farmacologie van medicatie bij de ziekte van Parkinson Clementine Stuijt, apotheker, MSc Maart 2017
|
|
- Tobias van den Brink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 farmacologie van medicatie bij de ziekte van Parkinson Clementine Stuijt, apotheker, MSc Maart 2017
2 Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Geen / Zie hieronder geen nvt Farmadam apotheek nvt nvt
3 leerdoelen Na deze sessie bent u (weer) in staat: - De (bij)werking van medicatie (groepen) uit te leggen - (potentiele) interacties en contra-indicaties te kennen - Kinetische invloeden te (her) kennen
4 Pathologie van ziekte van Parkinson Normal Parkinson s disease Normaal substantia nigra Depigmentatie van substantia nigra
5 Multicenter Neurodegeneratie Caudate Thalamus Substantia innominata STN GPi GPe Putamen Dopamine Serotonine Noradrenaline Amygdala STN subthalamic nucleus GPi globus pallidus interna Gpe globus pallidus externa SNpc substantia nigra pars compacta VTA ventral tegmental area Raphe nuclei VTA SNpc Locus coeruleus Pedunculopontine nucleus
6 Chemische boodschappers Belangrijkste bij de ziekte van Parkinson: Dopamine serotonine noradrenaline En acetylcholine
7 Evenwicht acetylcholine - dopamine
8 1. Zenuwuitloper 2. Elektrische impuls 3. Uiteinde aanvoerende zenuw 4. Blaasje met neurotransmitter 5. Synaptische spleet 6. Receptoren 7. Ontvangende zenuw
9 geneesmiddelgroepen
10 Werkingsmechanismen van geneesmiddelen voor ziekte van Parkinson werking Geneesmiddelgroep dopamine beschikbaarheid Activering dopamine receptoren Verlenging dopamine beschikbaarheid verlenging levodopa beschikbaarheid Dopaminerg Levodopa DAs MAO-B remmers COMT remmers Antiglutamaterg Amantadine* Anticholinerg Trihexyphenidyl biperideen afkortingen: DAs, dopamine agonisten; MAO-B, monoamine oxidase B; COMT, catechol-o-methyltransferase; **werkingsmechanisme niet helemaal bekend, anti-glutamaterge werking deel effect van geneesmiddel meest gebruikte geneesmiddelen zijn benoemd
11 medicijnen
12 Geneesmiddelen Symptomatische behandeling van Motor Symptomen Dopaminerge middelen Levodopa Levodopa + carbidopa (Sinemet) Levodopa + benserazide (Madopar) COMT remmers* (entacapone (comtan), tolcapone (tasmar)) Dopamine agonisten Non-ergot Pramipexole (Sifrol) Ropinirole (requip,adartrel) Rotigotine (neupro) Ergot Bromocriptine (parlodel) Pergolide Cabergoline (dostinex) Lisuride (niet in de handel) Selective MAO-B remmers Selegiline (eldepryl) Rasagiline (azilect) Safinamide (Xadago) Non-dopaminerge middelen Anticholinerge middelen: Trihexyphenidyl (Artane) Biperideen (akineton) NMDA antagonist Amantadine (symmetrel) * catechol-o-methyltransferase remmers; ALTIJD tegelijk met levodopa apomorphine kan zinvol zijn voor patienten met levodopa-gerelateerde motor fluctuaties monoamine oxidase type-b N-methyl-D-aspartate
13 Clinical Effect Clinical Effect Clinical Effect Response to Levodopa and Progression of Parkinson s Disease Early PD Moderate PD Advanced PD Dyskinesia Threshold Dyskinesia Threshold Dyskinesia Threshold Response Threshold Response Threshold Response Threshold Levodopa Time (h) Levodopa Time (h) Levodopa Time (h) Long duration motor response Low incidence of dyskinesias Shorter duration motor response Increased incidence of dyskinesias Short duration motor response On time consistently associated with dyskinesias 13
14 Waar is effect van pillen van afhankelijk? kinetiek Absorptie (opname) Distributie (verdeling over lichaam) Metabolisme (omzetting door lichaam) Eliminatie (uitscheiding) dynamiek
15 mw M 80 jaar : medicatie Levodopa/benseraside 187,5mg 4 dd Madopar HBS 125mg an 22h Omeprazol 20 1dd Episode/klachtenlijst: de neuroloog start amantadine Ziekte van Parkinson 2011 Tremor Mw woont zelfstandig
16 absorptie Bewegelijkheid van maagdarmstelsel Obstipatie levodopa beschikbaarheid Maaglediging bepaalt opname in darm Combinatie met voedsel inname 30min NA maaltijd 2-3 x langer voordat maximale conc is bereikt + levodopa beschikbaarheid + eiwit: competitie carriersysteem door mucosa Maag Helicobacter Pylori levodopa beschikbaarheid ph levodopa beschikbaarheid
17 Interactie: levodopa - protonpompremmer Opname levodopa via carriersysteem Protonpompremmers remmen zuur in maag via pomp ook in het carriersysteem in darm Oplossingen: Indien mogelijk protonpompremmer stoppen Omzetten naar H2 antagonist domperidon
18 Langdurig combinatie: levodopa protonpompremmer (PPI) PPI: verandering ph afname vitamine B12 absorptie Toegenomen risico B12 deficientie (1.83, CI95% ) Levodopa gebruik: hoger B12 gebruik bij metabolisatie Oplossingen: Controle lab (Hb,B12, methylmalonzuur) Indien mogelijk protonpompremmer afbouwen/ stoppen
19 mw M 80 jaar : medicatie Levodopa/benseraside 187,5mg 4 dd Madopar HBS 125mg an 22h Omeprazol 20 1dd Episode/klachtenlijst: de neuroloog start amantadine Ziekte van Parkinson 2011 Tremor Mw woont zelfstandig
20 mw M 80 jaar : vervolg Levodopa/benseraside 187,5mg 4 dd Madopar HBS 125mg an 22h Omeprazol 20 1dd Episode/klachtenlijst: Mw gaat naar huis met amantadine 2dd 100mg Ziekte van Parkinson 2011 Tremor Mw woont zelfstandig
21 amantadine Werking? NMDA antagonist Dopaminerge eigenschappen Parasympaticolytische effecten Afbraak Voornamelijk via de nieren T ½ = 10-31uur, verdubbeld bij ouderen GFR <40ml/min 3-5 x langere T ½
22 mw M 80 jaar : vervolg De apotheek belt: GFR = 37ml/min Wat doet u? creatinineklaring ml/min: 100 mg 1x per dag. creatinineklaring ml/min: 100 mg elke 2 dagen; creatinineklaring ml/min: 100 mg elke 3 dagen; creatinineklaring kleiner dan 10 ml/min: 100 mg per week.
23 Verminderde nierfunctie + Parkinsonmedicatie Geneesmiddel Amantadine 80 Pergolide 30 Pramipexol 50 Dus Amantadine en 2Ps Nierfunctie GFR (ml/min)
24 Dopamine receptoren
25 Bijwerkingen Dopamine Agonisten Limbisch systeem: betrokken bij emotie + motivatie mn in hoge doseringen gedragveranderingen Hypothalamus: reguleert autonome zenuwstelsel dus regulering bloeddruk, slaap-waakcyclus
26 Perifere effecten Hart wijziging hartfrequentie Nieren verandering doorbloeding Vaten vasodilatie
27 mw M 80 jaar : vervolg Levodopa/benseraside 187,5mg 4 dd Madopar HBS 125mg an 22h Omeprazol 20 1dd Amantadine 1 dd 100mg Episode/klachtenlijst: Ziekte van Parkinson 2011 Tremor Hb blijkt 6.4 Nu: vermoeidheid Mw woont zelfstandig
28 de internist start met 3 dd 200mg ferrofumaraat
29 Interactie: levodopa - ijzer Ijzerhoudende preparaten Vermindering absorptie levodopa 2 uur voor ijzer Retard preparaat geen oplossing Oplossingen: Ijzer bij het in de nacht wakker worden infuus
30 mw M 80 jaar : vervolg Levodopa/benseraside 187,5mg 4 dd Madopar HBS 125mg an 22h Omeprazol 20 1dd Amantadine 1 dd 100mg Ferrofumaraat 200mg 1dd Episode/klachtenlijst: Ziekte van Parkinson 2011 Tremor Vermoeidheid (verbeterd) Hallucinaties Mw woont (met thuiszorg) zelfstandig
31 Neuroloog schrijft (toch) clozapine 6,25mg an voor
32 Interactie: clozapine - omeprazol Omeprazol stimuleert CYP 1A2 Clozapine wordt afgebroken via dit enzym daling spiegel clozapine 20-60% Echter Alleen bekeken in patienten met psychoaffectieve stoornissen Oplossingen: stoppen/afbouwen omeprazol Switch naar pantoprazol Clozapine ophogen
33 Afbraak geneesmiddelen
34 Sub-typen van belang bij geneesmiddelafbraak CYP3A4 CYP2D6 CYP2C19 CYP1A2
35 domperidon QT tijd verlenging Wat is het? Waarom van belang? Hoe te voorkomen?
36 ECG QT interval
37 consequentie Ventriculaire tachycardie Syncope Acute hartdood
38 Oorzaken verlenging Aangeboren: LQTS (Lang QT Tijd Syndroom) Verkregen: metabool eg HypoK, HypoMg, HypoCa, Anorexia, Hypothyreoidie Aandoeningen als myocardinfarct/ischemie, hypothermie, HIV Medicatie: antidepressiva als citalopram en amitryptiline en antibiotica als ciprofloxacine
39 preventie Risico inventarisatie ECG electrolyten
40
Medicatie voor patiënten met de ziekte van Parkinson
Neurologie Patiënteninformatie Medicatie voor patiënten met de ziekte van Parkinson Inhoud Inleiding De medicijnengroep dopamineagonisten Pramipexol (Sifrol ) Ropinirol (Requip ) Rotigotine (Neupro transdermale
Nadere informatieParkinson behandeling met medicatie. Parkinson Café West-Brabant 4 februari 2016 T. van Strien neuroloog
Parkinson behandeling met medicatie Parkinson Café West-Brabant 4 februari 2016 T. van Strien neuroloog Inhoud meneer Parkinson mechanisme Parkinson medicatie beloop van de ziekte geavanceerde therapieën
Nadere informatieParkinson diagnostiek en medicamenteuze behandeling MERIAM BRAAKSMA NEUROLOOG BRAVIS ZIEKENHUIS
Parkinson diagnostiek en medicamenteuze behandeling MERIAM BRAAKSMA NEUROLOOG BRAVIS ZIEKENHUIS Inleiding Vraag live.voxvote.com PIN: 12746 Verschijnselen Verschijnselen ziekte ziekte van Parkinson van
Nadere informatieAlgemene vaststellingen
De ziekte van Parkinson : Een hersenziekte? Prof.Dr.P.Santens Bewegingsstoornissen Neurologie UZ Gent Algemene vaststellingen Prevalente ziekte : 30000 Belgen, 1% van 65-plussers Kennis van de ziekte en
Nadere informatieEven voorstellen.. Regina Bunders, diëtiste. Vreneli Boerlage, apotheker (apotheek Vlaslant)
Zorg voor Parkinson Even voorstellen.. Regina Bunders, diëtiste Vreneli Boerlage, apotheker (apotheek Vlaslant) Doel van vanmiddag Informatie over voeding/medicatie bij Parkinson Bespreken veelvoorkomende
Nadere informatieDe rol van medicatie bij Parkinson
Informatiebijeenkomst Parkinsoncafé De rol van medicatie bij Parkinson Klaas Kooistra Openbaar apotheker Apotheek De Drie Leliën, Leersum Even voorstellen Afgestudeerd in augustus 2010 Geregistreerd openbaar
Nadere informatiePatiëntenvoorlichting: Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Afdeling Neurologie Patiëntenvoorlichting: Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Inleiding Als u de ziekte van Parkinson heeft, komt er een moment dat uw behandelend neuroloog medicijnen gaat voorschrijven.
Nadere informatieMedicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Inhoud van deze folder 1. Inleiding 2. Algemene regels voor het innemen van medicijnen 3. medicijnen 4. Welke middelen worden voorgeschreven? 5. Zijn er alternatieven
Nadere informatieUniversitair Medisch Centrum Groningen Neurologie. Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Inleiding Als u de ziekte van Parkinson heeft komt er een moment dat uw behandelend neuroloog medicijnen gaat voorschrijven. Dit kan bijvoorbeeld het moment zijn wanneer de klachten uw dagelijks functioneren
Nadere informatieGeneesmiddelen bij de ziekte van Parkinson
Geneesmiddelen bij de ziekte van Parkinson Parkinson café de Biechten Dinsdag 10 februari 2015 Henk Nooijens, apotheker BENU apotheek de Croonprins Zenuwstelsel Glasvezel netwerk in het lichaam Boodschappen
Nadere informatieParkinson. Parkinsonismen Vereniging. Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Parkinson Parkinsonismen Vereniging Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Als u de ziekte van Parkinson heeft komt er een moment dat uw behandelend neuroloog
Nadere informatieMedicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Patiënteninformatie Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Informatie over verschillende medicijnen, regels voor het innemen en de bijwerkingen Medicijngebruik Als u de ziekte van Parkinson heeft,
Nadere informatieMedicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Inleiding Als u de ziekte van Parkinson heeft komt er een moment dat uw behandelend neuroloog medicijnen gaat voorschrijven. Dit kan bijvoorbeeld het moment
Nadere informatiePatiënteninformatie. Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson. Informatie over verschillende medicijnen, regels voor het innemen en de bijwerkingen
Patiënteninformatie Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Informatie over verschillende medicijnen, regels voor het innemen en de bijwerkingen Inhoudsopgave Bladzijde Medicijngebruik 4 Algemene
Nadere informatieParkinson en Medicatie
Parkinson en Medicatie Parkinson dag zaterdag 16 november 2013 Dhr. Kerklaan Functie: Neuroloog Filmpje Vragen 1.Parkinson medicatie kan de ziekte v parkinson remmen: Juist Onjuist Vragen 2.Je moet zo
Nadere informatieMedicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Algemene regels voor het innemen van medicijnen... 2 3 Bijwerkingen medicijnen... 3 4 Hulpmiddelen om de medicijnen niet te
Nadere informatieEen logisch gevolg hiervan is dat medicijngebruik een centrale plaats inneemt in het leven van iedere patiënt met de ziekte van Parkinson.
Neurologie Medicijngebruik Bij de ziekte van Parkinson Inleiding Bij u is de ziekte van Parkinson vastgesteld. Er komt een moment dat uw behandelend neuroloog medicijnen gaat voorschrijven. Uw neuroloog
Nadere informatieFarmacokinetiek en dynamiek
Farmacokinetiek en dynamiek Het toepassen van informatie uit het farmacotherapeutisch kompas Douwe van der Meer Ziekenhuisapotheker 20-03-2018 Wie schrijf het Kompas? VWS ZI Verzekeraars Wat is de bron?
Nadere informatieMedicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Voor de behandeling van de ziekte komt er een moment dat uw behandelend neuroloog medicijnen gaat voorschrijven. Vaak gebeurt dit wanneer de klachten u beperken in het dagelijkse leven. Bij de ziekte is
Nadere informatieMedicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Voor de behandeling van de komt er een moment dat uw behandelend neuroloog medicijnen gaat voorschrijven. Vaak gebeurt dit wanneer de klachten u beperken in het dagelijkse leven. Bij de is alleen een behandeling
Nadere informatieParkinson medicatie.. MOET DAT NOU?? Al die pillen??
Datum dinsdag 13 november 2019 Parkinson Café Hengelo Spreker Agnes Wertenbroek Parkinson medicatie.. MOET DAT NOU?? Al die pillen?? Voordracht Stellingen Medicatie Hoe gebruik je die in de praktijk? Wat
Nadere informatieMedicatie bij M. Parkinson
Medicatie bij M. Parkinson Onderwijs: AIOS klinische geriatrie, 19-06-2013, 14.15-15.00 uur Spreker: dr. H.L. Koek, klinisch geriater, UMC Utrecht Onderwerpen: Inleiding: epidemiologie, pathofysiologie,
Nadere informatieFTO Parkinson. Rachel Bouwsma Annet Bruggeman 14-mei 2013
FTO Parkinson Rachel Bouwsma Annet Bruggeman 14-mei 2013 Inhoud: Parkinson Motorische symptomen Geneesmiddelen + keuze Medicatie bij mentale stoornis Voorschrijfcijfers Conclusies/afspraken Ziekte van
Nadere informatieMedicijngebruik Ziekte van Parkinson
Patiënteninformatie Voor de behandeling van de ziekte van Parkinson komt er een moment dat uw behandelend neuroloog medicijnen gaat voorschrijven. Vaak gebeurt dit wanneer de klachten u beperken in het
Nadere informatieParkinson Blaas en Darm problemen
Parkinson Blaas en Darm problemen 7 november 2015 JP Kerklaan, Neuroloog Stellingen 1. Obstipatie komt weinig voor bij ziekte van parkinson 2. Vaak s nachts plassen past niet bij parkinson 3. Problemen
Nadere informatieKlinische verschijnselen bij de ziekte van Parkinson. Een breed spectrum aan symptomen. Wijnand Rutgers, neuroloog Martini Ziekenhuis Groningen
Klinische verschijnselen bij de ziekte van Parkinson Een breed spectrum aan symptomen Wijnand Rutgers, neuroloog Martini Ziekenhuis Groningen Inhoud Wat is de ziekte van Parkinson? Pathofysiologie Symptomatologie
Nadere informatieNON MOTORE KLACHTEN EN VERSCHIJNSELEN BIJ PARKINSON. Jean-Michel Krul, neuroloog
NON MOTORE KLACHTEN EN VERSCHIJNSELEN BIJ PARKINSON Jean-Michel Krul, neuroloog WAAR GAAN WE OVER SPREKEN?.De premotore fase van de ziekte van Parkinson.De motore klachten en verschijnselen.de non
Nadere informatieWELKE BEHANDELINGSMOGELIJKHEDEN HEB IK?
WELKE BEHANDELINGSMOGELIJKHEDEN HEB IK? Aanpak van de ziekte van Parkinson www.parkinsonpoly.com Deze serie folders is tot stand gekomen in samenwerking met de European Parkinson s Disease Association
Nadere informatieZiekte van Parkinson. 6 juni 2012 Ben Jansen, neuroloog TweeSteden ziekenhuis Tilburg/Waalwijk
Ziekte van Parkinson 6 juni 2012 Ben Jansen, neuroloog TweeSteden ziekenhuis Tilburg/Waalwijk indeling parkinson/-isme behandeling late fase complicaties, delier responsfluctuaties, on-off, wearing
Nadere informatieAls een pilletje niet meer genoeg is
Als een pilletje niet meer genoeg is Jeroen van Vugt Medisch Spectrum Twente Iets over Parkinson n Verstoorde motoriek Trillen (tremor) Stijve spieren Trager Starre mimiek Onduidelijker spreken Moeilijker
Nadere informatieNascholingsdag Parkinson-verpleegkundigen Nederland. De medicamenteuze behandeling
Nascholingsdag Parkinson-verpleegkundigen Nederland De medicamenteuze behandeling Cantharel woensdag 25 mei 201 Erik van Wensen, neuroloog Gelre Ziekenhuizen, Apeldoorn Inhoud Introductie Parkinson Behandeling:
Nadere informatiePatiëntenbrochure. 1dd 1mg bij parkinson
Patiëntenbrochure 1dd 1mg bij parkinson Inhoud Wat is de ziekte van Parkinson? 3 Wat zijn de klachten bij de ziekte van Parkinson? 4 Waar wordt de ziekte van Parkinson door veroorzaakt en hoe vaak komt
Nadere informatieBehandelmogelijkheden. bij de ziekte van Parkinson
Behandelmogelijkheden bij de ziekte van Parkinson Behandelmogelijkheden bij de ziekte van Parkinson Colofon Behandelmogelijkheden bij de ziekte van Parkinson Aan deze uitgave werkten mee: Mw. dr. A. Winogrodzka,
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson
De ziekte van Parkinson Wie krijgt de ziekte van Parkinson? De ziekte van Parkinson is geen zeldzame ziekte. Precieze getallen ontbreken, maar Parkinson komt in Nederland voor bij ongeveer 40.000 mensen.
Nadere informatiePatiënteninformatie. Parkinsonzorg in het LLZ en Zoetermeer
Parkinsonzorg in het LLZ en Zoetermeer Inleiding De ziekte van Parkinson U heeft de diagnose van Parkinson. De ziekte van Parkinson is een veel voorkomende en complexe aandoening.. Door een verstoring
Nadere informatiePatiënteninformatie. Parkinsonzorg in het LangeLand Ziekenhuis en Zoetermeer
Parkinsonzorg in het LangeLand Ziekenhuis en Zoetermeer Inleiding De ziekte van Parkinson U heeft de diagnose van Parkinson. De ziekte van Parkinson is een veel voorkomende en complexe aandoening. Door
Nadere informatiePatiënteninformatie. Parkinsonzorg in het LangeLand Ziekenhuis en Zoetermeer
Parkinsonzorg in het LangeLand Ziekenhuis en Zoetermeer Inleiding De ziekte van Parkinson U heeft de diagnose van Parkinson. De ziekte van Parkinson is een veel voorkomende en complexe aandoening. Door
Nadere informatiePatiënteninformatie. Parkinsonzorg in het LangeLand Ziekenhuis en Zoetermeer
Parkinsonzorg in het LangeLand Ziekenhuis en Zoetermeer Inleiding De ziekte van Parkinson U heeft de diagnose van Parkinson. De ziekte van Parkinson is een veel voorkomende en complexe aandoening. Door
Nadere informatiePalliatieve Zorg bij Parkinson. Presentatie. Ondertitel. Paul Smit, Specialist Ouderengeneeskunde Kaderarts Palliatieve Zorg ParkinsonNet
Palliatieve Zorg bij Parkinson Presentatie Ondertitel Paul Smit, Specialist Ouderengeneeskunde Kaderarts Palliatieve Zorg ParkinsonNet Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen
Nadere informatieSchizofrenie/psychotische stoornis: dopaminergica 3434
Schizofrenie/psychotische stoornis: dopaminergica 3434 Datum literatuursearch: 13 maart 2017 CONCLUSIE Verschillende studies laten het ontstaan van psychoses zien bij het toevoegen van dopaminerge middelen
Nadere informatieInteracties met Psychofarmaca. Drs. G. Nap, Ziekenhuisapotheker MHA Apotheek Parnassia Groep 14 november 2016
Interacties met Psychofarmaca Drs. G. Nap, Ziekenhuisapotheker MHA Apotheek Parnassia Groep 14 november 2016 Disclosure belangen spreker Gert Nap (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk
Nadere informatieZiekte van Parkinson
Ziekte van Parkinson Historie Ontstaanswijze Verschijnselen Behandeling Dr. E.S. Louwerse, neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis s-hertogenbosch Progressieve neurologische ziekte Oorzaak onbekend Geen genezing
Nadere informatieziekte van Parkinson en ziekte van Huntington
Samenvatting 1/6 Stijve stramme spieren, langzaam bewegen en trillen. Dit zijn typerende kenmerken bij de ziekte van Parkinson. Bij de zijn juist grote ongecontroleerde bewegingen typerend. Je zou dus
Nadere informatieMETHADON ALS PIJNSTILLER IN DE PALLIATIEVE ZORG
METHADON ALS PIJNSTILLER IN DE PALLIATIEVE ZORG RUBEN VAN COEVORDEN HUISARTS HOSPICE ARTS JHI CONSULENT PALLIATIEVE ZORG WAT KOMT AAN BOD? Indicaties Beschikbare preparaten Farmacokinetiek Farmacodynamiek
Nadere informatieHartfalen. Manon van der Meer AIOS cardiologie
Hartfalen Manon van der Meer AIOS cardiologie Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatiePYRIDOXINI HYDROCHLORIDUM oplossing voor injectie. MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 18 januari : Bijsluiter Bladzijde : 1
1.3.1 : Bijsluiter Bladzijde : 1 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS Pyridoxini hydrochloridum, 50 mg/ml pyridoxinehydrochloride Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken
Nadere informatieParkinson en voeding. Melissa van der Plaats, diëtist Meander Medisch Centrum, voorheen ook Norschoten
Parkinson en voeding Melissa van der Plaats, diëtist Meander Medisch Centrum, voorheen ook Norschoten Wie ben ik? Diëtist Norschoten te Barneveld / Meander Medisch Centrum te Amersfoort Sinds 2012 aangesloten
Nadere informatiePharmacom: Taxebrief juli 2018
Met ingang van 1 juli 2018 zijn de volgende wijzigingen aangebracht in Pharmacom: Medicatiebewaking NIEUWE INTERACTIES IA 481 panobinostat CYP3A4-remmers IA 482 omeprazol clozapine IA 483 digoxine- colestyramine
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme 1. Wat is dat?
De ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme 1 Wat is dat? Geschiedenis In 1817 beschreef de Londense arts James Parkinson voor het eerst de verschijnselen van de ziekte van Parkinson in zijn boek
Nadere informatiePatiëntenbrochure. Internet: www.apotheekzorg.nl Telefoon: 0800-766 74 636 (0800-POMPINFO) E-mail: apogo@apotheekzorg.nl.
Patiëntenbrochure Internet: www.apotheekzorg.nl Telefoon: 0800-766 74 636 (0800-POMPINFO) E-mail: apogo@apotheekzorg.nl Versie: Datum: APO112502 25 februari 2011 Aan deze brochure kunnen geen rechten worden
Nadere informatieFysiologische respons op hypothermie II
Fysiologische respons op hypothermie II Invloed op farmacokinetiek en dynamiek bij de neonatale patient TR de Haan, Y Bijleveld, R Mathot, PharmaCool study group. ZonMw Inleiding/ achtergrond Perinatale
Nadere informatieSandwichnascholing Aan de slag met MFB s! Disclosure belangen spreker. November Rogier Larik Zorgapotheker
Aan de slag met MFB s! November 2017 Rogier Larik Zorgapotheker Disclosure belangen spreker Geen (potentiele) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties Bedrijfsnamen Sponsoring
Nadere informatieZiekte van Parkinson. 'shaking palsy' ofwel 'schudverlamming
Ziekte van Parkinson 'shaking palsy' ofwel 'schudverlamming Aantal patienten Naar schatting zijn er op dit moment tussen de 40.000 en 45.000 mensen in Nederland die aan de ziekte van Parkinson lijden.
Nadere informatiePatiëntenbrochure ApoGo pomp
Patiëntenbrochure ApoGo pomp Inleiding Dit patiëntenboekje is bedoeld voor mensen met de ziekte van Parkinson die behandeld worden met de Apo-Go pomp. Dit boekje ondersteunt u bij het juiste gebruik van
Nadere informatieOptimale farmaceutische zorg voor patienten met M.Parkinson. Wereld Parkinsondag 2015 Nieuwegein
Optimale farmaceutische zorg voor patienten met M.Parkinson Wereld Parkinsondag 2015 Nieuwegein Een praktijkvoorbeeld Patient gebruikt Sinemet 125 mg 4dd 1 Wordt opgenomen in ziekenhuis: Levodopa/carbidopa
Nadere informatieMedicatie Risico bij Nierschade. Nictiz symposium 15 november 2016 Chris Hagen nefroloog
Medicatie Risico bij Nierschade Nictiz symposium 15 november 2016 Chris Hagen nefroloog Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
Nadere informatieDe medicamenteuze behandeling van de ziekte van Parkinson
De medicamenteuze behandeling van de ziekte van Parkinson Dr. Ad Hovestadt, neuroloog, Meander Medisch Centrum, Amersfoort Inleiding De ziekte van Parkinson is een langzaam progressieve neuropsychiatrische
Nadere informatieZIEKTE VAN PARKINSON dr. Paul Bourgeois az groeninge Kortrijk HERFST 2015
ZIEKTE VAN PARKINSON dr. Paul Bourgeois az groeninge Kortrijk HERFST 2015 Meest voorkomende aandoening van het extrapyramidaal systeem 100-200 per 100.000 Ongeveer 30.000 Parkinson patiënten in België
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen
Polyfarmacie bij ouderen FTO maart 2016 WAGRO Polyfarmacie en Medicatiebeoordeling IGZ HARM NTVG Optimale zorg voor ouderen Ephor Start en Stopp criteria Strip methode 1 Opzet FTO Casussen (veel) Interactie
Nadere informatieParkinsonNet in cijfers. juli 2014
ParkinsonNet in cijfers juli 2014 MariëttaEimers MartenMunneke BasBloem MirtevanGalen RobindeVries ParkinsonNet ParkinsonNet ParkinsonNet Vektis Vektis ParkinsonNetincijfers rapportage2012 Inhoud 1Inleiding...3
Nadere informatieDe behandeling van de ziekte van Parkinson en dementie
De behandeling van de ziekte van Parkinson en dementie Zijn de bijwerkingen erger dan de kwaal? Klaas Kooistra Openbaar apotheker Leersum Structuur Voorstellen Introductie Werking medicatie We behandelen
Nadere informatieElke tablet bevat 0,25 mg pramipexoldihydrochloride-monohydraat, wat overeenkomt met 0,18 mg pramipexol.
06.07.2011 NAAM VAN HET GENEESMIDDEL SIFROL 0,18 mg tabletten KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat 0,25 mg pramipexoldihydrochloride-monohydraat, wat overeenkomt met 0,18 mg pramipexol.
Nadere informatieZiekte van Parkinson = ZvP. Chris Bavinck, ouderenpsychiater
Ziekte van Parkinson = ZvP Chris Bavinck, ouderenpsychiater Inhoud Wat is ziekte van Parkinson? Wat kan er aan voorafgaan? Wat kan er bijkomen? Psychose Depressie en angst Dementie ZvP 1817: James Parkinson
Nadere informatie2.1: Hoe kunnen wij, als mensen, andere mensen helpen om deze ziekte te laten verdwijnen uit de wereld? Al dan niet een deel.
Werkstuk door een scholier 1417 woorden 10 april 2001 4,8 34 keer beoordeeld Vak Biologie 1.Verhelder onduidelijke begrippen en termen. Geen onduidelijke begrippen. 2.Wat is nu precies het probleem? 2.1:
Nadere informatieLeerdoelen. Wees alert op nierproblemen bij probleeminventarisatie medicatie beoordeling. Begeleid beschermende maatregelen.
NIERFUNCTIE 2 Leerdoelen Wees alert op nierproblemen bij probleeminventarisatie medicatie beoordeling Begeleid beschermende maatregelen Functies Volume- osmo- en zuurregulatie Excretie afvalproducten stofwisseling
Nadere informatieBehandeling van hypertensie
NECF onderwijsbijeenkomst 19 juni 2014 Farmacotherapie bij 80+ers: Waar zijn we eigenlijk mee bezig? Behandeling van hypertensie Evelien Lutke Schipholt, apotheker externe instellingen, CWZ Gerard Rongen,
Nadere informatieEldepryl Part IB2: Patiëntenbijsluiter
tabletten page 1 of 6 Uw arts heeft u Eldepryl tabletten voorgeschreven. Dit is een middel dat gebruikt wordt bij de ziekte van Parkinson. In deze bijsluitertekst vindt u informatie over het gebruik van
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. ELDEPRYL 5 mg tabletten ELDEPRYL 10 mg tabletten. selegiline hydrochloride
BIJSLUITER 1 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER ELDEPRYL 5 mg tabletten ELDEPRYL 10 mg tabletten selegiline hydrochloride Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want
Nadere informatieVerpleegkundige aandachtspunten bij een parkinsonpatiënt. Delaere Griet
Verpleegkundige aandachtspunten bij een parkinsonpatiënt Delaere Griet Verpleegkundige aandachtspunten inhoud: 1. Medicatie 2. Mobiliteit 3. Voeding 4. Uitscheiding 5. Slaappatroon 6. Psychische en cognitieve
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 5 december 2005 Farmatec/P februari 2006
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 5 december 2005 Farmatec/P 2642282 6 februari 2006 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatiePalliatieve Zorg bij Parkinson. Paul Smit Spec. Ouderengeneeskunde Kaderarts Palliatieve Zorg Hospice-arts Zorggroep Apeldoorn
Palliatieve Zorg bij Parkinson Paul Smit Spec. Ouderengeneeskunde Kaderarts Palliatieve Zorg Hospice-arts Zorggroep Apeldoorn ZvP sinds 20 jaar Hr. A. 82 jr. Eindstadium (Hoehn & Yahr 5) Rolstoel, passief
Nadere informatiePalliatieve Zorg. Paul Smit, Specialist Ouderengeneeskunde Kaderarts Palliatieve Zorg. 2012 ParkinsonNet congres
Palliatieve Zorg Paul Smit, Specialist Ouderengeneeskunde Kaderarts Palliatieve Zorg Palliatieve Zorg Palliatieve zorgverlening is aan de orde zodra behandelingen die op genezing gericht zijn niet of niet
Nadere informatieFarmacogenetica is bloedstollend
Farmacogenetica is bloedstollend Dr. Arne Risselada Ziekenhuisapotheker, epidemioloog, klinisch farmacoloog Wilhelmina Ziekenhuis Assen Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieParkinson en Psychoses
Parkinson en Psychoses Inleiding Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Dit zijn psychotische belevingen die de vorm
Nadere informatieZiekte van Parkinson wat als de pillen niet meer werken? Dr. Ania Winogrodzka, neuroloog Dhr. Koen Gilissen, Parkinson verpleegkundige
Ziekte van Parkinson wat als de pillen niet meer werken? Dr. Ania Winogrodzka, neuroloog Dhr. Koen Gilissen, Parkinson verpleegkundige ± 50% (L-dopa responsieve) PD patiënten ervaart na 5 jr motorische
Nadere informatieInformatiestandaarden voor medicatiebewaking bij Nierfunctieverlies. Michael Tan Productmanager Nictiz
Informatiestandaarden voor medicatiebewaking bij Nierfunctieverlies Michael Tan Productmanager Nictiz Disclosure belangen M. Tan (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Wat verandert er in het zenuwstelsel als een dier iets leert? Hoe worden herinneringen opgeslagen in de hersenen? Hieraan ten grondslag ligt het vermogen van het zenuwstelsel om
Nadere informatieFarmacotherapie bij 80+ers. Cholinesteraseremmers bij M. Alzheimer. Waar zijn we eigenlijk mee bezig?
Farmacotherapie bij 80+ers Cholinesteraseremmers bij M. Alzheimer Waar zijn we eigenlijk mee bezig? Cholinesteraseremmers bij M. Alzheimer Waar zij we eigenlijk mee bezig? David Jansen, AIOS klinische
Nadere informatieFarmacologie en interacties van oncolytica
Farmacologie en interacties van oncolytica Een achtergrond, hoe te managen en een focus op TKIs Roelof van Leeuwen, ziekenhuisapotheker 10 e Nascholing Hematologie, 24 maart 2017 Wie ben ik? Roelof van
Nadere informatieBijwerkingen van geneesmiddelen: herkennen en melden
Bijwerkingen van geneesmiddelen: herkennen en melden December 2013 COIG, Bunnik Dr. F. van Hunsel, apotheker-epidemioloog www.lareb.nl Nieuwe geneesmiddelen Veiligheid geneesmiddel is altijd onzeker Hoe
Nadere informatiePolyfarmacie bij Ouderen STRIP:Less is or more? Thijs Vinks, apotheker Ralf Vingerhoets, geriater
Polyfarmacie bij Ouderen STRIP:Less is or more? Thijs Vinks, apotheker Ralf Vingerhoets, geriater Arts, Apotheker, praktijkassistent of? Symp Kwetsbare Ouderen 29-10-13 1 Wie optimaliseert reeds polyfarmacie?
Nadere informatieVersion 3.0, 04/2013 BIJSLUITER
Version 3.0, 04/2013 BIJSLUITER 1 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER ELDEPRYL 5 mg tabletten ELDEPRYL 10 mg tabletten selegiline hydrochloride Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel
Nadere informatieZiekte van Parkinson
Ziekte van Parkinson Behandeling van ziekte van Parkinson. Door: Drs. T. Kors, Orthomoleculair Therapeut, onderzoeker Gestelsestraat 16B 5582 HH Waalre Tel: 0407113026, info@linuspaulingkliniek.nl Parkinson
Nadere informatieGeriatrische farmacotherapie voor verpleegkundigen. 2 december 2014
Geriatrische farmacotherapie voor verpleegkundigen 2 december 2014 2 welkom 3 programma Inleiding Ken je klassiekers: toedienen en de toedienlijst Casus: Mw. P. Arkinson Casus: Dhr Chr. Hartfalen Casus:
Nadere informatieLEVODOPA BIJ PATIËNTEN MET VROEGE ZIEKTE VAN PARKINSON informatie voor deelnemers
LEVODOPA BIJ PATIËNTEN MET VROEGE ZIEKTE VAN PARKINSON informatie voor deelnemers Geachte heer/ mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek. U beslist zelf
Nadere informatieWie screenen?
29/09/16 COGNITIEVE STOORNISSEN : WAAROM cognitief screenen via online testen? De gecombineerde testing ( SMS -OLD -CVST 24 ) helpt u de patiënten te selecteren voor verwijzing naar neuroloog of geriater
Nadere informatie4/16/2013. Geheel meer dan de som der delen. D r. A n u s c hka Sto r ms. Inhoud. 1/ Taak psychiater bij pijn? 2/ Hoe bekijkt een psychiater pijn?
Geheel meer dan de som der delen D r. A n u s c hka Sto r ms 22 maart 2013 Inhoud 1/ Taak psychiater bij pijn? 2/ Hoe bekijkt een psychiater pijn? 1 Casus 1 Tijdens wachtdienst telefoon van spoedgevallen:
Nadere informatieRichtlijn voeding bij de ziekte van Parkinson
Richtlijn voeding bij de ziekte van Parkinson Versie voor mensen met parkinson M.J.M.D van Asseldonk H.C. Dicke J.I. Hoff B. van Harten B.R. Bloem S.H.J. Keus M. Munneke Inhoud Algemene informatie... 3
Nadere informatieMedicatie, diabetes en verminderde nierfunctie. Lieke Mitrov-Winkelmolen Ziekenhuisapotheker
Medicatie, diabetes en verminderde nierfunctie Lieke Mitrov-Winkelmolen Ziekenhuisapotheker Diabetes medicatie en verminderde nierfunctie Kort overzicht Verminderde nierfunctie Metabolisme/eliminatie van
Nadere informatieOnderzoek naar behandelingen voor de vermoeidheidstoestand
6 oktober 2014. Onderzoek naar behandelingen voor de vermoeidheidstoestand Volgens het meest recente epidemiologische onderzoek naar vermoeidheid (door het Ministerie van gezondheid en welzijn in Japan,
Nadere informatieNieuwe middelen voor de behandeling van de ziekte van Parkinson
N E U R O F A R M A C O L O G I E Nieuwe middelen voor de behandeling van de ziekte van Parkinson A. Hovestadt, H.W. Berendse, B.R. Bloem, A.J.W. Boon, J.J. van Hilten, M.A.J. de Koning-Tijssen, T. van
Nadere informatiePersonalized medicine bij niertransplantatie. Dirk Jan Moes, Ziekenhuisapotheker Laboratorium TDM & Toxicologie Leids Universitair Medisch Centrum
Personalized medicine bij niertransplantatie Dirk Jan Moes, Ziekenhuisapotheker Laboratorium TDM & Toxicologie Leids Universitair Medisch Centrum 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieFarmacologie en interacties van geneesmiddelen in de hemato-oncologie. Dr. Nicole Hunfeld, ziekenhuisapotheker 20 maart 2014
Farmacologie en interacties van geneesmiddelen in de hemato-oncologie Dr. Nicole Hunfeld, ziekenhuisapotheker 20 maart 2014 Inhoud workshop Deel 1 (30 minuten): 1. Wat is farmacokinetiek? Nadruk op ouderen
Nadere informatieNierfalen en pallia+eve zorg: wat is de rela+e?
Nierfalen en pallia+eve zorg: wat is de rela+e? Workshop 1 Be,e Hoekstra, Verpleegkundig specialist Maasstad Ziekenhuis (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieDe lotgevallen van medicatie in het menselijk lichaam.
De lotgevallen van medicatie in het menselijk lichaam. Waarom medicijnen gebruiken? Iemand heeft een aandoening en de oorzaak van die aandoening kan met geneesmiddelen worden behandeld causale behandeling.
Nadere informatieGenetica bij Parkinson
Genetica bij Parkinson Wat is er bekend en wat is de toekomst? Landelijke werkgroep 12 juni 2013 Janneke Rood Arts-onderzoeker GPS Genetische Parkinson Studie Inhoud Overervingspatronen Genetica en kliniek
Nadere informatie18. Gegeven zijn de volgende uitspraken: I. Tyrosine is de precursor van serotonine II. Een overmaat aan serotonine kan leiden tot agressief gedrag.
1. Welke uitspraak is WAAR? a. Evertebraten hebben geen zenuwstelsel dat hun toelaat gecoördineerde bewegingen uit te voeren. b. Evertebraten hebben niet meer dan 10.000 zenuwcellen. c. Het telencephalon
Nadere informatieMEDICATIEBEOORDELING bij patiënten met een verstandelijke beperking: HOE? drs. Marianne van den Berg Apotheker te Alphen aan den Rijn
MEDICATIEBEOORDELING bij patiënten met een verstandelijke beperking: HOE? drs. Marianne van den Berg Apotheker te Alphen aan den Rijn Disclosure relevante belangen trainer Marianne van den Berg heeft geen
Nadere informatieBewaking op bijwerkingen in de (ziekenhuis)apotheek. Jean Conemans
Bewaking op bijwerkingen in de (ziekenhuis)apotheek Jean Conemans Nierfunctie Farmacogenetica Interacties Spiegelbepalingen Klinische chemie Clinical rules Medicatieveiligheid Meldmodule LAREB Aspecten
Nadere informatie