale radiculaire pijn; een gerandomiseerde, klinische studie* d.j.hofstee, j.j.m.gijtenbeek, p.h.hoogland, j.c.van houwelingen, a.kloet, f.lotters en j.th.j.tans Het lumbosacrale radiculaire syndroom is een aandoening die veel wordt gezien door huisartsen, neurochirurgen, orthopedisch chirurgen en neurologen. 1 De incidentie van lumbosacrale radiculaire pijn (LSRP) is ongeveer 5 per 1000 inwoners per jaar. 2 De klachten en afwijkingen bestaan uit radiculaire pijn in één been met lage rugpijn en spierzwakte, gevoelsstoornissen, prikkelingen of verlaagde peesreflexen. 3 De frequentste oorzaak van LSRP is een discusprolaps. Andere oorzaken zijn een kanaalstenose of laterale recessusstenose en soms tumoren of radiculitiden. De eerste behandeling bestaat vaak uit bedrust, fysiotherapie, analgetica of spierverslappers. 4 Ondanks de hoge incidentie van LSRP zijn er slechts enkele gerandomiseerde geerde studies gedaan naar de effectiviteit van deze niet-chirurgische behandelingen. 5-7 Wij zetten een trial op om de effectiviteit van 3 behandelingsstrategieën te vergelijken: bedrust, fysiotherapie en continuering van dagelijkse bezigheden (behandeling). Onze hypothese was dat deze niet-chirurgische behandelingen bij acute LSRP bij evaluatie 2 en 6 maanden na randomisatie dezelfde werkzaamheid zouden hebben. patiënten en methode Onderzoekspopulatie. In de periode 1 mei september 1999 werd alle patiënten die werden verwezen naar de neurologiepolikliniek van het Medisch Centrum Haaglanden, locatie Westeinde, en die voldeden aan de inclusie- en exclusiecriteria gevraagd om mee te doen met het onderzoek. Huisartsen die verwijzen naar ons *Dit onderzoek werd eerder gepubliceerd in Journal of Neurosurgery (2002;96(1 Suppl):45-9) met als titel Westeinde sciatica trial: randomized controlled study of bed rest and physiotherapy for acute sciatica. Dit artikel wordt afgedrukt met alle auteurs van de eerdere publicatie. Ziekenhuis St. Jansdal, afd. Neurologie, Harderwijk. D.J.Hofstee, neuroloog. Universitair Medisch Centrum St Radboud, afd. Neurologie, Nijmegen. Mw.J.J.M.Gijtenbeek, neuroloog. Medisch Centrum Haaglanden, locatie Westeinde, Postbus 432, 2501 CK Den Haag. Afd. Radiologie: P.H.Hoogland, radioloog. Afd. Neurochirurgie: A.Kloet, neurochirurg. Afd. Fysiotherapie: drs.f.lotters, fysiotherapeut. Afd. Neurologie: dr.j.th.j.tans, neuroloog. Leids Universitair Medisch Centrum, afd. Medische Statistiek, Leiden. Prof.dr.J.C.van Houwelingen, statisticus. Correspondentieadres: dr.j.th.j.tans (jthjtans@knmg.nl). samenvatting Doel. Het vergelijken van de effectiviteit van 3 niet-chirurgische behandelingsstrategieën bij patiënten met lumbosacrale radiculaire pijn (LSRP). Opzet. Gerandomiseerd, open. Methode. Patiënten die jonger dan 60 jaar waren en LSRP hadden gedurende minder dan een maand waarvoor zij nog niet waren behandeld met bedrust of fysiotherapie, kregen voorgeschreven: bedrust gedurende 7 dagen, fysiotherapie gedurende 4-8 weken of behandeling (zoveel mogelijk doorgaan met het normale leven). Primaire uitkomstmaten waren de mate van radiculaire pijn (visueel-analoge pijnschaal ()) en de ernst van de beperkingen in het dagelijks leven ( Quebec-disability -schaal ()). Secundaire uitkomstmaten waren de percentages patiënten bij wie de conservatieve therapie faalde en bij wie operatie nodig was. Patiënten werden onderzocht bij inclusie en na 1, 2 en 6 maanden. Resultaten. Er werden 250 patiënten geïncludeerd: 150 mannen (60%) en 100 vrouwen (40%), met een gemiddelde leeftijd van 39 jaar. De gemiddelde verschillen in scores op de en de tussen bedrust en behandeling waren 0,9 (95%-BI: 8,7-10,4) en 2,7 ( 9,9-4,4) punten en 0,5 ( 8,4-9,3) en 2,7 ( 10,2-4,8). De gemiddelde verschillen in scores op de en de tussen fysiotherapie en behandeling waren 0,3 ( 9,4-10,0) en 0,0 ( 7,2-7,3) punten en 1,0 ( 10-8,0) en 0,7 ( 8,4-6,9). Na 6 maanden waren de oddsratio s voor falen van conservatieve therapie en de noodzaak tot operatie van bedrust versus behandeling 1,6 (0,8-3,5) en 1,5 (0,7-3,6) en van fysiotherapie versus behandeling 1,5 (0,7-3,2) en 1,2 (0,5-2,9). Conclusie. Bij patiënten met acute LSRP hadden bedrust en fysiotherapie geen beter effect dan het zoveel mogelijk continueren van het dagelijks leven zonder specifieke behandeling. ziekenhuis werden tevoren geïnformeerd over deze inclusie- en exclusiecriteria. Aan hen werd gevraagd om de patiënten zo spoedig mogelijk te verwijzen. Definitie van LSRP. LSRP werd gedefinieerd als de aanwezigheid van LSRP in één been gecombineerd met tenminste 1 van de volgende verschijnselen in hetzelfde been: een positieve proef van Lasègue bij minder dan 60, myotomale zwakte, dermatomale gevoelsstoornissen of verminderde kniepees- dan wel achillespeesreflex. Deze verschijnselen moesten zijn beperkt tot 1 of 2 aangrenzende wortels. Inclusie- en exclusiecriteria. De radiculaire pijn mocht niet langer dan 1 maand bestaan en patiënten moesten jonger zijn dan 60 jaar. Zij moesten beschikbaar zijn Ned Tijdschr Geneeskd februari;147(6) 249

2 voor de periode van 6 maanden en toestemming geven voor het onderzoek. Patiënten werden uitgesloten als zij een cauda-equinasyndroom hadden of een ernstige parese (graad 2 volgens de Medical Research Council (MRC)), als zij reeds behandeld waren met bedrust of fysiotherapie, of wanneer zij niet bereid waren 1 van de 3 behandelingen te ondergaan. Stratificatie en randomisatie. Bedrust thuis is om verschillende redenen niet mogelijk, de belangrijkste daarvan is alleen wonen. Omdat het resultaat van bedrust thuis en in het ziekenhuis verschillend zou kunnen zijn, werden de patiënten vóór randomisatie gestratificeerd in voorkeur voor bedrust thuis of in het ziekenhuis. Deze stratificatie was alleen van belang voor het eenderde deel der patiënten dat werd gerandomiseerd voor bedrust. De statisticus (J.C.v.H.) leverde 2 lijsten, 1 voor ieder stratum, met gepermuteerde blokken van wisselende grootte, die werden gebruikt voor randomisatie voor de 3 behandelingsplannen: bedrust, fysiotherapie en continuering van dagelijkse bezigheden. De onderzoeksverpleegkundige lichtte de patiënten in over het onderzoek, vroeg hun toestemming voor deelname, begeleidde hen bij het invullen van vragenlijsten en vroeg naar hun voorkeur voor bedrust thuis of in het ziekenhuis. Vervolgens nam 1 van de onderzoekers (D.J.H. en J.J.M.G.) de anamnese af, verrichtte het gestandaardiseerde neurologische onderzoek en erde de inclusie- en exclusiecriteria. Wanneer de patiënt daarvoor in aanmerking kwam, kreeg hij of zij 1 van de behandelingen toegewezen op basis van de randomisatielijsten. Behandelingsstrategieën. Patiënten die hun dagelijkse bezigheden moesten continueren, werden door de onderzoekers geïnstrueerd om zoveel mogelijk door te gaan met hun werk, de huishoudelijke bezigheden, studie en hobby s. Hun werd aangeraden om de intensiteit, de duur en de frequentie van hun activiteiten aan te passen aan de mate van pijn. Fysiotherapeuten van ons ziekenhuis behandelden de patiënten, gerandomiseerd voor fysiotherapie, door middel van een gestandaardiseerd protocol. Dit protocol bestond uit aanwijzingen en adviezen, mobilisatie van lumbale segmenten, oefeningen ter ontlasting en belasting van de tussenwervelschijf, afhankelijk van de toestand van de patiënt, en hydrotherapie. Deze patiënten bezochten de afdeling Fysiotherapie 2 maal per week gedurende tenminste 4 weken en maximaal 8 weken. Tevens werd aan hen gevraagd om dagelijks thuis oefeningen te doen. Patiënten die bedrust thuis of in het ziekenhuis kregen toegewezen, moesten 7 dagen in bed blijven. Het was alleen toegestaan om het bed te verlaten om naar het toilet te gaan en om een douche te nemen. Na deze periode dienden de patiënten zoveel mogelijk te rusten bij het optreden van pijn. Alle patiënten ontvingen een brochure met instructies en adviezen over de behandeling die zij hadden gekregen. Zij mochten analgetica gebruiken en de onderzoeker bellen als zij problemen of vragen hadden. Wanneer patiënten belden, werden zij gerustgesteld en daarna werd erop aangedrongen de vastgestelde behandeling vol te houden. Indien nodig werden zij gezien op de polikliniek. Poliklinische. Alle patiënten werden gedurende 6 maanden gevolgd. Afspraken werden gemaakt voor poliklinische 1, 2 en 6 maanden na het eerste bezoek. Patiënten gaven bij ieder bezoek de mate van LSRP in het been aan op de visueel-analoge pijnschaal () en de beperkingen in de dagelijkse bezigheden op de Quebec-disability -schaal (). De -score loopt van 0 (geen pijn) tot 100 (maximale pijn). De bestaat uit 20 onderdelen betreffende dagelijkse bezigheden, waarbij voor ieder onderdeel de score loopt van 0 (geen moeilijkheden) tot 5 (niet in staat om te doen). 8 9 De onderzoekers deden bij ieder bezoek een gestandaardiseerd neurologisch onderzoek. Zij stelden ook vast of er sprake was van falen van de behandeling en of er een indicatie was voor operatieve behandeling (zie verder). Computertomografie. Een CT-scan van het lumbosacrale gebied (niveaus L2-L3, L3-L4, L4-L5 en L5-S1) werd gemaakt bij alle patiënten binnen 2 weken na het eerste bezoek teneinde de aanwezigheid van wortelcompressie door een discusprolaps of andere oorzaak te bevestigen. De neuroradioloog (P.H.H.) was geblindeerd voor de klachten en afwijkingen van de patiënten. De CT-bevindingen werden gerapporteerd op een gestandaardiseerd formulier. Falen van behandeling en operatie. Van falen van behandeling tijdens de eerste 2 maanden was sprake als de patiënten ernstige, onhoudbare pijn hadden en aandrongen op operatie. Falen van behandeling aan het einde van de 2 maanden was gedefinieerd als onvoldoende herstel van pijn naar het oordeel van de patiënt en bereidheid om een operatie te ondergaan. De onderzoekers trachtten de conclusie falen van behandeling en operatie uit te stellen totdat de patiënten 2 maanden niet-chirurgische behandeling hadden ondergaan. Indicaties voor operatie waren het tijdens het onderzoek ontstaan van een cauda-equinasyndroom, plotseling ontstane ernstige zwakte (MRC-graad 2) of falen van behandeling, zoals hiervoor gedefinieerd. Alle patiënten met een indicatie voor operatie ondergingen een MRI en caudografie van het lumbosacrale gebied. Patiënten werden alleen geopereerd indien met 2 van de 3 radiologische technieken (CT, MRI en caudografie) wortelcompressie was aangetoond, corresponderend met het klinische niveau. Statistische analyse. Het onderzoek was ontworpen als een equivalentiestudie met als nulhypothese dat noch bedrust, noch fysiotherapie een beter resultaat geeft dan continuering van de dagelijkse bezigheden. Dit zoveel mogelijk doorgaan met het dagelijkse leven werd gebruikt als behandeling om de effectiviteit van bedrust en fysiotherapie te evalueren. De studie was opgezet om met een power van 90% op een 5%-significantieniveau een verschil van 10 punten in de scores te kunnen aantonen tussen de behandelingsgroepen bij de evaluatie. Een verschil van minder dan 10 punten werd beschouwd als een equivalente 250 Ned Tijdschr Geneeskd februari;147(6)

3 bedrust (thuis n = 43) (ziekenhuis n = 41) (n = 82) (n = 82) (n = 78) aangemeld op de polikliniek (n = 364) geïncludeerd (n = 250) fysiotherapie (n = 83) (n = 80) (n = 77) (n = 72) geëxcludeerd (n = 114) (n = 83) (n = 83) (n = 79) (n = 75) Stroomdiagram van de inclusie, randomisatie en follow-up van patiënten met acute lumbosacrale radiculaire pijn die werden behandeld met bedrust gedurende 7 dagen, fysiotherapie gedurende 4-8 weken of behandeling (zoveel mogelijk doorgaan met het normale leven), 1 mei september 1999, Medisch Centrum Haaglanden, Den Haag. score. De standaarddeviatie per behandelingsgroep op de -scores werd geschat op 20 punten. De behandelingsgroepen werden vergeleken op basis van het intention to treat -principe. Volgens de eisen voor een dergelijke analyse werden patiënten die het onderzoek verlieten, die zich niet hielden aan de vastgestelde behandeling en die werden geopereerd, meegenomen in de statistische analysen. 10 Primaire uitkomstmaten waren de veranderingen in de - en -scores na een periode van 1, 2 en 6 maanden ten opzichte van de scores bij het eerste bezoek. Deze gegevens werden geanalyseerd met variantieanalyse (ANOVA); 95%-betrouwbaarheidsintervallen werden berekend voor de verschillen tussen de behandelingsgroepen. Secundaire uitkomstmaten waren het aantal patiënten bij wie de behandeling had gefaald of bij wie operatie nodig was na een periode van 1, 2 of 6 maanden. Deze gegevens werden geanalyseerd met de χ 2 -toets voor contingentietabellen en 95%- betrouwbaarheidsintervallen voor de oddsratio s. resultaten Inclusie, randomisatie en poliklinische. Het aantal patiënten dat werd geïncludeerd, gerandomiseerd voor 1 van de 3 behandelingen en gezien bij poliklinische, wordt getoond in de figuur. Van de 364 patiënten die naar de polikliniek werden verwezen, werden er 250 in het onderzoek opgenomen. De meest voorkomende redenen voor exclusie waren lage rugpijn zonder LSRP en de aanwezigheid van LSRP gedurende langer dan een maand. Er weigerden 10 patiënten randomisatie. Van de in het onderzoek opgenomen patiënten gaven er 128 de voorkeur aan bedrust thuis en 122 aan bedrust in het ziekenhuis. In totaal werden 84 patiënten gerandomiseerd voor bedrust, van wie er 43 werden gestratificeerd voor bedrust thuis en 41 voor bedrust in het ziekenhuis. Er werden 83 patiënten gerandomiseerd voor fysiotherapie en eveneens 83 voor het continueren van de dagelijkse bezigheden. Oorzaken voor het stoppen met het onderzoek gedurende de eerste 2 maanden waren verhuizing bij 4, keuze voor een ander ziekenhuis bij 2 en onbekend bij 6 patiënten. De poliklinische werd gemist door nog eens 13 patiënten, 1 vanwege verhuizing en 12 om onbekende redenen. Kenmerken van de onderzoeksgroepen. De klinische en sociale kenmerken van de patiënten bij het eerste bezoek worden aangegeven in tabel 1. Statistisch significante verschillen tussen de 3 behandelingsstrategieën waren er niet, met uitzondering van de gemiddelde leeftijd, die hoger was in de groep (p = 0,02). Voor de gehele onderzoekspopulatie was de gemiddelde leeftijd 39 jaar en 60% was van het mannelijk geslacht. Patiënten hadden voorafgaande aan het eerste polikliniekbezoek gemiddeld 3,8 weken lage rugpijn en 2,0 weken LSRP. Het percentage patiënten dat al eerder lage rugpijn had, bedroeg 82 en voor eerdere LSRP was dit 36. 4% van de patiënten onderging een lumbale operatie in het verleden. Op de CT-scan van het lumbosacrale gebied werd wortelcompressie gezien bij 72% van de patiënten. TABEL 1. Kenmerken bij inclusie van patiënten met acute lumbosacrale radiculaire pijn die werden behandeld met bedrust gedurende 7 dagen, fysiotherapie gedurende 4-8 weken of behandeling (zoveel mogelijk doorgaan met het normale leven), 1 mei september 1999, Medisch Centrum Haaglanden, Den Haag variabele bedrust fysiotherapie (n = 84) (n = 83) (n = 83) algemeen leeftijd in jaren (SD) 38,0 (9,5) 38,0 (9,5) 41,9 (11,0) aantal vrouwen (%) 32 (38) 37 (45) 31 (37) gewicht in kg (SD) 78,8 (15,4) 77,7 (15,8) 76,4 (14,8) lengte in m (SD) 1,74 (0,11) 1,76 (0,11) 1,73 (0,09) voorgeschiedenis aantal met eerder radiculaire pijn in been (%) 34 (41) 32 (39) 25 (30) aantal met een rugoperatie (%) 3 (4) 5 (6) 2 (2) voorafgaande periode met rugpijn in weken (SD) 4,1 (5,0) 3,6 (3,8) 3,7 (4,8) voorafgaande periode met pijn in been in weken (SD) 1,9 (1,2) 1,8 (1,3) 2,1 (1,3) schalen gemiddelde score (SD) 65,5 (18,5) 60,9 (20,1) 60,7 (21,4) P 25 ;P 50 ;P 75 52; 70; 77 45; 66; 77 45; 61; 78 gemiddelde score (SD) 58,6 (14,6) 56,0 (17,6) 57,4 (16,3) P 25 ;P 50 ;P 75 48; 59; 69 46; 57; 66 44; 60; 68 CT-scan aantal met wortelcompressie (%) 63 (75) 60 (72) 58 (70) = visueel-analoge pijnschaal (de schaal loopt van 0 (= geen pijn) tot 100 (= maximale pijn)); = Quebec-disability -schaal (20 onderdelen met een score van 0 (geen moeilijkheden) tot 5 (niet in staat om te doen)). Ned Tijdschr Geneeskd februari;147(6) 251

4 Resultaten van de behandelingsplannen. De primaire uitkomstmaten (verbetering in de scores op de en de ) zijn te vinden in tabel 2 en de secundaire uitkomstmaten (cumulatief aantal patiënten met falen van behandeling of operatie) in tabel 3. De verdeling van de scores op de en de veranderde van een normale verdeling bij het eerste bezoek in een asymmetrische verdeling, omdat de meerderheid van de patiënten toen lage scores had. De gemiddelde verbetering in de -scores was iets groter en in de -scores iets kleiner in de bedrustgroep vergeleken met de fysiotherapie- en groep. Met ANOVA werden echter geen statistisch significante verschillen in de verbetering van de scores op de en de gevonden tussen de 3 behandelingen bij evaluatie na 1, 2 en 6 maanden. Dit kan ook worden opgemaakt uit de 95%-betrouwbaarheidsintervallen van de verschillen in tabel 2. De P 25, P 50 en P 75 van de TABEL 2. Primaire uitkomsten bij 250 patiënten met acute lumbosacrale radiculaire pijn die werden behandeld met bedrust gedurende 7 dagen, fysiotherapie gedurende 4-8 weken of behandeling (zoveel mogelijk doorgaan met het normale leven), 1 mei september 1999, Medisch Centrum Haaglanden, Den Haag. Weergegeven zijn de gemiddelde verbetering ten opzichte van de inclusie alsmede de verschillen tussen de behandelingsgroepen uitkomsten gemiddelde verbetering in score en P 25,P 50 en P 75 verschillen (95%-BI) bedrust fysiotherapie bedrust minus fysiotherapie minus bij inclusie (n = 84) (n = 83) (n = 83) (n = 82) (n = 80) (n = 83) gemiddelde verbetering 25,9 24,2 23,4 2,5 ( 6,4-11,4) 0,8 ( 8,2-9,8) P 25 ;P 50 ;P 75 4,8; 27; 50 0,8; 22; 45 0,1; 22; 49 gemiddelde verbetering 11,4 15,7 16,2 4,8 ( 10,6-0,9) 0,5 ( 6,3-5,3) P 25 ;P 50 ;P 75 1,3; 7; 22 0,3; 15; 32 2; 16; 27 (n = 82) (n = 77) (n = 79) gemiddelde verbetering 38,1 37,0 37,3 0,9 ( 8,7-10,4) 0,3 ( 9,4-10) P 25 ;P 50 ;P 75 16; 41; 63 20; 42; 60 17; 43; 64 gemiddelde verbetering 23,5 26,3 26,3 2,7 ( 9,9-4,4) 0,0 ( 7,2-7,3) P 25 ;P 50 ;P 75 7,8; 21; 39 8,5; 27; 44 10; 27; 42 (n = 78) (n = 72) (n = 75) gemiddelde verbetering 48,2 46,8 47,8 0,5 ( 8,4-9,3) 1,0 ( 10-8,0) P 25 ;P 50 ;P 75 27; 53; 71 29; 51; 70 26; 53; 66 gemiddelde verbetering 32,7 34,6 35,4 2,7 ( 10,2-4,8) 0,7 ( 8,4-6,9) P 25 ;P 50 ;P 75 18; 32; 51 20; 36; 51 18; 38; 52 = visueel-analoge pijnschaal (de schaal loopt van 0 (= geen pijn) tot 100 (= maximale pijn)); = Quebec-disability -schaal (20 onderdelen met een score van 0 (geen moeilijkheden) tot 5 (niet in staat om te doen)). TABEL 3. Secundaire uitkomsten bij 250 patiënten met acute lumbosacrale radiculaire pijn die werden behandeld met bedrust gedurende 7 dagen, fysiotherapie gedurende 4-8 weken of behandeling (zoveel mogelijk doorgaan met het normale leven), 1 mei september 1999, Medisch Centrum Haaglanden, Den Haag uitkomsten cumulatieve aantallen patiënten (%)* oddsratio s (95%-BI) bedrust fysiotherapie bedrust versus fysiotherapie versus bij inclusie (n = 84) (n = 83) (n = 83) onvoldoende herstel 5 (6) 2 (2) 6 (7) 0,8 (0,2-2,8) 0,3 (0,1-1,6) operatieve behandeling 4 (5) 2 (2) 5 (6) 0,8 (0,2-3,0) 0,4 (0,1-2,0) onvoldoende herstel 16 (19) 11 (13) 10 (12) 1,7 (0,7-4,0) 1, 1 (0,7-2,8) operatieve behandeling 11 (13) 10 (12) 9 (11) 1,2 (0,5-3,2) 1, 1 (0,4-2,9) onvoldoende herstel 21 (25) 19 (23) 14 (17) 1,6 (0,8-3,5) 1,5 (0,7-3,2) operatieve behandeling 16 (19) 13 (16) 11 (13) 1,5 (0,7-3,6) 1,2 (0,5-2,9) = visueel-analoge pijnschaal (de schaal loopt van 0 (= geen pijn) tot 100 (= maximale pijn)); = Quebec-disability -schaal (20 onderdelen met een score van 0 (geen moeilijkheden) tot 5 (niet in staat om te doen)). *De percentages berusten op het totale aantal patiënten in de studie, dus inclusief patiënten die bezoeken hadden gemist. 252 Ned Tijdschr Geneeskd februari;147(6)

5 - en de -scores laten zien dat de verbeteringen in de schalen normaal verdeeld zijn (zie tabel 1 en 2). Falen van behandeling en operatie kwam iets minder vaak voor in de fysiotherapiegroep tijdens de eerste maand wanneer werd vergeleken met bedrust en behandeling. Daarna was er bij meer patiënten sprake van falen van behandeling en operatie in de bedrust- en fysiotherapiegroep dan in de groep. Maar de oddsratio s voor falen van behandeling en operatie in tabel 3 lieten geen statistisch significante verschillen zien tussen de behandelingen. Therapietrouw en complicaties. Er gingen 2 patiënten uit de bedrustgroep naar een chiropractor, 1 patiënt uit de fysiotherapiegroep koos voor bedrust gedurende 2 maanden en uit de groep die zoveel mogelijk zou doorgaan met het dagelijks leven gingen er 2 naar de fysiotherapeut en 1 hield 2 maanden bedrust. Er kregen 10 patiënten tijdens de periode opnieuw LSRP, nadat de LSRP van de eerste aanval was verdwenen. Eén patiënt ontwikkelde een cauda-equinasyndroom en een andere patiënt kreeg een longembolie tijdens bedrust thuis. Uitvallers. Bij vergelijking van de randomisatiegroepen op alle inclusiegegevens in tabel 1 was er tussen de uitvallers en niet-uitvallers alleen een statistisch significant verschil voor de leeftijd. Dit leeftijdsverschil leidde niet tot verschillen in de -scores na 1, 2 en 6 maanden, doch volgens de waren de uitvallers na 2 en 6 maanden statistisch significant jonger. Dit had alleen op de verschillen tussen bedrust en behandeling een marginale invloed op de 95%-betrouwbaarheidsintervallen (-verschil : 11,5-2,9 en na 6 maanden: 11,9-3,0). Dit is nog steeds een equivalent resultaat. beschouwing Onderzoeksopzet. Het onderzoek was opgezet als een gerandomiseerde, geerde intention-to-treatstudie naar een eventueel verschil in de waarde van de behandelingsstrategieën bedrust, fysiotherapie en continuering van de dagelijkse bezigheden (behandeling). De 250 patiënten in het onderzoek hadden vóór inclusie gemiddeld 2 weken LSRP in één been en zij waren nog niet behandeld met bedrust of fysiotherapie. Het was onmogelijk om de patiënten te blinderen voor de behandeling en de onderzoekers waren niet blind, omdat zij tevens de behandelend artsen waren. Teneinde bevooroordeling door de onderzoekers te voorkomen, werden de onderzoeksschalen (, et cetera) geheel zelfstandig ingevuld door de patiënten voor het bezoek aan de onderzoekers. Effectiviteit van niet-chirurgische behandelingen. Er zijn slechts enkele gerandomiseerde, geerde onderzoeken gepubliceerd betreffende niet-chirurgische behandeling van acute LSRP. Bedrust werd vergeleken met waakzaam afwachten in een recente studie van 183 patiënten. Een periode van 2 weken bedrust had na een tijd van 2 weken en 3 maanden geen beter resultaat dan waakzaam afwachten. 11 Er deden 322 patiënten mee aan een onderzoek waarin 4 methoden van fysiotherapie werden vergeleken: tractie, oefeningen, manipulatie en het dragen van een korset. 6 De auteurs concludeerden dat een actieve vorm van fysiotherapie waardevol was op de korte termijn, doch dat er geen enkel resultaat was op de lange termijn. Andere gerandomiseerde, geerde studies concentreerden zich op de werkzaamheid van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID s) en epidurale corticosteroïdinjecties. 57 Het NSAID piroxicam gaf geen betere uitkomst dan placebo. Epidurale corticosteroïdinjecties hadden een gunstig effect op de pijn, zij het niet op de lange termijn, en de functionele invaliditeit werd niet beïnvloed. De primaire en secundaire uitkomstmaten van ons onderzoek lieten geen verschil zien tussen bedrust, fysiotherapie en continuering van de dagelijkse bezigheden. De afname van de radiculaire pijn, de verbetering in invaliditeit en het percentage patiënten bij wie de conservatieve therapie faalde en bij wie operatie nodig was, waren alle statistisch equivalent. Dus noch bedrust, noch fysiotherapie heeft een gunstiger effect op het herstel van LSRP dan het voortzetten van het dagelijks leven. Onze resultaten zijn in overeenstemming met en een aanvulling op de genoemde studies. De werkzaamheid van bedrust thuis of in het ziekenhuis kan verschillend zijn. Omdat de patiënten wel werden gestratificeerd naar hun voorkeur, maar niet werden gerandomiseerd, is een formele vergelijking niet mogelijk. Toch was de verbetering in de primaire en secundaire uitkomstmaten hetzelfde voor bedrust thuis en in het ziekenhuis. Hoewel bedrust en fysiotherapie gedurende vele jaren zijn aanbevolen als goede behandelingsvormen bij LSRP, is er thans bewijs dat die niet werkzaam zijn. Wij adviseren een behandelingsstrategie bestaande uit het geven van informatie over de oorzaak, het beloop en de prognose van LSRP, het voorschrijven van pijnstillers en het duidelijk maken dat het zoveel mogelijk doorgaan met de dagelijkse bezigheden geen ongunstig effect heeft op herstel. conclusie Dit gerandomiseerde, geerde onderzoek met een follow-up van 6 maanden laat zien dat bedrust en fysiotherapie geen beter resultaat hebben bij het acute lumbosacrale radiculaire syndroom dan continuering van de dagelijkse bezigheden. Mw.H.Vermeulen informeerde de patiënten, nam de schalen af en voerde de gegevens in. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: dr. Ed.Hoelen Stichting. abstract Bed rest and physiotherapy are of no added value in the management of acute lumbosacral radicular pain: a randomised clinical study Object. To compare the efficacies of three non-surgical treatment strategies in patients with sciatica. Ned Tijdschr Geneeskd februari;147(6) 253

6 Design. Randomised, open. Method. Patients younger than 60 years, with sciatica of less than one month s duration and not yet treated with bed rest or physiotherapy, were prescribed: bed rest for seven days, physiotherapy for 4-8 weeks, or a control treatment (continuation of the normal daily activities as much as possible). Primary outcome measures were the degree of radicular pain (Visual Analogue Pain Scale, ) and the severity of the impairment of daily activities (Quebec Disability Scale, ). Secondary outcome measures were the percentages of patients in whom the conservative management failed and surgery became necessary. The measures were assessed at baseline and during follow-up at one, two and six months. Results. A total of 250 patients (150 men (60%) and 100 women (40%), average age 39 years) were included in the study. The mean differences in and scores between bed rest and control treatment were 0.9 (95% CI: ) and 2.7 ( ) at two months and 0.5 ( ) and 2.7 ( ) at 6 months. The mean differences in and scores between physiotherapy and control treatment were 0.3 ( ) and 0.0 ( ) at two months and 1.0 ( ) and 0.7 ( ) at 6 months. Odds ratios for failure of conservative treatment and required surgery at six months versus control treatment were 1.6 ( and 1.5 ( ) for bed rest and 1.5 ( ) and 1.2 ( ) for physiotherapy. Conclusion. In patients with acute sciatica, bed rest and physiotherapy were no more effective than continuation of normal daily activities as much as possible, without specific treatment. literatuur 1 Frymoyer JW. Back pain and sciatica. N Engl J Med 1988;318: Gezondheidsraad. Diagnostiek en behandeling van het lumbosacraal radiculair syndroom. Publicatienr 1999/18. Den Haag: Gezondheidsraad; Deyo RA, Loeser JD, Bigos SJ. Herniated lumbar intervertebral disk. Ann Intern Med 1990;112: Weber H. The natural history of disc herniation and the influence of intervention. Spine 1994;19: Carette S, Leclaire R, Marcoux S, Morin F, Blaise GA, St-Pierre A, et al. Epidural corticosteroid injections for sciatica due to herniated nucleus pulposus. N Engl J Med 1997;336: Coxhead CE, Inskip H, Meade TW, North WR, Troup JD. Multicentre trial of physiotherapy in the management of sciatic symptoms. Lancet 1981;1(8229): Weber H, Holme I, Amlie E. The natural course of acute sciatica with nerve root symptoms in a double-blind placebo-controlled trial evaluating the effect of piroxicam. Spine 1993;18: Kopec JA, Esdaile JM, Abrahamowicz M, Abenhaim L, Wood- Dauphinee S, Lamping DL, et al. The Quebec Back Pain Disability Scale. Measurement properties. Spine 1995;20: Schoppink LE, Tulder MW van, Koes BW, Beurskens SA, Bie RA de. Reliability and validity of the Dutch adaptation of the Quebec Back Pain Disability Scale. Phys Ther 1996;76: Hollis S, Campbell F. What is meant by intention to treat analysis? Survey of published randomised controlled trials. BMJ 1999;319: Vroomen PCAJ, Krom MCTFM de, Wilmink JT, Kester ADM, Knottnerus JA. Twee weken bedrust niet effectief voor het lumbosacrale radiculaire syndroom; een gerandomiseerd klinisch onderzoek. Ned Tijdschr Geneeskd 2000;144: Aanvaard op 2 september 2002 Casuïstische mededelingen Gewrichtspijn en exantheem uit Australië, veroorzaakt door Ross-river-virus l.g.visser en j.groen Wanneer een reiziger zich na een exotische reis presenteert met koorts, huiduitslag en gewrichtspijn dringt zich al snel de diagnose dengue op. 1 Echter, dezelfde klinische verschijnselen kunnen ook bij alfavirusinfecties worden waargenomen. Zo werd de knokkelkoorts, die voor het eerst beschreven werd in Jakarta in 1779, vermoedelijk niet veroorzaakt door het denguevirus (verwekker van de eigenlijke knokkelkoorts), maar door een alfavirus, het chikungunyavirus. 2 Bij sommige alfavirusinfecties kunnen de gewrichts- en moeheidsklachten langdurig aanhouden. Wij beschrijven een patiënt met een infectie door Ross-river-virus, de meest voorkomende arbovirusinfectie in Australië. Leids Universitair Medisch Centrum, afd. Infectieziekten, Postbus 9600, 2300 RC Leiden. Dr.L.G.Visser, internist-infectioloog. Erasmus Medisch Centrum, Instituut voor Virologie, Laboratorium voor Exotische Virusinfecties, Rotterdam. Dr.J.Groen, viroloog. Correspondentieadres: dr.l.g.visser (l.g.visser@lumc.nl). Samenvatting: zie volgende bladzijde. ziektegeschiedenis Patiënt A, een 58-jarige entomoloog, werd verwezen naar de polikliniek Importziekten wegens sinds 2 weken bestaande, intense en invaliderende gewrichtspijn. Patiënt verbleef in november en december 15 dagen in Darwin, Northern Territory, Australië, voor vakantie. Hij bezocht daarbij het Kakadu-natuurpark, onder andere bekend om de uitgestrekte moerassen. In verband met overvloedige regenval werd patiënt gewaarschuwd voor een verhoogde kans op infectie met het Rossriver-virus (RRV). Twaalf dagen later, na aankomst in Singapore, kreeg hij een pijnlijk gevoel in de voetzolen wat hem het lopen bemoeilijkte. De volgende dag kon hij niet meer uit bed komen wegens hevige pijn in de enkels en de knieën. Ook de polsen en de handen waren pijnlijk. Roodheid of zwelling werd niet waargenomen. Pas na enkele dagen gedwongen bedrust kon patiënt zijn hotelkamer verlaten om pijnstillers te kopen. Met niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID s) was de pijn voldoende dragelijk om terug te keren naar Nederland. 254 Ned Tijdschr Geneeskd februari;147(6)

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 154 NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 155 SAMENVATTING Achtergrond Hoewel het lumbosacraal radiculair syndroom (LSRS) zo lang bestaat als de geschiedenis van onze

Nadere informatie

Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar

Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar Micro endoscopische operatie (buisjesmethode) voor lage rughernia minder effectief U doet mee aan de Sciatica MED Trial, het doelmatigheidsonderzoek naar de behandeling

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22739 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22739 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22739 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Barzouhi, Abdelilah el Title: Paradigm shift in MRI for sciatica Issue Date: 2013-12-03

Nadere informatie

Lumbosacraal Radiculair Syndroom (LRS) F.J. de Jong en M.H.A. Willems, februari 2009, revisie februari overleg neurochirurg na (spoed)mri Ja

Lumbosacraal Radiculair Syndroom (LRS) F.J. de Jong en M.H.A. Willems, februari 2009, revisie februari overleg neurochirurg na (spoed)mri Ja Lumbosacraal Radiculair Syndroom (LRS) F.J. de Jong en M.H.A. Willems, februari 2009, revisie februari 2017 LRS cauda-syndroom? ernstige parese? overleg neurochirurg na (spoed)mri koorts, trauma, maligniteit,

Nadere informatie

Rugpoli in Enschede. Lucille Dorresteijn, Neuroloog Marleen Wijnstra, Physician assistant

Rugpoli in Enschede. Lucille Dorresteijn, Neuroloog Marleen Wijnstra, Physician assistant Rugpoli in Enschede Lucille Dorresteijn, Neuroloog Marleen Wijnstra, Physician assistant Stellingen Bij een langer bestaand LRS is een MRI van de LWK aangewezen Ik (huisarts) verwijs nu zelf voor een MRI

Nadere informatie

Epidurale en periradiculaire injecties bij chronische rugklachten is geen te verzekeren prestatie

Epidurale en periradiculaire injecties bij chronische rugklachten is geen te verzekeren prestatie Onderwerp: Epidurale en periradiculaire injecties bij chronische rugklachten is geen te verzekeren prestatie Samenvatting: Soort uitspraak: Datum: 10 juli 2007 Uitgebracht aan: Er is onvoldoende evidence

Nadere informatie

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies

Nadere informatie

Samenvatting. Hoofdstuk 1. Hoofdstuk 2

Samenvatting. Hoofdstuk 1. Hoofdstuk 2 Samenvatting 125 Samenvatting Hoofdstuk 1 Gedurende de laatste 20 jaar is binnen de IVF de aandacht voornamelijk uitgegaan naar de verbetering van zwangerschapsresultaten. Hierdoor is er te weinig aandacht

Nadere informatie

CHAPTER. Samenvatting

CHAPTER. Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting CHAPTER 9 Klachten aan pols en hand komen veel voor; bij 9 tot 12.5% van de Nederlandse volwassenen. Niet alle mensen bezoeken de huisarts voor pols- of handklachten. De huisarts

Nadere informatie

Chapter 12. Samenvatting

Chapter 12. Samenvatting Salkantay Trek, Peru Chapter 12 Samenvatting 182 I Chapter 12 Radiculaire beenpijn veroorzaakt door een lumbale hernia komt wereldwijd vaak voor en bij de meeste patienten is het natuurlijke beloop gunstig.

Nadere informatie

Chapter 7. Nederlandse samenvatting

Chapter 7. Nederlandse samenvatting Chapter 7 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Lumbosacraal radiculair syndroom Het lumbosacraal radiculair syndroom is de aandoening die in de Nederlandse volksmond bekend staat als een

Nadere informatie

Multidisciplinair. OMG artsen Reumatoloog Anesthesiologen MDT therapeuten MRI online

Multidisciplinair. OMG artsen Reumatoloog Anesthesiologen MDT therapeuten MRI online Multidisciplinair Neurologen OMG artsen Reumatoloog Anesthesiologen MDT therapeuten MRI online 1 Misverstanden Geen Pijnpoli Promoten niet perse operatie Promoten niet perse injectie 1,5 lijn 1 e lijn

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.

Nadere informatie

Samenvatting*en*conclusies* *

Samenvatting*en*conclusies* * Samenvatting*en*conclusies* * Kwaliteitscontrole-in-vaatchirurgie.-Samenvattinginhetnederlands. Inditproefschriftstaankwaliteitvanzorgenkwaliteitscontrolebinnende vaatchirurgie zowel vanuit het perspectief

Nadere informatie

Hernia van de lage rug

Hernia van de lage rug Hernia van de lage rug 10 antwoorden T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43013 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hofstede, S.N. Title: Optimization of care in orthopaedics and neurosurgery Issue

Nadere informatie

Adherence aan HWO en meer bewegen

Adherence aan HWO en meer bewegen Adherence aan HWO en meer bewegen Een experimenteel onderzoek naar de effecten van het motivationele stadium van patiënten en de adherence aan huiswerkoefeningen (HWO) bij fysiotherapie en het meer bewegen.

Nadere informatie

CHAPTER 8. Samenvatting

CHAPTER 8. Samenvatting CHAPTER 8 Samenvatting Samenvatting 8. Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene introductie. Doel van dit proefschrift is om de kosten en effectiviteit van magnetische resonantie (MR) te evalueren indien

Nadere informatie

Whiplash en duizeligheid: een paar apart Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp

Whiplash en duizeligheid: een paar apart Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Whiplash en duizeligheid: een paar apart Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Wat te vewachten? 1. Praktijkervaring en registratie 2. Whiplash-trial 3. Prognostische factoren 1. Patiëntgegevens 1998 2003 Praktijk

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren DSSR 2017 Geïnstrumenteerd (A) en ongeïnstrumenteerd (B)

Factsheet Indicatoren DSSR 2017 Geïnstrumenteerd (A) en ongeïnstrumenteerd (B) Factsheet en DSSR 2017 Geïnstrumenteerd (A) en ongeïnstrumenteerd (B) DSSR 2017.4 Registratie gestart: 2014 Datum Versie Mutatie Eigenaar 06-07-2016 2017.1 Aanpassingen conform indicatorendagen 1 juli

Nadere informatie

Oefentherapie is effectief bij een lumbosacraal radiculair syndroom

Oefentherapie is effectief bij een lumbosacraal radiculair syndroom Oefentherapie is effectief bij een lumbosacraal radiculair syndroom Pim Luijsterburg, Arianne Verhagen, Raymond Ostelo, Hans van den Hoogen, Wilco Peul, Cees Avezaat, Bart Koes Inleiding Men spreekt van

Nadere informatie

LAGE RUGKLACHTEN / HERNIA Oorzaak en behandeling, wel of niet opereren?

LAGE RUGKLACHTEN / HERNIA Oorzaak en behandeling, wel of niet opereren? LAGE RUGKLACHTEN / HERNIA Oorzaak en behandeling, wel of niet opereren? Dokter op dinsdag, 28 februari 2012 Marcel Garssen Neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis Inleiding Er is nog een boel recht te zetten.

Nadere informatie

Wat is een hernia. Bouw van de wervelkolom. Onderstaande afspraken zijn voor u gemaakt op: locatie Delfzicht/locatie Lucas. Polikliniek neurologie:

Wat is een hernia. Bouw van de wervelkolom. Onderstaande afspraken zijn voor u gemaakt op: locatie Delfzicht/locatie Lucas. Polikliniek neurologie: Herniastraat Onderstaande afspraken zijn voor u gemaakt op: locatie Delfzicht/locatie Lucas MRI-onderzoek: Polikliniek neurologie: Route Neuroloog: datum Tijd. datum Tijd Telefoon: 088-066 1000 Wat is

Nadere informatie

Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015

Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015 Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015 Wat is de invloed van tractie op een lumbale

Nadere informatie

Hardlooponderzoek in Nederland nu en in de toekomst. Marienke van Middelkoop, Erasmus MC Sjouke Zijlstra, UMC Groningen

Hardlooponderzoek in Nederland nu en in de toekomst. Marienke van Middelkoop, Erasmus MC Sjouke Zijlstra, UMC Groningen Hardlooponderzoek in Nederland nu en in de toekomst Marienke van Middelkoop, Erasmus MC Sjouke Zijlstra, UMC Groningen Hardloopblessures - Lange afstand lopen worden steeds populairder - Ook steeds meer

Nadere informatie

Samenvatting. Effectiviteit van geïsoleerde lage-rugtraining

Samenvatting. Effectiviteit van geïsoleerde lage-rugtraining Samenvatting In dit proefschrift zijn drie delen te onderscheiden. In het eerste deel wordt in drie gerandomiseerde, gecontroleerde studies (trials) de effectiviteit van geïsoleerde lagerugtraining onderzocht

Nadere informatie

5-jaars Follow-up van de FAME studie

5-jaars Follow-up van de FAME studie 5-jaars Follow-up van de FAME studie WCN Congres 2015, Amsterdam 20-11-2015 Drs. L.X. van Nunen namens de FAME studiegroep Potential conflicts of interest Ik, Lokien X. van Nunen, heb GEEN conflicts of

Nadere informatie

Informatiebrochure 10 antwoorden over lage rughernia (lumbosacraal radiculair syndroom) I Autonome verzorgingsinstelling

Informatiebrochure 10 antwoorden over lage rughernia (lumbosacraal radiculair syndroom) I Autonome verzorgingsinstelling Informatiebrochure 10 antwoorden over lage rughernia (lumbosacraal radiculair syndroom) I Autonome verzorgingsinstelling IIInhoudsopgave Wat is een hernia? 4 Welke klachten kunnen optreden bij een hernia?

Nadere informatie

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/51105 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Korse, N.S. Title: A multi-perspective approach to cauda equina syndrome dedicated

Nadere informatie

De rol van Psychologische Aspecten bij de Behandeluitkomsten van Manuele Therapie en Fysiotherapie bij Aspecifieke Nekpijn.

De rol van Psychologische Aspecten bij de Behandeluitkomsten van Manuele Therapie en Fysiotherapie bij Aspecifieke Nekpijn. De rol van Psychologische Aspecten bij de Behandeluitkomsten van Manuele Therapie en Fysiotherapie bij Aspecifieke Nekpijn. The Role of Psychological Aspects in Treatment Outcomes of Manual Therapy and

Nadere informatie

(2016.1) Schouder: Secundair Impingement-syndroom

(2016.1) Schouder: Secundair Impingement-syndroom (2016.1) Schouder: Secundair Impingement-syndroom Instituut: Sportrevalidatie Hilversum Verwijzer: Alle verwijzers Periode: 1-1-2016 t/m 31-12-2017 Fysiotherapeut: Alle fysiotherapeuten Inleiding Dit rapport

Nadere informatie

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een interventieonderzoek (bij voorkeur een RCT)

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een interventieonderzoek (bij voorkeur een RCT) Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een interventieonderzoek (bij voorkeur een RCT) Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 4 1 Toelichting bij de criteria voor

Nadere informatie

Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden. Teske Schoffelen, arts-assistent IC

Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden. Teske Schoffelen, arts-assistent IC Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden Teske Schoffelen, arts-assistent IC 28-02-2019 Casus Vrouw, 67 jaar Presentatie Koorts, niet-productieve hoest, dyspnoe Acuut hypoxisch

Nadere informatie

Onze behandelresultaten

Onze behandelresultaten Onze behandelresultaten NedSpine streeft er naar op alle fronten de hoogst mogelijke kwaliteit van zorg aan te bieden. Centraal daarbij staan de resultaten van onze operatieve behandelingen. Wij voeren

Nadere informatie

Ruggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda.

Ruggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda. agenda Ruggespraak Kennismaking Achtergrond van het onderzoek Methode Resultaten Discussie Conclusie A.R.J. Sanders1, W.Verheul2, T.Magneé2, H.M.Pieters, P. Verhaak2, N.J. de Wit1,, J.M. Bensing2 RUGPIJN?

Nadere informatie

Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct

Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct Kate Sitnikova 8 november 2018 Amsterdam UMC Locatie VUmc Afdeling Huisartsgeneeskunde & Ouderengeneeskunde Sheet

Nadere informatie

- incidentele bevinding zonder klachten - weigering van chirurgische behandeling - slechte algehele conditie waardoor chirurgie niet verantwoord is

- incidentele bevinding zonder klachten - weigering van chirurgische behandeling - slechte algehele conditie waardoor chirurgie niet verantwoord is Auteur Soort studie Aantal patiënten Lee 2013 Qurashi Systematic review 1999-2011 Systematic review 1999-2011 Radiotherapie / Chirurgie (meestal gevolgd door ) 377 Conservatief waaronder Inclusiecriteria

Nadere informatie

Lage rughernia (neurologische behandeling)

Lage rughernia (neurologische behandeling) Lage rughernia (neurologische behandeling) U bent door uw huisarts of door een andere arts verwezen naar de afdeling Neurologie van HMC (Haaglanden Medisch Centrum) voor een afspraak bij een neuroloog.

Nadere informatie

NRC-Studie. Nederlandse Vereniging voor Arthroscopie Rotator Cuff Studie

NRC-Studie. Nederlandse Vereniging voor Arthroscopie Rotator Cuff Studie Nederlandse Vereniging voor Arthroscopie Rotator Cuff Studie Patiënt Informatie Brief Afdeling Orthopaedie Medisch Centrum Haaglanden Januari 2008 Geachte heer, mevrouw, Inleiding U heeft een rotator cuff

Nadere informatie

Het meetinstrument heeft betrekking op de volgende categorieën Lichaamsregio Bovenste extremiteit

Het meetinstrument heeft betrekking op de volgende categorieën Lichaamsregio Bovenste extremiteit Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Shoulder Function Assessment (SFA) maart 2014 Review: Emonts W Invoer: Bokhorst ML 1 Algemene gegevens Het meetinstrument heeft betrekking op de volgende

Nadere informatie

Osteoporotische indeukingsfracturen conservatief of kyphoplasty/vertebroplasty. Koen hendrix Heup/rug campus Henri Serruys Consulent UZ Gent rug

Osteoporotische indeukingsfracturen conservatief of kyphoplasty/vertebroplasty. Koen hendrix Heup/rug campus Henri Serruys Consulent UZ Gent rug Osteoporotische indeukingsfracturen conservatief of kyphoplasty/vertebroplasty Koen hendrix Heup/rug campus Henri Serruys Consulent UZ Gent rug Behandeling van osteoporotische indeukingsfracturen 1984

Nadere informatie

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,

Nadere informatie

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE?

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? Onderwerp: Hoe lees ik een wetenschappelijk artikel? Marjolein Snaterse, docent/onderzoeker Faculteit Gezondheid, Hogeschool van Amsterdam TOCH MAAR WEER: EVIDENCE BASED PRACTICE

Nadere informatie

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:

Nadere informatie

Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial

Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari

Nadere informatie

UITKOMSTEN WAT IS EEN UITKOMST? 30/04/2013. A is beter dan B? C is goedkoper dan D? Uitkomst = Het effect van een bepaalde interventie op

UITKOMSTEN WAT IS EEN UITKOMST? 30/04/2013. A is beter dan B? C is goedkoper dan D? Uitkomst = Het effect van een bepaalde interventie op UITKOMSTEN WAT IS EEN UITKOMST? A is beter dan B? C is goedkoper dan D? Mijn innovatie is beter dan de concurrentie Uitkomst = Het effect van een bepaalde interventie op Bijvoorbeeld: Mortaliteit Kwaliteit

Nadere informatie

COMPRESSIE- of TRACTIETHERAPIE bij ASPECIFIEKE NEKPIJN: WAT HELPT?

COMPRESSIE- of TRACTIETHERAPIE bij ASPECIFIEKE NEKPIJN: WAT HELPT? Paramedisch OnderzoekCentrum POC COMPRESSIE- of TRACTIETHERAPIE bij ASPECIFIEKE NEKPIJN: WAT HELPT? Prof.dr. Rob Oostendorp Ann Pattyn MSc Dr. Wendy Scholten-Peeters Prof.dr. William Duquet Fysiotherapie

Nadere informatie

Vroeg opereren of langer afwachten voor het lumbosacraal radiculair syndroom: een gerandomiseerd onderzoek*

Vroeg opereren of langer afwachten voor het lumbosacraal radiculair syndroom: een gerandomiseerd onderzoek* oorspronkelijke stukken Vroeg opereren of langer afwachten voor het lumbosacraal radiculair syndroom: een gerandomiseerd onderzoek* W.C.Peul, H.C.van Houwelingen, W.B.van den Hout, R.Brand, J.A.H.Eekhof,

Nadere informatie

Acuut Lumbosacraal Radiculair Syndroom

Acuut Lumbosacraal Radiculair Syndroom Neurologie Kies rechts op de pagina het onderwerp. Acuut Lumbosacraal Radiculair Syndroom Uitgangspunt Huisarts Patiënt NHG standaard M55 De diagnose acuut lumbosacraal radiculair syndroom wordt gesteld

Nadere informatie

Bij gebrek aan bewijs

Bij gebrek aan bewijs Bij gebrek aan bewijs kennis is macht! internet in de spreekkamer P.A. Flach Bedrijfsarts Arbo- en milieudienst RuG 09-10-2006 1 3 onderdelen 1. Wat is EBM 2. Zoeken in PubMed 3. Beoordelen van de resultaten

Nadere informatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een

Nadere informatie

4. Wat zijn de effecten van de ehealth interventie met betrekking tot het postoperatieve herstel, gebruik en kosten?

4. Wat zijn de effecten van de ehealth interventie met betrekking tot het postoperatieve herstel, gebruik en kosten? SAMENVATTING De opnameduur in het ziekenhuis na abdominale chirurgie is de afgelopen jaren sterk afgenomen als gevolg van het toenemende gebruik van minimaal invasieve chirurgie. Dit betekent dat het grootste

Nadere informatie

Behandeling van het acute herseninfarct

Behandeling van het acute herseninfarct Behandeling van het acute herseninfarct VPL symposium 14-03-2014 Puck Fransen, onderzoeker neurologie, Erasmus MC Inhoud Achtergrond (epidemiologie/etiologie) Behandeling endovasculaire behandeling Huidige

Nadere informatie

Lage rughernia. Neurologische behandeling. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden

Lage rughernia. Neurologische behandeling. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden Lage rughernia Neurologische behandeling Informatie voor patiënten F0984-1051 februari 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Geïnstrumenteerde Lage Rug Chirurgie (DSSR) 2016

Factsheet Indicatoren Geïnstrumenteerde Lage Rug Chirurgie (DSSR) 2016 Factsheet en Geïnstrumenteerde Lage Rug Chirurgie (DSSR) 2016 Registratie gestart: 2014 Inclusie en exclusie criteria Inclusie Alle patienten met een degeneratieve lumbale wervelkolomaandoening die een

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

Veel mensen hebben of krijgen ooit in hun leven last

Veel mensen hebben of krijgen ooit in hun leven last Stand van zaken Rugpijn: patiënten versus onderzoek Renske Theus, Joost O.M. Zaat, Annemarie Uijen en Joost J. Enzing In 2008 gingen er in Nederland ongeveer 1.559.000 patiënten met rugpijn naar de huisarts.

Nadere informatie

Nederlanse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting

Nederlanse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 197 198 Samenvatting In het proefschrift worden diverse klinische aspecten van primaire PCI (Primaire Coronaire Interventie) voor de behandeling van een hartinfarct onderzocht.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. Chapter 11

Nederlandse samenvatting. Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Chapter 11 Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de resultaten van een groot vragenlijstonderzoek over de epidemiologie van chronisch frequente hoofdpijn in de Nederlandse

Nadere informatie

Prognostische factoren bij een lumbosacraal radiculair syndroom

Prognostische factoren bij een lumbosacraal radiculair syndroom Onderzoek Prognostische factoren bij een lumbosacraal radiculair syndroom Juliette Hordijk, Pim Luijsterburg, Bart Koes, Arianne Verhagen Inleiding Het lumbosacraal radiculair syndroom (LRS) is te definiëren

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Nederlandse Samenvatting 195 NEDERLANDSE SAMENVATTING DEEL I Evaluatie van de huidige literatuur De stijgende incidentie van slokdarmkanker zal naar verwachting continueren in

Nadere informatie

Rughernia (behandeling door de huisarts)

Rughernia (behandeling door de huisarts) Rughernia (behandeling door de huisarts) Wat is hernia? Hernia betekent letterlijk breuk. Een hernia nuclei pulposi (kortweg HNP) komt voor in de wervelkolom en bestaat uit een scheur in de achterkant

Nadere informatie

Nekhernia (neurologische behandeling)

Nekhernia (neurologische behandeling) Nekhernia (neurologische behandeling) U bent door uw huisarts of door een andere arts verwezen naar de afdeling Neurologie van HMC (Haaglanden Medisch Centrum) voor een afspraak bij een neuroloog. Er is

Nadere informatie

Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015

Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015 Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015 Casus M: motorrijder versus ander voertuig, van motor gevlogen, helm losgeraakt I: verdenking hematothorax, hoofdwond

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Lage Rug Hernia (DSSR) A. Beschrijving Indicator

Factsheet Indicatoren Lage Rug Hernia (DSSR) A. Beschrijving Indicator Factsheet en Lage Rug Hernia (DSSR) A. Beschrijving DSSR 2014 [2.5; 14-11- 2014] Registratie gestart: 01-01- 2014 Gestart met Spinaalchirurgie Lumbaal geïnstrumenteerd; Januari 2015 start met Lumbale hernia

Nadere informatie

De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie

De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie Causale Relatie tussen intimiteit en seksueel verlangen 1 De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie The causal

Nadere informatie

Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae

Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 9 SAMENVATTING Hoofdstuk 1 bevat een korte inleiding over het diagnostische proces en er worden twee van de meest gebruikte diagnostische beeldvormende

Nadere informatie

Behandeling van een trigger finger. Loes van Boxmeer & Emma Wassenaar

Behandeling van een trigger finger. Loes van Boxmeer & Emma Wassenaar Behandeling van een trigger finger Loes van Boxmeer & Emma Wassenaar Overzicht Inleiding PICO Zoekstrategie & Flowchart Artikelen Chirurgie Anatomie Open vs percutaan Conclusie Inleiding Klinische symptomen

Nadere informatie

Incidentie en prognostische factoren van postoperatieve frozen shoulder na schouderoperaties. Rinco Koorevaar

Incidentie en prognostische factoren van postoperatieve frozen shoulder na schouderoperaties. Rinco Koorevaar Incidentie en prognostische factoren van postoperatieve frozen shoulder na schouderoperaties Rinco Koorevaar Doel van schouderoperaties: afname pijn toename functie goede stabiliteit geen complicaties

Nadere informatie

Cover Page. Author: Smelt, Antonette Title: Treatment of migraine : from clinical trial to general practice Issue Date: 2014-05-14

Cover Page. Author: Smelt, Antonette Title: Treatment of migraine : from clinical trial to general practice Issue Date: 2014-05-14 Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25761 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Smelt, Antonette Title: Treatment of migraine : from clinical trial to general

Nadere informatie

Veiligheid en methodologie of Waarom voortijdig stoppen? Job van der Palen METC Twente

Veiligheid en methodologie of Waarom voortijdig stoppen? Job van der Palen METC Twente Veiligheid en methodologie of Waarom voortijdig stoppen? Job van der Palen METC Twente Waarom voortijdig stoppen? Veiligheid Effectiviteit Futiliteit Andere redenen Veiligheid (1) Data and Safety Monitoring

Nadere informatie

Eerste resultaten van POEET studie. Marjan Ghiti AIOS reumatologie, MST Enschede

Eerste resultaten van POEET studie. Marjan Ghiti AIOS reumatologie, MST Enschede Eerste resultaten van POEET studie Marjan Ghiti AIOS reumatologie, MST Enschede 13-03-2013 Achtergrond De effectiviteit van TNFi bij de behandeling van RA is in vele studies aangetoond. Wanneer RA patiënten

Nadere informatie

ONDERZOEK HARTREVALIDATIE: KAN HET KORTER? Sabrine de Vries Spithoven ANIOS Cardiologie

ONDERZOEK HARTREVALIDATIE: KAN HET KORTER? Sabrine de Vries Spithoven ANIOS Cardiologie ONDERZOEK HARTREVALIDATIE: KAN HET KORTER? Sabrine de Vries Spithoven ANIOS Cardiologie 21-11-2014 INHOUDSOPGAVE Introductie Relevantie Onderzoeksvragen Methode Resultaten Discussie Conclusie Aanbeveling

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. Chapter 5

Nederlandse Samenvatting. Chapter 5 Nederlandse Samenvatting Chapter 5 Chapter 5 Waarde van MRI scans voor voorspelling van invaliditeit in patiënten met Multipele Sclerose Multipele Sclerose (MS) is een relatief vaak voorkomende ziekte

Nadere informatie

Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag?

Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag? Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag? Prof. dr. Rob A.B. Oostendorp Nederlands Paramedisch Instituut Amersfoort UMC St Radboud, Nijmegen Werkgroep Onderzoek Kwaliteit AANDACHTSPUNTEN doel conventionele

Nadere informatie

Paramedisch OnderzoekCentrum

Paramedisch OnderzoekCentrum Manueeltherapeutische classificaties voor lage-rugpijn: uitdaging voor de toekomst. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Prof.dr. Janusz Bromboszcz Opbouw Relevantie van classificaties voor MT Profielen KNGF-richtlijn

Nadere informatie

Circuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter

Circuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter Circuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter Drs. Lotte Wevers Dr. Ingrid van de Port Prof. Dr. Eline Lindeman Prof. Dr. Gert Kwakkel Kenniscentrum De Hoogstraat, Utrecht Overzicht

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Een prospectief gerandomiseerd onderzoek. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Patiënteninformatie. Een prospectief gerandomiseerd onderzoek. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Patiënteninformatie Een wetenschappelijk onderzoek naar de (kosten) effectiviteit van operatie vergeleken met een voortgezet conservatief beleid bij de behandeling van patiënten met een lumbale kanaalstenose

Nadere informatie

Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie?

Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Nijmeegs Kenniscentrum Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Jan-Frederic Wiborg, Jose van Bussel, Agaat van Dijk, Gijs Bleijenberg, Hans

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve

Nadere informatie

Dutch Spine Surgery Registry DSSR

Dutch Spine Surgery Registry DSSR pagina 1 Dutch Spine Surgery Registry DSSR Vetgedrukte items zijn verplicht Lumbale wervelkolom - Ongeïnstrumenteerd, versie: 2015-6-1 - v3.0.0 Identificatie Het BSN-nummer bestaat uit 9 cijfers, inclusief

Nadere informatie

Nekhernia. Neurologische behandeling. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl

Nekhernia. Neurologische behandeling. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl Nekhernia Neurologische behandeling Informatie voor patiënten F0998-3111 maart 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam

Nadere informatie

TRANSMURAAL PROTOCOL LUMBAAL RADICULAIR SYNDROOM

TRANSMURAAL PROTOCOL LUMBAAL RADICULAIR SYNDROOM TRANSMURAAL PROTOCOL LUMBAAL RADICULAIR SYNDROOM WERKAFSPRAKEN Anamnese + onderzoek: Radiculair syndroom (1) Stop Kracht < graad 4 (2), Mictiestoornissen binnen 1 dag verwijzen naar neuroloog Uitvalsverschijnselen

Nadere informatie

Bloedafname CAIRO5. Coördinerend Radiologen: Dr. K. van Lienden, Dr. M Engelbrecht, afdeling Radiologie, AMC Amsterdam

Bloedafname CAIRO5. Coördinerend Radiologen: Dr. K. van Lienden, Dr. M Engelbrecht, afdeling Radiologie, AMC Amsterdam Bloedafname CAIRO5 Een gerandomiseerde fase 3 studie naar behandelingsstrategieën voor patiënten met dikke darmkanker met metastasen in alleen de lever, welke (nog) niet in aanmerking komen voor chirurgische

Nadere informatie

Lage rugklachten en de hernia

Lage rugklachten en de hernia Lage rugklachten en de hernia Inhoudsopgave De hernia... 1 Wat is een hernia?... 1 Een hernia verdwijnt vaak vanzelf... 1 Specialistisch onderzoek... 2 Behandeling van de hernia... 2 Wat kan de patiënt

Nadere informatie

Chronische vermoeidheid: Revalidatie of cognitieve gedragstherapie? Dr. Desirée Vos-Vromans

Chronische vermoeidheid: Revalidatie of cognitieve gedragstherapie? Dr. Desirée Vos-Vromans Chronische vermoeidheid: Revalidatie of cognitieve gedragstherapie? Dr. Desirée Vos-Vromans Onderzoeksgroep: Prof. Rob Smeets Prof. André Knottnerus Dr. Ivan Huijnen Drs. Nieke Rijnders Dr. Albère Köke

Nadere informatie

Dagelijkse dosis visolie verbetert de prestaties van leerlingen bij nationale examens

Dagelijkse dosis visolie verbetert de prestaties van leerlingen bij nationale examens Onderzoek naar niewe medicijnen duurt jaren en doorloopt een aantal verschillende stadia. Tenslotte worden de medicijnen op mensen getest in klinische trials. Bij stap 1 wordt de veiligheid getest op gezonde

Nadere informatie

Hypnotherapie als behandeling van het Prikkelbaredarmsyndroom

Hypnotherapie als behandeling van het Prikkelbaredarmsyndroom Hypnotherapie als behandeling van het Prikkelbaredarmsyndroom Een pilot studie naar de behandeling door PDS-therapeuten Methode studiepopulatie 285 patiënten (leeftijd 18-65 jaar, 74% vrouw), gediagnosticeerd

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Een goede hand functie is van belang voor interactie met onze omgeving. Vanaf het moment dat we opstaan, tot we s avonds weer naar bed gaan,

Nadere informatie

TRANSMURAAL PROTOCOL LUMBAAL RADICULAIR SYNDROOM

TRANSMURAAL PROTOCOL LUMBAAL RADICULAIR SYNDROOM TRANSMURAAL PROTOCOL LUMBAAL RADICULAIR SYNDROOM WERKAFSPRAKEN Anamnese en onderzoek: Radiculair syndroom (1) Stop Kracht < graad 4: Mictiestoornissen (2) Binnen 1 dag verwijzen naar neuroloog Uitvalsverschijnselen

Nadere informatie

Back on Track: eerste ervaringen met geprotocolleerde pijnrevalidatie in de eerste lijn. Reni van Erp, MSc

Back on Track: eerste ervaringen met geprotocolleerde pijnrevalidatie in de eerste lijn. Reni van Erp, MSc Back on Track: eerste ervaringen met geprotocolleerde pijnrevalidatie in de eerste lijn. Reni van Erp, MSc Disclosure slide Companies No relations Research funding CZ Fonds Provincie Limburg Adelante epartment

Nadere informatie

Recent ontstane cervicale radiculopathie: minder pijn met halskraag of fysiotherapie*

Recent ontstane cervicale radiculopathie: minder pijn met halskraag of fysiotherapie* Onderzoek Recent ontstane cervicale radiculopathie: minder pijn met halskraag of fysiotherapie* Barbara Kuijper, Jos Th.J. Tans, Anita Beelen, Frans Nollet en Marianne De Visser ONDERZOEK Doel Opzet Methode

Nadere informatie

De Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een. Vergelijking met Rusten in Liggende Positie

De Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een. Vergelijking met Rusten in Liggende Positie De Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een Vergelijking met Rusten in Liggende Positie The Effectiveness of a Mindfulness-based Body Scan: a Comparison with Quiet Rest in the Supine

Nadere informatie

Waarom was het onderzoek nodig?

Waarom was het onderzoek nodig? Een onderzoek om te testen of BI 409306 de geestelijke vermogens verbetert bij mensen met lichte ziekte van Alzheimer die problemen hebben met geestelijk functioneren Dit is een samenvatting van een klinisch

Nadere informatie

IBOM-2. Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis

IBOM-2. Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis IBOM-2 Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis Abeer Ahmad Ruth Mast Giel Nijpels Jacqueline Dekker Piet Kostense Jacqueline Hugtenburg Afdelingen Klinische

Nadere informatie

Klinische implicaties van de EVOLVE studie

Klinische implicaties van de EVOLVE studie ASN Review 2012 Klinische implicaties van de EVOLVE studie Marc Vervloet, internist-nefroloog VU medisch centrum Associatie PTH met mortaliteit Kalantar-Zadeh, Kidney Int 2007 Welke evidence? Associatie

Nadere informatie

CHAPTER XII. Nederlandse Samenvatting

CHAPTER XII. Nederlandse Samenvatting CHAPTER XII Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift behelst een aantal klinische en translationele studies met betrekking tot de behandeling van het primair operabel mammacarcinoom. Zowel aspecten van

Nadere informatie

Nekhernia. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden

Nekhernia. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden Nekhernia Neurochirurgische behandeling Informatie voor patiënten F0801-3510 december 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260

Nadere informatie