Concept notitie Huishoudelijke verzorging

Transcriptie

1 Concept notitie Huishoudelijke verzorging Aanleiding Per 1 januari 2007 gaat de huishoudelijke verzorging uit de AWBZ over naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). De WMO biedt de vrijheid de huishoudelijke verzorging op een geheel nieuwe manier in te richten. Om het in te voeren beleid van de WMO af te stemmen met de burgers, belangenbehartigers en vertegenwoordigers van welzijn- en zorgaanbieders heeft de gemeente Achtkarspelen een discussieplatform opgericht. Dit platform heeft besloten een aantal thema's uit te werken in werkgroepen. De werkgroep huishoudelijke verzorging heeft zich bezig gehouden met de prestatievelden vijf en zes. Prestatieveld 5: het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem. Prestatieveld 6: het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem ten behoeve van het behoud van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan het maatschappelijk verkeer. Uitgangspunt hierbij is dat het beleid van de gemeente erop gericht is mensen voorzieningen te bieden zodat zij zelfstandig kunnen functioneren en kunnen participeren in de maatschappij. Tevens dient volgens de werkgroep als uitgangspunt te worden genomen dat mensen afhankelijk zijn van de hulp. De persoon heeft meer zorg nodig, terwijl hij of zij liever zelfredzaam zou zijn. Vanwege de noodzaak van hulp dient de huishoudelijke zorg niet steeds duurder te worden en goed bereikbaar te blijven voor een ieder. Aan de hand van het bespreken van een aantal onderwerpen uit de handreiking huishoudelijke verzorging in de WMO van het ministerie van VWS en de VNG, heeft de werkgroep een antwoord gegeven op de centrale vraag 'Wat is de visie op huishoudelijke verzorging binnen Achtkarspelen?'. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: wat is huishoudelijke verzorging, keuzevrijheid, indicatie, eigen bijdrage, inkoop, kwaliteitseisen, modellen huishoudelijke verzorging, huidig aanbod huishoudelijke verzorging, knelpunten die door de werkgroep worden ervaren en financiën. Wat is huishoudelijke verzorging? Voor een aantal onderdelen krijgt de gemeente een (tijdelijke) zorgplicht. De zorgplicht zal voor een beperkt aantal individuele voorzieningen gelden. Daarbij wordt gedacht aan huishoudelijke verzorging waarop voorheen een aanspraak op grond van de AWBZ gold en aan het verstrekken van rolstoelen en scootmobielen. Zolang de zorgplicht geldt, zal de gemeente met de definitie van Huishoudelijke verzorging uit de AWBZ moeten werken: Huishoudelijke verzorging omvat het ondersteunen bij of het overnemen van activiteiten op het gebied van het verzorgen van het huishouden in verband met een somatische, psychogeriatrische of psychiatrische aandoening of beperking, een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke handicap of een psychosociaal probleem die of dat leidt of dreigt te leiden tot het disfunctioneren van de verzorging van het huishouden van de verzekerde dan wel van de leefeenheid waartoe de verzekerde behoort, te verlenen door een instelling. Keuzevrijheid In de handreiking wordt een onderscheid gemaakt tussen vijf gradaties van keuzevrijheid, waarbij de minste mate (geen keuzevrijheid) wordt gekenmerkt door een gemeente die autonoom bepaalt welke voorziening of dienst wordt verstrekt. De grootste mate (volledige keuzevrijheid) houdt in dat de klant de volledige keuzevrijheid krijgt. Aan het indicatiebesluit wordt een bedrag gekoppeld, dat de klant naar eigen inzicht kan besteden. Ook kan de klant kiezen voor huishoudelijke zorg in natura. De werkgroep is van mening dat de burger grote keuzevrijheid dient te hebben tussen aanbieders, waarbij tevens aandacht voor het algemeen levensbeschouwelijke aanbod belangrijk wordt geacht. Daarnaast is er sterke voorkeur voor het aanbieden van

2 - 2 - persoonsgebonden budget (PGB). Vooral bij langdurige situaties is het prettig om keuze te hebben voor PGB. De burger kan in de vorm van een PGB zelf beter de regie voeren en krijgt in principe niet te maken met wisselende mensen als hulp. De keuze voor PGB houdt tevens in dat de burger kan kiezen voor het betalen van de buurvrouw voor huishoudelijke verzorging, wat wellicht voor sommige mensen prettiger werkt dan een vreemde. Aandachtspunten - de burger dient goed op de hoogte te zijn waarvoor hij kiest (een bedrijf dient bijvoorbeeld gecertificeerd zijn); - kiezen voor PGB brengt met zich mee dat de burger zelf zorg dient te dragen voor de administratie. Voor sommige mensen kan dit lastig zijn en er dient daarom eventueel hulp te worden geboden vanuit het WMO loket (ofwel door een loketmedewerker ofwel door middel van doorverwijzing); - een persoon die PGB heeft dient het niet uitgegeven geld terug te betalen aan het zorgkantoor. Momenteel heeft de werkgroep het gevoel dat het zorgkantoor de terugbetalingen niet goed controleert. Indien het zorgkantoor de budgetten gaat beheren, dient het zorgkantoor hierop gecontroleerd te worden in verband met de kosten die ten laste komen van het WMO budget; - er dient rekening mee te worden gehouden dat de keuzevrijheid voor aanbieders in acute situaties beperkt is. Indicatie Indicaties zijn er in verschillende complexiteiten. Zo kan er een onderscheid gemaakt worden tussen indicatie op basis van eenvoudige standaardprotocollen, indicatie op basis van gespecialiseerd advies, of op basis van een combinatie. Complexe situaties zijn die situaties waarbij naast huishoudelijke verzorging ook andere WMO-voorzieningen of AWBZvoorzieningen worden overwogen. Wat betreft de uitvoerende instantie voor de indicatiestelling, is er een keuze te maken tussen de gemeente, het CIZ, een andere externe indiceerder of de aanbieder van huishoudelijke verzorging. De beschikking zal echter altijd door de gemeente moeten worden afgegeven. Belangrijk bij indicatiestelling is in ieder geval dat er goede integrale afweging plaatsvindt tussen de WMO voorzieningen en AWBZ voorzieningen. De gemeente als indicatiesteller Voordelen: - indicatiestelling door de gemeente die de criteria heeft opgesteld is een goede waarborg dat de uitvoering conform het beleid plaatsvindt; - Er is een directere invloed op de kostenbeheersing, doordat niet elke indicatie hoeft te worden uitgevoerd door een dure indicatiesteller; - door de verschillende onderdelen van de uitvoering van het beleid (voorlichting, indicatiestelling, eigen bijdrage, etc.) in eigen beheer uit te voeren, is integraliteit eenvoudiger te realiseren. Er kan ook een keuze worden gemaakt om als gemeente zich te concentreren op de eenvoudige aanvragen en de complexe aanvragen waarbij naast huishoudelijke verzorging ook AWBZ functies worden geïndiceerd uit te besteden aan het CIZ of een andere externe indiceerder. De andere externe indiceerder heeft voor de burger als nadeel dat de burger naast het CIZ voor de AWBZ ook nog met een andere partij te maken krijgt. Het onderscheid tussen eenvoudig en complex zal bepaald worden door de toegangscriteria die de gemeente in de WMO-verordening heeft vastgelegd. Het CIZ als indicatiesteller Het CIZ voert de indicatiestelling voor de AWBZ reeds uit en geeft binnen Achtkarspelen indicatieadviezen voor woningaanpassingen boven ,-. Het CIZ kan indicatieadviezen opstellen in het gemeentelijk loket of in overleg met het gemeentelijk loket. Dit kan gemandateerd en geprotocolleerd.

3 - 3 - Een andere externe indiceerder Binnen Achtkarspelen voert momenteel het SCIO de indicaties voor de WVG uit. Het SCIO zou ook adviezen kunnen afgeven voor de WMO. Dit geldt ook voor andere externe indiceerders, zoals bijvoorbeeld Argonaut. Deze indiceerder geeft advies aan de gemeente die vervolgens een besluit neemt en een beschikking afgeeft. Het voordeel van uitbesteden aan een particuliere organisatie kan door schaalvoordelen voordeliger zijn. De aanbieder van huishoudelijke verzorging als indicatiesteller Veel van de aanvragen voor huishoudelijke verzorging zijn makkelijk te indiceren. Zo hebben bijvoorbeeld mensen tijdelijk huishoudelijke verzorging nodig omdat zij uit het ziekenhuis komen. Hiervoor is geen uitgebreide indicatiestelling nodig. Dit heeft als voordeel dat de klant maar met één instelling te maken heeft en dat bij het eerste contact de huishoudelijke verzorging kan worden geregeld. Belangrijk is hierbij dat er goede afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en de aanbieder. De criteria voor toegang tot de huishoudelijke verzorging moeten tevens duidelijk worden geformuleerd. Navraag van de werkgroep onder een aantal burgers van Achtkarspelen die huishoudelijke verzorging ontvangen heeft geleerd dat de ervaringen met het CIZ slecht zijn. Het CIZ gaat zeer streng om met de richtlijnen en beslisbomen, waardoor er slecht gekeken wordt naar de individuele situatie. De werkgroep is van mening dat het CIZ als indicatiestellingsorgaan voor de huishoudelijke verzorging dient af te vallen. De werkgroep vindt de volgende zaken ten aanzien van de indicatiesteller belangrijk: - Indien de gemeente de primaire indicatiesteller is, dient de onafhankelijkheid van de indicatie te worden gewaarborgd; - Bij indicatiestelling dient voorop te staan wat een persoon uitputtend en objectief nodig heeft en pas daarna gekeken te worden wat er mogelijk is; - Er dient naar de individuele situatie van een persoon gekeken te worden; - De indicatiestelling dient bij voorkeur multidisciplinair plaats te vinden. Eigen bijdrage De uitgangspunten bij het heffen van eigenbijdragen zijn: - er wordt aangesloten bij de bestaande AWBZ eigenbijdragesystematiek; - de grenzen voor de eigenbijdrageregeling voor de WMO worden geënt op de extramurale AWBZ eigenbijdrageregeling; - het bestaande anticumulatiebeding is in de WMO opgenomen; - de eigen bijdrage mag de kostprijs niet overschrijden; - als de nieuwe eigenbijdrageregeling meer opbrengt dan nu, blijven de meeropbrengsten voor de gemeente beschikbaar; - een vermogenstoets is niet mogelijk. De vaststelling en de inning van de extramurale eigen bijdragen AWBZ wordt gedaan door het Centraal Administratie Kantoor Bijzondere Zorgkosten (CAK). Het CAK heeft derhalve ervaring en deskundigheid ten aanzien van het berekenen, vaststellen en innen van eigen bijdragen. De regering heeft daarom besloten het CAK deze taak ook voor de eigen bijdragen Wmo te geven (Kamerstukken II 2005/05, , nr. 36). Het CAK is dan ook de rechtspersoon die hiervoor op grond van artikel 16 van de Wmo wordt aangewezen. Als de nieuwe eigenbijdrageregeling meer opbrengt dan nu het geval is, blijven de meeropbrengsten voor de gemeente beschikbaar. In een dergelijk geval verdienen twee opties de voorkeur: ofwel de eigenbijdrage omlaag brengen; ofwel de meeropbrengsten elders binnen de WMO inzetten. Indien de eigen bijdrage te hoog is, wordt gevreesd dat een persoon ondeskundige hulp gaat inkopen. De sociale verzekeringsbank (SVB) ondersteunt momenteel budgethouders, dat wil zeggen burgers met een PGB. De burger is in het geval van een PGB opdrachtgever van de zorgverlener. Dit houdt in dat de budgethouder er voor dient te zorgen dat de zorgverlener op

4 - 4 - tijd betaald wordt en dat de loonbelasting en sociale premies worden afgedragen. Het SVB Servicecentrum PGB biedt budgethouders gratis hulp en advies. Het is nog niet bekend of en onder welke condities de SVB hiermee door zou willen gaan. Het wordt door de werkgroep als een goede optie gezien om de administratie van de PGB door de SVB te laten uitvoeren. Dit is echter ook afhankelijk van de keuze of de gemeente zelf de ondersteuning aan budgethouders wil bieden. In dit geval dient de ondersteuning die door de gemeente wordt geboden ook gratis te worden geleverd. Inkoop Bij het regelen van huishoudelijke verzorging zijn er verschillende zaken die kunnen worden ingekocht: indicatiestelling, eigen bijdrage en huishoudelijke verzorging. Wanneer de gemeente zelf de indicatiestelling uitvoert is er wat betreft de indicatiestelling geen sprake van inkoop. Indien de zorgverlener de indicatiestelling (of een deel daarvan) doet, kan dit in het bestek en/of contract worden opgenomen. Wanneer de gemeente de indicatiestelling door een commerciële partij laat uitvoeren is de gemeente (afhankelijk van het bedrag) wel aanbestedingsplichtig. Het innen van de eigen bijdrage kan de gemeente zelf uitvoeren of het kan worden ingekocht bij het CAK of een andere partij. Wanneer de huishoudelijke verzorging wordt ingekocht en het drempelbedrag van ,- wordt overschreden, zal er Europees moeten worden aanbesteed. Het proces rondom een Europese aanbesteding is zeer uitgebreid en dient voor de burgers zo zorgvuldig mogelijk te worden uitgevoerd. Om deze reden wordt gekozen voor een overgangsjaar, waarin de bestaande contracten met aanbieders doorgang zullen vinden. Tegelijkertijd zal de Europese aanbesteding tijdig en zorgvuldig plaatsvinden, zodat contracten met nieuwe aanbieders op 1 januari 2008 in kunnen gaan. Kwaliteitseisen Het is belangrijk om in de beleidsnotitie kwaliteitseisen op te nemen waaraan de huishoudelijke verzorging dient te voldoen. Deze kwaliteitseisen dienen gepreciseerd te worden in het bestek en tevens te worden opgenomen in het contract met de aanbieder van huishoudelijke verzorging. De kwaliteitscriteria zijn gericht op personeel, product, administratie en organisatie. De werkgroep acht de kwaliteitseisen die gesteld worden aan de vier voorgenoemde onderdelen erg belangrijk. Deze dienen zeer goed uitgewerkt te worden in het bestek en/of contract. Tevens is de werkgroep geen voorstander van een schoonmaakbedrijf als aanbieder, aangezien die niet de zorg kunnen inschatten die een persoon nodig heeft. Ook is de werkgroep van mening dat mensen die in de uitkering zitten niet kunnen worden ingezet voor huishoudelijke hulp. De werkgroep geeft de voorkeur aan een organisatie als de thuiszorg. Modellen huishoudelijke verzorging Er zijn vier basismodellen voor huishoudelijke verzorging, waarin combinaties van modellen mogelijk zijn. Het gaat om zorgkantoorconstructie, WVG-model, PGB model en Wijkmodel. In de zorgkantoorconstructie wordt grotendeels de systematiek van de AWBZ overgenomen. Tevens wordt uitgelegd wat een vijfde model, het Zeeuwse model, inhoudt. Zorgkantoorconstructie Het zorgkantoor koopt huishoudelijke verzorging in, organiseert de communicatie met de klant en organiseert de indicatiestelling. De klant kan kiezen tussen verschillende zorgaanbieders die gecontracteerd zijn. Het PGB behoort in dit model tot de mogelijkheden. Voordeel van de zorgkantoorconstructie is dat het nauwelijks problemen zal opleveren in de overgangsperiode. Nadeel is dat het model voor de langere termijn minder aantrekkelijk is, aangezien innovatie en kostenbeheersing minder voor de hand liggen.

5 - 5 - WVG-model Klanten krijgen in beginsel huishoudelijke verzorging in natura, alleen bij uitzondering wordt een PGB toegekend. Het WVG-model biedt veel ruimte ten aanzien van keuzevrijheid, er worden een of meer aanbieders gecontracteerd. Alleen mensen die uitdrukkelijk zelf de huishoudelijke verzorging willen inkopen, kunnen kiezen voor PGB. Voordeel van dit model is dat de gemeente direct zicht heeft op de doelgroep en de wijze waarop de huishoudelijke verzorging wordt uitgevoerd. Deze informatie kan betrokken worden bij ander gemeentelijk beleid. Een mogelijk nadeel is dat de gemeente de hele organisatie van de huishoudelijke verzorging naar zich toe trekt. PGB model Alle cliënten krijgen een PGB. Op basis van het indicatiebesluit ontvangt de klant een PGB, waarmee de klant zelf huishoudelijke verzorging in kan kopen. De cliënten die geen PGB kunnen of willen hebben, ontvangen huishoudelijke verzorging van een door de gemeente gecontracteerde aanbieder. De gemeente kan ondersteuning bieden bij het inkopen van huishoudelijke verzorging en de administratie daarvan. Voordeel voor de klant is dat dit model veel keuzevrijheid betekent. Nadeel is dat hoewel de gemeente direct zicht heeft op de doelgroep, dit niet heeft op de wijze waarop de huishoudelijke verzorging wordt uitgevoerd. Daardoor is de afstemming met andere beleidsterreinen niet zonder meer gewaarborgd. Hetzelfde geldt voor de afstemming met AWBZ-voorzieningen. Tevens kunnen kwantumkortingen niet of moeilijk worden bedongen, omdat het de klant is die in onderhandeling is met de aanbieder. Wijkmodel De gemeente contracteert per wijk of voor de gehele gemeente een aanbieder. De gemeente beperkt zich tot het opstellen van een aantal randvoorwaarden vooraf. De aanbieder krijgt de verantwoordelijkheid huishoudelijke ondersteuning te leveren in het afgesproken gebied voor een bepaald budget. Kenmerk van het model is dat voor het merendeel van de klanten geen individuele rechten ontstaan, wat mogelijk tot grote verontrusting kan leiden bij klanten die behoefte hebben aan zekerheid. Voordeel is dat de gemeente de verantwoordelijkheid bij de uitvoerders legt. Door binnen ruime kaders afspraken te maken krijgt de aanbieder de vrijheid nieuwe en innovatieve concepten uit te proberen. Tevens biedt het wijkmodel mogelijkheden integraal-wijkgericht beleid te voeren, zodat vanuit klantperspectief en uit financieel perspectief voordelen kunnen worden behaald. Nadeel is dat de gemeente binnen zorg en welzijn nog geen ervaring heeft met het wijkmodel. De verschillende vormen en mogelijkheden dienen dus nog te worden ontdekt. Daarnaast hebben klanten een zeer beperkte keuzevrijheid. Zeeuwse model Bij dit model stelt de gemeente een raamovereenkomst op waarin uurprijs, kwaliteitscriteria en leveringsvoorwaarden worden vermeld. De gemeente vraagt vervolgens potentiële aanbieders zich in te schrijven. Dit is continu mogelijk. De cliënt kiest daarna uit de ingeschreven aanbieders. Voordeel van het Zeeuwse model is dat de cliënt meer sturing heeft en een grote keuzevrijheid. Verder is het model zeer flexibel, is er sprake van lage prijzen en zorgt het model voor demping van de harde marktwerking. Een ander belangrijk voordeel is dat de gemeente in principe niet Europees hoeft aan te besteden. Het wijkmodel valt naar de mening van de werkgroep af, omdat daarbij maar met één aanbieder wordt gewerkt. Er wordt, zoals eerder aangegeven, belang gehecht aan PGB en daarnaast een keuze uit meerdere aanbieders. Bij het WVG model kan men door aan te besteden wellicht grotere kortingen bedingen. Ten aanzien van het PGB model wordt door de werkgroep aangegeven dat dit zeer klantvriendelijk wordt gevonden. Het Zeeuws model wordt gezien als een zeer flexibel model, dat als groot voordeel heeft dat er niet hoeft te worden aanbesteed. Het PGB model, WVG-model en het Zeeuwse model verdienen derhalve de voorkeur van de werkgroep.

6 - 6 - Huidige aanbod huishoudelijke verzorging De indicatie voor huishoudelijke verzorging valt tot 1 januari 2007 onder de AWBZ. Dit wordt tot op heden verzorgd door het CIZ. Bekeken dient te worden of dit bij het CIZ blijft of dat er een nieuw indicatiestellingsorgaan wordt aangetrokken dan wel of de gemeente dit zelf gaat uitvoeren. Zoals eerder in deze notitie vermeld kan ook gekeken worden naar bijvoorbeeld het SCIO, waarover de geluiden zeer positief zijn, of naar een geheel andere instantie. Rolstoelen en scootmobielen worden onder de WVG en daarmee ook onder de WMO verstrekt via een externe hulpmiddelenleverancier waarmee een collectief contract is gesloten binnen de NOFA gemeenten. Knelpunten die door de werkgroep worden ervaren: - Wanneer iemand momenteel vanuit het ziekenhuis ontslagen wordt, neemt het ontslagbureau van het ziekenhuis voor hulp contact op met de zorgaanbieder. Hoe wordt huishoudelijke hulp in een dergelijk geval geregeld in het kader van de WMO (en het WMO-loket)? Dit zal waarschijnlijk zo blijven bij het inwerking treden van de WMO, aangezien het gemeenteloket niet bereikbaar is in weekenden. Wellicht zou dit echter ondervangen kunnen worden door telefonische bereikbaarheid of door via de website een aanvraag te kunnen doen. - De communicatie naar de burgers toe rondom de WMO wordt ervaren als een knelpunt. Het gevoel leeft dat de burgers weinig afweten van de WMO. Binnen de gemeente is echter een communicatieplan opgesteld specifiek gericht op de WMO. Hierdoor is de WMO breed in de gemeente besproken, zowel op bijeenkomsten als in de media. Daarnaast is de WMO een onderwerp waar burgers zich pas in gaan verdiepen als zij er zelf op een of andere manier mee te maken krijgen. - een zorgelijk punt dat meerdere van de werkgroepleden ter ore is gekomen is dat in sommige situaties kinderen onder de 18 jaar teveel aan huishoudelijke verzorging moeten gaan doen. Dit dient vermeden te worden. Tevens is er te weinig aandacht voor een specifieke situatie. Er dient voor uitgekeken te worden dat mantelzorgers overbelast worden. De klachtenwetgeving die in 2.5 van de handreiking is beschreven kan er ook voor gebruikt worden om met betrekking tot de grijze gebieden oplossing te bieden. Financiën De schatting van het beschikbare budget voor huishoudelijke verzorging van onze gemeente voor 2006 bedraagt ongeveer ,-. Op basis van deze schatting wordt er voorlopig van uitgegaan dat dit budget ongeveer hetzelfde zal zijn voor Deze cijfers zijn echter nog niet vastgesteld en kunnen dus ofwel naar beneden ofwel naar boven worden bijgesteld.